Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Published in

Diễn đàn

15/09/2018

Hà Sĩ Phu : ‘Bị Hán hóa là mất dân tộc’

Đinh Quang Anh Thái

Bài viết dưới đây được trích t tác phm "Ký II" ca nhà báo Đinh Quang Anh Thái, xut bn vào trung tun tháng Chín, 2018, qua h thng Amazon. Bài viết bao gm nhiu tài liu, quan đim ca Hà Sĩ Phu, được nhà báo Đinh Quang Anh Thái ghi li qua nhiu hình thức trong mt thi gian dài, khi đi t mt s kin năm 1995 đến biến c biu tình chng D Lut Đc Khu 2018. Hơn 20 năm trôi qua, các nhn đnh liên tc ca Hà Sĩ Phu v tình hình chính tr trong nước, trên thế gii, và đc bit v mi quan h Vit - Trung, vẫn còn nguyên vn tính thi s và tiên đoán chính xác. Bài viết được đăng ti vi s đng ý ca tác gi Đinh Quang Anh Thái.

hsp1

Hà Sĩ Phu, tác giả "Chia tay Ý thức hệ", tại tư gia ở Đà Lạt. (Hình : Hà Sĩ Phu gi Đinh Quang Anh Thái)

***

Ngày 10 tháng Sáu, 2018, hàng chục ngàn đng bào ti nhiu thành ph Vit Nam xung đường biu tình chng "D Lut Đặc Khu Kinh Tế".

Dự lut d trù s được Quốc hội cộng sản Hà Ni đưa ra biu quyết ngày 15 tháng Sáu, cho thuê mướn thi hn 99 năm ba khu vc Vân Đn, Bc Vân Phong và Phú Quc.

Hầu hết các nơi biu tình đu din ra ôn hòa, ngoi tr Phan Rí. Lc lượng Cảnh sát cơ động, được mnh danh ‘Qu Đm Thép’ ca Bộ Công an Vit Nam, thúc th trước người biu tình chng d lut đc khu và đã biến thành bo đng ti Phan Thiết, Phan Rí Ca, Bình Thun.

Hình ảnh trên các mng xã hi cho thy lc lượng Cảnh sát cơ động bỏ áo giáp, nón st, leo tường chy khi tr s y Ban Nhân Dân tnh Bình Thun. H được nhng người biu tình đi x t tế, thm chí có người dân còn cúi xung đưa lưng cho cnh sát leo lên vượt tường ra ngoài.

Ngày 15 tháng Sáu, từ Đà Lt, Hà Sĩ Phu gi email cho kẻ viết bài này :

"Đinh Quang Anh Thái thân mến,

"Trước hết cho mình xin li vì đã hi âm chm tr. Chc Thái không th hình dung tình trng ca mình sau khi ch Biên mt. Bà xã mình mt là s kin đau thương nht đi mình. Ch Biên chu đng my chục năm đ cho mình làm nghĩa v ca mt anh trí thc, chưa đn đáp được gì thì bà y đã ra đi ! Ngày nào mình cũng khóc. Kh thế, yêu thương càng nhiu thì s mt mát càng đau. Mình trơ tri mt mình vi bnh tt, phi t lo liu đ mi th. Đng thi đúng lúc xã hội đang xy ra nhiu biến đng, nên mình không th tách ri khi tình hình chung y.

"Thái hỏi đt nước mình bây gi ra sao, so vi cách đây hơn 20 năm, khi mình tr li phng vn ca Thái ln đu tiên năm 1995, mình thy, sau hơn 20 năm, tình hình xã hội đã có nhng biến chuyn đáng khích l (s người dân ch tiên phong xut hin nhiu thêm, s người dân quan tâm đến vn mnh đt nước cũng nhiu thêm, đc bit là trước ha Bc thuc ; xã hi ngày càng phơi bày s thi nát và không n đnh, thái độ mị dân ngày càng kém hiu qu, chính sách đc tài ngày càng l din… Nhng cuc biu tình tính ti con s trăm ngàn người tham d hôm 10/06/2018 là minh chng cho s tiến trin đó. Nhưng đó mi là s biến đi v LƯỢNG, chưa đ đ thành biến đi v CHT.

"Theo mình, thực trng đt nước chúng ta hin nay, do th chế có 3 tính cht là phi khoa hc, đc tài và di trá, nên xã hi không th phát trin, tham nhũng, ách tc, tha hóa toàn din, b dn nén nên tim n nguy cơ biến đng. Mà đã xy ra biến đng ri, điển hình là nhng cuc biu tình hôm 10 tháng Sáu. Nhưng đy mi là đi ni, chưa quan trng bng đi ngoi (nn Bc thuc mi). Thoát Trung mi là nhu cu cp thiết hàng đu, nhưng mun Thoát Trung phi Thoát Cng. Người gi chế đ cộng sản Việt Nam không ch là Đcộng sản Việt Nam mà chủ yếu là Đảng cộng sản Trung Quc !".

Hà Sĩ Phu 1995

Năm 1989, lúc khối cộng sản Đông Âu và "cái nôi ca vô sn thế gii" là Liên Xô rã ra như "cơm ngui gp mưa", nhà thơ Lê Bi thuc nhóm Nhân Ch Hc Xã rao khp bn bè : "Ai tìm được tác gi bài viết DT TAY NHAU ĐI DƯỚI TM BIN CH ĐƯỜNG CA TRÍ TU, tôi tng 1.000 đô la".

Không ai kiếm được.

"Nhân Chủ" là t đã được nhà cách mng Thái Dch Lý Đông A dùng đu tiên vào năm 1939, lúc ông khong 19 tui, khi ông sáng lp và là Bí thư Trưởng Duy Dân Cách Mng Đng. Nhân Chủ Hc Xã là cơ quan lưu tr tài liu, nghiên cu và hun luyn ca Duy Dân.

Sau năm 1954, từ Bc di cư vào Nam, nhà cách mng Thái Lăng Nghiêm tiếp tc công vic ca Nhân Ch Hc Xã.

