 | Tổng quan: | 3636680 |
Theo nhà báo Atsushi Tomiyama, phó tổng biên tập Nikkei thì Liên Xô cũ sống nhờ vào các công ty của người Việt.
Các tập đoàn phát triển từ các doanh nghiệp bất động sản có khả năng trở thành động lực trong nền kinh tế của Việt Nam. (Ảnh của Ken Kobayashi)
Những công ty kinh doanh này là tiền thân của các tập đoàn kinh tế thuộc quyền sở hữu của những tỷ phú đô la người Việt như Phạm Nhật Vượng, Nguyễn Thị Phương Thảo, hay ông chủ của các tập đoàn khét tiếng khác FLC của Trịnh Văn Quyết, Sun Group của Đặng Minh Trường, Tập đoàn BRG của bà Nguyễn Thị Nga.
Những ông bà chủ của các tập đoàn này đã kết nối với nhau từ khi còn ở Nga trước khi "khởi nghiệp" kinh doanh bất động sản ở Việt Nam.
Phạm Nhật Vượng, Nguyễn Thị Phương Thảo, Đặng Minh Trường đều là những người đã từ học ở Nga về. Ngoài ra Đặng Minh Trường còn từng làm việc cho một công ty cung cấp thiết bị khử nước của Phạm Nhật Vượng ở Ukraine. Bà Nguyễn Thị Nga được cho cũng đã từng đi du học ở Đông Đức.
Nhiều thành viên sáng lập các công ty đã kết nối với nhau ở nước ngoài trước khi bắt đầu kinh doanh bất động sản. Sau một thời gian kinh doanh bất động sản, các tập đoàn lớn này đã chuyển hướng sang các ngành nghề khác.
Vingroup tập trung vào công nghệ với tham vọng sản xuất TV thông minh thay thế Sony và Samsung, điện thoại thông minh Vsmart hòng cạnh tranh với Samsung hay Apple trên thị trường nội địa. Vingroup còn muốn vươn rộng sang thị trường sản xuất xe hơi xuất khẩu ra thế giới. Điều đáng nói là Vingroup được niêm yết trên thị trường chứng khoán trong nước với vốn hóa thị trường là 13,7 tỷ đô la và được chính phủ hết sức ưu ái.
Vingroup đã chuyển sang sản xuất ô tô với các đối tác lớn của nước ngoài. (Ảnh của Rie Ishii)
"Người sáng lập của Vingroup, Phạm Nhật Vượng đã học tại Moscow và bắt đầu kinh doanh nhà hàng tại Ukraine. Ông sớm phát triển nó thành sản xuất mì ăn liền và sau đó là phát triển bộ máy khử nước dùng để sản xuất mì ăn liền. Năm 2009, ông đã bán công ty của mình kinh doanh hệ thống khử nước cho Nestlé, một công ty thực phẩm và đồ uống đa quốc gia của Thụy Sĩ, với giá 150 triệu đô la để bắt đầu kinh doanh bất động sản.
Chủ tịch của Tập đoàn Sovico, Nguyễn Thị Phương Thảo, cũng học ở Moscow năm 1988. Khi ở đó, bà bắt đầu nhập khẩu cao su, máy fax, quần áo và hàng tiêu dùng từ Nhật Bản và Hàn Quốc để bán ở Nga. Sau khi tốt nghiệp, bà Thảo đã kiếm được khoảng 1 triệu đô la. Với số tiền đó, hai vợ chồng bà bắt đầu kinh doanh bất động sản. Cuối năm 2011, tập đoàn Sovico thành lập hãng hàng không giá rẻ Vietjet, hiện là đối thủ của hãng hàng không Vietnam Airlines.
Phần lớn, những doanh nhân này cũng thiết lập các mối quan hệ quan trọng trong khi ở nước ngoài để giúp ích họ sau này. Chính phủ Việt Nam đã cử nhiều quan chức đến các quốc gia cộng sản cũ từ những năm 1980 trở đi để thành lập một cộng đồng thân hữu người Việt. Với những doanh nhân này, các quan hệ cá nhân mà họ có dược với các quan chức chính phủ bấy giờ đã giúp họ giành được đặc quyền để mua lại đất cho các dự án kinh doanh và các giấy phép khác sau này.
Chẳng hạn, bà Nguyễn Thị Nga, chủ tịch Tập đoàn BRG, nổi tiếng với mối quen lãnh đạo. Vào những năm 1990, Bà Nga điều hành một công ty thương mại tại Hà Nội buôn bán với các nước cộng sản cũ. Có tin đồn rằng cha của bà là một cựu nguyên thủ quốc gia, dù điều này chưa bao giờ được xác nhận".
Ông Atsushi Tomiyama cho rằng các tập đoàn này hưởng lợi từ bùng nổ bất động sản tại Việt Nam khi đầu những năm 2000, đầu tư vào bất động sản tăng vọt. Tiếp theo đó là gia tăng đầu tư nước ngoài nhiều hơn sau khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới năm 2007.
Giá nhà chung cư ở Hà Nội đã điều tiết phần nào trong quý đầu năm 2019. Tuy nhiên, giá đất tại các trung tâm đô thị của các thành phố lớn của Việt Nam vẫn tiếp tục tăng, cũng như giá bất động sản tại các thành phố có dự án phát triển du lịch như Đà Nẵng và Phú Quốc.
Atsushi Tomiyama nhận định sự tăng trưởng nhanh chóng như vậy trong lĩnh vực bất động sản là phù hợp với sự mở rộng kinh tế của Việt Nam. Tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội của Việt Nam là cao nhất trong số các quốc gia Đông Nam Á.
