 | Tổng quan: | 3596366 |
Bỗng nhiên, một ngôi sao trên mạng xã hội xuất hiện trong thời Covid-19 và mỗi lần ngôi sao ấy gọi tên ai, cộng đồng mạng lại dậy sóng và người bị gọi tên cũng không yên. Đó là Nguyễn Phương Hằng, người tuyên chiến với tất cả như một 'nữ thần công lý'. Nhưng để làm gì và chúng ta có thể tiên liệu diễn biến tiếp theo nào từ hiện tượng này ?
Bà Nguyễn Phương Hằng là vợ ông Huỳnh Uy Dũng, cựu Đại biểu quốc hội Việt Nam khóa X, đoàn đại biểu tỉnh Bình Dương và là người điều hành công ty cổ phần Đại Nam theo ủy quyền của chồng. Tháng 3/2021, bà Hằng tố giác ông Võ Hoàng Yên, thầy thuốc Đông y vì chiếm đoạt tiền từ thiện, khám chữa bệnh phản khoa học. Sau đó tiếp tục cáo buộc các nghệ sĩ như Hoài Linh, ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng, Thủy Tiên, Trấn Thành cũng vì thiếu minh bạch liên quan tiền từ thiện.
Xen giữa những việc này là vụ tố bà Lê Thị Giàu (Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Thực phẩm Bình Tây) vì cả việc làm hàng giả lẫn khuất tất liên quan tới các hoạt động của nhà chùa. Đấy là chưa kể màn đấu khẩu chánh trị với ông Trương Quốc Huy, một người bất đồng với chính quyền cộng sản Việt Nam tại Mỹ. Thật khó để đoán định được bà Hằng sẽ ‘xuất chiêu’ ở lĩnh vực nào, với ai. Có vẻ như với ai bà cũng không nể nang và né tránh, ngạc nhiên là những người bị công kích vốn cũng không phải bạn làm ăn hay có ân oán gì với bà. Các lần lên sóng của bà có hàng trăm ngàn người xem, với khẩu khí tấn công không khoan nhượng, ngôn ngữ đậm chất giang hồ, ai cũng có thể nghe và hiểu. Tuy nhiên, bà Hằng luôn tôn vinh lãnh đạo Đảng cộng sản và cách biểu đạt cho thấy sự thấu hiểu, đồng cảm với ‘các bác lãnh đạo’ và miệt thị những người như ông Huy vì bịa đặt bôi xấu chế độ trong việc chống dịch. Bà cũng nêu bật lên những nghĩa cử của mình trong từ thiện lúc livestream.
Tôi vừa tóm lược ngắn gọn nhất về những sự vụ nóng trên mạng xã hội gần đây liên quan đến bà Hằng. Câu hỏi là tại sao bà Hằng xuất hiện trong lúc này, giữa thảm kịch Covid-19 và theo hình thức này ? Điều gì sẽ xảy ra khi một số người bắt đầu sử dụng công cụ tấn công mới là livestream và được hậu thuẫn ?
Các vụ livestream của bà Nguyễn Phương Hằng tố giác nhiều nghệ sĩ tên tuổi không minh bạch trong việc nhận tiền và cứu trợ thời gian qua đang làm xôn xao dư luận.
Ai đứng sau các livestream
Trước tiên, phải tóm tắt lại những việc làm mà Đảng cộng sản thực hiện khi ngân sách đã cạn kiệt khiến việc thực hiện phòng chống dịch diễn ra một cách bị động, duy ý chí và thiếu mọi năng lực cần thiết :
- Vắt kiệt sức dân và doanh nghiệp : Một cuộc tận thu toàn diện. Mọi sai phạm dân sự dù nhỏ nhất cũng không được bỏ qua mà phải bị phạt với cái giá cao nhất. (Ví dụ không đeo khẩu trang hay ra đường không lý do bị phạt từ 2-3 triệu đồng) Doanh nghiệp nào còn hoạt động được sau đợt dịch cũng sẽ khó mà yên với các hình thức thanh, kiểm tra thuế. Các doanh nghiệp nội địa lớn cũng phải tham gia vào công cuộc đóng góp này và các đại gia ‘ngầm’ sẽ bị bắt để tận thu tài sản.