Năm 1985, các anh Trịnh Đình Thng, Thanh Hùng, Hoàng Khi Phong, Nguyễn Văn Cường, Lưu Ngc Th, Hoàng Chính Nghĩa (Lê Bi), Nguyn Võ Thu Hương và k viết bài này cùng nhau phc hot Nhân Ch Hc Xã ti M. Trong nhóm, ba anh Trnh Đình Thng, Thanh Hùng và Nguyn Văn Cường là cán b Duy Dân ; nhng anh em còn li là nhng k lưu vong cùng chí hướng tìm li vi nhau.

Trong nhóm, Lê Bi là người "ming nói, tay làm". Anh đánh máy, b du tiếng Vit bng tay và giao cho tôi in nhng cun "Đo Trường Ngâm", tp thơ ca Lý Đông A ; "T Phán" ca Phan Bi Châu ; "Thư Quc Ni" tp bài nhn đnh v tình hình Vit Nam ca tác gi n danh được chuyn bí mt t trong nước ra cho chúng tôi (sau này mi biết người chp bút là anh Đoàn Viết Hot) ; và "Thơ Trích" ca Lê Bi.

Cũng vào thời đim anh em chúng tôi n lc tìm xem ai là tác giả DẮT TAY NHAU ĐI DƯỚI TM BIN CH ĐƯỜNG CA TRÍ TU, báo Người Dân ra đi, vi cùng nhân s ca Nhân Ch Hc Xã và thêm các anh Nht Tiến, Hoàng Mnh Hùng, Lê Thin Tùng, Mai Văn Hin, Phm Gia Hòa, Nguyn Văn Trung, Tng Nhim, Trn Thế Kit, Lã Hoàng Trung.

Nỗ lc, nhưng chúng tôi vn không tìm được tác gi DT TAY NHAU ĐI DƯỚI TM BIN CH ĐƯỜNG CA TRÍ TU.

Mãi sau này mới biết tác gi bài viết có bút hiu là Hà Sĩ Phu.

Và ai cũng tưởng "Hà Sĩ Phu" là… sĩ phu Bc Hà.

Nhưng không phi.

Lần đu tiên tiếp xúc qua đin thoi và tr li cuc phng vn ngày 04 tháng 12, 1995, phát thanh trên đài VNCR 106.3 FM ti California, Hoa Kỳ, Hà Sĩ Phu nói vi tôi : "Bút hiu ca tôi đã tng b đưa ra tho lun. Ông Đào Duy Tùng khi đi nói chuyn mi nơi đã cáo buộc rng, ‘có người xưng là sĩ phu Bc Hà đòi dy chúng ta v Mác-Lê nin !’ Ri khi tôi b B Ni V gi đ thm vn, thì Thiếu Tướng Quan Phòng có hi tôi ‘ly cái tên như thế anh đnh có ý gì ?’ Ý ông mun nói tôi dùng cái tên đó đ làm khi đng, kích động cái tinh thn sĩ phu kiên cường trong nước chăng ? Tôi tr li là li hiu đó là do đòi hi ca thc tế. Người ta hiu thế là vì trong thc tế nó đt ra vn đ rõ như vy. Và nếu tên tôi có đáp ng nhu cu đó thì tôi không phn đi gì c. Thc s ra khi tôi đt tên đó thì h Hà, ch Hà đó là b Nhân đng ch không phi là b Thy. Nhân đng và ch Kh có ý nghĩa là ‘thế nào ?’ ‘là ai ?’ ‘làm sao ?’ - thì tên Hà Sĩ Phu tôi đt nghĩa là ‘thế nào là sĩ phu ?’ ‘ai đáng là sĩ phu ?’ ‘ hay làm gì có sĩ phu ?’ - tức là sau đó phi đánh mt du hi. Tôi không có ý khng đnh mình xng đáng là mt người sĩ phu ca Bc Hà đâu".

Ông giải thích thêm, khi đt bút danh cho mình là Hà Sĩ Phu, ông mun t nhng thao thc, trăn tr v tình trng tt hu mi mt ca Vit Nam và muốn t nhc mình v bn phn và ý thc ca người sĩ phu đi vi con người và đt nước Vit Nam.

***

Hà Sĩ Phu, tên thật là Nguyn Xuân T, sinh năm 1940 Bc Ninh. Tt nghip Phó Tiến sĩ Sinh hc ti Vin Hàn Lâm Khoa Hc Tip Khc. V nước, Hà Sĩ Phu công tác tại Vin Khoa Hc Vit Nam. T năm 1988, Hà Sĩ Phu đã công khai chng li ch nghĩa và s cai tr đc tài ca cộng sản Vit Nam. Nhng bài Hà Sĩ Phu viết như "Thng Bm", "Bin Chng và Ngy Bin trong công cuc đi mi" ; đc bit là bài "Dắt tay nhau đi dưới tm bin ch đường ca trí tu" và "Chia Tay Ý Thc H" to ra nhiu tiếng vang ln, trong cũng như ngoài nước.

Trong bài "Chia Tay Ý Thức H" ông viết : "Không phi như cộng sản thường nói rng ch nghĩa luôn luôn đúng, ch có con người thi hành sai mà ý thức h cộng sản sai t căn bn. Phi t b ý thc h đó thì mi xây dng được đt nước".

***

Một s đon trong bài phng vn năm 1995 :

Đinh Quang Anh Thái : Trong một bài ca ông, ông viết rng, du còn điu kin này hay điu kin khác, vai trò lịch s ca trào lưu cộng sản vn được mãi mãi ghi nhn. Và mt đon khác ông nói, cùng vi người hip sĩ y (ý ông ám ch người Sng Sn) nhân dân ta đã có nhng ngày sng đp thanh khiết như thn tiên. Chúng tôi xin hi, ông ghi nhn nhng chuyn đó ở thi đim nào ? Ông cho ví d được không ? Bà Dương Thu Hương thì đã có mt giai đon gi đó là mt th thiên đường, v sau bà chua chát nhìn nhn đó là mt "thiên đường mù". Còn v phn ông, khi viết như vy, ông mun dùng uyn ng đ gi tín hiu cho người đc hay thc tâm ông nghĩ như vy ?

