 | Tổng quan: | 3636804 |
Một số nước lớn trong ASEAN có lợi ích trực tiếp trên Biển Đông nên hợp sức lại để phản công sự lấn tới của Trung Quốc trong bối cảnh nguyên tắc đồng thuận của khối đã bị Bắc Kinh lợi dụng trong thời gian qua, một nhà nghiên cứu am hiểu tình hình khu vực nhận định.
Lãnh đạo 10 nước ASEAN tại hội nghị thượng đỉnh ở Bangkok, Thái Lan hồi tháng 6/2019
Chuyên gia này cũng khuyên là khu vực không nên đối đầu hay loại bỏ Trung Quốc mà cần phải kiểm soát sự vươn lên của Trung Quốc theo hướng có lợi cho khu vực.
Những nhận định này được đưa ra tại buổi thảo luận bàn tròn với chủ đề ‘Đẩy lùi Trung Quốc ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương’ được Viện Hudson, môt viện nghiên cứu chiến lược ở thủ đô Washington D.C. của Hoa Kỳ, tổ chức hôm 26/11.
Tầm quan trọng của ASEAN
Trong phần trình bày về cách các nước Đông Nam Á có thể đương đầu với Trung Quốc, ông Richard Heydarian, phó giáo sư chính trị học thuộc Đại học De La Salle, Philippines, đã chỉ trích thẳng thừng những điểm yếu của khối ASEAN mà Bắc Kinh đã lợi dụng.
Trước hết, ông nhìn nhận là kể từ khi thành lập, ASEAN đã ‘làm được rất nhiều việc’ trong việc duy trì hòa bình và ổn định cho khu vực.
Ông nhắc lại vào đầu những năm 1960 trước khi ASEAN thành lập, các nước lớn trong khu vực như Indonesia, Malaysia và Philippines đã có chính sách thù nghịch với nhau (chính sách Konfrontasi của Indonesia) xung quanh việc ra đời của Liên bang Malaysia.
Ông đưa ra dẫn chứng là việc chính quyền cựu Thủ tướng Abdul Razak Hussein (Razak cha) của Malaysia đã thông qua các kênh ngoại giao để nhờ tổng thống Mỹ khi đó là Richard Nixon can thiệp với nhà độc đài Ferdinand Marcos của Philippines đừng đổ quân xâm chiếm Malaysia.
"Vào cuối những năm 1960, chiến tranh giữa các nước Đông Nam Á là vấn đề được nhắc đến nhiều", ông nói.
Tuy nhiên, với sự ra đời của khối ASEAN vào năm 1967, sau hơn 50 năm, ‘ý niệm về chiến tranh hay thậm chí đe dọa chiến tranh giữa các nước Đông Nam Á gần như đã là điều không ai có thể nghĩ đến nữa’, ông cho biết, mặc dù vẫn có những tranh chấp chủ quyền lãnh thổ dai dẳng giữa một số nước thành viên.
"Họ (các nước ASEAN) đã thiết lập được cái gọi là cộng đồng an ninh", ông nói thêm. "Cho nên không phải là họ không có ý định gây xung đột mà là họ không hề thiếu các phương cách xử lý xung đột giữa họ với nhau".
Nhưng trên hết, ông cho biết, vai trò của ASEAN quan trọng ở chỗ là ‘kéo các cường quốc bên ngoài cùng ngồi lại với nhau’ để tránh xung đột và bắt các cường quốc (như Mỹ, Trung Quốc) tuân theo luật chơi do ASEAN đề ra trong việc xử lý căng thẳng và xung đột giữa các nước.
Ngoài ra, các nước ASEAN còn có sự hợp tác hiệu quả để đối phó với các thách thức an ninh phi truyền thống như khủng bố, cướp biển… Ông dẫn chứng là ba nước Indonesia, Malaysia và Philippines đã có các cuộc tuần tra ba bên trên biển để chống sự thâm nhập của các phần tử thuộc Nhà nước Hồi giáo (ISIS).
Nguyên tắc lỗi thời ?
Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra hạn chế lớn của khối là trong việc xử lý mối quan hệ với các đại cường, chẳng hạn như Trung Quốc.
Ông dẫn ra hai nguyên tắc cơ bản của ASEAN là ‘tham vấn và đồng thuận’ mà trong đó đồng thuận đã ‘bị hiểu lầm là nhất trí’.
"Nếu chúng ta nhìn vào những vấn đề như chính trị, an ninh, nhân quyền thì sự nhất trí là một trở ngại lớn bởi vì nhất trí có nghĩa là từng nước thành viên trên thực tế đều có quyền phủ quyết (để chặn bất cứ quyết định nào của khối", ông nói.
"Nếu như anh là một cường quốc bên ngoài có mong muốn không để cho ASEAN đoàn kết trên một vần đề nào đó thì việc anh cần làm chỉ là gây sức ép hay dựa vào chỉ một thành viên ASEAN bất chấp mức độ quan ngại của các nước ASEAN khác", ông giải thích.
Ông đưa ra dẫn chứng là Campuchia chịu sự chi phối của Trung Quốc ‘để phá hoại ASEAN’ (saboteur) trên vấn đề Biển Đông mặc dù nước này không có lợi ích trực tiếp trên vùng biển này.
