 | Tổng quan: | 3070489 |
Lần đầu tiên trong lịch sử mối quan hệ Liên Hiệp Châu Âu (EU) với chính quyền Việt Nam nói chung và với giới xã hội dân sự độc lập - bao gồm những người đấu tranh cho dân chủ và nhân quyền ở Việt Nam - nói riêng, một văn bản hành chính của Văn phòng Chủ tịch Hội đồng Châu Âu (cơ quan chính trị cao nhất EU) đã được gửi đến 17 tổ chức xã hội dân sự độc lập Việt Nam, phúc đáp bản kiến nghị ngày 18/1/2019 của khối xã hội dân sự độc lập về phản ứng tình trạng chính quyền Việt Nam vi phạm nhân quyền trầm trọng và đề nghị hoãn phê chuẩn Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam (EVFTA).
Trang đầu của lá thư thay mặt ông Donald Tusk gởi các tổ chức xã hội dân sự Việt Nam. (Hình : Phạm Chí Dũng cung cấp)
Ủng hộ các tổ chức xã hội dân sự Việt Nam
Văn bản trên mang số SGS19/001167, ký ngày 12 tháng 2 năm 2019 bởi một viên chức có trách nhiệm, truyền đạt ý kiến của Chủ tịch Hội đồng Châu Âu Donald Tusk, trong đó nhấn mạnh : "Các vấn đề nhân quyền vẫn liên tục được EU nêu ra với Việt Nam, kể cả ở cấp cao nhất. Đối thoại Nhân quyền EU-Việt Nam tới đây cũng là một dịp để chúng tôi tiếp tục việc này, và sẽ đề cập đến khuôn khổ pháp lý của Việt Nam đối với quyền tự do biểu đạt, tự do hiệp hội, tự do tụ tập, tự do tôn giáo tín ngưỡng, và trường hợp của cá nhân những nhà hoạt động nhân quyền".
Chủ tịch Hội đồng Châu Âu cũng cho biết nhà nước Việt Nam "đã nhiều lần nhắc lại cam kết thúc đẩy tiến bộ nhanh chóng" trong lĩnh vực liên quan đến quyền lao động, và "EU chắc chắn sẽ theo dõi sát sao bất kỳ diễn tiến nào trong lĩnh vực này".
Cuối thư, Hội đồng Châu Âu xác quyết việc họ ủng hộ các tổ chức xã hội dân sự Việt Nam tiếp tục nỗ lực đấu tranh để bảo vệ và thúc đẩy nhân quyền trong nước.
Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Jean-Claude Juncker (phải), Chủ tịch Hội đồng Châu Âu Donald Tusk (trái) và Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc tại Hội nghị Cấp cao Á-Âu, Brussels. (Hình: AFP)
Văn bản của Văn phòng Chủ tịch Hội đồng Châu Âu gửi cho Tổ chức Theo dõi Nhân quyền quốc tế và 17 tổ chức xã hội dân sự độc lập, trong đó có những tổ chức trong nước như Hội Bầu Bí Tương Thân, Hội Cựu Tù nhân Lương tâm, Hội Nhà báo Độc lập, Defend the Defenders, Văn phòng Công lý và Hòa bình, Luật Khoa tạp chí, Hội đồng Liên tôn và một số tổ chức tôn giáo khác.
Sự công nhận mặc nhiên
Nguyễn Anh Tuấn - một nhà hoạt động nhân quyền có nhiều kinh nghiệm quốc tế vận cho biết trước đây EU thường chỉ trả lời thư kiến nghị của những tổ chức xã hội dân sự bằng hình thức thư ghi nhận ý kiến và cám ơn. Nhưng văn bản của EU gửi các tổ chức xã hội dân sự Việt Nam vào ngày 12/2/2019 là một trường hợp đặc biệt vì đó không phải là một bức thư cám ơn, mà là một công văn mang tính thông báo tình hình và thể hiện thái độ tôn trọng hơn hẳn với giới hoạt động nhân quyền ở Việt Nam. EU thường sử dụng văn bản hành chính để làm việc với các đối tác, và trong trường hợp này, đó là sự công nhận mặc nhiên của EU đối với vị thế chính trị - xã hội của các tổ chức xã hội dân sự độc lập ở Việt Nam, bất chấp chính quyền Việt Nam chưa từng thừa nhận cũng như đã cố tình quên lãng quyền tự do lập hội được quy định bởi hiến pháp 1992.