Hà Sĩ Phu : Nhng quá trình chuyn hóa hết sc là phc tp. Đu tiên là có s xâm nhp và ký sinh ca mt th lý thuyết giai cp cc đoan o tưởng phi khoa hc, tc là cái d. Nhưng nó ký sinh vào trong phong trào dân tộc. Và nó biến thành cái ca dân tc, mang thông đip gii phóng ca dân tc. Đây là s chuyn hóa đu tiên. Lúc kháng chiến chng Pháp xong, lúc y cuc sng còn nghèo, và c đói na, cuc thanh trng giai cp đã ló ra ch này, ch khác. Nhưng nhìn chung thì phải nhìn nhn rng trong giai đon ngn ngi y, xã hi còn thanh bình, tình người còn trung hu và xét trong s đông, tâm lý h hi tin tưởng là có tht.

Về sau, do tính cht o tưởng cc đoan và phi khoa hc ca các hc thuyết đó, cho nên nó thoái hóa, làm mất yếu t tt ban đu, và biến nhng cái ca dân tc thành cái phi dân tc và cn tr dân tc. Thế ri li đến giai đon khác như hin nay. Nhưng phi nhn rng ngay trong tâm trng b vùi mình trong cái xu như thế, thì mt s các ht nhân tinh hoa của dân tc vn tn ti ch không mt đi. Và trong điu kin như nước ta là mt đng đã nm đc quyn lãnh đo thì nhng ht nhân b vùi trong cái khi không tt, chính h ch không phi ai khác, có kh năng bt ng tách ra, châm ngòi cho nhng cuộc đi đi dân tc mt ln na đ thanh toán cái xu mt cách hòa bình.

Tôi nghĩ nhận thc thc tin cũng như v phương pháp, tc là có cái phn gi là sách lược, đu cn làm rõ điu này và thc tế thế gii, cũng như thc tế trong nước ta cũng dn dần xác định điu này. Thc tế, hin nay nhng người bo th nước ta s nht kh năng chuyn hóa trong ni b ca nhng nhân t tt đó. Cho nên h cũng đ phòng k lưỡng nht cái kh năng này. Ch riêng điu y thôi, cũng cho thy rng nhn thc này, tc là nhận thc v yếu t tích cc ca phong trào cộng sản trong quá kh không h là mt tư tưởng ci lương. Trái li chính nó là mt nhn thc mang xung lc mnh m nht. Còn li suy nghĩ có tính cách phân tuyến, đơn gin, mt chiu, thì thot nghe có th thấy là mạnh m, có th làm tha mãn mt nhn thc ch quan nào đy, nhưng nó không phn ánh đúng cái bi kch phc tp ca dân tc, và do đó nó có ít kh năng tác đng vào hin thc.

Một nhà văn cộng sản đã nói là "thế h chúng tôi tui 20 mà không theo cộng sản thì không có tim, nhưng mà tui 50 mà còn theo cộng sản thì li không có óc". Đy, nhn thc nó lòng vòng như vy, đâu có th ly hin ti đ làm chun, đ quy kết quá kh hoc là ly quá kh làm chun đ bênh vc hin ti mt cách suy din máy móc được.

Đinh Quang Anh Thái : Thưa ông, sau năm 1975, trong mt ln nói chuyn vi ông Vũ Sinh Hiên, mt trí thc Công Giáo và cũng là cây bút ca Tp chí Đng Dy, ông Hiên bo tôi rng, khi chn thái đ li đ cng tác vi chế đ cộng sản thì vic chn đó là một "hành trình bt buc ca trí thc". Ông Hiên nói như thế sau khi đã tnh ng ri. Câu tôi mun được hi ông, là liu người trí thc có phi chn cái "hành trình bt buc" như ông Hiên nói hay không ? Bi vì theo ch tôi biết, có nhiu người la tuổi 20 đã sáng sut đ thy rng phong trào cộng sản thc cht ca nó không có gì tt đp c và nó ch đưa đt nước hoc tp th con người b s chn la ti con đường đen ti thôi ; như vy không nht thiết s chn la ca la tui 20 theo con đường cộng sản là ph quát cho tt c mi người. Ông nghĩ sao ?

Hà Sĩ Phu : Ý kiến ca ông Thái có lý. Vì theo tôi nghĩ, s chn la đó là mt s chn la ca con tim, trong điu kin là khi óc phát trin chưa ti. Cái đó, có th nói là tình trng DÂN TRÍ còn thp. Và rất nhiu người trí thc mà trong mt xã hi thông tin không đy đ, thì cái trí tu phát trin chưa ti. Tôi nghĩ là cùng trong giai đon đó rt nhiu nước văn minh va chm vi lý thuyết cộng sản, nhưng h không đi theo, h có tin nhưng vì trí tu ca h đã phát trin cao hơn đ h không phi bước qua giai đon đó na.

Cho nên, thực ra, nếu nói đây là s chn la tt yếu, thì đó là s chn la tt yếu ca nhng người trí thc nhưng mà trí tu phát trin chưa ti. Nếu đ trí tu thì đã có th tránh được [sự chn la đó] ri.

Đinh Quang Anh Thái : Trở li mt câu mà lúc nãy chúng tôi va mi trích dn trong bài viết ca ông, là "cùng vi người hip sĩ y nhân dân ta có nhng ngày sng đp như thn tiên", thì khi viết như vy, ông có nghĩ rng ông đã xúc phm đến vong linh hàng triu nn nhân đã lót đường cho ch nghĩa mà bây gi chính ông, ông cũng đang chng li không ?

Hà Sĩ Phu : Lúc nãy tôi có nói là dân tộc mình tri qua mt quá trình vn đng hết sc phc tp ca lch s. Cho nên cái li tư duy phân tuyến đơn gin chia thành hai gói : mt gói trng, mt gói đen, mt gói phi, mt gói trái, mt gói chính, mt gói tà ; ri trng là trng hết ngay t đu, đen là đen hết ngay t đu ; thì thc s ra nó không phn ánh đúng thc tin. Không phi vì tôi và anh đi đch, mà v sau là c khen bt c cái gì ca tôi là xúc phm ti anh ; bi vì trong tôi có cái đúng, cái sai. Và trong tôi, đâu phi là cá nhân tôi, còn c tp đoàn ca tôi có người thế này, thế kia. Bi vy khi mà khng đnh có nhng ngày sng đp, xin hiu như thế này, cái đp đó là cái đp không trn tc, không phi là cái đp thc tế. Cái đp thn tiên làm sao tn ti trên trn gian được ? Cái đp đó được ny sinh trong điu kin đơn gin, còn nghèo khó, còn o tưởng, ch khi tiếp xúc vi cuc sng thc tin thì nó b đy lui. Vì đó là cái đp mong manh ca giai đon chưa phát trin. Th đến là có cái tt ln cái ng nhn ca dân tc. Thế nhưng khi khng đnh mt mà ta còn có th coi là tích cc đó thì không h có ý là ph đnh nhng mm mng sai lm đã có ngay từ đu.