"Chúng ta không thể chê trách họ (Campuchia) bởi vì trên quan điểm của họ thì tại sao họ phải gánh lấy rủi ro là chọc giận Trung Quốc vốn là nguồn đầu tư chính và là nước ủng hộ chủ chốt cho nước họ về mặt ngoại giao".
Ông tương phản cách làm việc dựa trên sự nhất trí này của ASEAN với nguyên tắc của Hội đồng châu Âu là phân bổ quyền bổ phiếu của mỗi nước tùy theo sức nặng của nước đó và quyết định được thông qua chỉ cần đa số phiếu thuận.
Ông Heydarian gọi đây là ‘cái bẫy thể chế ở lưng chừng’ và cho rằng chính ‘nguyên tắc lỗi thời’ này đã khiến ASEAN từ vị trí trung tâm trong các vấn đề trong khu vực bị đẩy ra ‘ngoài lề’.
"Cơ chế ra quyết định vốn giúp cho các nước ASEAN tạo dựng hòa bình với nhau trong vòng 50 năm qua đã không còn hiệu quả trong việc tạo ra hòa bình giữa các đại cường", ông đúc kết.
Bên cạnh đó, trong khi ASEAN đang chật vật khẳng định vai trò trung tâm của mình để giải quyết các vấn đề trong khu vực thì Bắc Kinh ‘đang nhanh chóng thay đổi thực địa trên Biển Đông’.
Ông dẫn chứng là Trung Quốc đang xây dựng ‘Vạn Lý Trường Thành tên lửa đất đối không’ (Great Wall of SAM) với việc triển khai tên lửa loại này ra Biển Đông trong vòng ba năm qua bên cạnh các máy bay ném bom, các thiết bị phá sóng điện tử.
Về lực lượng hải cảnh của Trung Quốc, vốn là lực lượng bán quân sự được Bắc Kinh triển khai để duy trì luật pháp của họ trên Biển Đông, ông Heydarian cho rằng lực lượng này giờ đây là ‘cánh tay nối dài của Hải quân Trung Quốc’.
"Mức độ của các hoạt động ngoại giao của ASEAN không theo kịp những diễn biến trên thực địa", ông nói.
"Khi chúng ta đang bàn thảo về Bộ Quy tắc Ứng xử (COC) với Trung Quốc thì Trung Quốc lại nhanh chóng thay đổi tình tình trên thực địa hàng ngày", ông nói thêm. "Vậy thì tại sao chúng ta lại lãng phí thời gian vào các cuộc đàm phán trong khi chúng ta thậm chí còn không biết liệu COC có ràng buộc về pháp lý hay không ?"
‘Tiểu ASEAN’
Cho nên, vị giáo sư này đề xuất ‘cách tốt nhất để duy trì cơ chế đa phương và giúp cho khối ASEAN trở nên hiệu quả hơn là xây dựng cơ chế tiểu đa phương (mini-lateralism) giữa các nước chủ chốt trong ASEAN và tăng cường sự tiếp xúc giữa các nước Bộ Tứ (Mỹ, Nhật, Ấn, Úc) với các nước chủ chốt trong ASEAN.
Những nước chủ chốt trong ASEAN này mà ông nêu ra là Indonesia, Thái Lan, Philippines Malaysia và Việt Nam.
"Nếu những nước Bộ Tứ có thể định chế hóa sự hợp tác với các nước ASEAN chủ chốt trên những vấn đề mà họ quan ngại về Trung Quốc thì tôi cho rằng điều đó đã quá đủ. Chúng ta không cần đưa hết tất cả 10 nước ASEAN vào".
Trả lời câu hỏi của VOA liệu mô hình ‘tiểu ASEAN’ có khả thi và có được sự ủng hộ của các nước ASEAN hay không khi nó làm suy yếu vai trò trung tâm của ASEAN, ông cho rằng ASEAN ‘đã đâm vào chân tường’ và đang ở trong thế ‘bế tắc về thể chế’.
"Chúng ta cần phải tìm phương án thay thế", ông nhấn mạnh.
"Tôi cho rằng Philippines có quyết định đơn phương đưa vấn đề ra tòa là vì chúng tôi cảm thấy ASEAN không làm được gì và quyết định đơn phương đó giờ đây có ích cho nhiều nước ASEAN như Việt Nam và Malaysia".
Chính vì lẽ đó, ông cho biết cho biết ông đã trao đổi nhiều với các quan chức Philippines, Malaysia và Việt Nam rằng tại sao các nước này không làm việc cùng nhau (theo cơ chế tiểu ASEAN) để đạt được Bộ Quy tắc Ứng xử (COC) của mình mà theo ý ông là ‘bộ quy tắc ứng xử thật sự chứ không phải là giả tạo như bộ quy tắc đang được bàn thảo (giữa Trung Quốc và toàn bộ 10 nước ASEAN),’ ông nhấn mạnh.
Ông cho biết ông ‘hết sức lo ngại về nội dung bản dự thảo COC mà Trung Quốc hiện đang đàm phán với các nước ASEAN’ đến mức ông cho rằng với văn bản như thế chẳng thà nó ‘không ràng buộc về pháp lý’ còn hơn.
Theo đó, Trung Quốc có hai yêu cầu chủ yếu. Thứ nhất, họ muốn các nguồn lợi dầu mỏ trên Biển Đông ‘chỉ được chia sẻ giữa Trung Quốc và các nước ven Biển Đông mà thôi’. Điều này có nghĩa là các hãng dầu khí của phương Tây không thể nào hợp tác khai thác với các nước nhỏ có tranh chấp chủ quyền.
