Khi các quốc gia Châu Á chuẩn bị cho các tác động của chiến tranh thương mại Hoa Kỳ-Trung Quốc đối với nền kinh tế của họ, Việt Nam đang tự định vị là người có thể hưởng lợi cả đôi đàng từ cuộc xung đột này.
Việt Nam dự kiến sẽ đẩy mạnh xuất khẩu da, giày dép và túi xách do chiến tranh thương mại có thể tăng lên khoảng 10% kể từ năm 2017
Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc đã nêu rõ hồi tháng trước rằng Việt Nam sẽ không đứng về phía nào trong cuộc chiến và dự định duy trì quan hệ thương mại tốt với cả hai đối tác - một hành động cân bằng mà nhiều quốc gia ở Đông Nam Á hiện đang hướng tới.
Sự cân bằng này đặc biệt quan trọng đối với Việt Nam, một trong những nước phụ thuộc nhiều nhất vào thương mại trong khu vực. Theo số liệu của Ngân hàng Thế giới, thương mại chiếm gấp đôi tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Việt Nam - nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác ở Châu Á ngoài Singapore - trong khi tỷ lệ doanh số bán hàng ở nước ngoài trên GDP là hơn 100%.
Trung Quốc phải đối mặt với nguy cơ mất vĩnh viễn 0,2% đến 0,4% GDP dài hạn do thuế suất cao hơn của Mỹ đối với hàng hóa và dịch vụ của họ. Các nhà xuất khẩu có trụ sở ở Trung Quốc đang tìm kiếm khả năng giải quyết bao gồm cả khu vực Đông Nam Á, để giảm thiểu tác động của chiến tranh thương mại.
Các nhà sản xuất tại Trung Quốc, bao gồm cả các nhà sản xuất đa quốc gia nước ngoài, đã bắt đầu chuyển một số hoạt động công nghiệp có lợi nhuận cao nhất sang Việt Nam. Có thể thấy trong lĩnh vực điện tử, với các nhà sản xuất tên tuổi lớn như Intel, Foxconn, LG và Samsung gần đây đã chuyển đến Việt Nam. Vẫn chưa rõ có bao nhiêu hoạt động di dời đã được thực hiện nhằm trốn tránh thuế quan của Mỹ nếu có.
Thực tế, xu hướng di dời hãng xưởng từ Trung Quốc sang Việt Nam đã được xảy ra từ trước khi bắt đầu cuộc chiến thương mại, vì nhiều nhà sản xuất Trung Quốc gần đây đã chuyển nhà máy của họ qua biên giới để khai thác mức lương thấp hơn của Việt Nam.
Nhưng Việt Nam dự kiến sẽ đẩy mạnh xuất khẩu da, giày dép và túi xách do chiến tranh thương mại, với một số nhà phân tích dự đoán các chuyến hàng có thể tăng lên khoảng 10% kể từ năm 2017. Các nhà phân tích nói sản phẩm hoàn chỉnh của Việt Nam như đồ chơi cũng được xem xét như là món lợi giao dịch ngắn hạn.
Các hiệp định thương mại thuận lợi, kết nối khu vực với các nền kinh tế ASEAN và vị trí chiến lược ở biên giới phía nam của Trung Quốc với mạng lưới giao thông hiện tại sẽ tạo thêm sự hấp dẫn cho Việt Nam khi các công ty điều chỉnh chuỗi cung ứng của họ cho phù hợp với thực trạnh kinh tế mới.
Dòng chảy sản xuất mới từ Trung Quốc sang dự đoán sẽ tạo ra công ăn việc làm, tăng xuất khẩu và tiếp tục thúc đẩy tăng trưởng kinh tế theo định hướng xuất khẩu. Tuy nhiên, một số người lo ngại rằng việc di chuyển quá nhiều hãng xưởng từ Trung Quốc có thể nhanh chóng dẫn đến tình trạng thiếu lao động có tay nghề.
Việt Nam cũng được hưởng lợi thế thương mại cạnh tranh khi là thành viên tham gia 12 hiệp định thương mại tự do (FTA) và 17 giao dịch thương mại tổng cộng, tổng số cao nhất trên toàn thế giới. Một số giao dịch quảng bá thương mại khác nằm trong đường ống thương lượng.
Một khi Hiệp định EVFTA và Hiệp định toàn cầu về Liên minh xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) c có hiệu lực, Việt Nam sẽ trở thành một điểm đến sản xuất hấp dẫn hơn do kết nối toàn cầu gia tăng.
Đồng thời, tình trạng của Trung Quốc là nhà máy của thế giới đã xói mòn từ trước khi Tổng thống Mỹ Donald Trump phát động chiến tranh thương mại. Trong khi nguồn cung mạnh, nhu cầu đối với các nhà sản xuất Trung Quốc đang giảm, điển hình là sự sụt giảm trong các đơn hàng xuất khẩu mới từ 51,2% trong tháng Năm xuống còn 48% trong tháng Chín, theo Cục thống kê quốc gia Trung Quốc.
Bị ảnh hưởng bởi những lo ngại về việc tăng giá thuế suất của Mỹ và với chi phí sản xuất tăng nhanh (tiền lương đã tăng gần 50% trong 5 năm qua), các nhà sản xuất Trung Quốc đang lựa chọn giảm biên chế trong nước và có thể sớm chuyển sang Việt Nam các nhà máy sản xuất hơn, các nhà phân tích nói.
