 | Tổng quan: | 3636792 |
Canada kêu gọi công dân "cẩn trọng" khi tới Trung Quốc (RFI, 15/01/2019)
Ngay sau khi tư pháp Trung Quốc kết án tử hình Robert Lloyd Schellenberg, công dân Canada, về tội buôn ma túy, ngày 14/01/2019, chính phủ Ottawa kêu gọi công dân Canada phải hết sức "cẩn trọng" khi đến Trung Quốc trước "nguy cơ luật lệ địa phương được áp dụng tùy tiện".
Công dân Canada Robert Lloyd Schellenberg trong phiên xử ở tòa án Đại Liên, tỉnh Liêu Ninh, Trung Quốc ngày 14/01/2019. CCTV/Reuters TV via Reuters
Trên website tối 14/01, Bộ Ngoại giao Canada nâng cấp rủi ro lên cấp 2, trên nấc thang 4 bậc. AFP cho biết thủ tướng Trudeau đánh giá quyết định của tư pháp Trung Quốc là "rất quan ngại".
Theo trang BBC, Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố "bất bình" về những phát biểu của thủ tướng Trudeau và yêu cầu Canada tôn trọng chủ quyền của Trung Quốc.
Về phía gia đình Schellenberg, bản án tử hình là "tình cảnh khủng khiếp, bất hạnh và đau lòng". Đáng buồn là "nỗi sợ khủng khiếp nhất" của họ lại thành hiện thực.
Bản án được đưa ra trong bối cảnh quan hệ ngoại giao Trung Quốc-Canada trở nên căng thẳng từ đầu tháng 12/2018, khi Canada bắt giữ bà Mạnh Vãn Châu, giám đốc tài chính của tập đoàn Hoa Vi, theo yêu cầu của Mỹ.
Robert Lloyd Schellenberg bị bắt năm 2014 và bị cáo buộc có kế hoạch vận chuyển 227 kg methamphetamine (ma túy đá) từ Trung Quốc sang Úc. Trong phiên xử sơ thẩm hồi tháng 11/2018, công dân Canada này đã bị tòa án Đại Liên xử phạt 15 năm tù.
Robert Lloyd Schellenberg đã đệ đơn kháng án tử hình.
Thu Hằng
*******************
Thủ tướng Trudeau chỉ trích Trung Quốc kết án tử hình công dân Canada (VOA, 15/01/2019)
Thủ tướng Canada Justin Trudeau hôm 14/1 cáo buộc Trung Quốc sử dụng án tử hình một cách tùy tiện, sau khi tòa án ở quốc gia đông dân nhất thế giới kết án tử hình đối với một công dân Canada vì tội buôn ma túy.
Thủ tướng Canada Justin Trudeau.
Reuters nhận định rằng phán quyết của tòa Trung Quốc cộng với phản ứng của ông Trudeau có thể làm trầm trọng thêm mối quan hệ song phương, vốn đã trải qua nhiều sóng gió thời gian qua, sau vụ bắt giữ một nữ giám đốc Trung Quốc ở Canada theo lệnh dẫn độ của Mỹ, rồi kéo theo vụ bắt giữ hai công dân Canada ở Trung Quốc.
Tin cho hay, tòa án ở thành phố Đại Liên, tỉnh Liêu Ninh, đã đưa ông Robert Lloyd Schellenberg ra xét xử lại sau khi ông kháng án bản án 15 năm tù giam rồi ra phán quyết tử hình vì các công tố viên cho rằng mức án ban đầu quá nhẹ.
Truyền hình Trung Quốc đưa tin, ông Schellenberg nói tại tòa rằng ông chỉ là khách du lịch tới thăm Trung Quốc và bị tội phạm gài bẫy.
Công dân Canada này được quyền kháng án lên tòa cấp cao hơn trong vòng 10 ngày, theo Reuters.
Sau đó, Thủ tướng Trudeau nói với các phóng viên ở thủ đô Ottawa rằng chính phủ Canada và có lẽ cả các quốc gia bạn hữu cũng như đồng minh của nước này "hết sức quan ngại" việc Trung Quốc đã "tùy tiện áp đặt án tử hình trong trường hợp này".
Bà Mạnh Vãn Chu.
Sóng gió nổi lên trong quan hệ giữa Trung Quốc và Canada từ đầu tháng 12 năm ngoái, sau khi bà Mạnh Vãn Chu, giám đốc tài chính của tập đoàn viễn thông Huawei của Trung Quốc, bị bắt ở Vancouver theo lệnh dẫn độ của Mỹ.
Bắc Kinh sau đó cảnh báo về các hệ quả nếu bà Mạnh không được phóng thích và sau đó bắt ông Michael Kovrig, một nhà ngoại giao Canada làm việc tại đại sứ quán của nước này ở Bắc Kinh, khi ông đang nghỉ phép không lương, và ông Michael Spavor, một chuyên gia tư vấn, vì bị nghi làm tổn hại tới an ninh quốc gia Trung Quốc.
Các nhà ngoại giao phương Tây ở Bắc Kinh cho rằng các vụ này là nhằm trả đũa vụ bắt bà Mạnh.
Trước đó trong ngày 14/01, chính phủ Trung Quốc đã bác bỏ tuyên bố của Thủ tướng Canada Trudeau rằng ông Kovrig được hưởng quy chế miễn trừ ngoại giao.
Theo Reuters, ông Trudeau cũng cho biết rằng chính quyền Ottawa "sẽ tiếp tục trao đổi mạnh mẽ" với Bắc Kinh về tình trạng của ông Kovrig cũng như về điều ông gọi là việc sử dụng pháp luật tùy tiện của Trung Quốc.
Một nữ phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói rằng ông Trudeau nên "nghiêm túc nghiên cứu" Công ước Vienna về quan hệ ngoại giao để "không trở thành trò cười".
*******************
Trung Quốc nổi đóa với phản ứng của Thủ tướng Trudeau về án tử hình công dân Canada (VOA, 15/01/2019)
Bắc Kinh và Ottawa đã xảy ra bất hòa kể từ đầu tháng 12/2018, giới hữu trách Canada bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu, Giám đốc Tài chính của công ty Huawei Technologies của Trung Quốc.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh.
Vài ngày sau, Trung Quốc đã bắt giữ hai công dân Canada vì nghi ngờ gây nguy hiểm cho an ninh nhà nước, đó là cựu nhà ngoại giao Michael Kovrig và cố vấn kinh doanh Michael Spavor.
Hôm 15/1, Vụ Toàn cầu của Bộ Ngoại giao Canada đã ra cảnh báo công dân của mình về "nguy cơ thực thi pháp luật tùy tiện" tại Trung Quốc.
"Chúng tôi khuyến khích công dân Canada phải hết sức thận trọng ở Trung Quốc do có nguy cơ thực thi luật pháp địa phương một cách tùy tiện", thông cáo của Bộ Ngoại giao Canada cho biết.
Vài giờ sau Canada, phía Trung Quốc cũng đưa ra cảnh báo nêu rõ rằng công dân Trung Quốc nên đề phòng cao các rủi ro khi đi du lịch Canada và phải biết rằng có thể bị "giam giữ tùy tiện theo cầu của bên thứ ba" tại Canada, theo South China Morning Post.
Bản án tử hình hôm thứ Hai 14/1 của một tòa án Trung Quốc tuyên phạt công dân Canada Robert Schellenberg với cáo buộc buôn lậu 222 kg ma túy đá đã làm mối quan hệ hai nước càng thêm căng thẳng.