Thứ hai, Trung Quốc muốn có quyền phủ quyết việc tập trận của các nước trong khu vực với các cường quốc bên ngoài. Điều này không thể chấp nhận được với Mỹ vì nước này có cuộc tập trận thường xuyên với Philippines trên Biển Đông, đó là chưa kể các nước đối tác tập trận khác bên ngoài như Pháp, Nhật, Úc, ông cho biết.
Khi đưa ra những yêu sách như vậy đối với COC, Bắc Kinh đã thể hiện thái độ rất bạo dạn nhưng, theo ông, những nước như Việt Nam, Indonesia và Malaysia đã chống lại. Tuy nhiên, ông cho rằng việc Trung Quốc mạnh dạn tin rằng họ có thể sử dụng ASEAN ‘như là lá chắn’ để đẩy các cường quốc khác ra khỏi khu vực ‘là điều đáng lo ngại’.
"Mặc dù trong khối ASEAN, các nước thành viên được cho là bình đẳng với nhau nhưng trên thực tế không phải nước nào nào cũng có lợi ích tương đương nhau và không phải nước nào cũng có trọng lượng như nhau", ông giải thích.
"Bắc Kinh sẽ lắng nghe nhiều hơn gấp 10 lần nếu đó là tiếng nói của Indonesia chứ không phải những nước như Campuchia và Lào", ông nói và cho biết Indonesia cũng đang đóng vai trò ngày càng lớn trong việc đàm phán COC vì họ có vùng biển Natuna của họ cũng bị ảnh hưởng trong đường chín đoạn của Trung Quốc.
"Chỉ cần những nước chủ chốt duy trì lập trường trước Trung Quốc là đã quá đủ", ông nói thêm.
‘Cường quốc bậc trung’
Ông cho rằng rất nhiều người đã đánh giá thấp sức mạnh của những nước Đông Nam Á mà họ cho là ‘nhỏ’ như Indonesia, Philippines và Việt Nam.
Ông dẫn ra Indonesia có dân số 270 triệu người, tức gần tương đương nước Mỹ, và có nền kinh tế được dư đoán sẽ ‘nằm trong số 5 nền kinh tế lớn nhất thế giới trong vòng hai thập niên tới’.
Trong khi đó, quy mô dân số của Việt Nam và Philippines sẽ chóng vượt mức 100 triệu dân. Tất cả ba nước này, ông Heydarian dự đoán, sẽ có nền kinh tế vượt 1.000 tỷ đô la trong khoảng thời gian trung hạn.
"Do đó ASEAN không thật sự là tập hợp của các nước nhỏ mà bao gồm những cường quốc bậc trung hết sức năng động vốn bản thân họ cũng có sức mạnh của riêng mình", ông phân tích.
Tuy nhiên, vị giáo sư đến từ Philippines này cũng lưu ý rằng mặc dù các nước ASEAN cần đề phòng mối đe dọa của Trung Quốc nhưng mặc khác họ cũng phải ‘công nhận vai trò của Trung Quốc trong khu vực’.
"Cho dù có muốn hay không thì Trung Quốc vẫn là một phần của cuộc chơi và việc can dự (thay vì đối đầu) với Trung Quốc là không thể tránh khỏi", ông nói. "Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là can dự với Trung Quốc như thế nào để họ phản hồi nhiều hơn trước nhu cầu và sự nhạy cảm của các nước nhỏ".
Còn đối với các nước Bộ Tứ, ông khuyên rằng thay về tập trung vào việc hình thành liên minh đối chọi Trung Quốc thì hãy nên ‘tập trung vào xây dựng năng lực cho các nước nhỏ trong khu vực’.
Thời cơ cho Việt Nam ?
"Nếu chúng ta tìm xem nước nào sẽ là cường quốc mới nổi ở Đông Nam Á thì không nghi ngờ gì đó sẽ là Việt Nam. Và Việt Nam sẽ là chủ tịch ASEAN vào năm sau", ông nói và nhấn mạnh vai trò của Hà Nội hiện nay là ‘dẫn dắt cả khu vực trong việc xác định lằn ranh với Trung Quốc trên Biển Đông’ nhưng đôi khi ‘Hà Nội chiến đấu chỉ có một mình’.
Trả lời câu hỏi của VOA rằng Hà Nội nên tận dụng thời cơ là chủ tịch ASEAN vào năm 2020 như thế nào để lãnh đạo sự đối phó của khối trước sự quả quyết ngày càng tăng của Trung Quốc trên Biển Đông, giáo sư Heydarian nhắc lại nhiệm kỳ chủ tịch của Việt Nam cách nay gần 10 năm (vào năm 2010) mà khi đó Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton đã tuyên bố ở Hà Nội rằng ‘Mỹ có lợi ích quốc gia trên Biển Đông’ bất chấp sự cảnh báo mạnh mẽ của Bắc Kinh.
Ông cho rằng tại lần làm chủ tịch lần này, Hà Nội nên xúc tiến hành động pháp lý đối với Bắc Kinh trên Biển Đông dựa trên kinh nghiệm vụ kiện của Manila ra Tòa Trọng tài Thường trực (PCA).
Ông cho biết trong những năm từ 2013 cho đến 2016, phía Philippines đã nhiều lần mời Việt Nam sang nước họ để chia sẻ những kinh nghiệm về vụ kiện.
