 | Tổng quan: | 3107669 |
Cuối năm 2017 vụ án Tổng công ty dầu khí Việt Nam đã gây sự chú ý lớn trong và ngoài nước, khi nhân vật từng đứng đầu tổng công ty này, ông Đinh La Thăng, từng là một trong 19 Ủy viên Bộ chính trị có quyền nhất nước, bị bỏ tù với mức án 13 năm.
Ông Nguyễn Phú Trọng, Tổng bí thư Đảng, người có quyền lực chính trị nhất Việt Nam trong mấy mươi năm qua. Ảnh chụp tháng 6/2017. AFP
Tuy nhiên không khí yên lặng lại bao trùm đầu năm 2018, khi không thấy báo chí của nhà nước nhắc nhiều đến các vụ án tham nhũng vẫn còn đang được xét xử, hoặc những quan tâm của dư luận về những bê bối có thể liên quan đến tham nhũng.
Cuộc chiến chống tham nhũng do Tổng bí thư đảng Nguyễn Phú Trọng tiếp tục ra sao, và tương lai quyền lực của ông như thế nào ?
Chiến dịch chống tham nhũng tiếp tục hay không ?
Nhà báo Phạm Chí Dũng, một nhà quan sát chính trị nội bộ Việt Nam sống ở Sài Gòn cho rằng đây có thể chỉ là khoảng yên lặng trước một cơn bão, như trước đây trong hai tháng 10 và 11, năm 2017, người ta cũng đã từng không nhắc nhiều đến ông Đinh La Thăng để rồi sau đó ông bị kêu án tù giam vào cuối năm. Ngoài ra ông Dũng còn đưa ra lời nói của ông Nguyễn Phú Trọng, Tổng bí thư đảng, người đứng đầu chiến dịch chống tham nhũng hiện nay, ông Trọng nói vào dịp trước Tết nguyên đán rằng trong trong lúc Tết thì không nên làm cho không khí nặng nề.
Ông Phạm Chí Dũng đưa ra một số vụ án có thể được đem ra xử trong thời gian ngắn sắp tới đây :
"Sẽ có những động thái liên quan đến những mặt trận khác, chẳng hạn như "Vũ nhôm", 12 đến 13 dự án trùm mền ngàn tỉ liên quan đến cựu Bộ trưởng Công thương Vũ Huy Hoàng, và cũng có thể liên quan đến vụ đất Kiên Giang liên quan đến bí thư ở đó là Nguyễn Thanh Nghị, con ông Nguyễn Tấn Dũng. Mà nói gì thì nói thì năm 2018 được đảng nói là sẽ đưa ra 21 vụ đại án để xử".
21 vụ đại án mà ông Phạm Chí Dũng đề cập đã được báo chí Việt Nam nhắc tới vào ngày 22/1/2018, khi ông Nguyễn Phú Trọng điều khiển cuộc họp của Ủy ban phòng chống tham nhũng trung ương. Trong 21 vụ án đó sẽ có vụ án ông Đinh La Thăng liên quan đến ngân hàng Đại Dương, được dự kiến đem ra xét xử vào ngày 19/3/2018.
Nhà báo Phạm Chí Dũng cũng cho biết đã có những thông tin là nhiều nhân viên viện kiểm sát đã về hưu được huy động trở lại làm việc, vì sắp tới sẽ có một khối lượng lớn công việc liên quan đến điều tra.
Việc xét xử ông Đinh La Thăng, nhân vật cao cấp nhất của Đảng cộng sản bị công khai xử tù trong lịch sử của đảng này đã đem lại những nhận xét tích cực cho Việt Nam. Vào ngày 22/2/2018, tổ chức Minh bạch quốc tế có trụ sở tại Đức đã tăng hai điểm cho Việt Nam về tính minh bạch trong việc điều hành đất nước.
Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Khắc Giang, làm việc tại Viện nghiên cứu kinh tế và chính sách Việt Nam ở Đại học quốc gia Hà Nội, viết trên tạp chí chính trị Châu Á Diplomat thì bằng việc phát động chiến dịch chống tham nhũng, ông Nguyễn Phú Trọng giành được sự ủng hộ lớn trong và ngoài đảng cộng sản, được xem như là một người liêm khiết, không tham nhũng.