Ngày càng nhiều các tập đoàn đa quốc gia chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam để tránh bị ảnh hưởng cuộc chiến thương mại Hoa Kỳ-Trung Quốc. Chi tiêu tiêu dùng cũng đang tăng lên do nhóm thu nhập trung bình tăng. Aeon, chuỗi siêu thị lớn của Nhật Bản, vào đã khai trương cửa hàng thứ năm tại Việt Nam ngày 5 tháng 12 và Uniqlo khai trương cửa hàng đầu tiên vào ngày 6 tháng 12.
Nổi lên nhờ môi trường kinh tế tích cực như vậy, các tập đoàn của các tỷ phú phất lên nhờ bất động sản có khả năng tăng vai trò là động lực đằng sau nền kinh tế Việt Nam. Thách thức chính của những tập đoàn này là cải thiện quản trị doanh nghiệp và trách nhiệm xã hội để thu hút các nhà đầu tư.
Trong một ví dụ khác về mối quan hệ của cộng đồng người Việt này, Đặng Minh Trường, CEO của Sun Group, một trong tập đoàn bất động sản lớn nhất Việt Nam cũng, học tại một trường cao đẳng y tế ở Moscow, và sau đó làm việc cho một công ty cung cấp thiết bị khử nước do Phạm Nhật Vượng thành lập ở Ukraine.
Những doanh nghiệp này cũng được hưởng lợi từ sự bùng nổ bất động sản tại Việt Nam. Đầu những năm 2000, đầu tư vào bất động sản tăng vọt. Tiếp theo đó là đầu tư nước ngoài nhiều hơn sau khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới năm 2007.
Một báo cáo gần đây của Savills Vietnam, một công ty tư vấn bất động sản, cho thấy giá nhà chung cư ở Hà Nội đã điều tiết phần nào trong quý đầu tiên của năm 2019. Tuy nhiên, giá đất tại các trung tâm đô thị của các thành phố lớn của Việt Nam vẫn tiếp tục tăng, cũng như giá bất động sản tại các thành phố do các dự án phát triển trong các khu du lịch như Đà Nẵng và đảo Phú Quốc.
Sự tăng trưởng nhanh chóng như vậy trong lĩnh vực bất động sản phù hợp với sự mở rộng kinh tế của Việt Nam. Tăng trưởng tổng sản phẩm trong nước được dự báo sẽ đạt gần 7% trong cả năm, cao nhất trong số các quốc gia Đông Nam Á.
Ngày càng nhiều các tập đoàn đa quốc gia chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam để tránh bị ảnh hưởng cuộc chiến thương mại Hoa Kỳ-Trung Quốc. Chi tiêu tiêu dùng cũng đang tăng lên do nhóm thu nhập trung bình tăng. Aeon, chuỗi siêu thị lớn của Nhật Bản, vào đã khai trương cửa hàng thứ năm tại Việt Nam ngày 5 tháng 12 và Uniqlo khai trương cửa hàng đầu tiên vào ngày 6 tháng 12.
Nổi lên nhờ môi trường kinh tế tích cực như vậy, các tập đoàn của các tỷ phú phất lên nhờ bất động sản có khả năng tăng sự hiện diện hơn nữa như là một động lực đằng sau nền kinh tế Việt Nam. Thách thức chính của các tập đoàn này là cải thiện quản trị doanh nghiệp và trách nhiệm xã hội để thu hút các nhà đầu tư.
Phạm Nhật Vượng được tạp chí Forbes xếp hạng người giàu nhất Việt Nam. Vingroup được thành lập năm 2000 và có vốn 6,6 tỷ đô la. Ngoài kinh doanh bất động sản, Vingroup nhắm tới sản xuất 250.000 xe Vinfast/năm. Vingroup sở hữu 2.000 cửa hàng tiện lợi, 12.000 phòng khách sạn trong 30 khu nghỉ dưỡng khắp nơi, 10 bệnh viện cao cấp.
Sun Group của Phạm Minh Trường được thành lập năm 1998 và có vốn đầu tư lên tới 5,9 tỷ đô la.
Savico của Nguyễn thị Phương Thảo được thành lập những năm 1990 với tài sản lên tới 2,26 tỷ đô la.
FLC của Trịnh Văn Quyết thành lập năm 2001, trị giá 1,02 tỷ đô la sở hữu hãng hàng không Bamboo,
Uyên Phương biên dịch
Nguồn : VNTB, 08/01/2020
Chính phủ nói các chính sách không nhằm ủng hộ Bắc Kinh, nhưng mối quan tâm của của người dân Việt Nam không vì thế mà giảm.
Công an đã giải tán một cuộc biểu tình tại Hà Nội vào tháng 6 liên quan đến dự thảo luật đặc khu kinh tế, được coi là ủng hộ Trung Quốc. Ảnh : Reuters
Kế hoạch mở ba đặc khu kinh tế đầu tiên của chính phủ Việt Nam đã bị đình trệ cho đến năm sau, do các cuộc biểu tình chống Trung Quốc nổ ra tại nhiều tỉnh thành.
Đầu tháng 6, biểu tình nổ ra khắp cả nước, kể cả ở Hà Nội và Hồ Chí Minh. Một số nhà máy, cửa hàng gặp vấn đề, ít nhất 1.000 người bị bắt – một hiện tượng bất thường tại Việt Nam, nơi duy trì một lực lượng an ninh hùng hậu nhằm kiểm soát người dân.
Quốc hội Việt Nam đã phản ứng lại bằng cách trì hoãn việc thảo luận và thông qua dự luật về đặc khu trong tháng đó, gần đây đã quyết định dời lại trong một phiên họp tháng 10.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư, ông Nguyễn Chí Dũng cho biết : Dự thảo không có một từ, một chữ nào liên quan tới Trung Quốc.
Ông Dũng cho biết thêm. ‘Một số người cố tình hiểu theo hướng đó, đẩy vấn đề lên để chia rẽ quan hệ giữa ta với Trung Quốc’. Lời tuyên bố thẳng thừng, bất thường về Trung Quốc nhằm ổn định tình hình, dù đây là một chủ đề mà các chính trị gia Việt Nam có xu hướng e dè.