"Với quyết định đơn phương kiện Trung Quốc ra tòa án quốc tế, Philippines đã đến cho khu vực một đòn bẩy và lợi thế lớn (trong việc đối phó với Trung Quốc)", ông nói. Do đó, giờ đây nếu Hà Nội đe dọa dùng đến công cụ pháp lý thì lời đe dọa đó sẽ ‘càng đáng tin hơn’ vì vụ kiện của Manila đã cho thấy họ có thể chiến thắng trước Trung Quốc.
"Dĩ nhiên Hà Nội không nên kiện về vấn đề chủ quyền (trên Biển Đông) mà về phạm vi vùng đặc quyền kinh tế mà họ được cho phép theo luật quốc tế", ông khuyên. "Hà Nội có thể nhờ đến Tòa Trọng Tài để chứng minh rằng Bắc Kinh không có quyền đi vào Bãi Tư Chính (để thăm dò) gì cả".
"Đây là điều rất quan trọng mà Việt Nam có thể làm", ông nói thêm và cho rằng nếu Hà Nội thực sự đặt lên bàn khả năng kiện Trung Quốc thì họ sẽ càng ‘củng cố thêm lòng yêu nước của người dân Philippines để nhắc nhở Tổng thống của chúng tôi (Rodrigo Duterte) cần phải làm những gì ông ấy cần làm (về phán quyết của PCA hồi năm 2016 trao chiến thắng cho Philippnes)".
Ngọc Lễ
Nguồn : VOA, 28/11/2019
ASEAN nhắm đến hoạt động tập trận hải quân chung với Mỹ vào năm tới (RFA, 19/10/2018)
Bộ trưởng Quốc phòng Singapore Ng Eng Hen cho biết Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đang lên kế hoạch tập trận chung với Hải quân Hoa Kỳ vào năm tới.
Bộ trưởng Quốc phòng Singapore Ng Eng Hen (trái) và Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ James Mattis tại Singapore ngày 18 tháng 10 năm 2018. AFP
Ông phát biểu điều này tại cuộc họp các bộ trưởng quốc phòng ASEAN tại Singapore hôm 19/10.
Ý tưởng về một cuộc tập trận hàng hải ASEAN - Mỹ được đưa ra vào khi ASEAN sẽ tiến hành diễn tập hải quân chung với Trung Quốc lần đầu tiên từ ngày 22 đến 27 tháng 10 tại vùng biển ngoài khơi thành phố Trạm Giang.
Cuộc tập trận ASEAN - Mỹ nhằm tạo thế cân bằng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, hai quốc gia có ảnh hưởng đáng kể ở Biển Đông. Kế hoạch tập trận chung lần này dự kiến sẽ được đưa vào bản tuyên bố chung sau cuộc họp của các Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN, do Bộ trưởng Quốc phòng Singapore chủ trì.
Trong tuần này, các Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN cũng sẽ gặp đồng nhiệm các nước lớn ngoài khu vực gồm Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ và Nga.
Hồi tháng Hai, các bộ trưởng quốc phòng của ASEAN và Trung Quốc đã đồng ý tiến hành một cuộc tập trận hàng hải chung đầu tiên trong tháng này tập trung vào việc tìm kiếm, cứu nạn trên biển.
Trong khi đó quân đội Mỹ đã tiến hành các cuộc tập trận quân sự song phương và đa phương với tất cả các quốc gia ASEAN, trừ Myanmar và Lào.
********************
Trung Quốc và ASEAN sẽ tập trận chung trên biển vào tuần tới (RFA, 19/10/2018)
Trung Quốc và các quốc gia Đông Nam Á sẽ tổ chức diễn tập hải quân chung lần đầu tiên vào tuần tới. AFP loan tin vừa nêu hôm 19 tháng 10 năm 2018.
Hải quân Philippines thao diễn hải quân tại Biển Đông hôm 8/5/2015. AFP
Tin nói mặc dù có những bất đồng đối với tham vọng lãnh hải của Bắc Kinh, thế nhưng khối các nước ASEAN và Trung Quốc đang nổ lực có được hòa hoãn nhằm tránh căng thẳng leo thang vượt ra ngoài tầm kiểm soát.
Tuyên bố chủ quyền gần như trọn biển Đông của Bắc Kinh từ lâu đã là mối lo ngại của những nước Đông Nam Á cùng có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông, cũng như Hoa Kỳ vốn là lực lượng hải quân thống trị thế giới bấy lâu nay.
Một phần của nổ lực gọi là hòa giải như thế là Hải quân Trung Quốc và Hải quân các nước thuộc Hiệp hội các nước Đông Nam Á gồm 10 thành viên (ASEAN) sẽ tổ chức các cuộc tập trận chung đầu tiên tại khu vực Biển Đông.
Tuyên bố tại Hội nghị bộ trưởng quốc phòng ASEAN tại Singapore, với sự tham dự của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Jim Mattis và người đồng cấp Trung Quốc- Ngụy Phượng Hòa, Bộ trưởng Quốc phòng Singapore Ng Eng Hen nói rằng các cuộc tập trận sẽ giúp xây dựng lòng tin và sự tự tin.
Các bài tập trên biển giữa ASEAN và Trung Quốc vào tuần tới đã được thảo luận tại Singapore vào tháng 8 vừa qua.
Tuy nhiên, một số nhà quan sát cho rằng việc tập trận chung này là một phần nỗ lực của Trung Quốc để giảm thiểu ảnh hưởng của Mỹ trong khu vực.
