 | Tổng quan: | 3062113 |
Hiệp định Thương mại tự do EU - Việt Nam (EVFTA) tạm thời hoãn ký kết, vì "lý do kỹ thuật", nhưng đằng sau nó là câu chuyện nhân quyền với Luật an ninh mạng và những trấn áp mà Nhà nước Việt Nam tiến hành trong năm 2018.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tiếp Chủ tịch Ủy ban Thương mại Quốc tế Châu Âu (INTA) Bernd Lange tại Hà Nội ngày 15/09/2017 - VNA / VNS Ảnh Văn Điệp
VOA Tiếng Việt đặt một cái tiêu đề rất đau cho bản thân ông Thủ tướng, với EVFTA bị hoãn phê chuẩn trong lúc Thủ tướng Việt Nam đang "vận động" ở Davos.
Các báo nhà nước như VTV, VOV, Nhân Dân,… đưa tin về hoạt động của Thủ tướng Phúc, trong đó bao gồm gặp gỡ các tập đoàn công nghệ lớn như Facebook, Apple – những đối tượng bị báo chí nhà nước răn đe trong đợt đầu năm nay,.. nhằm vận động các tập đoàn toàn cầu thúc đẩy để Liên minh Châu Âu sớm ký chính thức và phê chuẩn EVFTA.
Trục trặc "kỹ thuật" trong những ngày cuối năm (âm lịch) trở thành món quà không hề tốt lành lắm đối với Nhà nước Việt Nam cũng như bản thân ông Thủ tướng. Bởi lẽ, đây là hiệp định thương mại cực kỳ quan trọng trợ giúp cho nền kinh tế Việt Nam thoát khỏi vũng lầy, khi mà đối tác EU hiện là đối tác thương mại lớn thứ tư và là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam. Và cùng với việc hoãn ký kết EVFTA cùng với việc chưa xóa thẻ vàng chống lại xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang EU khiến cho mọi sự nỗ lực của Thủ tướng bị xóa sổ trong phút chốc.
Sự cố nêu trên, đặt ở một góc nhìn nào đó - rõ ràng – trở thành một bài học về cái gọi là : ứng xử phù hợp với thông lệ quốc tế. Bao gồm tuân thủ về mặt hành động trong các cam kết nhân quyền, hơn là tiếp tục thực thi chính sách hình thức về mặt nhân quyền kéo dài hàng thập niên qua, dưới lớp bọc "an ninh quốc gia". Sự tùy tiện trong áp dụng luật pháp trong nước không nên trở thành "thông lệ" khi thực thi cam kết các công ước về nhân quyền.
Hà Nội chưa bao giờ thực tâm hiểu được điều nêu trên, bởi họ luôn tin tưởng trình độ "đu dây" và "lách luật" nhân quyền của mình. Khi trong nước có thêm một lãnh đạo quyền lực, đứng đầu chức vụ Chủ tịch nước, người sẵn sàng bẻ cong Hiến Pháp và đặt nó nằm bên dưới Cương lĩnh Đảng, thì "đu dây" và "lách luật" càng trở nên mạnh bạo hơn bao giờ hết. Nhưng càng làm như thế, thì lại càng khiến ông Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc gặp nhiều khó khăn trong thúc đẩy sự đi lên của nền kinh tế.
Từng là Phó Thủ tướng dưới thời ông Nguyễn Tấn Dũng, và giờ ông Phúc lại là người sửa chữa, thu dọn di sản tệ hại do người tiền nhiệm để lại. Cơ cấu hóa lại nền kinh tế trở thành một tiêu chính trị mà ông Nguyễn Xuân Phúc theo đuổi để đạt được một giá trị chính trị trong tương lai. Nhưng trên hết, nền kinh tế không nên quá bi đát để làm phát sinh ra những mâu thuẫn xã hội tiềm tàng.