Thủ tướng Trudeau nói rằng Canada "rất quan ngại" về việc Trung Quốc trừng phạt xử những người bạn và đồng minh của Canada. Ông nói thêm rằng Trung Quốc đã chọn việc "áp dụng án tử hình một cách tùy tiện".
Tại một cuộc họp báo thường kỳ hôm 15/1, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh bày tỏ sự tức giận đối với những bình luận của phía Canada.
Bà Hoa nói : "Những nhận xét của phía Canada thiếu nhận thức cơ bản nhất về hệ thống pháp luật".
Bà nói thêm : "Chúng tôi kêu gọi phía Canada tôn trọng luật pháp, tôn trọng chủ quyền pháp lý của Trung Quốc, sửa chữa những sai lầm của mình và ngưng đưa ra những nhận xét vô trách nhiệm".
Ông Zhang Dongbury, một luật sư bào chữa của ông Schellenberg, cho Reuters biết hôm 15/1 rằng thân chủ của ông sẽ kháng cáo, cho rằng tòa án không nên tăng lên án tử hình vì không có bằng chứng mới nào được đưa ra so với trước đây.
Trước đó, vào tháng 11/2018, ông Schellenberg đã bị tòa sơ thẩm tuyên án 15 năm tù, nhưng một tòa phúc thẩm ở Đại Liên thuộc tỉnh Liêu Ninh đã thuận theo các công tố viên cho rằng ản bản sơ thẩm là quá nhẹ.
Việt Nam và Trung Quốc bàn về Biển Đông và Sông Mê kong (RFA, 17/12/2018)
Ngày 16/12/2018, bên lề Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Hợp tác Mekong-Lan Thương lần thứ 4 ở Luang Prabang, Bắc Lào, Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Phạm Bình Minh đã có cuộc gặp với người tương nhiệm Trung Quốc Vương Nghị để thảo luận về các vấn đề hợp tác song phương bao gồm Biển Đông và sông Mekong.
Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc và lãnh đạo các nước Trung Quốc, Campuchia, Lào, Thái Lan và Myanmar trong cuộc gặp hợp tác Mekong - Lan Thương ở Phnompenh, Campuchia hôm 10/1/2018 - Hình minh họa. AFP
Theo Tân Hoa xã, hai bên đã cam kết sẽ giải quyết hợp lý các vấn đề trên biển để tạo môi trường tốt cho phát triển quan hệ song phương.
Theo Vietnam News, Bộ trưởng Ngoại giao, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh đã đánh giá cao cơ chế hợp tác và đàm phán trong các vấn đề ít nhạy cảm trên biển giữa hai nước và tiến trình để đạt được một Bộ quy tắc về ứng xử trên biển Đông giữa ASEAN và Trung Quốc (gọi tắt là COC).
Đại diện chính phủ Việt Nam kêu gọi hai bên tiếp tục thực hiện hiểu biết chung giữa lãnh đạo cao cấp hai nước và đảng để giải quyết các tranh chấp trên biển theo phương cách hòa bình và theo luật quốc tế, bao gồm cả Công ước về luật biển của Liên Hiệp quốc 1982.
Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị kêu gọi Việt Nam thúc đẩy việc kết nối sáng kiến Vành đai Con đường của Trung Quốc với kế hoạch Hai Hành lang Một Vành đai kinh tế của Việt Nam, đồng thời cam kết tăng cường hợp tác và trao đổi với Việt Nam trong khuôn khổ cơ chế hợp tác Mekong - Lan Thương.
Hội nghị Hợp tác Mekong – Lan Thương được tổ chức tại Lào lần này có chủ đề "Thúc đẩy đối tác vì sự thịnh vượng chung" với sự tham gia của đại diện 6 nước thành viên là Việt Nam, Campuchia, Lào, Thái Lan, Myanmar và Trung Quốc.
Diễn đàn Hợp tác Mekong – Lan Thương được Trung Quốc bắt đầu từ năm 2015 và thường được coi như đối trọng với Ủy hội sông Mekong giữa các nước Việt Nam, Lào, Campuchia và Thái Lan được thành lập từ năm 1995. Trong những năm qua, thông qua cơ chế hợp tác Mekong – Lan Thương, Trung Quốc đã cam kết chi hàng tỷ đô la hỗ trợ cho 45 dự án, bao gồm các trung tâm nghiên cứu bảo vệ nguồn nước, các dự án kết nối, thương mại biên giới, nông nghiệp và xóa đói nghèo.
Sông Mekong là một trong những con sông dài nhất thế giới chảy qua nhiều nước từ Trung Quốc xuống nước cuối dòng là Việt Nam. Việc Trung Quốc liên tục cho xây các đập thủy điện ở đầu nguồn sông này bị cho là đã gây ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường sông và điều tiết nguồn nước đối với các nước ở hạ nguồn sông như Việt Nam và Campuchia.
*****************
Thương mại : Hy vọng Mỹ-Trung "buông súng" ? (RFI, 17/12/2018)
Cuối tuần trước, tổng thống Hoa Kỳ để ngỏ cánh cửa Washington và Bắc Kinh gần đạt được một "thỏa thuận lớn" về thương mại. Liệu đây có là món quà cuối năm Hoa Kỳ và Trung Quốc dành cho thế giới ?
Đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer tại Bắc Kinh ngày 03/05/2018. Reuters/Jason Lee
Cử chỉ đầu tiên thể hiện thiện chí của Bắc Kinh được ghi nhận qua hai quyết định : một là Trung Quốc cho nhập khẩu trở lại đậu nành của Mỹ kể từ ngày 01/01/2019 trong một thời hạn 90 ngày, và hai là tạm ngưng dùng đòn tăng thuế nhập khẩu nhắm vào xe Mỹ.
Theo giới phân tích, cả hai quyết định nói trên cùng cho thấy Trung Quốc có dấu hiệu hòa hoãn sau thượng đỉnh Donald Trump-Tập Cận Bình bên lề hội nghị G20 ở Buenos Aires hôm 01/12/2018. Ban cố vấn của chủ tịch Trung Quốc đã khôn ngoan nhắm vào hai hồ sơ quan trọng đối với Nhà Trắng đó là nông nghiệp và xe hơi, như thể để bảo đảm ghi được một số bàn thắng trong các cuộc thương lượng với Washington dự trù mở ra trong những tuần lễ sắp tới.
Chính quyền Trump đã phải dự trù dành 12 tỉ đô la đền bù thiệt hại cho giới nông gia không bán được, ngũ cốc, lúa mì, bắp hay đậu tương cho Trung Quốc. Ngành sản xuất xe hơi của Hoa Kỳ cũng có dấu hiệu mệt mỏi. Điển hình là sự kiện tập đoàn General Motors cuối tháng 11/2018 thông báo cho 15 % nhân viên nghỉ việc, đóng cửa 5 nhà máy trên lãnh thổ Hoa Kỳ. Quyết định này của hãng xe Mỹ đã khiến tổng thống Trump vô cùng giận dữ.
Về phía Washington, hai tuần trước, tại Buenos Aires, phía Hoa Kỳ đã thông báo hoãn 90 ngày việc tăng thuế nhập khẩu nhắm vào 200 tỷ hàng của Trung Quốc báng sang Mỹ. Tại Nhà Trắng, tổng thống Donald Trump trong tin nhắn trên Twitter hôm 14/12/2018 tỏ ra lạc quan nói tới khả năng đạt được một "thỏa thuận lớn" với Bắc Kinh về thương mại và đôi bên đã có những cuộc "trao đổi rất bổ ích". Nguyên thủ Mỹ giải thích thêm, ông tin tưởng sẽ nhanh chóng tìm ra đồng thuận với Bắc Kinh do kinh tế Trung Quốc đã bị chựng lại và đây là thành quả mà các biện pháp trừng phạt của Mỹ đã đem lại.