- Thanh trừng nội bộ Đảng cộng sản : Chiến dịch hạ bệ nhau với tên gọi mỹ miều ‘chống tham nhũng’ cũng nhằm hướng tới việc đoạt lại tài sản. Những quan chức chưa thực sự thuộc về một ekip nào, sẽ bị soi dưới kính hiển vi.
Có nhiều khả năng hình thức gây chiến của bà Hằng nằm ở dự liệu đầu tiên. Và màn đả kích ông Trương Quốc Huy chỉ để đánh lạc hướng dư luận về mục đích livestream. Kịch bản được dựng ra theo cách cổ điển nhất để công an có lí do vào cuộc nhanh nhất, trên nền tảng rất ‘dân chủ’ : Có dư luận lên tiếng. Livestream và Facebook đã biến thành các phiên tòa (đấu tố) kết án một người nào đó trên mạng xã hội.
Hôm 6/9/2021, ông Tô Ân Xô chánh văn phòng Bộ công an đã cho truyền thông hay về sự ồn ào của việc livestream, rằng công an sẽ chủ động nắm bắt dư luận và xem đây cũng là nguồn tin tố giác tội phạm, có cơ sở thì sẽ vào cuộc. Một màn kịch cực kỳ hoàn hảo. Dư luận là dư luận nào, hay công an đếm lượt thích, lượt xem và đọc ý kiến trên trang bà Hằng ? Ông Xô rõ ràng đang ám chỉ tới việc thiếu minh bạch trong việc làm từ thiện mà dư luận ồn ào gần đây, liên quan tới tố cáo của bà Hằng.
Vậy là với tinh thần đó, công an sẽ nhập cuộc. Nếu những nghệ sĩ bị tố giác minh bạch, hoặc bảo vệ được bản thân, thì không bị khởi tố. Có nhiều khả năng, tiếp đến là sẽ điều tra thuế thu nhập và tài sản của nghệ sĩ. Hình sự hóa thu nhập của giới văn nghệ sĩ không phải là ưu tiên của Đảng cộng sản trước đây nhưng giờ thì khác. Đảng cộng sản sẽ tìm cách hạn chế ảnh hưởng xã hội của họ trong bối cảnh hết sức nhạy cảm vì đại dịch và phạt được là phạt. Một mũi tên trúng hai đích.
Tại sao lại nhắm vào từ thiện ? Ngay cả khi tấm lòng của những người đi làm từ thiện là trong sáng thì việc quyên góp, nhận ủy thác một số tiền lớn để đi cứu người cũng là một công việc rất khó khăn và đòi hỏi nhiều tâm trí. Làm sao để chứng minh tiền được huy động từ xã hội được sử dụng đúng mục đích mà không bị lạm dụng hay biển thủ ? Cá nhân người đứng ra làm từ thiện sẽ rất vất vả để chứng minh điều đó. Từ thiện có quy mô lớn nên thuộc về các tổ chức thiện nguyện. Nhưng chế độ cộng sản không cho phép xuất hiện những tổ chức xã hội dân sự như vậy. Điều đó tất yếu dẫn đến việc các cá nhân có ảnh hưởng xã hội như Thủy Tiên, Đàm Vĩnh Hưng hay bất kì văn nghệ sĩ nào làm từ thiện (ở đây không bàn tới việc họ làm đúng mục đích hay chưa) sẽ dễ gặp phải vấn đề trong kê khai nếu không tổ chức thật tốt việc sử dụng tiền, đó là ngay cả khi họ làm đúng. Và thật khó để mà không nghĩ tới việc Đảng cộng sản sẽ định đoạt và kiểm soát cả dòng tiền làm từ thiện. Nhưng khả năng là ý đồ livestream này chưa dừng lại ở đây.