Nắm giữ chức vụ Thủ tướng vào năm 2016, ông Nguyễn Xuân Phúc thể hiện tính xông xáo của mình trong các sự việc phát sinh trong đời sống kinh tế - xã hội qua các lần "chỉ đạo", từ chống hình sự hóa hành chính qua vụ quán café Xin Chào, cho đến các chỉ đạo liên quan đến tai nạn giao thông, quy đổi tiền tệ,… Và cao nhất là liên quan đến dự luật về đặc khu. Điều này cho thấy một sự "tỉ mỉ" và có phần "tâm huyết" trong điều hành quản trị quốc gia, bản thân ông Thủ tướng cũng thẳng thắn thừa những các khiếm khuyết về mặt cơ chế qua quan điểm "trên nóng dưới lạnh" và chuyện tham nhũng (sân sau) trong cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước.
Ông Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nằm trong một cơ chế khó, nơi mà "1 người xây dựng 90 thằng phá, 9 thằng ngồi chơi". Và đó là lý do vì sao mà dù đã đặt quyết tâm chính trị lên cao nhất, nhưng cải cách doanh nghiệp nhà nước (tích hợp sứ mệnh chống tham nhũng) bị thất bại, và nguy cơ bỏ lỡ mục tiêu 5 năm trong cắt giảm mạnh số lượng doanh nghiệp nhà nước hoàn toàn xuống còn 103 vào năm 2020 từ 583 vào năm 2016, khi con số này vẫn còn hơn 500 cuối năm 2018.
"Trăm dâu đổ đầu tằm" giờ đây trở thành câu thành ngữ miêu tả đúng tâm trạng và hoàn cảnh của ông Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc. Khi ông phải tiếp tục vừa dọn dẹp di sản người tiền nhiệm, lại vừa dọn tiếp những hệ quả mà người "đồng chí Nguyễn Phú Trọng" thải ra, liên quan đến câu chuyện "trấn áp nhân quyền, bảo vệ chế độ". Hoãn ký lần này gián tiếp đưa Việt Nam tiến gần sát hơn cảnh báo : Nếu lỡ cơ hội này thì không ai biết điều gì sẽ diễn ra trong nhiệm kỳ mới của Nghị viện Châu Âu.
Trong một khía cạnh khác, việc một số nhà hoạt động nhân quyền đón nhận tin hoãn ký kết EVFTA với tâm trạng phấn khởi không phải là vì "họ dân chủ cuội, yêu nước vờ, và trong lòng họ chỉ có mỗi nỗi hận thù. Mong muốn duy nhất của họ là đạp đổ chế độ bằng mọi giá" như Facebooker Trần Quốc Quân đánh giá, mà họ đơn giản muốn Hà Nội tuân thủ luật chơi quốc tế (trong đó có cam kết nhân quyền) hơn là cách ứng xử kỳ quặc như trước đây. Và phẩm giá con người phải được thực thi thay vì đánh tráo.
Vào cuối tháng Sáu năm 2018, chính quyền Việt Nam và giới chuyên gia ‘phản biện trung thành’ không giấu nổi vui mừng khi thông báo tin tức Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) đã chính thức kết thúc toàn bộ quá trình rà soát pháp lý, đồng thời thống nhất toàn bộ các nội dung của Hiệp định Bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu (IPA).
Bộ trưởng công thương Trần Tuấn Anh (phải) và đại diện EU kết thúc quá trình rà soát pháp lý EVFTA. Ảnh : ANTĐ
IPA là hiệp định mang nội dung bảo hộ đầu tư và cơ chế giải quyết tranh chấp giữa Nhà nước và nhà đầu tư (ISDS), được tách riêng ra khỏi Hiệp định FTA giữa Việt Nam và EU. Về thực chất, đây là phương án 2 trong hai phương án – được đặt ra bởi hai đoàn đàm phán của EU và Việt Nam – nhằm kết thúc quá trình rà soát pháp lý EVFTA được đặt ra trước đây.