Rõ ràng vào đầu năm 2019, vai trò và vị thế của giới tổ chức xã hội dân sự độc lập ở Việt Nam đã vươn lên một tầm cao mới trong con mắt cộng đồng quốc tế.
Vào trung tuần tháng 1 năm 2019 khi Hội đồng Châu Âu chuẩn bị một cuộc họp để bỏ phiếu về khả năng có phê chuẩn EVFTA và sau đó trình cho Nghị viện Châu Âu hay không, một bản kiến nghị khẩn cấp của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền quốc tế (Human Right Watch) cùng 17 tổ chức xã hội dân sự trong và ngoài Việt Nam gửi đến Nghị viện Châu Âu, Hội đồng Châu Âu và các cơ quan liên quan, yêu cầu EU hoãn thông qua EVFTA vì chính quyền Việt Nam đã không làm bất cứ điều gì để cải thiện nhân quyền, và ‘nhân quyền trên hết’ - điều kiện cần của Nghị viện Châu Âu - cho tới nay đã hoàn toàn bị chính thể độc trị ở Việt Nam phớt lờ.
Ngay sau đó, cuộc họp của Hội đồng Châu Âu đã quyết định hoãn phê chuẩn EVFTA, tạo nên một cú số lớn đối với chính thể Việt Nam - giới chóp bu mà cho tới gần thời điểm đó vẫn tự tin với kết quả ‘EVFTA sẽ sớm được ký kết và phê chuẩn’ cùng một luồng dư luận trong nội bộ đảng về ‘Châu Âu cần Việt Nam hơn Việt Nam cần Châu Âu’, đặc biệt sau cuộc điều trần EVFTA tại Brussels của Bỉ vào tháng 10 năm 2018 mà sau đó Ủy ban Châu Âu đã chuẩn thuận EVFTA và gửi tờ trình cho Hội đồng Châu Âu để xem xét phê chuẩn, khiến Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cùng hệ thống tuyên giáo và báo đảng đồng ca về ‘thắng lợi EVFTA’.
Nhưng thái độ chủ quan thái quá đã phải trả giá. Những tổ chức xã hội dân sự trong và ngoài Việt Nam - giới mà chính quyền luôn coi thường ‘chỉ có một nhúm người’ và hoàn toàn không phải là đối trọng chính trị của Đảng cộng sản Việt Nam, đã làm nên một chiến thắng ngoạn mục nhưng được tích lũy bởi chiều sâu hệ thống : bản kiến nghị yêu cầu hoãn EVFTA đã có tác động đáng kể đến EU và dẫn đến quyết định hoãn EVFTA.
Thắng lợi này đã dẫn ra một định đề ‘sáng mắt sáng lòng’ đối với Đảng cộng sản Việt Nam : nếu ở trong nước, đảng có thể huy động hàng trăm ngàn công an để bóp nghẹt quyền làm người của người dân, đàn áp dã man các cuộc biểu tình và đình công, bắt bớ giới đấu tranh dân chủ nhân quyền, thì khi ra sân chơi quốc tế lại là một câu chuyện khác hẳn. Dù chỉ là ‘một nhúm người’, nhưng giới tổ chức xã hội dân sự với hành động đấu tranh cho quyền lợi của người dân lại có sức ảnh hưởng quốc tế và hiệu quả quốc tế vận cao hơn rất nhiều so với Bộ Ngoại giao và các tổ chức ‘cánh tay nối dài của đảng’ chỉ biết mị dân và dối trá về nhân quyền.
Quyết định hoãn EVFTA của Hội đồng Châu Âu là bằng chứng rõ ràng nhất cho tới nay về việc Liên Hiệp Châu Âu không còn đáng bị xem là yếu thế và nhu nhược trong con mắt của chính quyền Hà Nội, và quyết định này là sự tuân thủ một cách triệt để và kiên định tinh thần bản nghị quyết nhân quyền của Nghị viện Châu Âu ban hành vào tháng 11 năm 2018.