Khi kinh tế tăng trưởng trong khoảng giai đoạn 5 năm trước Covid-19, có một chủ trương ngầm từ Đảng cộng sản là không hình sự hóa án kinh tế. Thời kỳ nhiều cơ hội làm ăn và kiếm tiền, sai phạm có thể bù bằng tiền. Nay thì cơ hội làm ăn ngày càng ít, ngân sách cạn kiệt và tất cả đang đối mặt rủi ro về khủng hoảng kinh tế - xã hội trong và sau dịch bệnh. Đảng cộng sản cần tiền cho nên phải sử dụng những công cụ tiện lợi nhất để có cớ vào cuộc. Kiếm tiền trở thành tiêu chí số một của Đảng cộng sản trong lúc này.
Thời mà Đảng cộng sản phong tỏa cả nước để chống dịch, họ cũng biết sử dụng các ngón nghề online để tạo ra thời cơ. Còn gì thuận hơn một nhân vật vừa giàu, vừa bỗ bã (hợp thị hiếu quần chúng Việt), vừa lúc nào cũng tuyên bố nắm được đời tư và chứng cớ của những người mà bà muốn tố giác. Những ai hâm mộ người bà tố giác cũng có thể lên tiếng bênh vực thần tượng của họ. Thế là dư luận được tạo ra và Bộ công an lại có việc làm. Câu hỏi tại sao bà Hằng lại đóng vai ‘thần chết’ thì chỉ có bà và những người ‘đứng sau bà’ mới biết.
Ông Tô Ân Xô, chánh văn phòng Bộ công an đã cho truyền thông hay về sự ồn ào của việc livestream, rằng công an sẽ chủ động nắm bắt dư luận và xem đây cũng là nguồn tin tố giác tội phạm, có cơ sở thì sẽ vào cuộc.
Ai sẽ là nạn nhân tiếp theo ?
Có thể tiên liệu tuyệt chiêu livestream sẽ vươn vòi online tới những đại gia khác. Những người có tài sản nhưng không tạo được ảnh hưởng lớn tới cấu trúc lao động hoặc thế lực chính trị đỡ đầu họ bị thất sủng trong công cuộc ‘đốt lò’ của ông Trọng. Cần nhấn mạnh rằng bây giờ, việc ‘đốt lò’ này không còn là của riêng ông Trọng nữa. Nó đã mất đi cái thế độc quyền của ông Trọng vì xã hội chuyển biến quá đột ngột do Covid-19. Tính chủ động thanh lọc đã bị biến mất vì Đảng đang gặp khó về tiền. Kết cục tất yếu là nội bộ không chỉ diệt nhau, mà sẽ tự tiêu diệt luôn cả thể chế đã tạo ra việc đốt lò để diệt nhau.
Cần phải nói một lời sau cùng : Mỗi một người dân Việt Nam ngồi theo dõi các livestream của bà Hằng, về bản chất cũng đang chịu chung số phận với những nghệ sĩ, doanh nhân khi Đảng ra tay vơ vét. Nhưng đa số chúng ta vẫn chưa tỉnh ngộ và còn cam chịu. Hãy một lần nhìn vào cuộc sống của bản thân mình, của thân phận mất tự do và bị bóc lột như trong lúc này. Chúng ta còn lại gì hay lý do gì để ngẩng mặt hay nhìn livestream để sống và tưởng mình có tự do ? Hãy suy nghĩ, rồi bạn sẽ có được nhiều lời giải nếu đối diện sự thật. Một xã hội tự do thực sự, được xây dựng bởi một Dự án chính trị đúng đắn, với những con người lương thiện và một thể chế dân chủ... đó mới là giải pháp đưa chúng ta thoát khỏi tâm lý nô lệ để tiến tới tự do và thịnh vượng. Đó không phải là một giấc mơ mà là điều Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên đã và đang nỗ lực thực hiện cho Việt Nam suốt 40 năm qua.