Năm 2013, Việt Nam bắt đầu khởi thảo về đặc khu với 3 tỉnh thành : Quảng Ninh - một tỉnh ven biển phía đông Hà Nội và giáp với Trung Quốc ; trung tâm nghỉ dưỡng Khánh Hòa và đảo Phú Quốc. Các vị trí này được thiết kế để thu hút đầu tư FDI cũng như các lợi ích sẽ có sau khi cho thuê đất lên đến 99 năm ; kể cả cho mở casino.
Việt Nam chấp nhận mô hình đặc khu muộn hơn các nước Châu Á khác.
Đằng sau mối quan tâm của người dân là ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc trong nước. Năm ngoái, đầu tư FDI từ Trung Quốc vào Việt Nam đạt 1,4 tỷ USD, gấp 5 lần con số năm 2012. Số khách tăng gấp 3 lần trong khoảng thời gian đó, lên gần 4 triệu. Tại các khu nghỉ mát như Đà Nẵng, Nha Trang và Phú Quốc, người Trung Quốc làm chủ nhiều dự án bất động sản [*], và các khu phố Tàu nổi lên ở một số khu vực.
Nhiều người Việt Nam không tin tưởng vào Trung Quốc, quốc gia từng đụng độ trong cuộc chiến biên giới và xung đột vũ trang những năm 70 và 80, và nay vẫn phải đối mặt căng thẳng trên vấn đề chủ quyền Biển Đông.
Trong khi đó, các nước láng giềng như Campuchia và Lào đang ngày càng phụ thuộc vào Trung Quốc trong các lĩnh vực phát triển cơ sở hạ tầng và đầu tư trực tiếp.
Đặc khu được thiết kế để thu hút các nhà đầu tư từ nhiều quốc gia trên thế giới và không cố ý ủng hộ Trung Quốc (?). Mặc dù các điều khoản cho thuê đất 99 năm đang định đánh giá lại, và dự kiến sẽ rút ở mức 70 năm. Nhưng 3 địa điểm được chọn làm đặc khu lại có số dân Trung Quốc phát triển nhanh nhất Việt Nam, và tất cả đều có tầm chiến lược phòng thủ quan trọng. Khánh Hòa là nơi có Vịnh Cam Ranh, một vịnh sâu quan trọng gắn liền với cơ sở quân sự lớn.
Về vấn đề này. ‘có sự chia rẽ quan điểm ngay trong nội bộ lãnh đạo Việt Nam’, một nguồn tin từ Chính phủ cho biết.
Có khả năng một số cá nhân bên đảng hoặc các bên khuyến khích các cuộc biểu tình của tháng 6, vì lý do chính trị. Vị trí của các cuộc biểu tình ác liệt nhất là Bình Thuận, một tỉnh vùng sâu vùng xa phía nam của Thành phố Hồ Chí Minh, nơi không có khu kinh tế đặc biệt nào được quy hoạch.
Atsushi Tomiyama
Nguyên tác : Vietnam's economic zones derailed by anti-China protests, Nikkei Asian Review, 03/09/2018
Ánh Liên lược dịch
Nguồn : VNTB), 05/09/2018
[*] Chú thích từ người dịch : Công ty con của Phú Mỹ Hưng vay 400 triệu USD từ một loạt ngân hàng Trung Quốc
Trọng tâm của cuộc đàn áp Trọng – Dũng là vấn đề làm thế nào để xử lý các doanh nghiệp nhà nước. Đó là một câu hỏi vẫn rất quan trọng.
Chống tham nhũng - củng cố quyền lực
Nguyễn Phú Trọng, người đứng đầu Đảng cộng sản Việt Nam dường như đang học sách lược của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Giống như Tập, Trọng đang sử dụng một chiến dịch chống tham nhũng tích cực để tấn công kẻ thù chính trị và thúc đẩy chương trình nghị sự.
Vinamilk cung cấp cho chính phủ hơn 100 triệu USD cổ tức.
Một mục tiêu quan trọng là Đinh La Thăng, tcựu thành viên của Bộ Chính trị đầy quyền lực và cựu chủ tịch Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, một trong những doanh nghiệp nhà nước lớn nhất. Ông Thăng, đã bị kết án 13 năm tù vì "quản lý kém kinh tế" vào tháng Giêng, hiện đang phải đối mặt với những cáo buộc hình sự về cáo buộc cáo buộc hành vi sai trái của công ty dầu mỏ trong một phiên tòa bắt đầu vào ngày 19 tháng 3.
"Bị cáo Đinh La Thăng là người đứng đầu PetroVietnam chịu trách nhiệm cao nhất trong việc quản lý và bảo vệ đầu tư của PetroVietnam", bản cáo trạng cho biết, theo thông báo của Cơ quan Thông tấn xã Việt Nam và báo cáo của The Associated Press. Việc truy tố cáo buộc ông Thắng cố ý vi phạm các quy định quản lý kinh tế bằng cách đầu tư 35 triệu USD tiền của PetroVietnam để mua 20% cổ phần của OceanBank mà không có sự chấp thuận của hội đồng quản trị.
Việc kết án của ông Thăng vào tháng Giêng đã khiến ông Thăng trở thành cựu thành viên Bộ Chính trị đầu tiên bị tống giam trong nhiều thập kỷ. Điều này mang ý nghĩa chính trị rất lớn, vì ông là trợ lý thân cận của cựu Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, người đã thua cuộc đấu tranh cay đắng với Trọng.
Trước đại hội đảng vào năm 2016, ông Dũng được kỳ vọng sẽ thay thế ông Trọng làm tổng bí thư. Thay vào đó, Thủ tướng bị miễn nhiệm Bộ Chính trị và buộc phải nghỉ hưu khỏi chính trường, trong khi ông Trọng lại được bầu lại. Sau khi tăng cường sự kiểm soát của mình, ông Trọng đã tăng cường chiến dịch chống tham nhũng, chủ yếu nhắm vào các đồng minh của ông Dũng, nhiều người trong số họ hiện nay và cựu giám đốc điều hành của PetroVietnam và các công ty con.