Trong đó, phương án 1 là không có IPA nhưng thời gian đàm phán sẽ lâu hơn một số tháng, có thể là nhiều tháng hoặc vài ba năm. Sau một thời gian đôn đáo vận động và đã phải liên tục cử các đoàn ‘quốc tế vận’ của Chủ tịch quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân, Phó thủ tướng Vương Đình Huệ và cả Trưởng ban đối ngoại trung ương Hoàng Bình Quân đi các nước Thụy Sĩ, Bỉ, Slovakia, Hungary… nhưng vẫn không mang lại kết quả rõ rệt nào, cuối cùng phía Việt Nam đã chọn phương án 2 ‘ăn non’ nhưng không ăn chắc, tức tách rời IPA khỏi EVFTA để EVFTA được kết thúc rà soát pháp lý sớm hơn và do vậy cũng mang lại hy vọng được thông qua nhanh hơn.
Tuy nhiên trong tiến trình thực tế, EVFTA đã trở thành một ‘con rùa’ mà đã khiến giới chóp bu Việt Nam không ít lần công khai bày tỏ thái độ sốt ruột và cả ‘lên máu’.
Mặc dù đã kết thúc giai đoạn đàm phán từ tháng Mười Hai năm 2015 – thời điểm mà hệ thống tuyên giáo cùng báo đảng Việt Nam khoa trương hết lời về ‘sẽ phê chuẩn EVFTA ngay trong năm 2016’, phải mất đến hai năm rưỡi sau đó hiệp định ngổn ngang này mới kết thúc giai đoạn rà soát pháp lý, trong khi thông thường khoảng thời gian rà soát pháp lý đối với những hiệp định tương tự chỉ mất từ 6 tháng đến 1 năm.
Không phải ngẫu nhiên mà thời kỳ rà soát pháp lý cho EVFTA kéo dài quá lâu như thế.
Tuy cho tới nay phía EU vẫn chưa quá bức xúc với tình trạng thâm hụt thương mại hai chiều với Việt Nam như việc Tổng thống Mỹ Donald Trump đã liên tục gây sức ép vì Việt Nam đã xuất siêu đến gần ba chục tỷ USD vào thị trường Mỹ hàng năm, nhưng nguồn cơn đầu tiên của sự chậm chạp EVFTA có lẽ thuộc về ‘thẻ vàng hải sản’ – phản ánh một quá trình hành vi rất thiếu ‘fair-play’ của Việt Nam đối với EU.
Cộng hưởng với tình trạng nhôm và thép Việt Nam xuất vào thị trường Mỹ với khối lượng lớn nhưng phần lớn trong số đó lại có nguồn gốc Trung Quốc, rất có thể người Mỹ và EU đã phải đặt vấn đề một cách nghiêm trọng về hành vi gian lận thương mại của các doanh nghiệp và cả giới quản lý điều hành ở Việt Nam, để từ đó phải xem xét lại có nên thông qua nhanh chóng Hiệp định thương mại song phương Việt – Mỹ và EVFTA hay không.
Nguồn cơn thứ hai là nhân quyền.
Vào tháng Hai năm 2018, trang Borderlex của Châu Âu đã chính thức cho biết để thông qua EVFTA, "EU khăng khăng yêu cầu Việt Nam phê chuẩn ba hiệp ước của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) về tự do lập hội, quyền tổ chức và thương lượng tập thể, và việc bãi bỏ lao động cưỡng bức dường như đã mang lại kết quả", và khẳng định "Phía sau việc trì hoãn này (EVFTA) còn có một số lý do chính trị như : ưu tiên đưa ra thỏa thuận của EU với Nhật Bản, cuộc đụng độ ngoại giao giữa Berlin và Hà Nội, và Liên minh Châu Âu nhấn mạnh rằng Việt Nam cần tôn trọng hơn các quyền con người và quyền lao động".
Đến đầu tháng Sáu năm 2018 thì sự việc trở nên rõ hơn nhiều. Tờ Nhật báo Frankfurt Phổ thông (Frankfurter Allgemeine Zeitung – FAZ) của Đức cho biết Trịnh Xuân Thanh sẽ được trả tự do "trong thời gian tới đây". Dựa trên nhiều nguồn tin, tờ nhật báo này nói rằng chính phủ Hà Hội đã cam kết với nước Đức sẽ cho phép Trịnh Xuân Thanh xuất cảnh sang nước Cộng Hòa Liên bang Đức sau khi vụ xét xử một người giúp đỡ bắt cóc ở Berlin đi đến kết thúc.