Như tôi đã nói lúc đu, trong lúc đa s có mt s h hi như thế, thì mt cuc thanh trng giai cp có th đã n ra mt ch nào đó nhưng nó chưa chi phi tình hình tâm lý chung ca c nước. Vy gia cái sai và cái đúng, gia mt tích cc và tội li, nó xen k cùng mt lúc, cho nên khng đnh vn đ ch này, không có nghĩa là ph đnh mt vn đ ch khác. Tôi nghĩ rng, trong tình hình phc tp đó, khi khng đnh mt tt trong đó có yếu t dân tc tham gia, tôi không h có ý đnh ph đnh các tội li mà mt b phn hay chính các thế lc y gây ra ch khác. Tôi nghĩ là hai cái đó không có gì mâu thun nhau.

***

Hà Sĩ Phu là một trí thc sinh ra, ln lên, chng nghim Xã hi Ch nghĩa cộng sản bng chính bn thân mình. Không thù hn, không báng bổ, ông t tn, lt trn bn cht ca cái ch nghĩa đang b nhân loi vt vào thùng rác ca lch s.

Trong nước, Hà Sĩ Phu trăn tr như thế. hi ngoi, nhà thơ Lê Bi, mt cu sĩ quan Vit Nam Cng Hòa, cũng trăn tr khi đt bút viết bài thơ BC TƯỜNG BÁ LINH CÓ THẬT vào năm 1999, trong bi cnh người dân c khi Đông Âu và Liên Xô đng lên lt đ các chế đ cộng sản cai tr nhng đt nước này.

Bức tường Bá Linh có tht
Rấ
t tht
Như
ng khi v, nó v như mơ
Rấ
t mơ
28 năm lõa lồ
trên mt đt
Mấ
t hôm qua hay tự bao gi.

Đừng gi v Vit Nam bt c viên gch nào
củ
a bc tường Bá Linh
Nó có thể
làm ti c dòng sông Bến Hi
Đừ
ng đ lch s phi khóc
dù thờ
i gian không th quay đu li
Và mỗ
i người Vit Nam s biết thêm
cái giá thố
ng nht nước mình.

Có những người đp phá bc tường
bằ
ng tt c nim vui
Mà không kinh ngạ
c
Cũng chẳ
ng ai thy điu gì mt mát
Để
chúng ta hiu đó ch là chuyn bình thường
Khi con ngườ
i bt đu đng lên
đòi quyề
n sng tht
Ngay cả
nhng gic mơ cũng có th bước ra đường
Mọ
c lên trăm ngàn ngọn nến
Nhữ
ng ngn nến lung linh
Cả
nước Đc phi thc
bướ
c ti tương lai
Và trờ
i sao cúi thp
Chen lấ
n vi người
Tôi cũng thứ
c
Nhữ
ng cơn gió mùa thu 1989 làm rn ràng nước Đc
Và tôi vộ
i vàng du đi nước mt
Nhữ
ng git nước mt nut ngược ruột gan
Tôi ngoài Việ
t Nam ngoài nước Đc
Nhữ
ng cơn gió rn ràng thi ngoài Vit Nam
Gió ngoài Việ
t Nam
Rấ
t ngoài Vit Nam.

Bức tường Bá Linh có tht
Quá thậ
t
Bao nhiêu năm tôi mớ
i có ln nhìn gn nước Đc
Nhìn từ
cái búa cái đc
Trong tay nhữ
ng k vô danh
Cũng cao hơ
n biết bao tm nhìn trí tu
Khi thế
gii chuyn mình nhìn nó đ
Gạ
ch đá cũng vui
Khi nhân loạ
i tung lên nhng n cười
Mộ
t khong tri sao không th ng
Khi nhữ
ng con người khám phá ra
quyề
n sng bình thường
Thở
bình thường
Nói bình thườ
ng
Đi lạ
i bình thường
Nướ
c Đc không th ng
Có nhữ
ng góc cnh không th ng
Nhữ
ng bn tin trên màn nh nh
như
nhng ngn đèn không th ng
Tôi không thể
ng
Khi nhữ
ng ngn đèn vn mc ngoài Vit Nam
Chiế
u sâu vào quá kh
Tra tấ
n Vit Nam.

28 năm quá dài cho những k đi ch
28 năm và 42 cây số
quá ngn
để
che giu cho mt thi đi
Hãy giữ
nhng phn còn li
Giữ
mãi
Như
nhng bc tượng thi Trung c
Làm di tích
cho cả
loài người.

Đừng, đng nói vi Vit Nam bt c mt tin tc gì
về
bc tường Bá Linh
Nó có thể
làm Trường Sơn vùng lên tc tưởi
Nhữ
ng bà m không thy xác đàn con
Nhữ
ng oan hn
không chiề
u dài chiu cao cha ni.

Hãy cứ đ nó sn sùi
Ôi nhữ
ng tng gch vô tri vô giác
Đã thành não trạ
ng ca nhng nim vui
Vừ
a t v.

28 năm cuộn tròn
28 năm không ngẩ
ng mt
Không dài hơ
n sông Bến Hi
Không cao hơ
n Trường Sơn
Hạ
nh phúc cho nước Đc
Đã dạ
y bao người bước qua ô nhc
Mà không phả
i hn thù
bạ
o lc
Và dạ
y tôi phi nut nhng git nước mt
Giữ
a nhng nim vui.

Nước Đc quá xa
a tháng 11 quá xa
Tôi không ở
gn được ôm được khóc
Hạ
nh phúc cho nước Đc
Đã dạ
y chúng tôi chiến thng cao c nht
Là trậ
n chiến không tn máu xương
Và tấ
t c được sng bình thường
Hạ
nh phúc cho nhng bông hoa
Có thể
chuyn tay cho bt c ai xa l
Nhữ
ng bông hoa may mn hơn chán vn hoa
Trong chố
c lát bng nhiên thành ct mc
Đón sự
tht ùa ra.