Các nhà máy thuộc sở hữu của Trung Quốc tại Việt Nam có thể cố che giấu mặt hàng do Trung Quốc sản xuất để tránh thuế quan, chiến thuật có thể có hoặc không có tác dụng khi các nhà quản lý thương mại Mỹ tăng cường bảo vệ chống lại các thủ đoạn xuất xứ. Hơn nữa, Việt Nam đã có một thặng dư thương mại trị giá 40 tỷ USD với Mỹ.
Chắc chắn, các chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn do chiến tranh thương mại sẽ tấn công Việt Nam ở các lĩnh vực nhất định, bao gồm các ngành công nghiệp linh kiện điện tử và bộ phận xe hơi, cả hai đều chuyển số lượng lớn sang Trung Quốc để lắp ráp thành phẩm sau đó xuất sang Mỹ.
Một số nhà sản xuất ô tô có trụ sở tại Trung Quốc được biết đang tìm cách chuyển đến Việt Nam càng nhanh càng tốt.
Trong khi Mỹ và Việt Nam vẫn duy trì quan hệ thương mại thân mật dưới thời Trump mặc dù thặng lớn của Việt Nam, điều này có thể thay đổi nếu sự mất cân bằng tăng đáng kể do Trung Quốc sử dụng Việt Nam làm cơ sở sản xuất và giao hàng để tránh thuế quan của Mỹ.
Trung Quốc đã đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng của Việt Nam, tạo ra một mạng lưới giao thông chặt chẽ giữa các trung tâm sản xuất giữa miền Nam Trung Quốc và miền Bắc Việt Nam. Năm ngoái, Việt Nam nhập khẩu 57 tỷ USD hàng hóa từ Trung Quốc, và đầu tư của Trung Quốc vào Việt Nam tiếp tục tăng trưởng nhanh chóng.
Hai nước đã thảo luận lâu dài về nới lỏng các điều khoản thương mại trong khu vực biên giới chung, kết quả là vào tháng 8 khi Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ban hành Thông tư 18 để chính thức cho phép thanh toán bằng đồng nhân dân tệ của Trung Quốc ở khu vực biên giới Trung Quốc.
Chính phủ Việt Nam cũng ban hành hai đạo luật có thể khuyến khích định tuyến lại các sản phẩm do Trung Quốc sản xuất sang Việt Nam. Luật này và việc chính thức hóa thương mại dựa trên đồng nhân dân tệ sẽ tạo thuận lợi cho thương mại biên giới Việt Nam đang bùng nổ, đáng chú ý là vào thời điểm con đường xuất khẩu của Trung Quốc vào Mỹ bị thắt chặt.
Sự sắp xếp này có thể dẫn đến việc lắp ráp thêm hàng xuất khẩu của Trung Quốc ở phía biên giới Việt Nam, có khả năng cho phép các sản phẩm Trung Quốc được dán nhãn "sản xuất tại Việt Nam" để tránh thuế quan của Mỹ.
Cách tiếp cận này không phải là không có rủi ro, tuy nhiên khi Mỹ áp đặt mức thuế nặng lên các sản phẩm thép từ Việt Nam mà ban đầu được nhập khẩu từ Trung Quốc trong một cuộc tranh chấp thương mại năm 2016. Một số chuyên gia tin rằng các tiêu chuẩn xuất xứ quốc gia sẽ được Mỹ thực thi nghiêm ngặt hơn nữa khi cuộc chiến thương mại ngày càng tăng.
Trung Quốc và Việt Nam cũng được dự kiến sẽ hợp tác trong các đặc khu. Dự thảo luật đặc khu đã được thiết lập để áp dụng vào ngày 15 tháng 6 nhưng đã bị trì hoãn do các cuộc biểu tình trên toàn quốc vào đầu tháng 6.
Mặc dù không có quốc gia cụ thể nào được đề cập trong văn bản luật, nhưng dự thảo này đã gây tranh cãi vì cho phép các nhà đầu tư nước ngoài thuê đất lên tới 99 năm tại các khu vực được chỉ định, một sự sắp xếp người biểu tình dân chủ nhìn nhận như và việc bán chủ quyền quốc gia cho các nhà đầu tư Trung Quốc nói riêng.
Trong khi các cuộc biểu tình chống Trung Quốc tạm thời trì hoãn việc thông qua luật đặc khu, các ưu đãi cho việc ban hành cuối cùng đang gia tăng ở cả hai bên biên giới khi cuộc chiến tranh thường mại giữa Mỹ và Trung Quốc mở ra cơ hội đầu tư và thương mại mới cho Việt Nam ít ra là trong thời hạn ngắn.
Những quốc gia khác đang sử dụng cách tiếp cận "chờ xem sao" vì việc hiệu chuẩn lại chuỗi cung ứng dự kiến sẽ mất thời gian và không ai chắc chắn chiến tranh thương mại sẽ tồn tại trong bao lâu, khiến cho bất kỳ lợi ích tức thời nào chỉ là tạm thời và dễ dàng đảo ngược.
Nate Fischler
Nguyên tác : Trade war upsides abound for Vietnam, Asia Times, 08/10/2018
Phương Thảo chuyển ngữ
Nguồn : VNTB, 12/10/2018