Cũng theo thông tin của nhật báo này, một phần của sự nhượng bộ từ phía Việt Nam cũng là việc trả tự do cho luật sư Nguyễn Văn Đài.
Với những vụ trả tự do như thế, Hà Nội hy vọng sẽ cải thiện được quan hệ kinh tế với nước Đức và EU, báo FAZ tường thuật. Đại diện EU cũng nói với Hà Nội rằng việc phê chuẩn Hiệp định Thương mại Tự do với Việt Nam vào đầu năm 2019 sẽ phụ thuộc vào sự chấp thuận của Đức trong Hội đồng Châu Âu. Thuộc vào trong số những nhượng bộ về ngoại giao của Việt Nam cũng là việc cải thiện những điều kiện giam giữ cho các tù nhân chính trị khác.
Sau khi TPP đổ vỡ lần đầu vào đầu năm 2017 do Mỹ chính thức rút khỏi hiệp định này, chính thể Việt Nam chỉ còn EVFTA là hiệp định thương mại mang lại lợi lộc nhiều nhất ứng với đà xuất siêu của Việt Nam sang Châu Âu lên đến 25 tỷ USD mỗi năm – gần bằng giá trị nhập siêu lên đến 30 tỷ USD hàng năm (chỉ tính theo đường chính ngạch, chưa kể khoảng 20 tỷ USD nhập siêu theo đường tiểu ngạch) của Việt Nam từ Trung Quốc.
Thiền Lâm
Nguồn : CaliToday, 29/06/2018
Thỏa thuận thương mại với Liên minh Châu Âu (EU) dự kiến sẽ được phê chuẩn trong năm nay sẽ thúc đẩy tăng trưởng của nền kinh tế xuất khẩu của Việt Nam mà không cần đến sự trợ giúp từ thị trường Mỹ, các nhà phân tích nói.
Công nhân làm việc tại một xưởng may mặc ở tỉnh Vĩnh Phúc.
Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh Châu Âu đã hoàn tất đàm phán năm 2015, nếu được ký kết, sẽ giúp đẩy tốc độ tăng trưởng kinh tế hàng năm của Việt Nam thêm nửa phần trăm, tức trên 7% vào năm 2019, theo số liệu từ công ty tư vấn kinh doanh Dezan Shira & Associates.
Ba thành viên của khối liên hiệp 28 quốc gia Châu Âu này là Đức, Hà Lan và Vương quốc Anh đã chiếm đế 9% tổng lượng xuất khẩu từ Việt Nam.
Bộ Công Thương Việt Nam hôm 26/6 cho biết hai bên đã hoàn tất quá trình rà soát pháp lý cho thỏa thuận này, theo Nhân Dân, trang web tin tức của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Thỏa thuận được các nhà đàm phán ký vào tháng 12 năm 2015 cần phải được Nghị viện Châu Âu cũng như các nhà lập pháp Việt Nam thông qua.
Adam McCarty, kinh tế gia trưởng của Mekong Economics tại thủ đô Hà Nội cho rằng : "Hiệp định sẽ giúp Việt Nam tiếp cận tốt hơn với thị trường Châu Âu, không chỉ là hàng may mặc và giày dép thông thường, mà còn hải sản và các loại nông sản chế biến khác. Nói chung là rất tốt".
Các đối tác thương mại hàng đầu
Liên minh Châu Âu, với thị trường khoảng 500 triệu người, là đối tác thương mại số 3 của Việt Nam, sau Trung Quốc và Hoa Kỳ. Trao đổi thương mại năm ngoái đạt khoảng 50,4 tỷ USD.
Việt Nam dựa vào xuất khẩu hàng may mặc, phụ tùng ô tô và hàng điện tử gia dụng để kích thích GDP, vốn đã ở mức cao trên thế giới. Quốc gia Đông Nam Á từng hy vọng Hiệp định Thương mại Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) sẽ mở con đường miễn thuế vào thị trường Hoa Kỳ cho đến khi Tổng thống Mỹ Donald Trump rút Mỹ ra khỏi hiệp định này vào năm ngoái.