Quyền lực của đương kim Tổng bí thư
Mặt khác, cũng theo ông Giang, ông Nguyễn Phú Trọng đã trở thành nhân vật chính trị nhiều quyền lực nhất trong lịch sử chính trị Việt Nam đương đại, nắm việc kiểm soát cả ba bộ phân có thực quyền nhất đất nước là Đảng cộng sản, công an, và quân đội.
Chia sẻ quan điểm này của ông Nguyễn Khắc Giang, ông Phạm Chí Dũng nói :
"Đang xuất hiện khuynh hướng là ca ngợi, tụng ca Nguyễn Phú Trọng, đưa lên thành một thần tượng chính trị, cho nên khả năng rất nhiều là không có khả năng Nguyễn Phú Trọng rời bỏ chức Tổng bí thư vào đại hội giữa nhiệm kỳ, nếu có cái đại hội đó. Và thậm chí cũng sẽ không có đại hội giữa nhiệm kỳ mà chỉ là những đại hội trung ương thôi. Ông Nguyễn Phú Trọng chắc chắn là sẽ ngồi đến mãn nhiệm kỳ của khóa 12, nếu không muốn nói là cả khóa 13".
Sở dĩ ông Dũng nói như vậy là vì vào đầu năm 2016, lúc ấy ông Trọng đã 71 tuổi, được cho là vượt quá tuổi đảm nhiệm chức vụ lãnh đạo đảng, cho nên đã có những lời đồn đãi là ông chỉ giữ phân nữa nhiệm kỳ tổng bí thư.
Ngay lúc này lại có thông tin là Đảng cộng sản Trung Quốc đang sửa hiến pháp để cho ông Tập Cận Bình có thể trở thành một nhà lãnh đạo suốt đời.
Vậy với tình hình hiện nay là ông Trọng là nhân vật duy nhất có quyền lực, và truyền thống lâu nay là Đảng cộng sản Việt Nam hay làm theo những mô hình của Đảng cộng sản Trung Quốc, liệu ông Nguyễn Phú Trọng sẽ tiếp tục cầm quyền sau năm 2021, và Việt Nam sẽ tiến tới mô hình Trung Quốc với quyền lực tập trung vào tay một người hay không ?
Ông Phạm Chí Dũng cho rằng còn sớm để có thể xảy ra điều đó :
"Chính trường Việt Nam khác Trung Quốc, là các mối tương quan quyền lực chưa ngã ngũ. Với quyền lực của ông Nguyễn Phú Trọng hiện nay thì mặc dù đã về cơ bản nắm hết, nhưng đó là trên bề mặt thôi, còn chiều sâu thì ông cần ít nhất vài ba năm để gia cố để có thể giống như Tập Cận Bình bên Trung Quốc".
Ông Nguyễn Khắc Giang thì cho rằng Việt Nam đang dần chuyển sang chế độ một người cai trị như Trung Quốc, mặt dù theo truyền thống từ trước đến nay, sự cai trị của Đảng cộng sản Việt Nam, với mô hình quyết định tập thể, có tính dân chủ tốt hơn Đảng cộng sản Trung Quốc.
Tuy không loại trừ khả năng ông Nguyễn Phú Trọng tiếp tục nắm quyền sau năm 2021, nhà báo Phạm Chí Dũng đánh giá việc Việt Nam theo bước Trung Quốc một cách thận trọng :
"Cho tới nay thì ở Việt Nam chưa có những dấu hiệu rõ ràng cho thấy ông Nguyễn Phú Trọng sẽ theo chân Tập Cận Bình trong việc có nhiệm kỳ thứ ba Tổng bí thư. Chưa có dấu hiệu rõ ràng về chuyện này. Nhưng trước mắt đang có trào lưu và xu thế nhất thể hóa. Xu thế này sẽ không dừng lại ở cấp quận huyện mà sẽ đưa lên cấp tỉnh thành, chắc chắn sẽ lên cấp trung ương. Liệu nó sẽ xảy ra như kịch bản từng xảy ra ở Trung Quốc hay không ?".
Nhất thể hóa là nói về việc sát nhập bộ máy song trùng đảng – nhà nước trùng lắp lên nhau gây ra sự cồng kềnh và lãng phí.