Trọng tâm của cuộc đàn áp Trọng – Dũng là vấn đề làm thế nào để xử lý các doanh nghiệp nhà nước. Đó là một câu hỏi vẫn rất quan trọng.
Vào những năm 1980, Việt Nam đã tiến hành cải tổ kinh tế dựa trên chính sách "cải cách và mở cửa" của Trung Quốc. Khái niệm tự do hoá - được gọi là Đổi mới - bao gồm chuyển các doanh nghiệp nhà nước không hiệu quả sang các doanh nghiệp do các cổ đông sở hữu. Chính phủ đã bán cổ phần trong các doanh nghiệp này thông qua việc chào bán công khai nhằm mục đích thu hút nguồn vốn tư nhân trong và ngoài nước và chuyên gia quản lý.
Sau khi trở thành Thủ tướng năm 2006, ông Dũng đã đề ra các chính sách nhằm thu hút đầu tư nước ngoài và phát triển cơ sở hạ tầng. Đối với doanh nghiệp nhà nước, ông đã cố gắng nâng cao khả năng cạnh tranh bằng cách đa dạng hóa hoạt động và tạo ra các công ty con và chi nhánh trong các lĩnh vực như dịch vụ tài chính và bất động sản.
Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 đã làm rung chuyển cả những ngành này và các ngành khác ở Việt Nam.
Giao thông đông đúc ở Hà Nội : Các kế hoạch phát triển cơ sở hạ tầng của Việt Nam phụ thuộc vào việc chào bán (cổ phần hóa) các doanh nghiệp nhà nước.
Tập đoàn Vinashin, một doanh nghiệp đóng tàu gặp khó khăn mà ông Dũng đã cố gắng cứu lấy, đã thất bại năm 2010. Đến năm 2012, những lời chỉ trích về cách tiếp cận kinh tế của ông Dung tiếp tục gia tăng bên trong nội bộ đảng.
Ông Dũng không có được sự ủng hộ vì là người miền Nam. Theo chuyên gia Yuta Tsukada, một nhà kinh tế học tại Viện nghiên cứu Nhật Bản, những người miền Nam là bộ phận thiểu số trong đảng, và điều này có thể góp phần vào sự sụp đổ của ông Dũng.
Trọng, người thích tạo dựng sự đồng thuận và không bao giờ đồng thuận với Dũng, bây giờ là đang triệt hạ lần lượt từng thân hữu của Dũng.
Các mục tiêu khác bao gồm Nguyễn Xuân Sơn, cựu chủ tịch Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, cũng từng là giám đốc điều hành của OceanBank và ông Hà Văn Thắm, nguyên chủ tịch của ngân hàng. Tòa án Nhân dân Hà Nội vào tháng 9 năm ngoái đã kết án tử hình ông Sơn và Thắm, một trong những ông trùm nổi tiếng nhất nước, lãnh án tù chung thân.
Trọng dường như đang thắt siết chặt ốc nhiều chiều khác nhau
Ngày 13/3, các phương tiện truyền thông Việt Nam đã thông báo rằng nhà khai thác mạng không dây của nhà nước MobiFone đã mua lại công ty Audio Visual Global, một công ty truyền hình thâu phí trị giá 9 nghìn tỷ đồng (395 triệu USD). Chính phủ đã cho là giá quá cao ; Ban giám đốc của MobiFone là các cộng sự của Dũng.
Trong tiếp tục xây đắp nền móng quyền lực của mình. Bộ Chính trị vào ngày 2 tháng 3 đã bổ nhiệm Trần Quốc Vượng, Trưởng ban Kiểm soát trung ương Đảng làm Thư ký của Ban thư ký trung ương, thay thế Đinh Thế Huỳnh đang nghỉ ốm. Điều này làm cho Vượng - được cho là đồng minh chặt chẽ của Trọng - trở thành quan chức hạng thứ 5 trong hệ thống phân cấp đảng.
Nhưng ngay cả với Trọng đang ở vị trí cầm lái, lợi ích cá nhân đang cản trở quá trình cải cách doanh nghiệp nhà nước.
Cái gọi là TPP 11, được ký kết tại Chile vào ngày 08/03, dự kiến sẽ giúp Việt Nam thúc đẩy cải cách kinh tế.
Vào ngày 9 tháng 3, chính phủ đã bán toàn bộ 29,51% cổ phần Nhựa Bình Minh thông qua một quá trình đấu thầu. Nawaplastic Industries, một nhà sản xuất nguyên liệu của Thái Lan đang nắm giữ phần lớn của Nhựa Bình Minh, đã mua lại gần như toàn bộ cổ phần, nâng tỷ lệ nắm giữ lên khoảng 49%.
Chỉ có Nawaplastic và một nhà đầu tư cá nhân đã tham gia đấu giá. Sự thiếu vắng các công ty tham gia đấu thầu được cho là do giá thầu tối thiểu cao của chính phủ. Đây không phải là lần đầu tiên.
Đối với Công ty Cổ phần Nước giải khát Bia Sài Gòn, hay Sabeco, một công ty môi giới khuyên chính phủ quy định mức tối thiểu là 184.000 đồng / cổ phiếu. Tuy nhiên, Bộ Công thương, đơn vị giám sát nhà máy bia, đặt ra mức giá 320.000 đồng, gần mức cao nhất.
Công ty Nước giải khát Việt Nam, một chi nhánh của Công ty Nước giải khát Thái Lan, đã thắng cuộc đấu giá 53,59% cổ phần. Đó là nhà đấu thầu chính duy nhất. Các công ty nước giải khát của Bỉ và Nhật Bản đã tỏ sự quan tâm đến nhà máy bia, kiểm soát 40% thị trường Việt Nam, nhưng đã thất bại vì giá tối thiểu.