Quốc Bảo
(8/9/2021)
đến việc cân nhắc bảo vệ các hành vi biểu đạt "profanity", "insult" của Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ, chúng ta thấy được một điểm giao thoa không ngờ tới của hai nền văn hóa.
Hắn vừa đi vừa chửi. Tối cao Pháp viện cũng chẳng cấm hắn chửi.
***
Sự kiện một doanh nhân nổi tiếng livestream để chỉ trích một nghệ sĩ cũng nổi tiếng có phần còn vượt trội, theo người viết, là một dấu mốc quan trọng.
Với hơn nửa triệu lượt theo dõi trực tiếp vào lúc cao điểm và hàng triệu lượt xem tổng cộng, đây là con số mà kể cả các tờ báo hay đài truyền hình hàng đầu cũng phải mơ ước. Vụ việc như là một minh chứng không thể rõ ràng hơn cho năng lực định nghĩa lại khái niệm báo chí và truyền thông của mạng xã hội đương đại. Cùng theo đó, chúng ta cũng nhận thấy được hành vi tiêu thụ thông tin của đại chúng đã có những thay đổi khổng lồ chỉ sau vài thập niên.
Và không quá ngạc nhiên, Bộ Thông tin – Truyền thông ngay lập tức đưa ra cảnh báo sẽ "xử lý nghiêm " việc livestream xúc phạm danh dự, nhân phẩm [1]. Không chỉ vậy, việc sử dụng ngôn ngữ phản cảm, vi phạm thuần phong mỹ tục cũng nằm trong tầm ngắm của chư vị cơ quan công quyền.
Đấy là chưa kể, các cơ quan công an địa phương luôn sẵn sàng giơ nanh giơ vuốt dọa nạt, bắt bỏ tù những người dám nói điều nghịch nhĩ trên các nền tảng trực tuyến.
Cái thực hành tự do ngôn luận ấy, nhìn ngược nhìn xuôi, liệu có kém cả làng Vũ Đại ?
***
"Hắn vừa đi vừa chửi. Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi.
Bắt đầu chửi trời, có hề gì ? Trời có của riêng nhà nào ? Rồi hắn chửi đời. Thế cũng chẳng sao : Đời là tất cả nhưng cũng chẳng là ai.
Tức mình hắn chửi ngay tất cả làng Vũ Đại.
Nhưng cả làng Vũ Đại ai cũng nhủ : ‘Chắc nó trừ mình ra !’. Không ai lên tiếng cả".
Đã hơn 15 năm kể từ ngày đọc và nghiên cứu tác phẩm "Chí Phèo" của Nam Cao, người viết ít ngờ rằng cách tiếp cận của làng Vũ Đại với cái sự chửi đổng của Chí Phèo lại trở thành tôn chỉ cho bản thân trong cách hiểu và cách ứng xử với tự do ngôn luận.
(Xin lưu ý, người viết không có ý so sánh nữ doanh nhân livestream với Chí Phèo, mà chỉ mượn sự kiện đó để mở rộng sang cả các vụ việc khác và bàn về tự do ngôn luận).
Hẳn nhiên, có thể tranh luận rằng Nam Cao không hề có chủ đích bàn về tự do ngôn luận. Cái ông muốn mô tả là độ gàn dở của một tay ương ngạnh giang hồ đã đạt đến mức đỉnh điểm, khiến cho ngay cả không gian dân sự khắc nghiệt của làng xã miền Bắc cũng phải chào thua.
Song động tác tự nhủ "chắc nó trừ mình ra", cứ để Chí Phèo chửi cho đến điên lên, có thể xem là một thực hành tự do biểu đạt rất tự nhiên và cũng rất hợp lý.