Thỏa thuận giữa EU và Việt Nam sẽ giúp bỏ thuế nhập khẩu hơn 99% trên tất cả hàng hóa trong vòng một thập niên và mở cửa cho Việt Nam vào các dịch vụ của Châu Âu như chăm sóc sức khỏe, đóng gói và tổ chức hội nghị.
"Nó sẽ không thể bù đắp được, bởi vì Mỹ vẫn là nền kinh tế lớn nhất và quan trọng nhất, nhưng nó mang lại cơ hội cho doanh nghiệp", Song Seng Wun, một chuyên gia kinh tế chuyên về Đông Nam Á thuộc đơn vị ngân hàng tư nhân của CIMB ở Singapore nhận định.
Liên minh Châu Âu theo đuổi thỏa thuận thương mại với Việt Nam để các công ty của họ có thể tiếp cận tốt hơn thị trường tiêu dùng đang ngày càng thịnh vượng với khoảng 93 triệu dân. Các nhà đầu tư nước ngoài thích Việt Nam vì giá nhân công rẻ, tạo ra công ăn việc làm trong nước nhằm thúc đẩy chi tiêu của người tiêu dùng.
Việc cắt giảm thuế quan sẽ giúp nhập khẩu các mặt hàng xa xỉ của Châu Âu vào Việt Nam, Maxfield Brown, cộng sự cấp cao của công ty tư vấn Dezan Shira & Associates tại thành phố Hồ Chí Minh cho biết.
Hiệp định cũng sẽ giúp EU đi vào Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), là khối 10 quốc gia mà Việt Nam là một trong những thành viên.
EU đã không đạt được thỏa thuận thương mại với hiệp hội này vào năm 2009, sau 2 năm đàm phán, một phần vì ASEAN không thể hòa giải các chương trình nghị sự khác nhau của tất cả các quốc gia thành viên.
Các bước cuối cùng
Các nhà phân tích nói rằng cuộc họp của Bộ Công thương Việt Nam trong tháng này với ủy viên thương mại của EU cho thấy hiệp định gần như đã hoàn tất. Hai bên đã "đạt được đồng thuận" tại cuộc họp, trên tất cả mọi nội dung của thỏa thuận bảo vệ đầu tư, theo Nhân Dân.
Trong một tình huống có thể xảy ra, vào năm ngoái, các thành viên của Nghị viện Châu Âu đã lên tiếng bày tỏ quan ngại về nhân quyền tại Việt Nam. Một số người đề xuất phải có thêm tranh luận tại Việt Nam về quyền chính trị và tự do ngôn luận.
"Việt Nam có thể muốn có được thỏa thuận thương mại cuối cùng để xóa bỏ việc EU phân loại Việt Nam là một nền kinh tế phi thị trường", chuyên gia McCarty nói. "Chỉ định đó sẽ giúp giải phóng lĩnh vực thương mại giày dép của Việt Nam", ông nói.
Chuyên gia này cho rằng những quy định mà EU đặt ra hiện nay để chống bán phá giá hàng nhập khẩu từ Việt Nam, đang khiến Hà Nội "đau đầu".
Đầu tư của Châu Âu tại Việt Nam tăng lên trong hai năm qua với kỳ vọng hiệp định thương mại tự do sẽ hoàn thành, ông Brown nói.
Tính đến năm ngoái, 24 quốc gia từ Châu Âu đã thực hiện tổng cộng 2.000 khoản đầu tư tại Việt Nam, đạt tổng trị giá 21,5 tỷ USD.
Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tại các nhà máy sản xuất hàng xuất khẩu chủ yếu vẫn đến ở các quốc gia Châu Á như Nhật Bản, Singapore và Hàn Quốc.
"Đã đạt tới giai đoạn này thì cần phải có một sự khích lệ cho cả hai bên để vượt qua vạch đích và mở ra thị trường cho các nhà sản xuất và xuất khẩu Châu Âu, còn Việt Nam nhận được nhiều FDI hơn", chuyên gia Brown nói.
Ralph Jennings
Nguồn : VOA, 29/06/2018