Một nhà sản xuất nước giải khát Nhật Bản đã cân nhắc tham gia đấu thầu Sabeco. Doanh nghiệp nhà nước này tạo ra doanh thu cổ tức đáng kể cho các bộ giám sát doanh nghiệp. Giám đốc điều hành cho biết các bộ đã quyết định để đưa ra mức giá cao nhất có thể.
Hãy xem xét Công ty Sữa Việt Nam, hoặc Vinamilk. Công ty thuộc quyền kiểm soát của Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh Vốn Nhà nước do Bộ Tài chính quản lý và đem lại hơn 100 triệu đô la cho cổ tức hàng năm cho chính phủ.
Về cơ bản, cổ tức do Bộ Tài chính kiểm soát. Bộ nào nắm quyền kiểm soát càng nhiều ngân sách, thì bộ đó càng trở nên mạnh hơn về mặt chính trị.
Chính phủ vẫn sở hữu 36% của cả Sabeco và Vinamilk - chỉ vượt qua ngưỡng 35% cho quyền phủ quyết. Hai công ty này nằm trong số 11 doanh nghiệp nhà nước dự định sẽ được bán hết vào năm 2019, nhưng triển vọng cho kế hoạch này thật âm u.
Tiến trình cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước lớn tại Việt Nam
"Các phe phái bảo thủ trong hàng ngũ lãnh đạo đảng luôn luôn không thoải mái với chương trình nghị sự này, đặc biệt là các cuộc cải cách có thể làm giảm vai trò của nhà nước dưới bất kỳ hình thức nào, ngay cả khi họ nhận thấy sự cần thiết phải cải cách các doanh nghiệp nhà nước", ông Phương, thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington tuyên bố.
Động lực cải cách là rất quan trọng đối với tài chính ngắn hạn của chính phủ, cũng như nền kinh tế lành mạnh lâu dài.
Việt Nam đang bị thâm hụt tài chính mãn tính. Một chính trị gia Việt Nam đã so sánh nhà nước với một hộ gia đình bị mắc kẹt trong tình trạng phá sản.
Đất nước này chưa bao giờ thặng dư ngân sách kể từ khi bắt đầu công bố dữ liệu kinh tế vào những năm 2000. Việt nam tài trợ cơ sở hạ tầng và các dự án công cộng khác chủ yếu bằng cách phát hành trái phiếu và vay vốn từ các tổ chức tài chính quốc tế. Kết quả là nợ công đã tăng lên gần với mức giới hạn là 65% tổng sản phẩm quốc nội.
Cuộc khủng hoảng đã buộc Việt Nam phải huỷ bỏ một kế hoạch xây nhà máy điện hạt nhân. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều dự án lớn đang trong quá trình triển khai bao gồm tuyến đường cao tốc Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh và Sân bay Quốc tế Long Thành. Không còn có thể vay nợ nhiều, chính phủ hy vọng sẽ tài trợ cho các dự án bằng cách bán cổ phần.
Theo Tổng cục Thống kê, Việt Nam vẫn có hơn 2.700 doanh nghiệp nhà nước tính đến ngày 1 tháng 1 năm 2017. Con số này đã giảm gần 20% so với năm 2012, nhưng các doanh nghiệp này vẫn chiếm khoảng 30% GDP…
Nền kinh tế tăng trưởng 6,81% trong thực tế năm 2017, mức tăng trưởng nhanh nhất trong sáu quốc gia Đông Nam Á. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này phần lớn nhờ các công ty nước ngoài như Samsung Electronics, đang điều hành một hoạt động lắp ráp điện thoại thông minh lớn. Để duy trì sự tăng trưởng nhanh, Việt Nam cần phải nuôi dưỡng các doanh nghiệp tư nhân, các nhà sản xuất tư nhân, ông Tsukada của Viện Nghiên cứu Nhật Bản nhận định.
Cái bóng của Trung Quốc cũng là động cơ thúc đẩy
Theo Bộ Ngoại giao Trung Quốc, khi tiếp Tập Cận Bình vào tháng 11 năm ngoái, Chủ tịch nước Trần Đại Quang cho biết Việt nam sẵn sàng mở rộng hợp tác kinh tế với Trung Quốc. Các nhà lãnh đạo có thể sẽ thảo luận về vai trò của Việt Nam trong Sáng kiến Một con đường Một vành đai của Bắc Kinh ở khu vực Âu Á.
Đầu tư của Trung Quốc cũng là một mối lợi, nhưng Việt Nam đang thận trọng khi dựa vào hàng xóm của mình đến mức phá hoại chủ quyền của chính mình.
Trong chiến tranh Việt Nam, Trung Quốc cung cấp vũ khí cho miền Bắc, vốn có học theo sách lược của Đảng cộng sản Trung quốc về sự độc quyền . Tuy nhiên các quốc gia này đã bị kẹt trong cuộc tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông.
Việt Nam đang đặt các mối liên hệ ngoại giao ở nhiều nơi khác nhau. Ngày 5 tháng 3, Hàng không Mẫu hạm của Hải quân Hoa Kỳ đã cập cảng Việt Nam lần đầu tiên kể từ cuộc chiến kết thúc năm 1975. Ngày 15 tháng 3, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, người kế nhiệm ông Dũng với sự thừa nhận của Trọng, đã ký kết quan hệ đối tác chiến lược với Australia.
Nợ công Việt nam theo tỷ lệ GDP
Một nền kinh tế mạnh hơn sẽ giúp Việt Nam xác định vận mệnh của mình. Mục tiêu trước mắt là trở thành nước có thu nhập trung bình vào năm 2035, năm kỷ niệm 60 năm thống nhất đất nước Bắc-Nam. Báo cáo năm 2016 của Chính phủ Việt Nam và Ngân hàng Thế giới đặt mục tiêu tăng thu nhập trung bình lên trên 7.000 đô la vào năm 2035, so với mức 2.052 đô la vào năm 2014. Điều này đòi hỏi mức tăng trưởng trung bình hàng năm ít nhất là 7% trong 20 năm.