*****************
ASEAN và Trung Quốc chuẩn bị diễn tập hải quân chung lần đầu tiên (RFI, 19/10/2018)
Vào tuần tới, Hải Quân các nước thuộc Hiệp Hội Các Quốc Gia Đông Nam Á (ASEAN) sẽ tiến hành các diễn tập trên biển chung đầu tiên với Trung Quốc. Bộ trưởng quốc phòng của Singapore, nước hiện là chủ tịch luân phiên ASEAN, đã cho biết như trên vào ngày 18/10/2018.
Hội Nghị các bộ trưởng quốc phòng ASEAN tại Singapore ngày 19/10/2018. Reuters/Edgar Su
Phát biểu tại Hội Nghị các bộ trưởng quốc phòng ASEAN khai mạc tại Singapore, bộ trưởng quốc phòng nước chủ nhà Ng Eng Hen xác nhận là tàu hải quân của các nước ASEAN đang trên đường đến Trạm Giang ở miền Nam Trung Quốc để tham gia cuộc diễn tập. Theo ông, sự kiện này giúp "xây dựng lòng tin" giữa khối ASEAN và Trung Quốc.
Cuộc diễn tập hải quân đầu tiên giữa ASEAN và Trung Quốc sẽ diễn ra tại Biển Đông, khu vực mà Bắc Kinh đòi chủ quyền 90% diện tích, bất chấp các tuyên bố chủ quyền lãnh thổ của 4 nước Đông Nam Á là Việt Nam, Philippines, Malaysia và Brunei.
Trong những năm gần đây, Trung Quốc đã tăng cường quân sự hóa các thực thể mà họ chiếm đóng ở Biển Đông, nhằm áp đặt các yêu sách chủ quyền. Hoa Kỳ thường xuyên cho tàu quân sự tiến vào Biển Đông để nhắc nhở Bắc Kinh là phải tôn trọng các nguyên tắc tự do hàng hải, đồng thời bày tỏ thái độ ủng hộ một số quốc gia ASEAN.
Để xua tan những lo ngại có thể có của Washington về việc ASEAN chạy theo Trung Quốc, bộ trưởng quốc phòng Singapore cho biết là ASEAN hiện cũng lên kế hoạch thao diễn Hải Quân với Mỹ vào năm 2019, và đó cũng sẽ là một sự kiện chưa từng thấy.
ASEAN ký thỏa thuận ngăn ngừa sự cố giữa phi cơ quân sự các nước
Tại Hội Nghị Bộ trưởng quốc phòng ASEAN vào ngày 19/10, các thành viên Hiệp Hội Đông Nam Á đã ký kết Bản Hướng Dẫn về việc phòng ngừa các va chạm trên không giữa Không Quân các nước.
Theo hãng tin Singapore CNA, đây là bản hướng dẫn không quân đa phương đầu tiên trên thế giới, nhằm mục đích xử lý các vụ chạm trán bất ngờ giữa các máy bay quân sự, đặc biệt trên các khu vực tranh chấp như Biển Đông.
Bên cạnh đó, các bộ trưởng quốc phòng ASEAN cũng đồng ý tăng cường hợp tác chống khủng bố trong khu vực và thiết lập một mạng lưới trong toàn vùng nhằm chống lại các mối đe dọa về hóa học, sinh học và phóng xạ.
Ngay sau Hội Nghị Bộ Trưởng quốc phòng ASEAN (ADMM-ASEAN Defence Ministers Meeting), các nước ASEAN cũng sẽ tham gia Hội Nghị Bộ Trưởng quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+), với 8 quốc gia đối tác trong đó có Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản…
Mai Vân
Không ảnh cho thấy Trung Quốc quân sự hóa Biển Đông ra sao (CaliToday, 08/02/2018)
Theo tin tức từ trang mạng Inquirer.net thì Trung Quốc gần như hoàn thành việc biến 7 đảo và bãi đá cạn trong quần đảo Trường Sa thành các ‘công sự chiến đấu’
Đó là các bãi đá cạn có tên Fiery Cross Reef, Calderon, Burgos, Mabini, Panganiban, Zamora và McKennan. Trước đây Tòa án Quốc Tế The Hague của Liên Hiệp Quốc đã ra phán quyết là bãi đá cạn Panganiban là thuộc chủ quyền của Philippines.
Quần đảo Trường Sa ở Biển Đông có các quốc gia sau đây tranh giành chủ quyền là Việt Nam, Trung Quốc, Philippines, Đài Loan, Brunei và Malaysia.
Bản báo cáo cho hay ‘các tấm không ảnh cho thấy các bãi đá cạn nói trên đã bị biến thành các đảo nhân tạo có chứa các căn cứ không quân và hải quân, đang trong giai đoạn hoàn tất’. Đa số các tấm không ảnh được chụp từ tháng 6 đến tháng 12 năm 2017 và ở độ cao 1,500 mét.
Photo Credit : http ://www.freemalaysiatoday.com
Những tấm ảnh cho thấy trên các đảo nhân tạo này có hệ thống các phi đạo, chổ cho trực thăng lên xuống, các hải đăng, trụ sở truyền tin, nhà kho, đài radar, các trạm quan sát và các trạm viễn thông. Có nhiều tàu quân sự và chở hàng của Trung Quốc hiện diện trong các tấm ảnh.