Tổng thống Trump đưa ra tuyên bố trên đúng vào lúc bộ Ngoại Giao Canada và Mỹ thảo luận về trường hợp của bà Mạnh Vãn Châu : Giám đốc tài chính tập đoàn Trung Quốc Hoa Vi bị tư pháp Canada bắt giữ theo yêu cầu của Washington và bà Mạnh vừa được tại ngoại hầu tra. Vụ bắt giữ này diễn ra trong bối cảnh Mỹ-Trung căng thẳng về thương mại. Thổng thống Trump trong tuần qua nói thẳng ông sẵn sàng "can thiệp" trong vụ kiện lãnh đạo Hoa Vi, hàm ý Nhà Trắng có thể can thiệp nếu đấy là một phương tiện để đạt được thỏa thuận về thương mại với Tập Cận Bình.
Nhưng bên cạnh các dấu hiệu hòa hoãn của cả đôi bên, liệu chiến tranh thương mại Mỹ-Trung có cơ may chóng kết thúc ?
Edward Alden, một chuyên gia về thương mại quốc tế thuộc viện nghiên cứu quan hệ quốc tế của Mỹ, Council on Foreign Relations được AFP trích dẫn cho rằng "Hoa Kỳ và Trung Quốc cũng thực sự bắt đầu nghiêm túc đàm phán" sau nhiều đòn hù dọa lẫn nhau để gây sức ép. Trong hai tuần vừa rồi, Washington và Bắc Kinh đã đạt được "nhiều tiến bộ" hơn so với những vòng đàm phán đã kéo dài trong suốt gần hai năm dưới nhiệm kỳ Donald Trump.
Một dấu hiệu khác cho phép hy vọng chiến tranh thương mại Mỹ -Trung sẽ có tiến triển tốt, là Nhà Trắng đã cử ông Robert Lighthizer làm trưởng đoàn đám phán. Trong mắt các nhà quan sát, đây là một "tín hiệu mạnh" của Washington, vì ông Lighthizer là một chuyên gia về luật thương mại giàu kinh nghiệm, và nổi tiếng là một người tháo gỡ những hồ sơ khó khăn nhất.
Dù vậy, còn quá sớm để kết luận rằng, Mỹ và Trung Quốc sẽ san bằng những bất đồng thương mại trong 90 này sắp tới, đặc biệt là trong bối cảnh Washington và Bắc Kinh còn nhiều sung khắc về ngoại giao, từ Biển Đông đến Đài Loan, rồi Mỹ cáo buộc Trung Quốc tiến hành các vụ tấn công tin học, "ăn cắp" công nghệ cao của Hoa Kỳ. Đấy mới là cốt lõi của cuộc đọ sức giữa hai siêu cường kinh tế thế giới.
Thanh Hà
*****************
Liệu Hoa Vi có thể sống sót ? (RFI, 17/12/2018)
The Economist tuần này đã đặt ra câu hỏi : "Liệu Hoa Vi có thể sống sót sau một loạt những biện pháp hạn chế hoặc cấm đoán từ Hoa Kỳ và một số nước khác hay không ?"
Logo tập đoàn Hoa Vi (Huawei) tại văn phòng ở Bắc Kinh. Ảnh chụp ngày 06/12/2018. Reuters/Thomas Peter/File Photo - Ảnh minh họa
Rúng động vì vụ bắt Mạnh Vãn Châu
Bà Mạnh Vãn Châu (Meng Wanzhou) không tìm kiếm sự nổi tiếng. Là con gái của Nhậm Chính Phi (Ren Zhengfei), người sáng lập Hoa Vi (Huawei), một trong những tập đoàn công nghệ lớn nhất của Trung Quốc, bà bắt đầu bằng công việc thư ký, và 25 năm sau mới giữ chức giám đốc tài chính. Nếu các doanh nhân giàu có thường là những ngôi sao, thì bà Mạnh khá lặng lẽ.
Nhưng đến ngày 05/12/2018, mọi cái nhìn đều tập trung vào bà. Cảnh sát Canada cho biết Mạnh Vãn Châu đã bị bắt trước đó bốn ngày ở Vancouver khi định đi Mêhi cô. Canada bắt theo yêu cầu của Mỹ, do cáo buộc đã giấu nhẹm việc một chi nhánh của Hoa Vi buôn bán với Iran, vi phạm cấm vận của Washington. Ngày 11/12/2018, tòa án Vancouver cho phép Mạnh Vãn Châu được tại ngoại, buộc đeo vòng điện tử.
Trung Quốc đòi thả ngay bà Mạnh, đe dọa "hậu quả nghiêm trọng" đối với Canada. Cả thủ tướng Canada Justin Trudeau và đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer đều nhấn mạnh vụ bắt giữ bà Mạnh chỉ đơn thuần là vấn đề của tư pháp, là một phần của cuộc điều tra về Hoa Vi và các đối tác từ nhiều năm qua. Tuy nhiên tổng thống Mỹ Donald Trump đã làm phương hại đến nỗ lực của ông Lighthizer khi tuyên bố hôm 11/12 là ông có thể can thiệp (được cho là có lợi cho bà Mạnh), nếu việc này góp phần tạo thuận lợi cho cuộc thương lượng về thương mại Mỹ-Trung.
Hoa Vi, chìa khóa của "Made in China 2025" gây lo sợ
Từ lâu Hoa Vi vẫn gây nhiều quan ngại. Hoa Vi nhanh chóng lớn mạnh, từ một nhà sản xuất hàng điện tử giá rẻ, trở thành nhà cung cấp thiết bị viễn thông lớn nhất thế giới. Doanh số bán từ 93,8 tỉ nhân dân tệ (12,8 tỉ đô la) năm 2007, nay đã lên đến 603 tỉ nhân dân tệ, đứng ngang hàng với những tên tuổi lớn như IBM và Microsoft. Mới đây Hoa Vi đã qua mặt Apple, trở thành tập đoàn bán điện thoại thông minh thứ nhì thế giới.
Với mục tiêu thống trị thị trường thông qua việc cung cấp thiết bị cho các công ty viễn thông cần thiết lập mạng điện thoại thế hệ thứ năm (5G), Hoa Vi là chìa khóa của kế hoạch "Made in China 2025". Do tham vọng của mình, Hoa Vi nay là trung tâm quan ngại của phương Tây, liên quan đến an ninh quốc gia và trọng lượng kinh tế của Trung Quốc.
Hoa lục là thị trường lớn nhất của Hoa Vi, chiếm phân nửa thu nhập. Hoa Vi cũng rất thành công khi vươn ra nước ngoài, ký kết nhiều hợp đồng cơ sở hạ tầng cho các mạng lưới, từ Đan Mạch cho đến Ấn Độ ; và chiếm được thị phần của các công ty lâu đời hơn như Ericsson của Thụy Điển, Nokia của Phần Lan.
Khi những luồng dữ liệu ngày càng được lưu thông nhiều hơn qua các mạng lưới của Hoa Vi, cái tên Hoa Vi hiện diện khắp nơi, thì các chính phủ bắt đầu lo lắng. Ngay sau khi bà Mạnh Vãn Châu bị bắt, ông Andrus Ansip, một viên chức Ủy ban Châu Âu nói rằng người ta có lý khi quan ngại về tập đoàn Trung Quốc. Ông cảnh báo khả năng các mã độc được cài trong thiết bị của Hoa Vi có thể chuyển thông tin về Bắc Kinh, và ngay cả việc mở ngõ vào cho tin tặc nhà nước.