Quyết định hoãn EVFTA cũng là một cảnh báo gián tiếp đối với chính quyền Việt Nam : không chịu cải thiện nhân quyền một cách thực tâm, thực chất và mang tính chứng minh được, sẽ chẳng có EVFTA nào tự động chui vào dạ dày của những kẻ chỉ biết ăn không biết làm.
Và nếu những kẻ đó vẫn chỉ biết ăn mà không biết làm, thậm chí quốc hội mới của Châu Âu sau tháng 5 năm 2019 cũng sẽ không tái xem xét hiệp định này cho những kẻ chỉ biết đàn áp đồng bào của mình.
Vận hành cơ chế tham vấn xã hội dân sự
Sau vụ EVFTA bị hoãn, có lẽ giới chóp bu Việt Nam đã phải nhìn nhận Xã hội dân sự không chỉ là một thực thể, mà còn là một thực thể không hề yếu ớt trong cuộc chiến nhân quyền với chính quyền.
Văn bản của EU thông báo tình hình nhân quyền - EVFTA cho các tổ chức xã hội dân sự Việt Nam không những là một sự công nhận thực thể trên, mà còn là sự thể hiện công khai một phương châm và phương pháp làm việc của EU : nhấn mạnh vai trò tham vấn của các tổ chức xã hội dân sự như một quy định nằm trong khuôn khổ Hiệp định EVFTA mà phía Việt Nam đã ký. Không cần chờ đến khi EVFTA được triển khai (chưa biết khi nào), ngay vào lúc này đây EU đang vận hành cơ chế tham vấn ấy với tiêu chí ‘nhân quyền trên hết’.
Cơ chế vận hành mang tính hành chính và tôn trọng trên cũng có nghĩa là nếu trong thời gian tới EVFTA được ký kết, phê chuẩn, bỏ phiếu thông qua và đi vào triển khai, những cuộc họp của EU với các cơ quan của chính phủ Việt Nam về các dự án thành phần và tiểu thành phần trong hiệp định này sẽ có thể có mặt những tổ chức xã hội dân sự về lao động, môi trường và nhân quyền - như một yếu tố thúc đẩy và đảm bảo tính minh bạch hóa các chương trình và dự án, gia tăng phản biện của cộng đồng và nhân dân và tăng cường tính hiệu quả của hiệp định để hạn chế đến mức tối thiểu hành vi lạm dụng, lợi dụng, lũng đoạn và tham nhũng của giới quan chức Việt Nam trong quá trình thực hiện Hiệp định EVFTA.
Phạm Chí Dũng
Nguồn : VOA, 15/02/2019
Trong khi Hội đồng Châu Âu và Ủy ban Châu Âu có một cuộc họp để bỏ phiếu liên quan những thủ tục về số phận của EVFTA (Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Châu Âu), đã có một xác nhận đầu tiên mang tính gián tiếp của Tiến sĩ Chang Hee Lee, Giám đốc Tổ chức Lao động Thế giới (ILO) tại Việt Nam về khả năng Hiệp định EVFTA có thể sẽ không được thông qua khi Việt Nam chưa chứng minh được cho Nghị viện Châu Âu những cải tiến trong vấn đề lao động.
Tiến sĩ Chang Hee Lee, Giám đốc Tổ chức Lao động Thế giới (ILO) tại Việt Nam
Ông Chang Hee Lee - người có mối quan hệ mật thiết với các cơ quan của Liên minh Châu Âu - đưa ra nhận định ‘nguy hiểm’ trên tại buổi gặp gỡ với phóng viên khu vực phía Nam tại Sài Gòn ngày 14/01/2019.
Thời báo Kinh tế Sài Gòn dẫn lời Tiến sĩ Lee cho biết EVFTA sẽ được Ủy ban Thương mại Châu Âu xem xét vào tháng Hai năm 2019. Tiếp đó, vào tháng Ba, hiệp định này sẽ được đưa ra Nghị viện Châu Âu.
Và từ giờ đến lúc đó, nếu Việt Nam không tiến triển gì trong việc đáp ứng các yêu cầu về lao động, dựa trên những tuyên bố của ILO về các nguyên tắc và quyền cơ bản trong lao động thì hiệp định này có thể sẽ không được thông qua và đây sẽ là một tổn thất của Việt Nam.
Ở thời điểm hiện tại, Việt Nam chưa phê chuẩn 3/8 công ước cơ bản, gồm công ước về thương lượng tập thể (98) ; công ước về tự do hiệp hội (87) và công ước về lao động cưỡng bức (105).