Bức tường Bá Linh có tht
Nó có thậ
t t bao gi ?

***

Ngày mùng 5 tháng 12, 1995, đúng hai ngày sau khi trả li phng vn ca đài VNCR, ông Hà Sĩ Phu b bt ti Hà Ni.

Phóng viên thường trú Robert Tampler ti Hà Ni ca hãng thông AFP gi đin thoi hi tôi, có phi vì bài phng vn mà Hà Sĩ Phu b bt không ? Tôi nói, tôi không nghĩ đó là nguyên nhân khiến Hà Sĩ Phu b bt.

Sáu ngày sau, sáng ngày 12 tháng 12, một bn tin khá dài, đánh đi t Hà Ni, ca hãng thông tn quc tế AFP, tường thut v Hà Sĩ Phu b cộng sản Hà Ni bt.

Mở đu, bn tin AFP viết : "Hà Sĩ Phu bị công an Hà Ni bt gi, trên đường tr v thành ph H Chí Minh vào ngày mùng 5 tháng 12, mt ngày sau khi mt đài phát thanh hi ngoi phát đi cuc phng vn trong đó ông kêu gi chính ph M khoan hãy cho Hà Ni quy chế ti hu quc".

Phóng viên Robert Tampler của AFP t Hà Ni gi đin thoi ti đài VNCR đ kim chng v bài phng vn và hi v lý do ca v bt b này. Tôi tr li, và AFP tường thut trong bn tin là VNCR không nghĩ rng vic phát thanh bài phng vn đã đưa ti vic Hà Ni bắt gi ông Hà Sĩ Phu. Tuy nhiên, bn tin AFP không tường thut đy đ lun c ca VNCR : VNCR đã phng vn nhiu người trong nước, ch không ch có Hà Sĩ Phu. Trước ông, VNCR đã phng vn ông Nguyn H, mt đng viên cộng sản tng gi nhiu chc v quan trọng trong đng và nhà nước Vit Nam cộng sản. Sau ông, VNCR phng vn nhà văn Tiêu Dao Bo C, tác gi cun truyn "Na Đi Nhìn Li", trong đó ông t ra hi hn đã tin theo cộng sản.

Về phn phân tích, bn tin AFP đưa ra s kin gn đây Hà Ni tiến hành nhiểu cuc x án và bt b nhng thành phn chng đi trong nước, cho thy cộng sản Hà Ni thc s e ngi s chng đi này có th tr thành phong trào, t đó gây nguy hi cho chế đ.

Sau khi bản tin ca AFP đánh đi khp nơi trên thế gii, hai cơ quan tranh đấu cho nhân quyn là Amnesty International, tr s ti London, Anh Quc, và Human Rights Watch/Asia, tr s ti Washington DC, đã liên lc vi VNCR đ hi thêm chi tiết ni v và xin k viết bài này bn ký chú cuc phng vn Hà Sĩ Phu.

Human Rights Watch/Asia sau đó cho biết, Hà Sĩ Phu b bt vào hi 2 gi chiu ngày mùng 5 tháng 12 nhân khi ông thăm viếng thân nhân Hà Ni. Ngày mùng 6 và mùng 7 tháng 12, công an lc soát nhà ông Đà Lt, tch thu hơn ba ngàn trang bn tho và tài liu, trong đó có một bài viết ca ông Võ Văn Kit gi B Chính Tr Đảng cộng sản Vit Nam bàn v chiến lược chun b cho Đi Hi 8 ca đng này.

Nhà báo Huy Đức, trong cun Bên Thng Cuc, viết v v bt Hà Sĩ Phu : "Ngày 5-12-1995, ông Hà Sĩ Phu, tác gi ca nhiu bài chính luận sc so được truyn đc thi đim y, đang đi xe đp trên đường ph Hà Ni thì b hai người đi xe máy chèn ngã. Ông Hà Sĩ Phu kêu to : ‘Ăn cướp ! Ăn cướp !’ Lp tc công an xut hin. Thay vì bt ‘cướp’, công an đã đưa Hà Sĩ Phu v đn, khám túi xách, phát hiện bn sao chép thư gi B Chính Tr ngày 9-8-1995 ca ông Võ Văn Kit. Hà Sĩ Phu khai tài liu này ông ly t ông Nguyn Kiến Giang ; ông Giang khai ly t ông Lê Hng Hà, mt cán b lão thành, tng là chánh Văn phòng Bộ Công an và trước đó, tng là giám đốc trường Đào to sĩ quan công an 500. Ba người có liên quan đến tài liu này đã b bt ngày 6-12-1996".

Ngày 22 tháng Tám, 1996, Tòa án Hà Nội x ông Lê Hng Hà hai năm tù, Hà Sĩ Phu mt năm tù và Nguyn Kiến Giang 15 tháng tù treo.

***

Hà Sĩ Phu được th ra khi tù ngày 5 tháng 12, 1996, sau mt năm b giam gi vì ti b chế đ quy chp là "có hành vi phát tán tài liu bí mt ca nhà nước".

Thời gian ông Hà Sĩ Phu nm tù, tôi thường xuyên đin thoi v Vit Nam hi thăm tình trng sc khe ca ông qua "Nhóm Đà Lạt" gm nhà thơ Bùi Minh Quc, nhà văn Tiêu Dao Bo C và nhà văn Hoàng Tiến, nhà thơ Hoàng Cương, tiến sĩ Nguyn Thanh Giang Hà Ni.

Khoảng hai tun trước khi ông được th, nhà báo Như Phong Lê Văn Tiến bo tôi, có cách nào gi ý vi nhng anh em dân chủ trong nước t chc đến đón Hà Sĩ Phu ngay cng tri giam không. Ông Tiến bo, hành đng này đã tng được nhng người đu tranh ti các nước cộng sản Đông Âu áp dng. "Có tác dng mnh đi vi qun chúng", ông Tiến bo tôi thế.