Một mấu chốt của thách đố này có thể là Chiến lược Hợp tác xuyên Thái Bình Dương được tái thiết. ngày 8 tháng 3 ông Phúc đã ký kết hiệp định thương mại với 10 quốc gia khác, sau khi Donald Trump cho Hoa kỳ rút ra làm cho hiệp định TPP đầu tiên bị đưa vào tình trạng lấp lửng.
Mai Fujita, giám đốc của Viện Kinh tế đang Phát triển Nhật Bản, nhấn mạnh tầm quan trọng của cái gọi là TPP 11 đối với Việt Nam và gần 100 triệu người tiêu dùng. "Khi TPP 11 có hiệu lực, thậm chí nhiều công ty nước ngoài sẽ tìm cách mở rộng vào thị trường Việt Nam", Fujita nói.
Thâm hụt ngân sách của Việt Nam theo tỷ lệ GDP
Theo quan điểm của bà, các nhà lãnh đạo Việt Nam ý thức rõ nhu cầu mở cửa thị trường của mình. "Để nền kinh tế Việt Nam đạt được tăng trưởng bền vững", bà nói, "Trọng và Phúc phải tận dụng áp lực bên ngoài từ TPP 11 để loại trừ các nhóm lợi ích vốn có thể bóp méo chính sách của quốc gia một cách có hiệu quả"..
Phúc biết rõ điều này hơn bất cứ ai. Trong một cuộc phỏng vấn với Nikkei hôm thứ Hai, ông nhấn mạnh đến lợi ích của TPP 11. Sự tham gia của Việt Nam trong thương mại "sẽ tạo cơ hội cho những thay đổi tích cực trong nước".
Atsushi Tomiyama
Phương thảo dịch
Nguồn : VNTB, 29/03/2018
Phiên tòa xét xử tham nhũng ở Việt Nam làm lu mờ chuyện phát hành cổ phiếu lần đầu của PetroVietnam
Thời điểm trừng phạt làm cho mọi người ngạc nhiên và so sánh với những gì đang diễn ra ở Trung Quốc.
Ông Đinh La Thăng bị áp tải ra tòa ở Hà Nội vào ngày 8/1. Ông Thăng là cựu Ủy viên Bộ Chính trị và là cựu Chủ tịch Tập đoàn Dầu khí Việt Nam. Ảnh : Vietnam News Agency/ AP
Đối với một số người, thủ tục tố tụng gợi nhớ lại các chiến thuật chính trị ở một nước cộng sản khác – Trung Quốc.
Hai mươi hai bị cáo đang phải đối mặt với những cáo buộc gồm vi phạm kỷ luật và biển thủ. Họ là các cựu giám đốc điều hành cao cấp của Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam, còn gọi là PetroVietnam, một trong những doanh nghiệp nhà nước lớn nhất của đất nước.
Thật kỳ lạ, phiên tòa đã được thông báo vào cuối tháng 12, ngay sau khi ba công ty con chính của PetroVietnam tuyên bố họ sẽ hoàn thành việc phát hành cổ phiếu lần đầu ra thị trường (IPO) vào cuối tháng Giêng. Các đợt phát hành IPO của Công ty lọc hóa dầu Bình Sơn (Binh Son Refinery), Tổng công ty Dầu Việt Nam (PV Oil) và Tổng Công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam (PV Power) đã được lên kế hoạch trong năm 2017 nhưng đã bị trì hoãn.
Là nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất ở Đông Nam Á, Việt Nam vẫn thiếu vốn và các đợt phát hành cổ phiếu IPO là một phần trong kế hoạch tăng vốn cho các công ty trong nước và tăng doanh thu cho chính phủ.
Tuy nhiên, các thủ tục tố tụng có thể làm cho các nhà đầu tư suy nghĩ lại về việc mua cổ phần trong các tập đoàn nhà nước, có thể gây ra một cú sốc về tài chính của chính phủ và nỗ lực cải cách kinh tế rộng lớn hơn.
Sử dụng "dao mổ"
Về thời điểm kỳ cục và những buổi chất vấn đầy kịch tính đã làm cho mọi con mắt đổ dồn về tòa án Hà Nội. Các thủ tục tố tụng đã được tiến hành 10 tiếng một ngày, thậm chí vào cuối tuần, theo các cơ quan truyền thông nhỏ được phép tham dự.
Nhân vật nổi bật nhất là ông Đinh La Thăng, 57 tuổi, cựu Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh và là cựu Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải, từng giữ chức chủ tịch của Petrovietnam. "Tôi muốn ra tù trước khi chết, chết ở nhà tôi trong tay người thân của tôi", báo chí trích dẫn lời nói của ông Thăng, khi ông ta nói lời cuối cùng.
Hình : Asia Nikkei Review, 21/01/2018
Ông Thăng từng được xem là cánh tay mặt của cựu Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và là một thành viên nội các trẻ tuổi hàng đầu trong chính phủ trước đó. Truyền hình Nhà nước cho thấy, một ông Thăng có gò má hốc hác, gương mặt mệt mỏi tại tòa án.
"Tôi muốn có một kỳ nghỉ Tết với gia đình tôi trước khi đi tù", ông nói. Tết là Tết Nguyên đán và là kỳ nghỉ quan trọng nhất ở Việt Nam khi gia đình tụ họp. Tết rơi vào giữa tháng Hai năm nay.
Ông Thăng là cựu bộ trưởng đầu tiên bị bắt ở Việt Nam. Ông thuộc cấp cao nhất của Đảng cộng sản, một đảng có năm triệu đảng viên, và cho đến tháng 5 năm ngoái, ông còn là ủy viên Bộ Chính trị. Chưa từng có một ủy viên Bộ Chính trị nào bị bắt trước đó. Ông Thăng bị buộc tội tham gia vào một giao dịch của Ocean Bank cho PetroVietnam, gây thiệt hại cho người cho vay 800 tỷ đồng (35,1 triệu USD).