Theo Tiến sĩ Lee, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Việt Nam đã có kế hoạch phê chuẩn công ước 98 vào tháng 5/2019 ; công ước 105 vào năm 2020 và công ước 87 vào năm 2023. "Kế hoạch này là tốt nhưng như thế là chưa đủ với Nghị viện Châu Âu. Đó như tờ séc rỗng trong khi họ cần tiền mặt. Vấn đề là nhiệm kỳ của Nghị viện Châu Âu sẽ kết thúc vào tháng 5 tới. Từ giờ đến thời điểm bầu cử, không có tiến bộ mới nào thì họ không biết lấy gì để chứng minh", tiến sĩ Lee nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, một trong những điểm được nhìn vào là sửa đổi Bộ luật Lao động. Nhiệm vụ của việc sửa đổi là đưa bộ luật này tiệm cận nhiều hơn với tiêu chuẩn quốc tế của ILO, nhất là điều khoản thương lượng tập thể và tự do hiệp hội. Việc sửa đổi Bộ luật Lao động 2012 cũng để đáp ứng yêu cầu của hiệp định CPTPP, bên cạnh nhu cầu tự thân của Việt Nam.
Nhưng lao động có phải là khó khăn duy nhất mà chính thể độc đảng ở Việt Nam phải đối mặt để khó ‘nuốt’ được EVFTA ?
Trên tất cả là nhân quyền - rất nhiều vi phạm nhân quyền trầm trọng của chính quyền Việt Nam mà cho tới nay vẫn không hề được cải thiện theo khuyến nghị và khuyến cáo của các thành viên trong Hội đồng Nhân quyền Liên hiệp quốc và Liên minh Châu Âu.
Ngày 15/11/2018, gần một tháng sau khi Việt Nam đã tưởng như chắc ăn khi Ủy ban Châu Âu đồng thuận làm tờ trình cho Hội đồng Châu Âu để xem xét việc ký kết EVFTA với Việt Nam, Nghị viện Châu Âu bất ngờ tung ra nghị quyết 2018/2925(RSP) về nhân quyền mà đã nhấn kỳ vọng ‘EVFTA được ký kết’ từ xác suất cao hoặc rất cao xuống mốc 50/50.
Khác nhiều với quan điểm không mấy rõ ràng và dứt khoát của Ủy ban Châu Âu, ngay phần đầu của nghị quyết 2018/2925(RSP) đã khẳng định : "Quan hệ giữa Liên minh Châu Âu và Việt Nam phải căn cứ trước hết trên nền tảng tôn trọng nhân quyền, dân chủ và pháp quyền ; và trên cơ sở bảo đảm các tiêu chuẩn quốc tế về lĩnh vực này".
Toàn bộ nội dung của bản nghị quyết 2018/2925(RSP) giống hệt một cáo trạng toàn diện và đanh thép lên án chính thể độc đảng ở Việt Nam về rất nhiều hành vi vi phạm nhân quyền trầm trọng về các quyền tự do tôn giáo, tự do biểu đạt, tự do báo chí và Internet, bắt bớ người hoạt động nhân quyền, đàn áp người biểu tình, không chịu ký kết các công ước quốc tế về lao động…
Động thái tung ra bản nghị quyết nhân quyền của Nghị viện Châu Âu vào ngày 15/11/2018 đã hàm ý như một thông điệp trực tiếp cho Cộng đồng Châu Âu về quan điểm ‘nhân quyền trước hết’, trước khi cơ quan này họp để quyết định có thông qua EVFTA với Việt Nam hay không.
Bản nghị quyết trên cũng chính thức xác lập quan điểm rất rõ ràng của Nghị viện Châu Âu về EVFTA. Điều đó có nghĩa là cho dù EVFTA có được Cộng đồng Châu Âu thông qua, nhưng tại cuộc họp vào tháng Ba năm 2019, rất có thể Nghị viện Châu Âu sẽ bỏ phiếu phản bác hiệp định này, đưa mối quan hệ giữa Châu Âu và Việt Nam về cái thời mà bản hiệp định này mới chỉ là ý tưởng.