Như Phong Lê Văn Tiến là "nhà báo ca các nhà báo", theo cách gi ca nhà bình lun Ngô Nhân Dng. Ông Tiến, tôi gi bng "cu Tiến", và cu xem tôi như con ca cu. Lúc Hà Sĩ Phu b bt, hai cu cháu chúng tôi cùng mt mái nhà trong căn mobil home ti Qun Cam, California. Vì vậy, nhng ln tôi tiếp xúc bng đin thoi vi các nhân vt đu tranh dân ch ti Vit Nam, cu luôn góp ý vi tôi v ni dung các cuc phng vn. Vì cu là chuyên gia hàng đu trong lãnh vc "cộng sản hc" thi trước 1975 Sài Gòn, nên cu biết khá tường tn người và vic ca xã hi min Bc.

Phỏng vn nhà văn Hoàng Tiến, ông bo, Hà Sĩ Phu là người theo đui "nghĩa ln" ca dân tc, mà đã làm vì "nghĩa ln" thì phi chp nhn hy sinh thôi. Ông nói thêm, chính bn thân cũng có mt thi mê đm chủ nghĩa cộng sản, nhưng sau thy "cái ác" ca nó, ông dt khoát t b, và bây gi ông tr thành người tu đo Pht ti gia. Và ông tin có nhân có qu, nên "Hà Sĩ Phu dn thân vì nghĩa ln, s không có vn đ gì đâu".

Ý do cậu Tiến gi, là "t chc đón Hà Sĩ Phu ở cng tri giam", tôi có trao đi vi ông Hoàng Tiến và nhà văn Tiêu Dao Bo C.

Ngày Hà Sĩ Phu ra tù, ngay trước cng tri giam Thanh Xuân, đón Hà Sĩ Phu gm : bà Thanh Biên (v Hà Sĩ Phu), ông đ Ngh An Tú Sót vi mt câu đi ch Nho, người bn Hu Tiến t Hi Phòng, và my người rut tht trong gia đình. "Phái đoàn" đón thng Hà Sĩ Phu v quê Thun Thành-Bc Ninh, ngh mt ngày ri đi máy bay vào Sài Gòn, ri hôm sau đi máy bay lên Đà Lt, tránh không dng li Hà Ni vì đ gi an toàn.

***

Ngày 11 tháng Bảy, 1995, Tổng thống Bill Clinton tuyên b chính thc bình thường hóa quan h ngoi giao vi cộng sản Vit Nam.

Trước tin hai k cu thù Washington và Hà Ni bt tay nhau chm dt nhng năm tháng dài đi đu thù nghch, nhiu người cho rng, thế là li thêm mt ln na, M hà hơi tiếp sc cho chế đ đc tài toàn tr đ tp đoàn lãnh đo cng c quyn lc ca nó ; nhưng cũng nhiu người cho rng đây là cơ hi tt đ có th phát đng rng ln tinh thn đu tranh đòi dân ch.

Hà Sĩ Phu nhận đnh ra sao về vn đ này ? Ông nói, trong cuc phng vn do tác gi thc hin ngay sau khi có quan h bang giao Washington - Hà Ni :

a) Nếu đi vi mt đi tượng giáo điu cng ngc, phi lý, phi quy lut như trước đây thì cách hóa gii rt là d. Bi vì nó phi thực tế, phi quy lut. Cho nên bây gi c bình thường hóa mi điu đưa nó tr v vi xã hi thông thường, vi quy lut là nó t bc l cái tính phi lý và t tan rã.

b) Nhưng hin nay đi tượng y đã thc tnh, biết trit đ li dng các quy lut, li dng thế thượng phong ca người đã nm quyn lc và tn dng thc trng tâm trí đ thc hin ý đnh ca mình, thì vic hóa gii nó không d dàng chút nào. Vì thế cho nên vic bình thường hóa vi thế gii, đc bit là bình thường hóa toàn din vi Hoa Kỳ không hn là đơn gin.

Tôi nghĩ việc bình thường hóa là mt cái sàn đu mà mi đu th cui cùng đu phi tr v đy, đu phi chn cái đó, không th nào khác được. Các đu th đu phi tr v đó đ đu, nhưng cái sàn đu y không phi thun li riêng cho ai. Ti sàn đấu y, mi cuc đu y s bt đu, còn vic thng thua vn còn phía trước. Bi t cái sàn đu y nó không qut ngã ai c, mà cũng không phi là nó dành sn huy chương vàng cho ai. Cho nên, vic bình thường hóa t nó chưa mang mt ý nghĩa [thun li] cho bên này, hay bên kia. Vấn đ là to nên thc lc, vn đng cho phong trào dân ch mà thôi.

Thứ na, riêng v phía người M, chúng tôi không có o tưởng v chuyn này nhiu lm. Nếu trong nước có mt phong trào đu tranh gia dân ch và phi dân ch mạnh m, thì tôi nghĩ rng cái thái đ ca M rt rõ, tc là ng h phía dân ch. Nhưng nếu tình hình ca ta quá bê bết chng hn, thì tôi nghĩ các nhà tư bn nói chung và M nói riêng cũng không di gì chuc ly vic đương đu vi nhà nước cộng sản làm gì.

Có người li còn bình như thế này : Mt anh tư bn nước ngoài mun vào khai thác tn dng các điu kin sinh li các nước khác thì nó cn mt chính ph đ ng h nó. Thế là có khi làm vic vi mt chính ph cộng sản đc tài li hay hơn bi vì, chính phủ cộng sản đã chi phi toàn b qun chúng ri, nm được chính ph đó tc là dân chúng chng còn gì có th gây tr ngi cho h na. Bi vy h mun đàn áp bóc lt, nếu dân có biu tình [phn đi], thì lp tc chính ph y đã đng ra đàn áp ri. Còn nếu mà phong trào trong nước chưa có gì, thì chưa hn M và cộng sản đi đch vi nhau đâu. Có khi h li hp tác vi nhau rt là ngon lành cũng nên. Vì thế, vic bình thường hóa t nó chưa đem li sc mnh gì quyết đnh nhưng mà phi công nhn nó là cái sàn đu rất là thuận li cho dân ch.