Trả lời câu hỏi ai sẽ thay ông Nguyễn Phú Trọng vào năm 2021, ông Phạm Chí Dũng nói rất khó đoán định việc này vì hiện thời cái bóng quyền lực của ông Trọng là quá lớn, người ta thậm chí không nói đến ai sẽ là người kế nhiệm ông Trọng sắp tới đây, như người ta đã từng bàn đến ông Phạm Quang Nghị vào năm 2015, ông Đinh Thế Huynh và ông Trần Đại Quang trong năm 2017.
Một nhà nghiên cứu chính trị tại Việt Nam xin ẩn danh nói với chúng tôi rằng ông Nguyễn Phú Trọng không có khả năng ở lại nắm quyền sau năm 2021 vì đã lớn tuổi gây ra nhiều sự phản đối, và cũng theo nhà nghiên cứu này, người kế tiếp có khả năng cao nhất để giữ chức Tổng bí thư là ông Phạm Minh Chính, một đồng minh hiện nay của ông Trọng, từng làm việc ở ngành công an, và đã từng thí nghiệm thành công mô hình nhất thể hóa tại tỉnh Quảng Ninh, trước khi thăng tiến vào Bộ chính trị đảm nhận chức vụ Trưởng Ban tổ chức trung ương đảng.
Kính Hòa
Nguồn : RFA, 01/03/2018
Việt Nam đang học tập theo Trung Quốc trong cuộc chiến củng cố quyền lực Đảng, từ việc tiến hành chiến dịch "đả hổ diệt ruồi" cho đến nhấn mạnh xây dựng một quốc gia "tinh gọn, hiện đại".
Các ông Tập Cận Bình, Nguyễn Phú Trọng, Nguyễn Xuân Phúc, Đinh Thế Huynh tại Hà Nội, 05/11/2015.
Do đó, có thể nhìn thấy tương lai Việt Nam qua Trung Quốc hiện tại.
Một trong những vấn đề mà cả hai nước đang gặp phải là cuộc chiến chống tham nhũng, và làm sao để hạn chế thấp nhất sự tẩu tán tài sản cũng như nhân thân ra nước ngoài.
Mới đây nhất, Trung Quốc đã tìm ra phương hướng mới khi tiến hành xây dựng một dự án luật mang tên Luật giám sát.
Luật giám sát có gì đặc biệt ?
Luật giám sát gồm 10 chương, trong đó tại Điều 2 (Chương I) ghi nhận, Luật này là nhằm "củng cố sự lãnh đạo của đảng cộng sản Trung Quốc trong việc giám sát, xây dựng một hệ thống giám sát mang đặc điểm Trung Quốc ; một hệ thống chống tham nhũng tập trung, thống nhất, có thẩm quyền và hiệu quả ; tăng cường sự kiểm soát của Đảng và Nhà nước.
Tại Điều 4 (Chương I), giám sát nhà nước thực hiện dựa trên Hiến pháp và Pháp luật ; duy trì một lập trường cứng rắn để không ai dám tham nhũng.
Về cơ cấu thì tại Chương II quy định, thành lập Ủy ban giám sát - và đây sẽ là cơ quan cao giám sát cao nhất của hệ thống chính trị Trung Quốc, và được thành lập ở các tỉnh, thành phố, khu tự trị. Ủy ban này sẽ do Quốc Hội Trung Quốc ban hành và giám sát hoạt động. Cơ cấu nhân sự được bổ nhiệm và bãi nhiệm bởi Ủy ban thường vụ Quốc Hội Trung Quốc.
Một quan tham Trung Quốc bị dẫn giải từ Canada về nước trong chiến dịch "săn cáo" do Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tiến hành
Và như vậy, dự luật này sẽ tăng cường hơn nữa quyền lực của Ủy ban Kiểm tra kỷ luật trung ương Trung Quốc. Từ dự luật này sẽ nảy sinh ra một Ủy ban mới gọi là Ủy ban Giám sát Quốc gia, bắt đầu làm việc từ tháng 3/2018. Tổ chức này sẽ là cơ sở đấu tranh trực tiếp đối với các đối tượng bao gồm quan chức, chủ các doanh nghiệp nhà nước,… Ủy ban giám sát này sẽ được lãnh đạo trực tiếp bởi trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, đồng thời phối kết hợp với Ủy ban Kiểm tra kỷ luật trung ương Trung Quốc trong tiến hành các hoạt động giám sát, truy tố, kỷ luật đối tượng bị tình nghi.