Tại sao là bây giờ ? Có vài cách để quan sát thời điểm phiên tòa diễn ra.
Một nguồn tin ngoại giao Nhật Bản cho rằng, Tổng bí thư đảng cộng sản Nguyễn Phú Trọng đã đưa "dao mổ" về phía ngành dầu khí và các ngành năng lượng khác là một phần của chiến dịch chống tham nhũng nghiêm túc. Viên chức ngoại giao cho biết, lãnh đạo Việt Nam đã ra một thông điệp mạnh mẽ tới công chúng qua phiên tòa : Sẵn sàng theo đuổi ngay cả những cựu giám đốc điều hành PetroVietnam, là những nhân vật trọng tâm trong việc ban phát quyền lợi đã làm méo mó nền kinh tế và chính trị của đất nước.
Bằng cách này, phiên tòa diễn ra kết hợp với ba đợt phát hành cổ phiếu IPO của PetroVietnam, cho thấy một quyết tâm mạnh mẽ để vạch trần những sai phạm.
Nhưng một số người lại cho rằng vụ xét xử này là một phần của nỗ lực nhằm khẳng định quyền kiểm soát chính trị, có những điểm giống nhau với nỗ lực chống tham nhũng của Chủ tịch Tập Cận Bình ở Trung Quốc, đã lần lượt hạ bệ từng đối thủ. Hai đảng cộng sản Việt Nam và Trung Quốc chia sẻ lịch sử hữu nghị như một mặt trận thống nhất trong cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản.
Ông Carlyle A. Thayer, giáo sư danh dự của Đại học New South Wales nói với với Nikkei Asian Review : "Trung Quốc và Việt Nam, trong một phạm vi nhất định, cùng chia sẻ hệ thống chính trị tương tự".
"Sẽ ngạc nhiên nếu các nhà lãnh đạo Việt Nam không học hỏi kinh nghiệm từ Trung Quốc.Chiến dịch chống tham nhũng ở Trung Quốc do Chủ tịch Tập Cận Bình, một lãnh đạo đảngđược cho là tích lũy nhiều quyền lực hơn cả Mao Trạch Đông, thực hiện. Trường hợp Việt Nam, trong khi chiến dịch chống tham nhũng do tổng bí thư lãnh đạo, nhưng nó đang được thực hiện bởi một nhóm lãnh đạo tập thể".
Bộ phận lãnh đạo hiện nay, đứng đầu là Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, họ đã nắm quyền tại Đại hội Đảng hồi tháng 4 năm 2016.
Ông Dũng là thủ tướng trước đó, đã giành được một số thành tựu nổi bật trong nhiệm kỳ của mình, chẳng hạn như khởi động tuyến đường sắt cao tốc Bắc-Nam và quyết định cho Samsung Electronics đặt nhà máy ở các tỉnh miền Bắc như Bắc Ninh và Thái Nguyên. Tuy nhiên, ông Dũng đã bị mất quyền và từ bỏ tham vọng để trở thành tổng bí thư đảng đầu tiền đến từ miền Nam. Những người thân cận với ông Dũng vẫn còn ở PetroVietnam và các doanh nghiệp nhà nước khác, cũng như các lãnh đạo địa phương và các đơn vị khác.
Hai ông Trọng và Phúc được nhiều người biết đến là cùng hợp tác để loại bỏ ảnh hưởng của Dũng và xây dựng cơ sở quyền lực của riêng họ khi nhiệm kì lãnh đạo mới bước sang năm thứ hai. Chiến dịch này xuất hiện cùng với việc mở phiên tòa.
Trịnh Xuân Thanh (giữa), xuất hiện trước tòa tại Hà Nội vào ngày 8/1. Thanh là người đứng đầu một công ty xây dựng của PetroVietnam, bị cáo buộc quản lý tồi tệ gây hậu quả nghiêm trọng và tham nhũng. Nguồn : Vietnam News Agency/ AP
Trường hợp ông Trịnh Xuân Thanh, 51 tuổi, cựu chủ tịch của một công ty con khác là công ty Xây lắp Dầu khí Việt Nam. Ông Thanh làm việc cho ông Thăng khi đó là chủ tịch Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, được cho là đã biết rõ về các vụ giao dịch của ông Dũng ; giờ đây họ [ông Thanh và Thăng] cùng gặp nhau tại phiên tòa.
Ông Thanh đã tìm cách tị nạn ở Đức cho đến khi ông biến mất khỏi Berlin vào năm ngoái. Sau đó ông đã xuất hiện trên truyền hình nhà nước Việt Nam, nói rằng ông đã tự mình quay về đầu thú. Tuy nhiên, chính phủ Đức lại cáo buộc rằng các cơ quan tình báo Việt Nam đã bắt cóc ông ấy. Cuộc tranh cãi này đã khiến Đức phải ngừng một phần viện trợ phát triển chính thức cho Việt Nam.
Một nhà báo Việt Nam giả thuyết rằng, nếu lãnh đạo hiện nay sẵn sàng hành động trong một thời gian dài như vậy để bắt ôngThanh, thì đó là bằng chứng cho thấy quyết tâm của họ loại trừ ảnh hưởng của ông Dũng. Tùy vào lời khai của Thanh và Thăng, cuộc điều tra có thể còn mở rộng đến chính vị cựu thủ tướng.
Đàn áp giờ đây như một canh bạc, nhưng lãnh đạo có thể bị chi phối bởi hai nhiệm vụ : tăng cường quyền lực riêng cho mình và giữ vững đà tăng trưởng của đất nước.