Đồng minh của Mỹ ngại ngần
Một số nước đặc biệt là đồng minh của Mỹ, sau đó tỏ ra ngần ngại. Úc cấm Hoa Vi bán thiết bị cho các công ty trong nước, Đài Loan cũng thế. Trước khi bà Mạnh bị bắt, New Zealand cũng đã cấm công ty Spark mua thiết bị 5G của Hoa Vi vì lý do an ninh quốc gia. Vài ngày sau đó, Nhật loan báo chính sách mới, dường như đưa ra để ngăn chận Hoa Vi và ZTE hoạt động tại xứ phù tang.
Hoa Vi bác bỏ những cáo buộc, nói rằng không có bằng cớ gì. Vincent Pang, giám đốc chi nhánh Hoa Vi ở Tây Âu biện minh là tập đoàn Trung Quốc có mặt ở 170 nước không hề dọ thám khách hàng. Tuy nhiên vẫn không thể trấn an được các nước, do ông Nhậm Chính Phi xuất thân từ quân đội Trung Quốc, và luật pháp Trung Quốc buộc các công ty tư nhân phải hỗ trợ Nhà nước khi được yêu cầu.
Như Edward Snowden đã tiết lộ năm 2013, các tình báo viên Mỹ đã chỉnh sửa những sản phẩm công nghệ để nghe lén mục tiêu theo dõi, thì không có lý do gì mà các đồng nghiệp Trung Quốc lại không sử dụng chiến thuật tương tự.
Vụ bà Mạnh Vãn Châu bị bắt ảnh hưởng đến Hoa Vi như thế nào, còn tùy thuộc vào phản ứng của các nước. Nhưng các quyết định quan trọng nhất là từ Hoa Kỳ, nơi mà nghi ngờ đối với tập đoàn này hết sức lớn. Washington gây áp lực lên các đồng minh, đặc biệt tại Châu Âu – thị trường lớn thứ nhì của Hoa Vi – để cấm đoán hoặc hạn chế tập đoàn viễn thông Trung Quốc.
Hoa Vi sẽ có cùng số phận với ZTE ?
Theo ông Shaun Collins, công ty tư vấn CCS Insight, thì đây là một vố rất đau cho Hoa Vi nhưng chưa đến nỗi làm công ty này phải phá sản. Các thị trường khác vẫn có triển vọng, nhất là Hoa lục : Trung Quốc có thể là thị trường lớn nhất và phát triển nhanh nhất đối với 5G trong những năm tới.
Nhưng còn có những khả năng khác nữa. Tương tự như trường hợp bà Mạnh, năm 2017 một tập đoàn khác của Trung Quốc là ZTE cũng bị cáo buộc là vi phạm lệnh cấm vận đối với Iran. tháng Tư năm ngoái, các công ty Mỹ bị cấm bán thiết bị cho ZTE, khiến tập đoàn này có nguy cơ phá sản vì phải sử dụng chip điện tử và phần mềm của Mỹ. Nhờ sự can thiệp của tổng thống Donald Trump – một động thái ưu ái cho Tập Cận Bình – mà ZTE mới có thể tồn tại. Trong báo cáo mới nhất, ZTE cho biết bị thiệt mất 7,2 tỉ nhân dân tệ trong năm, so với năm trước đó lợi nhuận đạt được 4,6 tỉ nhân dân tệ.
Một số chính khách Mỹ, trong đó có ông Mark Warner, phó chủ tịch (Dân Chủ) Ủy ban Tình báo Thượng Viện, cho rằng các biện pháp tương tự cần được áp dụng với Hoa Vi.
Nếu điều này xảy ra, Hoa Vi sẽ bị tê liệt, mặc dù chính quyền Trung Quốc hay các ngân hàng quốc doanh vẫn có thể rót thêm vốn nếu cần thiết.
Lệ thuộc vào công nghệ Mỹ
Cũng giống như ZTE, Hoa Vi lệ thuộc vào các thiết bị của Mỹ, như hệ điều hành Android của Google và chip điện tử của Qualcomm.
Trong báo cáo mới đây, ngân hàng Jefferies cho biết Hoa Vi không thể tự sản xuất điện thoại thông minh hay các trạm thu phát sóng điện thoại di động, nếu không có các sản phẩm Mỹ. Cũng như nhiều công ty công nghệ khác, Hoa Vi phải dựa rất nhiều vào những con chip được thiết kế theo giấy phép của ARM, một công ty Anh thuộc quyền sở hữu của SoftBank, một công ty Nhật. SoftBank nay đang có kế hoạch gỡ bỏ một số thiết bị Hoa Vi khỏi mạng lưới của mình.
Hồi tháng 11, Hoa Vi đã tổ chức lễ trao giải thưởng cho 92 nhà cung cấp hàng đầu, trong đó có 33 nhà cung cấp Mỹ. Intel (sản xuất chip vi xử lý, Mỹ) và NXP (sản xuất chất bán dẫn, Hà Lan được tặng bằng danh dự để đánh dấu một thập kỷ cùng làm việc. Trông cậy vào sự hợp tác trong quá khứ, ông Pang tỏ ra lạc quan là cơn bão sẽ đi qua.
Tuy nhiên mới đây tập đoàn Orange của Pháp loan báo sẽ không mời Hoa Vi tham gia thiết lập mạng lưới 5G, và Deutsche Telekom, tập đoàn điện thoại lớn nhất nước Đức cũng cho biết sẽ xem xét lại các nhà cung cấp, vì "hết sức quan tâm đến cuộc tranh luận trên thế giới về tính an toàn của các thiết bị Trung Quốc".
Xem ra số phận của Hoa Vi khá mong manh.
Thụy My
Vụ Hoa Vi : Bắc Kinh tố Canada "bất nhân" (RFI, 10/12/2018)
"Vô nhân đạo" : Đó phản ứng mới nhất của Trung Quốc về vụ Canada tạm giữ bà Mạnh Vãn Châu, giám đốc tài chính tập đoàn điện thoại và linh kiện viễn thông Hoa Vi, theo yêu cầu của Washington.
Bà Mạnh Vãn Châu (Meng Wanzhou), giám đốc tài chính tập đoàn Hoa Vi, bị bắt ở Canada. Reuters/Huawei/Handout
Cuối tuần qua, đại sứ Canada và đại sứ Mỹ tại Bắc Kinh bị Bộ Ngoại giao Trung Quốc triệu mời để phản đối vụ bắt giữ bà Mạnh Vãn Châu từ ngày 01/12/2018 ở Vancouver. Bắc Kinh đòi thả trong khi Washington muốn dẫn độ về Mỹ để điều tra Hoa Vi vi phạm lệnh trừng phạt Iran.
Trong cuộc họp báo ngày 10/12/2018, Lục Khảng, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho là Canada đối xử thiếu nhân đạo, vi phạm nhân quyền vì nhà tù không cung cấp đủ phương tiện y tế thích hợp cho lãnh đạo Hoa Vi, sức khỏe có vấn đề. Theo AFP, chính quyền Trung Quốc thường xuyên bị quốc tế phê phán tình trạng đối xử vô nhân đạo với tù nhân, nay sử dụng lập luận này chỉ trích Canada.