Như thế theo bản báo cáo này thì tuy Bắc Kinh có đặt bút ký kết với khối ASEAN vào năm 2002 một thỏa thuận ‘không làm thay đổi các hiện trạng trên biển’, nhưng cũng chính Trung Quốc ‘xé rào trước’ khi tiến hành xây dựng kiên cố các cơ sở quân sự như thế.
Theo nhóm Asia Maritime Transparency Initiative (AMTI) của Hoa Kỳ thì trong số các bãi này, bãi đá cạn Fiery Cross Reef là nơi Trung Quốc xây dựng nhiều nhất trong năm 2017, với tổng diện tích bành trướng xây thêm lên đến 110,000 mét vuông.
Đào Nguyên
********************
ASEAN tránh đụng Trung Quốc trên bầu trời Biển Đông ? (BBC, 07/02/2018)
Khối ASEAN đang hy vọng sẽ có được kết quả đàm phán về một bộ quy tắc ứng xử với Trung Quốc, nhưng việc đạt thỏa thuận trong vòng một năm là điều không thực tế, bộ trưởng quốc phòng Singapore nói hôm thứ Tư, 7/2/2018.
Tranh chấp về lãnh hải ở Biển Đông đặt ra nhu cầu liên kết quân sự trong khu vực
Các bộ trưởng quốc phòng hôm thứ Ba đã thảo luận một nội dung then chốt, nhằm phát triển một bộ quy tắc nhằm kiểm soát các vụ chạm trán không định trước (Code of Unexpected Encounters - CUES) ở trên không, theo báo Strait Times của Singapore.
Trung Quốc và 10 thành viên ASEAN hồi tháng Tám năm ngoái đã đưa ra được một thỏa thuận khung cho vùng biển có tranh chấp, nơi Bắc Kinh đang kiểm soát phần lớn nhưng một số nước khác cũng tuyên bố chủ quyền, nhằm xây dựng bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC), và đã xúc tiến đàm phán kể từ đó.
"Chúng tôi hy vọng là sẽ vấn đề này sẽ được giải quyết, nhưng đó là chủ đề rất, rất phức tạp", hãng tin Reuters dẫn lời ông Ng Eng Hen nói với các phóng viên sau phiên họp của bộ trưởng quốc phòng các nước.
"Tranh chấp đã kéo dài cả thế kỷ. Việc trông đợi sẽ đạt được bộ quy tắc ứng xử trong vòng một năm là không thực tế", ông nói.
Trung Quốc : Hình vệ tinh cho thấy cơ sở của Trung Quốc ở Đá Chữ Thập
Một số thành viên ASEAN có tranh chấp trên biển từ lâu nay đã muốn có một bộ COC mang tính ràng buộc pháp lý và có hiệu lực thi hành đối với Trung Quốc.
Bên cạnh việc đàm phán về COC, các bên hồi năm ngoái đã đưa ra một CUES trên biển.
Tuy nhiên, ông Ng nói, việc có một bộ quy tắc ứng xử cho phi cơ các nước cũng mang tầm quan trọng không kém, Strait Times tường thuật.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc, Cảnh Sảng, phát biểu sau tuyên bố của ông Ng, rằng Bắc Kinh đã phối hợp với các nước trong khối ASEAN nhằm xây dựng một bộ quy tắc ứng xử làm hài lòng tất cả các quốc gia trong khu vực.
Tuy nhiên, Trung Quốc đã nhanh chóng mở rộng việc triển khai quân sự tại Biển Đông.
Trung Quốc xây cất trên Đá Subi
Cũng hôm thứ Tư, lực lượng không quân nước này nói rằng các chiến đấu cơ Su-35 của Trung Quốc gần đây đã tham dự một cuộc tuần tra chiến đấu ở Biển Đông.
Tuyên bố của không quân Trung Quốc không nêu thời gian diễn ra cuộc tuần tra, cũng như địa điểm cụ thể nào ở Biển Đông.
Gần đây, báo Daily Inquirer của Philippnes công bố những hình ảnh mà họ nói rằng cho thấy Bắc Kinh đã gần như hoàn tất việc cải tạo, cơi nơi bảy rặng đá mà Manila tuyên bố chủ quyền ở Quần đảo Trường Sa thành những pháo đài trên đảo.
Hầu hết các hình ảnh mà Daily Inquirer có được được chụp trong thời gian từ tháng 6 tới 12/2017 cho thấy các bãi đá đã được xây thành các đảo nhân tạo và đang trong giai đoạn cuối cùng của hoạt động phát triển thành các căn cứ không quân và hải quân.
Malaysia, Brunei, Việt Nam, Philippines và Đài Loan là các bên tuyên bố chủ quyền từng phần ở Biển Đông.
************************
Biển Đông : Singapore không hy vọng sớm có bộ Quy Tắc Ứng Xử (RFI, 07/02/2018)
Sau một cuộc họp của các bộ trưởng quốc phòng ASEAN tại Singapore vào hôm nay, 07/02/2018, bộ trưởng quốc phòng Singapore Ng Eng Hen xác định là khối Đông Nam Á đang hy vọng đẩy nhanh tốc độ đàm phán về một bộ Quy Tắc Ứng Xử trên Biển Đông với Trung Quốc. Tuy nhiên, theo ông, không nên chờ đợi là thỏa thuận sẽ đạt được trong năm nay.