***

Trong nhiều năm, mt s các t chc người Vit t nn cộng sản ti hi ngoi liên tc tranh đu đ chế đ Hà Ni phi b điu 4 Hiến Pháp (quy đnh vai trò cai tr đc tôn ca Đng) và tiến ti mt cuc bu c có quc tế giám sát để người dân dùng lá phiếu quyết đnh th chế chính tr ca Vit Nam.

Tôi nêu vấn đ này vi Hà Sĩ Phu.

"Về vn đ này tôi thy không nên nhn đnh tình hình theo cm tính, theo nguyn vng [ca mình], mà phi theo đúng cái thc tế đang có. Nếu tình trạng như hin nay, du có mt cuc bu c hoàn toàn t do, ngay đến c có quc tế giám sát chăng na, thì Đảng cộng sản vn có nhiu kh năng thng phiếu, vì bn lý do như thế này :

1) Người dân ch đòi hi nhng thay đi nếu thy không th nào sng như cũ được na. Ví d : mt đa tr khi nó thy cái giường ca nó cht hp quá, nó mi nhy xung đt nm. Còn lúc đa tr ch mi biết bò thôi, thì được nhy t cái nôi sang cái giường, không gian ca cái giường đi vi nó như thế đã là đ ri. Bi vy, trước đây có sự o ép rt là trit đ, bây gi ni ra mt tí to, đi vi dân trí thông thường người ta thy như thế là tm đ ri. Như vy, nhu cu gi là phá cái gii hn đó, đ đến mt không gian dân ch tt hơn, thì hin nay mi có thành th và mt s trí thức tiên tiến thôi.

2) Đối vi s đông dân cư các vùng nông thôn, min núi, thì người dân đó chưa biết cái gì tn ti trên đi, ngoài Đảng cộng sản Vit Nam. Cho nên, các thành ph ln, tình hình mi có th đo ngược. Còn khi t do bu c thì nông thôn họ chưa chc biết cái mi là cái gì đâu.

3) Sống quá lâu trong điu kin dân ch gi, dân ta đã có thói quen coi thường lá phiếu, không biết phi thc hin quyn dân ch bng lá phiếu ca mình. Cho nên h coi đây là mt th tc rt là hình thc, đi làm cho qua chuyện. Bao nhiêu năm nay bu cho ai mà ch thế ? Cho nên bây gi nếu không được chun b, c thế mà t chc bu c, thì ch có cái trách nhim cân nhc k trong chuyn la chn lá phiếu.

4) Tôi thấy cái thc tế do Đảng cộng sản [to nên] trong những năm va ri đã khiến cho không có mt t chc nào, không mt nhân tài xã hi nào được phép ny n, bên ngoài vòng tay ca đng. Hin nay cũng không có đi tượng nào được phơi bày ra trong nước đ người ta kén chn. Như vy, nếu c gi nguyên trng như thế này đ mà bu c thì dù có dân ch cũng chưa có trin vng gì là tt đp".

***

Tháng Bảy, 1995, Hà Sĩ Phu nhn đnh như thế v mi quan h Washington và Hà Ni.

Tháng Sáu 2018, trong email gửi cho tôi, Hà Sĩ Phu viết : "Nhn đnh ca mình năm 1995 đến nay vn đúng : Nếu tiến hành trưng cu dân ý hoc t chc bu c t do ngay bây gi thì Đảng cộng sản vn có th dùng nhng th đon đ giành phn thng vì s dân th ơ vi vn mnh đt nước vn chiếm s đông hơn, và nhiu người (k c cán b, đng viên có chút tnh ng), vn b tiêm nhim bi nhng lun điu lâu đi ca cộng sản, nht là t thn tượng o Hồ Chí Minh ! Nhưng điu này mi là quan trng : nếu đ cho xã hi có mt quá trình chun b sinh hot dân ch thì tình hình s khác hn. Thí d : nếu đ mt năm [cho mi người dân] có sinh hoạt dân ch tht thì lúc y tình hình bu c hay trưng cu dân ý có th đo ngược.

Năm 2009, trong cuộc phng vn đăng trên báo Người Vit xut bn ti California, k viết bài này nêu câu hi vi ông Hà Sĩ Phu : Đảng cộng sản Vit Nam hin s gì nhất, ông nói :

"Những nhà lãnh đo Vit Nam lo s trước s đng thun và liên kết ca các tng lp trí thc và nhân dân, lo s trước s xut hin ca các t chc, thm chí các đng phái… nhưng gom li vn ch nm trong hai ni lo s ln mà thôi : lo sn sóng dân chủ và lo s làn sóng chng Trung Quc.

"Hai mối lo y bt ngun t hai vn nn căn bn nht ca xã hi Vit Nam hin nay là không dân ch và không đc lp. Mun có dân ch phi chng l thói toàn tr. Mun có đc lp phi chng nn Bc thuc đang hiện hình".

Đa số đng bào mình có nhìn thy "hai ni lo s" y ca Đảng cộng sản không ?

"Hai mặt trn đu tranh hin nay ca nhân dân có hai k thù đu là gic : gic NI XÂM và gic NGOI XÂM. Hai gic này đang liên kết vi nhau và s dng nhân dân hai nước hòng cng c quyn lc và làm giàu.

"Như tôi đã nói nhiu ln, Ch nghĩa cộng sản ng tr được Vit Nam là do ký sinh vào Ch nghĩa Yêu nước, hút sinh lc t lòng yêu nước ca nhân dân. Trước đây nhiu người đã nghĩ rng đt nước s dn dn thoát khỏi ch nghĩa o tưởng phi khoa hc y bng con đường Dân ch hóa và Đi mi toàn din. Nghĩ thế cũng đúng nhưng chưa tht trúng. Ngày càng rõ rng ch nghĩa y đã vào bng đường nào s phi ra bng đường y : đã mượn đường giành đc lp đ vào thì s b trào lưu giành đc lp bo v dân tc trc xut, ‘tin đưa’ ra. S có mt ca ch nghĩa Trung Hoa trên đt nước này phi chăng là do tri đt xui khiến đến như mt nhân t tin đnh đ hoàn thành cho xong công đon tng xut có tính lch s y ? Hoc là dân Việt Nam s có c đc lp và dân ch trong sáng hoc là mt trng c hai. Nhng li "canh bc cui", "t l năm ăn năm thua" thiêng như li sm vy, báo hiu mi điu đu có th xy ra".