Trong một lời khai 55 trang có tuyên thệ hôm Chủ Nhật 08/12, bà Mạnh Vãn Châu, 46 tuổi, xin tại ngoại hầu tra vì lo ngại sức khỏe suy sụp, từng bị ung thư tuyến giáp trạng, nuốt thực phẩm cứng khó khăn, đang điều trị huyết áp ở một bệnh viện Canada thì bị bắt.
Quyết định tạm thả có điều kiện hay tiếp tục giam giữ sẽ được xem xét tiếp trong ngày 10/12/2018. Trong phiên xử hôm thứ Sáu 07/12, đại diện của công tố chống lại biện pháp tự do tạm vì lo ngại giám đốc tài chính Hoa Vi bỏ trốn.
Vụ khủng hoảng này de dọa cuộc hưu chiến thương mại Mỹ-Trung. Ngoài cáo buộc vi phạm lệnh trừng phạt Iran, Washington còn tố cáo Mạnh Vãn Châu "lừa đảo nhiều cơ quan tài chính Mỹ".
Minh Anh
**********************
Hoa Vi, kẻ thù công khai số 1 của Hoa Kỳ (RFI, 09/12/2018)
Tập đoàn viễn thông hàng đầu của Trung Quốc từ một thập niên này là mục tiêu chỉ trích mạnh mẽ của Mỹ. Vụ bắt giữ giám đốc tài chính của Hoa Vi tại Canada cho thấy một sự leo thang trong cuộc chiến công nghệ Mỹ - Trung.
Gian hàng công nghệ 5G của Hoa Vi (Huawei) tại một hội chợ ở Trung Quốc. Ảnh chụp ngày 28/09/2018. Reuters/Stringer
Nhân vật bị Canada bắt không đơn giản chỉ là một giám đốc tài chính tầm thường. Mạnh Vãn Châu (Meng Wanzhou) còn là con gái của ông Nhậm Chính Phi (Ren Zhengfei), nhà sáng lập và tổng giám đốc đầy quyền lực của hãng điện tử lớn nhất nước.
Trả lời các câu hỏi của kênh truyền hình France 24, ông Jean-François Dufour, giám đốc văn phòng Hội đồng DCA phân tích về Trung Quốc cho rằng mấu chốt vấn đề nằm ở chính ông Nhậm Chính Phi.
Vì sao Washington lại nhắm vào Hoa Vi ?
Hoa Kỳ nghi ngờ Mạnh Vãn Châu vi phạm các lệnh trừng phạt của Mỹ nhắm vào Iran. Bà có nguy cơ bị dẫn độ theo yêu cầu của Washington. Nhưng vụ bắt giữ này không đơn giản có liên quan đến Iran. Đó còn là một bước mới trong cuộc chiến mà Hoa Kỳ và một số đồng minh đang tiến hành từ gần một thập niên nay chống lại tập đoàn to lớn này có quan hệ chặt chẽ với đảng Cộng Sản Trung Quốc.
Chuyên gia Jean-François Dufour nhắc lại "Vụ ngăn chặn một tập đoàn Trung Quốc mua lại một doanh nghiệp Mỹ đầu tiên đã có liên quan đến Hoa Vi năm 2008". Nhà cung cấp trang thiết bị điện tử hàng đầu cho thế giới sau đó còn bị Ủy ban Tình báo của Quốc hội Mỹ điểm mặt chỉ tên năm 2011.
Mỗi lần như thế, chính quyền Washington đều nhấn mạnh đến nguy cơ đối mặt với một tập đoàn được cho là tuân theo chỉ thị của Bắc Kinh, có thể cài đặt các chương trình dọ thám trong các linh kiện.
Tội lỗi chính của Hoa Vi là đã được thành lập bởi một người từng là sĩ quan của Quân Đội Giải Phóng Nhân Dân trong vòng 8 năm. Nhậm Chính Phi chưa bao giờ phủ nhận quá khứ và mối liên hệ của ông với bộ máy chính quyền. Năm 2013, chủ nhân của tập đoàn này từng tuyên bố "nếu như chúng tôi không có được sự bảo trợ của chính phủ, có lẽ chúng tôi đã bị đánh sập từ lâu rồi".
Hoa Vi không chỉ đơn giản được bảo vệ. Tập đoàn này còn được Bắc Kinh chăm lo về mặt tài chính. Hoa Vi đã được chọn để đưa quân đội Trung Quốc bước vào kỷ nguyên điện tử và trong giai đoạn 2005-2010, Ngân hàng Phát triển Trung Quốc đã cấp cho hãng một khoản tín dụng to lớn đến 35 tỷ đô la để tài trợ cho việc chinh phục thị trường quốc tế.
Cuộc đua 5G
Đối với các cơ quan tình báo phương Tây và nhất là Hoa Kỳ, ngần ấy dấu hiệu cho thấy Hoa Vi chẳng khác gì con ngựa thành Troie phục vụ chế độ Bắc Kinh, tiến triển trong lĩnh vực chiến lược cao vì an ninh quốc gia. Tuy nhiên, ông Jean-François Dufour lưu ý : "Tất cả các tập đoàn quan trọng của Trung Quốc và hiện diện trên trường quốc tế đều có quan hệ chặt chẽ với Bắc Kinh, và điều đó gần như là chắc chắn". Mã Vân (Jack Ma), ông chủ có uy tín của trang bán hàng qua mạng Alibaba còn là đảng viên đảng Cộng Sản. Điều đó không ngăn cản ông trở thành một trong những ông chủ được tôn trọng nhất tại Mỹ.
Vậy vì sao chỉ có Hoa Vi bị Washington gán cái mác kẻ thù Trung Quốc số 1 ? Chuyên gia Jean-François Dufour cho rằng đó là do cuộc chiến công nghệ mà cả Trung Quốc lẫn Hoa Kỳ đều lao vào. Thách thức lúc này nằm ở một ký hiệu : 5G, nghĩa là bước phát triển sắp tới một mạng lưới internet di động đường truyền tốc độ cao.
Song song với việc bắt giữ nữ giám đốc tài chính Hoa Vi, Luân Đôn thông báo Hoa Vi sẽ không được tham gia vào việc phát triển công nghệ này trên lãnh thổ Anh Quốc. Trước đó, New Zealand cũng có quyết định tương tự.
Ông Jean-François Dufour giải thích : "Hoa Kỳ và các đồng minh không muốn là một doanh nghiệp Trung Quốc tiến xa về công nghệ này, xem như là trọng tâm của ngành công nghiệp tương lai". Mạng 5G được cho là có một vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực khác nha xe ô tô có kết nối, điện thoại, hàng không hay các chuỗi dây chuyền sản xuất tự động hóa.
Hoa Vi, với những hiểu biết trong lĩnh vực điện tử và nguồn quỹ dồi dào vô giới hạn, nắm trong tay các lá chủ bài để trở thành tác nhân chủ đạo của cuộc cách mạng này. Vì vậy, theo ông Jean-François Dufour, Washington phản đối Hoa Vi vừa vì những nguyên nhân mang tính biểu tượng vừa có tính chất thực tế.
"Đó có lẽ sẽ dấu hiệu của sự đảo thế bởi vì Hoa Kỳ từ trước đến giờ vẫn luôn đi trước mở đường trong khi Trung Quốc buộc phải đi theo xu thế". Đối với Mỹ, đó một sự thay đổi trục không thể nào chấp nhận được.
Nhất là, nếu Hoa Vi có được công nghệ 5G, một lượng lớn các doanh nghiệp Mỹ bắt buộc sẽ phải nhờ đến tác nhân gây tranh cãi này cung cấp trang thiết bị. "Washington không hề muốn bị rơi vào tình trạng một tập đoàn có quan hệ với chế độ Bắc Kinh có thể đặt ra các chuẩn cho toàn bộ ngành công nghiệp của Mỹ", như kết luận của chuyên gia kinh tế Dufour.