Trước đó, vào tháng 11/2017, Tân Hoa Xã trong một bài xã luận 10.000 từ, đã giải thích Ủy ban này như sau : đây là tổ chức mang màu sắc Trung Quốc, là cơ quan chống tham nhũng như Ủy ban Kiểm tra kỷ luật trung ương Trung Quốc, nhưng thay vì là một cơ quan hành chính/tư pháp nhà nước thực hiện quyền giám sát như Ủy ban Kiểm tra kỷ luật trung ương Trung Quốc, thì Ủy ban Giám sát Quốc gia là cơ quan chính trị.
Tiếp theo, phạm vi giám sát tại Chương III quy định : tất cả các quan chức thuộc cơ quan Đảng hay các doanh nghiệp nhà nước, trong các đơn vị khoa học-giáo dục-y tế ; trong các khu tự trị ; các nhân viên công lực đều là đối tượng chịu sự giám sát.
Nhiệm vụ giám sát, tại Điều 17 (Chương IV) cho hay, các cơ quan giám sát có quyền tiến hành các cuộc điều tra về hành vi bất hợp pháp tại văn phong Chính phủ ; nghi ngờ tham nhũng, hối lộ, lạm dụng quyền lực, lợi ích cá nhân.
Về mặt phạm vi giám sát, tại Điều 24 (Chương V) ghi nhận, cơ quan giám sát có thể xem xét và giữ một người ở tại một địa điểm bí mật bất kỳ nếu rơi vào trường hợp : quy mô sự vụ lớn và phức tạp ; đối tượng có thể chạy trốn hoặc tự sát ; có thể thông đồng hay tiêu hủy, che dấu bằng chứng ; cản trở điều tra ; nghi ngờ nhận hối lộ hoặc lợi dụng chức vụ.
Như vậy, dự luật này cho phép chính quyền tạm giam bất kỳ đối tượng tình nguy tham nhũng nào ở một địa điểm bí mật trong vòng 6 tháng, đồng nghĩa trong thời gian đó họ sẽ không được tiếp cận với giới luật sư hay người thân.
Điều 25 (Chương V) cũng cho thấy, trong trường hợp cần thiết, cơ quan có thể đóng băng tài sản của những người có liên quan, trong đó có sổ tiết kiệm, kiều hối, trái phiếu, cổ phiếu,…
Sự ra đời của dự thảo và cơ quan giám sát mới này đặt trọng tâm là chống tham nhũng cho bằng được, do đó, nó được nhiều học giả Trung Quốc nhận định là vi hiến, đặc biệt khi về mặt cơ cấu nhà nước, đã đặt cơ quan Giám sát lên trên Tòa án Nhân dân tối cao, Viện Kiểm soát nhân dân tối cao, và thậm chí trên cả Hội đồng nhà nước Trung Quốc. Đảng Cộng sản Trung Quốc ngay sau đó đã tìm cách "sửa sai" bằng cách sửa đổi Hiến pháp – được cho là tiến hành vào tháng 1/2018.
Trong tuyên bố của mình gần đây, Ủy ban Kiểm tra kỷ luật trung ương Trung Quốc đã khẳng định rằng, "chiến dịch [chống tham nhũng] phải được đảm bảo một cách chặt chẽ bởi đảng và tham nhũng sẽ phải dừng lại". Đồng thời, tổ chức này sẽ có trách nhiệm giám sát đảng viên, thực hiện kỷ luật, giữ người vi phạm phải chịu trách nhiệm.
Việt Nam sẽ học tập theo ?
Vào tháng 5/2017, trong một cuộc họp, bà Lê Thị Thủy - Phó chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra trung ương cho biết, Bộ Chính trị đã ban hành Quy định số 85 về kiểm tra, giám sát việc kê khai tài sản của cán bộ diện Bộ Chính trị, Ban bí thư quản lý. Theo đó, 1.000 cán bộ cấp cao trong diện kiểm tra, giám sát tài sản.