Thưa ông, hai cuc "rước" ch nghĩa và "tin" ch nghĩa y có gì khác nhau ?

"Đã bị nn ngoi xâm (dù kiu cũ hay kiu hin đi) thì nhân dân đu mt quyn làm ch đt nước và đu gi tt là mt nước. Nhưng thi thuc Pháp ta ch mt nước nhưng không mt dân tc, vì Pháp không có kh năng đng hóa dân tc Vit Nam. Mt khi dân tộc còn thì lòng yêu nước vn còn, và còn kh năng kháng chiến đ giành li nước. Nhưng ngày nay, nếu mt nước thì e s mt luôn c dân tc tính ! Chưa cn chng minh bng cách đi sâu vào lý lun, vào giáo lý Khng Mnh và văn hóa Trung Hoa. Ch cn tưởng tượng hàng vn (biết đâu s không hàng triu) người Tàu tràn vào, lúc đu là chiếm ch lao đng ri li, mi chàng ly mt, hai hoc ba người v Vit Nam bt c già tr min có th sinh đ (hin tượng này đã xy ra ri). Rt nhiu ph n Vit Nam đang nghèo đói, lấy Tàu ti ch chng hơn phi sang làm nô l tình dc tn Đài Loan, Nam Hàn, Campuchia… ư ? Nhng đa tr sinh ra s là Tàu hay là Vit, có lòng yêu nước na không, yêu nước Tàu hay yêu nước Vit ?

"Bị Hán hóa là mt dân tc. Mt dân tc thì đau đn hơn mt nước vì không bao gi tìm li được đt nước na mà vĩnh vin tr thành qun huyn ! Sut bn nghìn năm lch s Vit Nam, người Tàu không thc hin được điu này, vì khi xưa còn thiếu mt ch nghĩa "Quốc tế Vô sn Đi đng" đ tiếp tay cho nhng k thng tr (mà Mác vn tưởng là mình tiếp tay cho dân nghèo), cái ch nghĩa giúp người n chiếm ca người kia, nước n chiếm ca nước kia c ngt st, nó có tài biến s chiếm đot thành s t nguyn hiến dâng, nó cứ nhân danh mt người nào đó là y như rng s chiếm lĩnh được người y, thôn tính được người y. Không có ch nghĩa Mác thì người Trung Hoa làm sao ký được 16 ch vàng đ ùa mt cái tiến vào tn gan rut Tây Nguyên gia nước Vit Nam ?"

Theo nhận định của ông, não trng ca gii lãnh đo hin nay ti Hà Ni ra sao mà h li đ Trung Quc hành x ngày càng ngang ngược vi Vit Nam, im lng đ "tàu l" bt gi, ngăn chn ngư dân Vit Nam đánh cá trong vùng bin thuc ch quyn ca t quc chúng ta ?

"Mặc dù biết s tha hóa ca quái ác quyn lc (nghĩa là khi có quyn lc người ta có th biến cht thành mt cái gì hoàn toàn khác, Lênin cũng nói vy), nhưng tôi không tin rng tt c nhng người cm quyn có th đng thun mt cách sai trái trước mt nguy cơ quá ln mà li quá sơ đng như vy. Nht đnh trong thâm tâm mt s người có s ging xé, nht đnh trong ni b phi có s phân lit ý kiến. Nhưng ti sao cui cùng ‘con tàu’ vn c mt chiu lao ti không th dng ?

"Chỉ có th gii thích rng yếu t ngoại lai quá mnh. K đã yếu bao gi cũng phi lo xa, nhưng nhà nước Vit Nam toàn đi nước c mun màng, luôn u trĩ o tưởng nên b la rt sm. "Hùm thiêng khi đã sa cơ cũng hèn" hung chi mt chú nai vàng ngơ ngác đã b con báo nhy lên lưng ?

"Điều nguy hiểm là tình thế đã mun, khó g li đang b đy cho tăng tc, dn dp, cp tp, ct to ra s đã ri, đ tình thế không th đo ngược ! Đã tàn ác thì phi tàn ác cp tp ngay t đu, đ sau đó s ni ra mt chút đ t lòng nhân ái, y là mo Machiavel. Thế nước như vy ch có nhân dân mi làm thay đi được. Nhân dân như v tướng tài, như người khng l vn b giam lng, có th v tướng ‘vn đch nhân’ này ra mi cu được nước".

Trước tình hình Trung Quc ngày càng t du hiu bá quyn vi Vit Nam, đng bào mình trong và ngoài nước có th làm được gì ?

"Theo thiển ý, chúng ta cn làm cho mi người Vit Nam tnh gic đ nhn ra tình hung rt bt thường ca dân tc mình trước nn ni xâm và ngoi xâm đang ráo riết câu kết, đang có nguy cơ tr thành "s đã ri". Lịch s không cho thoát mt ai, không châm chước cho ai ng gt hay gi v ng gt, hoc thế này, hoc thế kia đu phi tr giá trước lương tâm và trước lch s.

"Chỉ có nhân dân mi cu được nước. Cn phát trin mt xã hi dân s cường tráng mi phát huy được sinh lc ca dân.

"Cần dp mi t him, mi thù oán cũ đ hướng vào vn mnh đt nước, không hy sinh được mt chút nim riêng thì đng nói chi điu đi nghĩa ?".

***

Có lần trong cuc trò chuyn đin thoi, Hà Sĩ Phu nói rng "Ch nghĩa cộng sản đã vào Việt Nam bng con đường lén lút ; nó ln vào công cuc chng Pháp ca toàn dân ch không qua s nhn thc ca trí tu. Bây gi, gii lãnh đo Hà Ni nếu khôn ngoan thì nên chính thc làm l tin cái ch nghĩa này ra khi đt nước. Nếu không, đến mt lúc nào dân tộc không còn chu đng được na thì cuc ni dy s đánh đui nó (Ch nghĩa cộng sản) như mt tên ăn cp".

Đinh Quang Anh Thái

Nguồn : RFA, 15/09/2018

Quay lại trang chủ
Read 905 times

Viết bình luận

Phải xác tín nội dung bài viết đáp ứng tất cả những yêu cầu của thông tin được đánh dấu bằng ký hiệu (*)