Do vậy, theo chuyên gia người Pháp, việc bắt giữ bà Mạnh Vãn Châu là bằng chứng rõ nét nhất cho thấy Washington sẽ làm mọi cách để ngăn cản xu thế phát triển này. Con gái của tổng giám đốc tập đoàn Hoa Vi chỉ là nạn nhân của cuộc chiến Trung – Mỹ giành quyền thống trị công nghệ.
Minh Anh
***************
Trung Quốc cảnh báo hậu quả nếu Canada không thả giám đốc Huawei (VOA, 09/12/2018)
Trung Quốc cảnh báo Canada hôm thứ Bảy rằng sẽ có hậu quả nghiêm trọng nếu không phóng thích ngay lập tức giám đốc tài chính của công ty Huawei Technologies, gọi vụ việc việc này là "vô cùng xằng bậy".
Giám đốc tài chính của công ty Huawei, Mạnh Vãn Chu (trái), trong một phiên tòa bảo lãnh tại ngoại qua phác họa của họa sĩ ở Vancouver, Canada, ngày 7 tháng 12, 2018.
Mạnh Vãn Chu, giám đốc tài chính toàn cầu của Huawei, bị bắt tại Canada vào ngày 1 tháng 12 và đang đối diện với khả năng bị dẫn độ sang Mỹ, nước cáo buộc bà che giấu những liên kết của công ty bà với một công ty tìm cách bán các thiết bị cho Iran bất chấp các chế tài.
Vị giám đốc này là con gái của người sáng lập Huawei.
Nếu bị dẫn độ sang Mỹ, bà Mạnh sẽ đối diện với cáo buộc âm mưu lừa đảo nhiều tổ chức tài chính, theo lập luận được đưa ra trong một phiên tòa nghe chứng ở Canada hôm thứ Sáu, với mức án tối đa là 30 năm cho mỗi cáo buộc.
Không có quyết định nào được đưa ra tại phiên tòa sau gần sáu giờ tranh luận và phản biện, và phiên tòa đã đình lại cho đến thứ Hai.
Trong một phát biểu ngắn, Phó Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Nhạc Ngọc Thành đưa ra cảnh báo thả bà Mạnh cho đại sứ Canada tại Bắc Kinh, triệu tập ông tới để biểu thị "sự phản đối mạnh mẽ".
Adam Austen, phát ngôn viên của Bộ trưởng Ngoại giao Canada Chrystia Freeland, hôm thứ Bảy nói "không có gì để bổ sung ngoài những gì Bộ trưởng đã nói hôm qua".
Bà Freeland nói với các phóng viên vào ngày thứ Sáu rằng mối quan hệ với Trung Quốc là quan trọng và được Canada trân trọng, và đại sứ Canada tại Bắc Kinh đã bảo đảm với Trung Quốc rằng bà Mạnh sẽ được cho phép tiếp cận lãnh sự.
Khi được hỏi về phản ứng dữ dội của Trung Quốc sau vụ bắt giữ giám đốc tài chính của Huawei, Thủ tướng Justin Trudeau nói với các phóng viên hôm thứ Sáu rằng Canada có mối quan hệ rất tốt với Bắc Kinh.
Tư liệu - Bà Mạnh Vãn Chu tham dự một diễn đàn về đầu tư ở Moscow, Nga, ngày 2 tháng 10, 2014.
Vụ bắt giữ bà Mạnh theo yêu cầu của Mỹ trong khi bà đang đổi máy bay ở Vancouver là vi phạm nghiêm trọng các quyền hợp pháp của bà, ông Nhạc nói.
Hành động này "phớt lờ luật pháp, phi lí" và về bản chất là "vô cùng xằng bậy", ông nói thêm.
"Trung Quốc mạnh mẽ kêu gọi Canada trả tự do ngay lập tức cho người bị giam giữ và nghiêm túc bảo vệ các quyền hợp pháp, chính đáng của bà ấy, nếu không Canada phải chịu trách nhiệm hoàn toàn về những hậu quả nghiêm trọng gây ra".
Phát biểu không nói rõ những hậu quả sẽ là gì.
Vụ bắt giữ bà Mạnh xảy ra vào cùng ngày mà Tổng thống Mỹ Donald Trump hội kiến Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ở Argentina để tìm cách giải quyết cuộc chiến tranh thương mại đang leo thang giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Tin tức về vụ bắt giữ bà đã làm rúng động thị trường chứng khoán và khơi ra những lời lẽ lên án từ nhà chức trách Trung Quốc, dù ông Trump và các cố vấn kinh tế hàng đầu của ông đã hạ giảm tầm quan trọng của vụ việc đối với các cuộc đàm phán thương mại sau khi hai nhà lãnh đạo đồng ý hưu chiến.
Một phát ngôn viên của Huawei hôm thứ Sáu nói công ty "hoàn toàn tin tưởng rằng hệ thống pháp lí của Canada và Mỹ sẽ đi đến kết luận đúng đắn". Công ty nói họ sẽ tuân thủ mọi luật kiểm soát xuất khẩu và luật chế tài có thể được áp dụng và các quy định khác.
****************
Bộ Ngoại giao Trung Quốc hôm 9/12 đã triệu đại sứ Mỹ tới để phản đối vụ bắt giữ giám đốc tài chính của tập đoàn Huawei ở Canada, và kêu gọi Hoa Kỳ rút trát bắt.
Bà Mạnh Vãn Chu.
Bà Mạnh Vãn Chu, giám đốc tài chính toàn cầu của Huawei, bị bắt tại Canada vào ngày 1 tháng 12, và đang đối mặt với khả năng bị dẫn độ sang Mỹ.
Theo Reuters, Hoa Kỳ cáo buộc bà Mạnh, con gái của người sáng lập Huawei, che giấu mối liên hệ giữa tập đoàn của bà với một công ty bán thiết bị sang Iran bất chấp các biện pháp trừng phạt.
Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Lạc Ngọc Thành nói với Đại sứ Mỹ Terry Branstad rằng Hoa Kỳ đã đưa ra một "yêu cầu vô lý" cho Canada để bắt giữ bà Mạnh khi bà quá cảnh ở Vancouver.
Ông Lạc nói rằng "các hành động của Mỹ vi phạm nghiêm trọng các quyền lợi hợp pháp của công dân Trung Quốc".
Reuters đưa tin rằng đây cũng là lời quan chức ngoại giao này nói với đại sứ Canada một ngày trước đó.
Ông Lạc nói thêm rằng "Trung Quốc sẽ phản ứng thêm dựa trên các hành động của Mỹ", nhưng không cho biết thêm chi tiết.
Hôm 8/12, quan chức ngoại giao này nói với đại sứ Canada rằng nếu bà Mạnh không được thả ngay thì sẽ có các hệ quả nghiêm trọng.
*******************
Trung Quốc giận vụ bắt Mạnh Vãn Chu và tìm tin Trương Thủ Thịnh chết (BBC, 07/12/2018)
Dư luận, báo chính thống của Trung Quốc giận dữ với Mỹ và Canada vụ bắt giám đốc tài chính của Huawei, bà Mạnh Vãn Chu và quan tâm tin nhà khoa học Trương Thủ Thịnh ở Stanford vừa chết.
Sabrina Mạnh Vãn Chu cùng Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Diễn đàn VTB Capital Investment ở Moscow, 02/10/2014
Cả hai sự việc này đều xảy ra ngày 1/12/2018, cùng thời gian Tổng thống Donald Trump trao đổi và ăn tối với Chủ tịch Tập Cận Bình bên lề G20 ở Buenos Aires.