Ảnh chụp chung các ngoại trưởng ASEAN tham dự phiên họp bộ trưởng ngoại giao - quốc phòng của khối, từ 04 đến 06/02/2018, tại Singapore. Reuters/Calvin Wong
Phát biểu với báo chí, bộ trưởng quốc phòng Singapore giải thích thêm rằng Bộ Quy Tắc Ứng Xử trên Biển Đông là một "vấn đề rất, rất phức tạp", liên quan đến một "tranh chấp từ một thế kỷ nay".
Vào năm ngoái 2017, Trung Quốc và khối ASEAN đã thông qua khuôn khổ đàm phán về vấn đề này, và ca ngợi sự kiện này như là một bước tiến quan trọng. Tuy nhiên, theo hãng tin Anh Reuters, việc hai bên không nhất trí được là bộ luật quy tắc phải mang tính chất ràng buộc, về mặt pháp lý, đã làm dấy lên nghi ngờ về hiệu quả của văn kiện này.
Đối với một số nước đang có tranh chấp với Trung Quốc tại Biển Đông, việc ký kết một bộ quy tắc có tính ràng buộc là một điều quan trọng, vì cho đến nay, Trung Quốc thường xuyên bị tố cáo vi phạm chủ quyền, ngăn chặn đánh bắt hải sản hay thăm dò dầu khí tại những khu vực rộng lớn đang có tranh chấp mà Bắc Kinh tự nhận chủ quyền.
Trong bối cảnh đó, tại cuộc họp cấp ngoại trưởng ở Singapore, một số quốc gia ASEAN đã bày tỏ thái độ quan ngại về các hoạt động của Trung Quốc trong các khu vực tranh chấp tại Biển Đông, trong đó có các hoạt động bồi đắp, xây dựng cơ sở.
Theo hãng tin Pháp AFP, một tuyên bố chung sau hội nghị, dù không nêu đích danh Trung Quốc, đã đề cập đến những hoạt động cải tạo đất đá của Bắc Kinh trên Biển Đông, xem đấy là những hành vi phá hoại lòng tin tưởng lẫn nhau.
Tuyên bố nói rõ là hội nghị các ngoại trưởng "đã ghi nhận những quan ngại từ phía một số ngoại trưởng về việc bồi đắp và các hoạt động khác tại khu vực, vốn làm xói mòn lòng tin lẫn nhau, khiến căng thẳng gia tăng, đồng thời có thể làm tổn hại hòa bình, an ninh và ổn định khu vực".
Vào tháng 12/2017, Trung Quốc đã lên tiếng biện minh rằng các hoạt động xây dựng của họ trên Biển Đông là công việc "bình thường", sau khi một trung tâm nghiên cứu Mỹ công bố ảnh vệ tinh mới cho thấy các hoạt động triển khai hệ thống radar cùng các thiết bị khác của Trung Quốc tại đây.
Với Singapore làm chủ tịch luân phiên ASEAN, vấn đề tranh chấp Biển Đông đã được nêu lên trở lại, trái với năm ngoái, khi chủ tịch Philippines luôn tìm cách ém nhẹm hồ sơ này.
Trọng Nghĩa
Các nước ASEAN và Trung Quốc hy vọng sẽ có thể đạt được một Bộ Quy tắc về ứng xử của các bên trên Biển Đông (gọi tắt là COC) trong năm nay, chấm dứt 15 năm dài đàm phán. Tuy nhiên một khung về COC được đưa ra mới đây bị chuyên gia quốc tế đánh giá là quá sơ sài và còn quá nhiều câu hỏi về khả năng thực hiện COC này một khi nó được thông qua.
Các quan chức cấp cao từ Trung Quốc và các nước ASEAN tham dự cuộc họp về việc thực hiện Tuyên bố về Cách ứng xử của các Bên ở Biển Đông, ngày 18 tháng 5 năm 2017. AFP
Trong bài phân tích được đăng tải trên trang blog Thayer Consultancy, giáo sư Carl Thayer, chuyên gia về quân sự thuộc trường đại học New South Wales, Úc, nhận định những nỗ lực ngoại giao của các nước ASEAN và Trung Quốc trong việc đạt được một bộ khung COC giống như một con voi sinh ra một con chuột với một trang viết và những điểm chấm đầu dòng.
Khi đi sâu vào chi tiết, giáo sư Carl Thayer cũng chỉ ra những điểm có thể nói là còn thiếu trong khung COC :
Bản thảo hiện tại không chỉ ra các vùng địa lý được bao gồm trong COC. Trung Quốc nhất quyết COC chỉ áp dụng cho khu vực phía Nam của Biển Đông (quần đảo Trường Sa) nhưng lại bỏ bãi cạn Scaborough Shoal và quần đảo Hoàng Sa. Bản thảo cũng không chỉ ra là COC sẽ đi vào hiệu lực thế nào, ai sẽ ký COC ? ASEAN muốn COC phải được quốc hội của cả 11 nước tham gia thông qua. Trung Quốc thì ngần ngừ. Quan trọng hơn cả là bản thảo không nói đến một cơ chế để phiên dịch COC nếu có xuất hiện những khác biệt hoặc các vụ việc sẽ được giải quyết thế nào thông qua một quá trình giải quyết tranh chấp đã được thiết lập.