Sức ép của ngân sách
Khi nói đến tăng doanh thu, thời gian không còn nhiều. Việt Nam cần những khoản đầu tư cơ sở hạ tầng khổng lồ, nhưng trong năm 2018, doanh thu ngân sách nhà nước ước tính đạt 58 tỷ USD, với chi tiêu 67 tỷ USD. Mức thâm hụt dự kiến là 9 tỷ USD sẽ phải kiếm từ các khoản vay, trong khi việc trả tiền vốn tổng cộng là 7 tỷ USD trong năm nay.
Chính phủ có thể tăng ngân sách bằng cách liệt kê các doanh nghiệp nhà nước và các công ty con làm ăn suôn sẻ, và cho phép các đối tác chiến lược nước ngoài tham gia vào việc quản lý các doanh nghiệp nhà nước, giúp họ cạnh tranh hơn trên phạm vi toàn cầu.
Khi gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới năm 2007, Việt Nam đã cam kết sẽ chấm dứt đối đãi đặc biệt các doanh nghiệp nhà nước, cho phép các doanh nghiệp này hoạt động theo quy định như các công ty nước ngoài và các doanh nghiệp tư nhân trong nước. Một chặng đường dài kể từ đó. Năm 2005, Việt Nam đã có khoảng 5.000 doanh nghiệp nhà nước, nhưng nhiều doanh nghiệp này đã chuyển đổi thành các công ty cổ phần, với nhiều hạn chế hơn về vốn nước ngoài.
Năm 2016 chỉ còn lại 856 doanh nghiệp nhà nước. Trong số này, 583 doanh nghiệp là của nhà nước, còn lại là 273 công ty cổ phần. Các doanh nghiệp nhà nước chiếm 28,8% tổng sản phẩm quốc nội, so với 50% hồi năm 2005.
Việt Nam cũng cam kết cải cách các doanh nghiệp nhà nước khi quyết định gia nhập vào Hiệp ước Quan hệ đối tác xuyên Thái Bình Dương do Hoa Kỳ lãnh đạo. Chính phủ có ý định theo đuổi điều này mặc dù Tổng thống Donald Trump đã rút khỏi hiệp ước hồi đầu năm ngoái.
Trong khi đó, Việt Nam hoàn toàn trở thành thành viên tích hợp của Cộng đồng Kinh tế ASEAN vào ngày 1 tháng 1. Nghĩa là họ phải cắt giảm thuế quan đối với ôtô và một số hàng nhập khẩu khác bằng 0, điều này sẽ giảm doanh thu thuế. Susumu Sato, một nhà phân tích của Jetro ở Hà Nội nói rằng, các công ty Việt Nam phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt hơn với Thái Lan, Indonesia và các đối thủ khác trong khu vực.
Tất cả điều nói trên có thể ngăn cản sự tăng trưởng của Việt Nam, đó là lý do tại sao các công ty nhà nước cạnh tranh hơn lại là điều rất quan trọng.
Bước tiếp theo là tìm kiếm đối tác toàn cầu. Chính phủ đã thông báo kế hoạch bán cổ phần tại 12 công ty nhà nước lớn như Vietnam Dairy Products (Vinamilk), nhưng cho đến nay chỉ có ba công ty đã tìm được nhà đầu tư.
Một đối tác chiến lược đã tiến tới là , nhà sản xuất rượu và đồ uống lớn nhất của Thái Lan. Tháng 12, họ đã trả 4,85 tỷ USD cho cổ phiếu của Công ty Bia Sài Gòn (Sabeco). ThaiBev là công ty duy nhất nộp hồ sơ dự thầu, Việt Nam cũng hy vọng được chú ý nhiều hơn. Khoảng chục nhà đầu tư tiềm năng đã tham dự chương trình Roadshow của Sabeco ở Singapore vào tháng 11, gồm các tập đoàn bia và nước giải khát Nhật Bản Asahi Group Holdings và Kirin Holdings. Cùng với sự hiện diện của các quỹ đầu tư và ngân hàng từ Châu Á và Châu Âu.
Sau khi kết thúc sự kiện này với hàng đống tài liệu, một số người tham gia có vẻ như thất vọng. "Đó là tất cả những chiến lược chung của Sabeco, không có gì mới", một người nói.
Một người tham dự khác từ một quỹ quốc tế, sau một cuộc họp kín đã nói : "Chúng tôi không biết họ nghĩ điều gì nữa".
Đối với đợt phát hành cổ phiếu này, công ty dầu khí đa quốc gia Hà Lan-Anh Royal Dutch Shell, công ty Idemitsu Kosan của Nhật và bốn công ty khác đã có tin đưa ra ngay khi các nhà đầu tư chiến lược vào PV Oil.
Nếu sự chào giá chứng minh được với các nhà đầu tư về sự thành công và mang tính chiến lược, thì các cải cách của doanh nghiệp nhà nước Việt Nam sẽ thu hút đầu tư. Ngược lại, nếu thất bại trong việc đảm bảo sự minh bạch có thể khiến các công ty toàn cầu quay lưng lại.
Dù cách nào đi nữa, Việt Nam cũng đang đi tới một thời điểm quan trọng – bắt đầu bằng các phán quyết trong phiên tòa xét xử tham nhũng.
Các công tố viên đã đề nghị mức án chung thân cho Trịnh Xuân Thanh và từ 14 đến 15 năm tù đối với Đinh La Thăng, trong khi các bị cáo khác chịu hình phạt tù từ 17 tháng đến 28 năm. Dự kiến sẽ tuyên án vào ngày Chủ Nhật và công khai ngay sau đó.
Tomomi Kikuchi là người của Nikkei ở Tokyo, đã đóng góp cho viết bài này.
Atsushi Tomiyama
Nguyên tác : Vietnam corruption trial overshadows Petro IPOs, Nikkei Asian Review, 21/08/2018
Trúc Lam dịch
Nguồn : © Copyright Tiếng Dân – Bản tiếng Việt