Sau khi tin bà Mạnh bị bắt ở Vancouver lan về đến Trung Quốc, chính phủ nước này gọi vụ việc là "sự vi phạm nhân quyền", và yêu cầu Canada thả bà ngay.
Thủ tướng Canada, ông Justin Trudeau cho hay hôm 06/12 rằng chính phủ ông được phía Mỹ thông báo trước "vài ngày" về yêu cầu.
Tuy thế, ông Trudeau nói Canada không có dính líu ở cấp độ chính trị trong vụ việc vì nước ông có hệ thống tư pháp độc lập và chính phủ tôn trọng quyết định của tòa án.
Bà Sabrina Mạnh Vãn Chu được quyền ra toà để yêu cầu tại ngoại theo thủ tục pháp lý của Canada.
Hoa Kỳ thì yêu cầu Canada trao nộp bà để điều tra vi phạm cấm vận công nghệ với Iran mà Washington cho là Huawei đã gây ra.
Canada cùng Hoa Kỳ, Anh, New Zealand và Úc thuộc nhóm 'Five Eyes' lập ra để chia sẻ thông tin tình báo.
Hoa Kỳ 'bất hảo, còn Canada là chó'
Cùng ngày Trump và Tập gặp mặt bên lề G20, Canada bắt giữ Mạnh Vãn Chu theo yêu cầu của Hoa Kỳ. Mấy ngày sau tin này mới bay về Trung Quốc
Sang hôm 07/12, báo chí và dư luận Trung Quốc tiếp tục lên tiếng về vụ việc gây chấn động nước này, đúng vào khi cuộc thương chiến với Mỹ tưởng như sắp có hạ nhiệt.
Như một dấu hiệu vụ việc đánh động giới quyền lực cao nhất của Trung Quốc, trang Global Times của Đảng Cộng sản chạy bài và ảnh trên trang nhất, gọi vụ bắt Mạnh Vãn Chu là một phần của "chiến lược ngăn chặn Trung Quốc" mà Washington đang làm.
Lần đầu tiên từ nhiều năm, báo Trung Quốc gọi Hoa Kỳ là quốc gia "bất hảo đáng kinh tởm" (despicable rogue) vì đang thách thức vị thế thượng phong của Trung Quốc trong thị trường 5G.
Trang China Daily cũng phê phán Hoa Kỳ còn Tân Hoa Xã thì đăng lại tuyên bố của Bộ Ngoại giao yêu cầu thả bà Mạnh ngay lập tức.
Tuy thế, trang tiếng Trung của Nhân dân Nhật báo không nói gì đến vụ Huawei, tập đoàn toàn cầu có doanh số nhiều tỷ đô la của Trung Quốc.
Huawei : Dư luận Trung Quốc nổi giận vụ bắt bà Mạnh
Nhưng phần đối ngoại và của tờ báo đăng lại tuyên bố của Bộ Ngoại giao Trung Quốc về bà Mạnh Vãn Chu, con gái ông Nhậm Chính Phi, tỷ phú có thế lực ở Trung Quốc.
Báo Hong Kong có vẻ ủng hộ chính quyền trung ương về vụ Huawei.
Ta Kung Bao lên án vụ bắt này là "vi phạm nhân quyền và tự do nghiêm trọng", còn Wen Wei Bao (Văn Hối Báo) nói vụ này làm ngược lại toàn bộ "hưu chiến" giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc về thương mại.
Tờ Ming Pao cho rằng đây là một phần chiến lược ngăn chặn Trung Quốc trong ngành công nghệ cao của Hoa Kỳ.
Trang South China Morning Post thì trích lời giới chuyên gia nói Hoa Kỳ có thể dùng vụ bắt bà Mạnh để gây sức ép với Trung Quốc trong giai đoạn "hưu chiến" 90 ngày.
Tuyên bố của Huawei đăng hôm 6/12 trên mạng xã hội được hàng chục nghìn người bấm 'like'.
Có dân mạng Trung Quốc đăng ý kiến gọi vụ này cho thấy "Canada chỉ là con chó của chủ Mỹ".
Một bình luận được nhiều người bấm 'like' nói "Huawei không thể bị đánh bại trên thị trường nên chúng nó bắt đầu chơi bẩn".
Bà Mạnh Vãn Chu (phải), là con ông Nhậm Chính Phi (giữa). Ảnh bên là khi ông Nhậm giới thiệu văn phòng của Huawei tại Anh cho Chủ tịch Tập Cận Bình khi lãnh đạo Trung Quốc thăm London tháng 11/2015
Cũng có ý kiến cảnh báo không nên để tình ái quốc bị kéo vào vụ này.
Cái chết của giáo sư Trung Quốc ở Stanford
BBC Monitoring ghi nhận người dùng mạng Weibo ở Trung Quốc cũng chú ý đến vụ nhà vật lý học Trương Thủ Thịnh (Zhang Shoucheng), chết ở Mỹ cũng vào hôm 1/12 vì trầm cảm.
Chừng 270 triệu lượt đọc đã bấm vào tin nói ông Trương qua đời ở tuổi 55.
Có quốc tịch Mỹ, ông Trương làm việc ở Đại học Stanford và cũng là người lập ra công ty Danhua Capital, nay có tên là Digital Horizon Capital.
Theo tờ China Morning Post, mạng xã hội Trung Quốc đồn đoán nhiều về chuyện cái chết của ông có liên quan hay không đến các cuộc điều tra của Hoa Kỳ.
Theo điều 301 luật thương mại Mỹ dùng để điều tra các vụ "hoạt động bất công" của Trung Quốc nhằm chiếm đoạt công nghệ cao của Hoa Kỳ, tên công ty Danhua bị nêu trong hồ sơ dùng vốn từ Trung Quốc.
Dân mạng Trung Quốc cố tìm hiểu xem vụ công ty Danhua có liên quan gì đến Huawei và vụ bắt bà Mạnh hay không.
Được biết năm 2013, ông Trương Thủ Thịnh lập ra công ty Danhua để khai thác mảng trí tuệ nhân tạo, số liệu, tự động hóa và blockchain.
Công ty này, có trụ sở ở California, đã nhận được vốn đầu tư 434 triệu USD, theo Crunchbase.
Nhà đầu tư chính của Danhua là Zhongguancun Development Group, tập đoàn của nhà nước do chính quyền thành phố Bắc Kinh bỏ tiền thành lập.
Tuy thế, gia đình ông Trương bác bỏ chuyện ông tử vong có liên quan gì đến thương chiến Mỹ - Trung và yêu cầu mọi người tôn trọng sự riêng tư của họ.
"Những thông tin sai trái chỉ làm tăng thêm đay khổ cho gia đình giáo sư Trương", một đại diện cho gia đình ông ra thông báo.
Sinh năm 1963 ở Thượng Hải, ông Trương làm bằng tiến sỹ ngành vật lý ở State University of New York tại Stony Brook, nơi ông được thầy là nhà vật lý được giải Nobel, Dương Chấn Ninh (Yang Chen-ning) hướng dẫn.
Các đồng nghiệp của ông Trương ở Standford ca ngợi ông là một nhà tiên phong đầy trí tuệ trong lĩnh vực vật lý lý thuyết.