Hiện Trung Quốc là nước đòi chủ quyền đến 90% diện tích Biển Đông qua đường đứt khúc 9 đoạn mà nước này tự vẽ ra đi qua các vùng lãnh hải của một số nước khác. Các nước khác cũng đòi chủ quyền ở khu vực này bao gồm Việt Nam, Philippines, Malaysia, Brunei, Đài Loan.
Bãi cạn Scaborough Shoal của Philippines đã bị Trung Quốc chiếm vào năm 2012.
Quần đảo Hoàng Sa bị Trung Quốc chiếm từ Việt Nam vào năm 1974.
Hồi cuối tháng 4 vừa qua, trang tin Forbes của Mỹ có bài viết nhận định Việt Nam sẽ là người bị thiệt hại nhiều nhất nếu một COC được thành hình vì Trung Quốc sẽ không chấp nhận đưa Hoàng Sa vào phạm vi của COC.
Thạc sĩ luật Hoàng Việt, thành viên Quỹ Nghiên cứu Biển Đông trước đó có đưa ra nhận định với đài Á Châu Tự do về điểm này :
COC có liên quan đến Hoàng Sa nên một trong những lý do mà COC dậm chân cũng là vì nó có liên quan đến Hoàng Sa. Các nước ASEAN đưa ra COC là toàn bộ Biển Đông còn Trung Quốc thì cho rằng Hoàng Sa là một phần lãnh thổ của Trung Quốc và không có gì phải đàm phán cả, chỉ có thể đưa ra COC cho vùng Trường Sa thôi.
Giáo sư Carl Thayer cho rằng, không ai có thể lấy lại được Hoàng Sa từ Trung Quốc và hy vọng lớn nhất mà Việt Nam có được đối với quần đảo này là ra tòa quốc tế.
Năm 2013, Philippines đã nộp đơn kiện lên tòa Trọng tài Quốc tế ở The Hague để yêu cầu tòa làm rõ những yêu sách phi lý của Trung Quốc ở biển Đông. Tháng 7 năm 2016, tòa ra phán quyết bác bỏ yêu sách đường đứt khúc 9 đoạn của Trung Quốc ở Biển Đông và xác định việc Trung Quốc ngăn cản các ngư dân Philippines vào bãi cạn Scaborough Shoal là trái pháp luật. Tuy nhiên Trung Quốc không công nhận phán quyết của tòa và nước này hiện vẫn nắm quyền kiểm soát toàn bộ bãi cạn.
Theo Tiến sĩ Trần Công Trục, nguyên Trưởng ban Biên giới Chính phủ của Việt Nam, việc Trung Quốc không muốn bỏ yêu sách đường 9 đoạn sẽ khiến COC đạt được sẽ không bao gồm những phần gây tranh cãi là chủ quyền.
Nếu các bên vẫn giữ yêu sách của mình thì người ta phải tìm một giải pháp khác là tạm thời gác tất cả những yêu sách tranh chấp chủ quyền sang một bên, chỉ giải quyết những vấn đề mang tính kỹ thuật thôi như vấn đề đánh cá, giao thông vận tải, hàng không, hàng hải và các tranh chấp dân sự và hình sự xảy ra trong khu vực này.
Theo ghi nhận của giáo sư Carl Thayer, bản thảo COC có nói đến Hiến chương Liên Hợp Quốc, Hiệp ước thân thiện và hợp tác ở Đông Nam Á, 5 nguyên tắc cùng tồn tại hòa bình, luật quốc tế bao gồm Công ước Liên Hợp quốc về Luật biển (UNCLOS). Tuy nhiên vấn đề nằm ở chỗ Trung Quốc lại không chấp nhận phán quyết của tòa Trọng tài quốc tế trong vụ kiện mà Philippines đưa ra. Bản thảo COC cũng kêu gọi các bên tôn trọng chủ quyền. Tuy nhiên theo giáo sư Carl Thayer, điều này rất khó thực hiện vì các phần đất trên quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa hiện vẫn còn đang có tranh chấp giữa các nước. Ngoài ra, bản thảo COC cũng không đả động gì đến Bộ Quy tắc ứng xử trong các vụ đụng độ không báo trước tren biển (CUES) mà cả Trung Quốc và ASEAN đã thống nhất thực hiện đối với khu vực Trường Sa.
COC là một quá trình đàm phán kéo dài hơn 10 năm giữa ASEAN và Trung Quốc. Các nước hy vọng một COC đạt được sẽ có tính ràng buộc hơn giữa các nước, tránh những đụng độ trên biển. Tuy nhiên các chuyên gia quốc tế và quan chức ASEAN trước đây vẫn cho rằng Trung Quốc đã làm chậm tiến trình đạt đến COC trong suốt thời gian qua. Theo giáo sư Carl Thayer, việc các nước đạt được một bộ khung COC và tiến tới thông qua một COC trong năm nay một phần vì Tổng thống mới của Philippines Rodrigo Duterte muốn thân thiện hơn với Trung Quốc, nhưng một phần lớn là vì Trung Quốc muốn cho Hoa Kỳ thấy ASEAN và Trung Quốc có thể làm việc được với nhau về mặt ngoại giao mà không cần sự can thiệp từ Mỹ. Ngoài ra đại hội đảng cộng sản Trung Quốc thứ 19 sắp diễn ra vào cuối năm nay và Chủ tịch Tập Cận Bình muốn cho thấy là vấn đề Biển Đông không phải là vấn đề chính của đại hội lần này.
Việt Hà, phóng viên RFA