Nhưng đây chỉ mới là thủ tục kiểm soát tài sản và giới hạn trong đội ngũ cán bộ cấp cao, về phạm vi - quy mô và cách thức chỉ là một phần nhỏ nằm trong tiến trình giám sát đối tượng, nguồn tài sản bị nghi là tham nhũng như Trung Quốc đã và sẽ tiến hành trong thời gian tới.
Hiện tại, đơn vị nổi bật trong phòng chống tham nhũng Việt Nam là Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật trung ương có quyền hạn tương đương với Ủy ban Kiểm tra kỷ luật trung ương Trung Quốc, nhưng cũng giống như Ủy ban Kiểm tra kỷ luật trung ương Trung Quốc, Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật trung ương thực tế chưa có thực quyền diện rộng và khả năng quản lý, tiến hành các hoạt động bắt giam đối tượng tình nghi tham nhũng, tham ô như Ủy ban Giám sát Quốc gia.
Ra một Luật giám sát và cho thành lập một cơ quan giám sát đối tượng, tài sản tình nghi tham nhũng như Trung Quốc sẽ là bước đi kế tiếp của Đảng cộng sản Việt Nam ?
Do đó, trong cuộc chiến chống tham nhũng mà ông Nguyễn Phú Trọng đang tiến hành hiện nay sẽ nhanh chóng đi xuống nếu như không có bước đi tiếp theo. Đặc biệt, quan điểm "kiên quyết đấu tranh loại khỏi bộ máy những người tham nhũng, hư hỏng ; chống mọi biểu hiện chạy chức, chạy quyền, ưu ái tuyển dụng người thân, không đủ tiêu chuẩn" trong bài phát biểu tại Hội nghị trực tuyến của Chính phủ sáng ngày 28/12 sẽ sớm chìm vào dĩ vãng nếu như không có một khung pháp lý và một tổ chức tương ứng ra đời trong tương lai.
Giả sử như ông Nguyễn Phú Trọng tiếp tục "học tập theo Trung Quốc" trong mô hình và cách thức chống tham nhũng thì Đảng cộng sản Việt Nam có thể tiến hành dự thảo một Luật giám sát (bên cạnh Luật Phòng chống tham nhũng đã có), và cho ra đời một tổ chức tương tự để thực thi Luật giám sát, hoặc có thể biến chuyển Ban Nội chính thành một Ủy ban Giám sát Quốc gia Việt Nam, bởi căn cứ theo quan điểm Quyết định thành lập (QĐ 17-QQD/TW/1991) thì Ban này sẽ giúp Bộ Chính trị, Ban bí thư bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng ở các ngành : kiểm sát, toà án, tư pháp, thanh tra, hải quan, trọng tài kinh tế nhà nước, Hội luật gia,… Có nghĩa phạm vi giám sát và nhiệm vụ giám sát sát gần Ủy ban Giám sát Quốc gia nhất, và quan điểm thành lập cũng gần gũi với Điều 4 – Luật giám sát của Trung Quốc nhất về mặt vai trò.
Như vấn đề đặt ra là bao giờ ?
Trước hết, một tổ chức tương tự như Ủy ban Giám sát Quốc gia ra đời, thì đồng nghĩa phải có một dự luật tương ứng để hỗ trợ, trong khi đó, Nghị quyết về chương trình xây dựng luật, pháp lệnh 2018 mà Quốc Hội Việt Nam thông qua vào ngày 8/6/2017 không có dự luật nào (từ trình Quốc hội thông qua, cho ý kiến) mang tính "giám sát" như vậy. Trong khi đó, về mô-típ, thì Việt Nam dù học tập Trung Quốc, nhưng độ trễ ở mức từ 5 -10 năm, cụ thể - ngay như chiến dịch "đả hổ-diệt ruồi-săn cáo" - khi Trung Quốc bắt đầu khi ĐH Đảng toàn quốc nước này kết thúc vào năm 2012, thì Việt Nam phải chờ đến tận năm 2016 mới bắt đầu nhen nhóm và 2017 mới thực sự bắt đầu.
Do vậy, phải đến kỳ ĐH Đảng kế tiếp thì Hà Nội mới thực sự bắt nhịp giám sát tham nhũng giống như Bắc Kinh.
Anh Văn
Nguồn : VNTB, 30/12/2017