Bà Mạch Vãn Châu (Meng Wanzhou), giám đốc tài chánh (CFO) của công ty Huawei Trung Quốc bị bắt ở Vancouver, Canada vào ngày 01/12/2018, cùng ngày với cuộc gặp gỡ bên lề của ông Donald Trump và Tập Cận Bình ở hội nghị thượng đỉnh G-20 ở Buenos Aires. Tin tức được giữ kín đến mấy ngày sau, báo chí và truyền thông mới loan tin.
Bà Mạch Vãn Châu, giám đốc tài chánh của công ty Huawei Trung Quốc bị bắt ở Vancouver, Canada vào ngày 01/12/2018 - Ảnh Huawei (AsiaTimes)
Huawei là một trong những công ty viễn thông, sản xuất điện thoại thông minh, các link kiện điện tử lớn nhất thế giới. Mạch Vãn Châu bị bắt vì bị nghi ngờ vi phạm lệnh cấm vận của Mỹ đối với Iran, công ty Huawei mà bà là giám đốc tài chánh đã bán những linh kiện điện tử và nhiều món hàng khác cho Iran. Việc bắt giữ Meng Wanzhou khiến thị trường chứng khoán thế giới chao đảo, chỉ số Dow Jones mất 550 điểm hay 2,21% vào cuối ngày 07/12/2018.
Huawei là một công ty phát triển, sản xuất điện thoại, xây dựng hạ tầng, máy móc viễn thông lớn nhất của Trung Quốc nhưng không có tên niêm yết trên thị trường chứng khoán. Điều này đặt ra câu hỏi về nguồn vốn tài trợ của Huawei, từ đâu mà có, nếu không phải từ chính phủ Trung Quốc ?
Từ nhiều năm qua, Huawei đã rơi vào tầm ngắm của các cơ quan an ninh, tình báo, phản gián quốc tế giống như ZTE. Nhiều nước đã hủy bỏ những hợp đồng xây dựng hạ tầng viễn thông với Huawei như Anh, Ấn Độ, Mỹ, Canada... và một số nước Phi Châu.
Hoa Vi bị nghi ngờ cài đặt bộ phận gián điệp để theo dõi và sao chép những dữ kiện cá nhân của người sử dụng cho Trung Quốc
Mỹ đang yêu cầu Canada cho dẫn độ Mạch Vãn Châu về Mỹ để xét xử trong lúc tòa đại sứ Trung Quốc mạnh mẽ lên án chính phủ Canada và Mỹ việc bắt giữ bà Mạch, đồng thời yêu cầu Canada trả tự do cho bà Mạch ngay tức khắc vì bà không làm gì sai trái.
Bản tuyên bố của tòa đại sứ Trung Quốc cũng nói thêm rằng họ sẽ áp dụng mọi biện pháp để kiên quyết bảo vệ quyền hạn và lợi ích công dân của họ.
Nhiều nhà bình luận của truyền thông, báo chí Mỹ cho rằng việc bắt giữ bà Mạch sẽ làm căng thẳng trở lại cuộc chiến thương mại vừa được Donald Trump và Tập Cận Bình thỏa thuận hạ nhiệt, ngưng chiến 90 ngày trong buổi họp bên lề của G-20 vào tối ngày 01/12/2018.
Bắt giữ Mạch Vãn Châu không phải là chuyện tình cờ mà là việc có chuẩn bị, dự tính từ trước, Mạch không là một tội phạm bị truy nã quốc tế hoặc có tiền án. Việc bắt giữ Mạch phải có sự thỏa thuận giữa Mỹ và Canada, nói cho rõ hơn, Mỹ phải thuyết phục được Canada với những bằng chứng vững chắc có thể kết tội Mạch Vãn Châu cũng như công ty Huawei.
Trung Quốc là một đối tác thương mại quan trọng đứng hàng thứ ba của Canada sau Mỹ và Mexico. Chính phủ Canada phải cân nhắc kỹ lưỡng lợi hại trước khi hành động bởi nếu không có bằng chứng rõ ràng sẽ gây căng thẳng ngoại giao giữa Canada và Trung Quốc, hậu quả là những thiệt hại kinh tế không lường trước được.
Không ít người đặt câu hỏi là tại sao ông Donald Trump lại hoàn toàn im lặng trước việc bắt giữ một nhân vật quan trọng như bà Mạch Vãn Châu – việc có thể làm căng thẳng trở lại những gì Trump và Tập vừa mới cố gắng xoa dịu vào ngày 01/12/2018 ?
Với một người tính khí bất thường như Donald Trump, lẽ ra việc Canada bắt giữ Mạch Vãn Châu - có thể bị dẫn độ qua Mỹ - chắc chắn phải làm cho Trump "phấn khởi, hồ hởi" vì có được một chìa khóa quan trọng trong tay, có thể dùng làm áp lực lên Tập Cận Bình trong những thảo luận chi tiết sắp tới giữa 2 nước về cuộc chiến thương mại.
Trái hẳn với sự chờ đợi của giới truyền thông, báo chí, Trump làm như không biết đến việc Canada bắt giữ Mạch Vãn Châu. Tại sao Trump không có một động thái, tweet nào để khoe khoang thành tích là Mỹ đã bắt được kẻ nắm giữ tài chánh của công ty Huawei, công ty bị nghi ngờ là chuyên ăn cắp công nghệ cao cấp của Mỹ ? Chẳng lẽ không ai trong tòa Bạch Ốc nói cho Trump biết chuyện này ?
Theo thông cáo của Phòng Báo Chí tòa Bạch Ốc, thỏa thuận giữa Trump và Tập có những điều khoản nói đến việc bảo vệ sở hữu trí tuệ, xâm nhập không gian mạng và ăn cắp trên mạng. Bắt giữ Mạch Vãn Châu vì bà vi phạm lệnh cấm vận Iran của Mỹ chỉ là lý do của mặt nổi. Nguyên nhân sâu xa khác là khi có Mạch trong tay, Mỹ có được đầu dây mối nhợ để điều tra Huawei đã làm gì trong quá khứ để ăn cắp hoặc sao chép những kỹ thuật, công nghệ của Mỹ, đồng thời điều tra, tìm kiếm những cá nhân, công ty của Mỹ đã làm gián điệp cho Trung Quốc.
Việc bắt giữ Mạch có lẽ nằm ngoài dự tính của Trump. Không ai biết rõ giữa Trump và Tập đã bàn luận, thỏa thuận những điều khoản gì ? Mọi người chỉ biết những điều tòa Bạch Ốc nói đến trong thông cáo mà văn phòng thư ký báo chí đưa ra. Do đó có thể Trump biết chuyện nhưng buộc lòng phải giữ im lặng.
Canada cho biết, phiên tòa xét xử bà Mạch vào ngày thứ sáu 07/12/2018 kéo dài 5 tiếng, sau đó đã hoãn lại đến ngày thứ hai 10/12/2018. Hiện tòa chưa có quyết định Mạch Vãn Châu có được tại ngoại hầu tra hay bị dẫn độ qua Mỹ để tiếp tục điều tra, xét xử không.
Phải chăng đang có một cuộc đàm phán bí mật sau hậu trường giữa Mỹ-Trung-Canada ? Nếu nội vụ chìm xuồng, Canada thả bà Mạch ra, không kết án, cũng chẳng chuyển giao qua Mỹ, ai sẽ là kẻ có lợi, ai là người bị thiệt hại nhiều nhất trong vụ bắt giữ này ?
Canada không thể đơn giản thả Mạch Vãn Châu ra, nói vài lời xin lỗi đã bắt lầm. Cuộc đấu trí có dấu hiệu trượt khỏi sự kiểm soát của các tay chơi cờ.
Thạch Đạt Lang
(11/12/2018)