Chỉ còn khoảng 4 tháng nữa là đến kỳ bầu lại Nghị viện Châu Âu. Đã quá rõ là từ cuộc điều trần ở Bỉ vào tháng 10 năm 2018 cho đến cuối năm đó, chính thể độc đảng ở Việt Nam đã chẳng chịu làm một điều gì để cải thiện nhân quyền. Cũng đã quá rõ là chính vì nguyên do rất chính yếu ấy mà Cộng đồng Châu Âu đã chưa thể thông qua EVFTA với Việt Nam, cho dù bản thảo của hiệp định này đã khá đầy đủ và nằm sẵn trên bàn chỉ chờ ký.
Cách nói rất thận trọng trước báo giới Việt Nam của Giám đốc Tổ chức Lao động Thế giới (ILO) tại Việt Nam - ông Chang Hee Lee - về tương lai Hiệp định EVFTA là một cảnh báo gián tiếp đối với chính quyền Việt Nam : không chịu cải thiện nhân quyền một cách thực tâm, thực chất và mang tính chứng minh được, sẽ chẳng có EVFTA nào tự động chui vào dạ dày của những kẻ chỉ biết ăn không biết làm.
Minh Quân
Nguồn : VNTB, 18/01/2019
Ba Lan đã không đạt được mục đích khi phản đối chủ tịch Hội Đồng Châu Âu mãn nhiệm Donald Tusk, người Ba Lan, tái đắc cử. Tuy nhiên, tối 09/03/2017, ông Donald Tusk đã dễ dàng nhận được sự tín nhiệm của các nước thành viên để đảm nhiệm thêm một nhiệm kỳ hai năm rưỡi.
Donald Tusk, chủ tịch Hội Đồng Châu Âu, ngày 09/03/2017 tại Bruxelles. REUTERS/Yves Herman
Quyết định trên cũng khơi sâu thêm rạn nứt giữa Liên Hiệp Châu Âu và Ba Lan. Là quê hương của ông Donald Tusk ? nhưng Ba Lan lại kịch liệt phản đối quyết định của Liên Hiệp và đả kích rằng đó là "một tiền lệ nguy hiểm".
Từ Bruxelles, thông tín viên RFI Anastasia Becchio tường trình :
"Tối hôm qua (09/03), nữ thủ tướng Ba Lan xuất hiện với vẻ mặt căng thẳng và giận dữ đối với các đồng nhiệm trong Liên Hiệp ở cuộc họp báo riêng. Bà Beata Szydlo phát biểu "đó là một tiền lệ rất nguy hiểm". Để phản đối quyết định bầu lại ông Donald Tusk, bà đã từ chối ký nháy vào các quyết định của thượng đỉnh, thường được thông qua bằng đồng thuận.
Chủ tịch Hội Đồng Châu Âu đã tránh được hành động phản kháng mang tính hình thức này vì có quyền công bố các kết luận riêng của mình về cuộc họp và ông đã làm việc này.
Rất nhiều nhà lãnh đạo Châu Âu đã cố giảm nhẹ sự cố trên. Tổng thống Pháp François Hollande nhấn mạnh là sự phản đối của Ba Lan sẽ không gây nhiều hậu quả. Lãnh đạo của một số nước khác như Bỉ và Luxembourg thì giận dữ vì một vấn đề "nội bộ" của Ba Lan lại gây cản trở công việc của Liên Hiệp Châu Âu. Và vì điều này xảy ra vào đúng lúc Liên Hiệp cần tỏ ra đoàn kết hơn bao giờ hết.
Trong buổi làm việc sáng nay (10/03), các nước thành viên, trừ Anh Quốc, gặp nhau để thảo luận về tài liệu 60 năm hiệp ước thành lập Liên Hiệp Châu Âu. Hiệp ước này sẽ được kỷ niệm tại thủ đô Roma ngày 25/03. Thế nhưng, tối hôm qua, thủ tướng Ba Lan lại lên giọng cảnh báo : "Nếu ở Roma, mọi người mà nói rằng tất cả đều tuyệt vời và chúng ta đang đi đúng hướng, thì kết quả sẽ là một cuộc khủng hoảng mới". Đây là một dấu hiệu không mấy tốt đẹp cho các cuộc thảo luận giữa 27 nước thành viên diễn ra vào sáng nay".
Thu Hằng