Để tránh hiểu nhầm, người viết trước tiên cần khẳng định rằng mình hoàn toàn đồng tình với nhận định cho rằng tự do ngôn luận không phải là quyền tuyệt đối. Chửi bới, một phần không thể thiếu trong biểu đạt của đời sống, lại càng không thể là một dạng biểu đạt bất khả xâm phạm. Nhưng chửi bới thì cũng có loại này, loại kia. Để phân biệt chúng, người viết xin được phép dựa vào hệ thống pháp luật thông luật (từ Hoa Kỳ) do kinh nghiệm tư pháp xử lý các vấn đề triết học pháp lý về biểu đạt của họ gần như là không ai sánh kịp.
Tuy nhiên, cả hai cách tiếp cận của hệ thống này đều dẫn đến một kết luận chung – "chửi gì kệ nó".
Vì sao lại thế ?
Loại chửi thứ nhất mà người viết muốn nhắc đến là "profanity".
Profanity, tạm dịch là "biểu đạt thô tục", gồm những dạng biểu đạt tục tĩu, thiếu văn hóa, được xếp chung vào các nhóm hành vi gồm "indecency" (không đứng đắn, sai khuôn phép) và nặng nhất là "obscenity" (đồi trụy).
Cả ba hình thức biểu đạt "profanity", "indecency" và "obscenity" trước đây đều không nằm trong nhóm biểu đạt được Tu chính án thứ Nhất của Hoa Kỳ về tự do ngôn luận bảo vệ [2]. Lý do của việc loại trừ này khá đơn giản : sự thô tục, sự không đứng đắn và các dạng biểu đạt mang tính đồi trụy không có bất kỳ giá trị nào trong việc phản kháng hay chỉ trích một nhà nước.
Nói cách khác, Tu chính án thứ Nhất bảo vệ quyền tự do ngôn luận là nhằm bảo vệ quyền của người dân chống lại các chính phủ độc tài và sự tha hóa của nhà nước. Do đó, việc chửi bậy, phát tán những hình ảnh, từ ngữ có tính đồi trụy hay không đứng đắn rõ ràng không phải là hoạt động ngôn luận chống lại sự đàn áp của chính phủ.
Vì lý do này, Ủy ban Truyền thông Liên bang (Federal Communications Commission – FCC ) được trao thẩm quyền đánh giá và kiểm soát hoạt động phát thanh, truyền hình đại chúng rất lớn, đặc biệt liên quan đến các vấn đề như hình ảnh, ngôn từ hay bất kỳ hình thức biểu đạt gợi dục, không đứng đắn nào khác [3].
Biểu đạt thô tục, trong một khoảng thời gian, được xem là loại biểu đạt nằm trong nhóm không đứng đắn, đồi trụy. Việc sử dụng ngôn từ quá tục tĩu hay thô thiển có thể được pháp luật các tiểu bang liệt kê vào diện cấm vì gây rối trật tự công cộng (public nuisance).
Trong phán quyết Chaplinsky v. New Hampshire được ban hành vào năm 1942, Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ ghi nhận khá rõ [4] :
"Có nhiều nhóm hình thức biểu đạt có thể được định nghĩa và giới hạn trong những lằn ranh rõ ràng, mà theo đó việc ngăn cản hay trừng phạt chúng không bao giờ được xem là một vấn đề bảo hiến. Phát ngôn tục tĩu, bôi nhọ, xúc phạm hay gây hấn (fighting words -ND) là những ví dụ điển hình nhất".
Với phán quyết ra đời sau Chí Phèo đến tận một năm này, cách tiếp cận về tự do biểu đạt của Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ vẫn chưa bằng… Nam Cao.
Đến hơn 30 năm sau , cơ quan tài phán đầy quyền lực và tài ba này mới có dịp xem xét lại quyết định của mình với án lệ Cohen v. California [5][6].
Vào thập niên 1970, pháp luật tiểu bang California cấm các hành vi cố tình gây rối và làm xáo trộn trật tự công cộng bằng các biểu đạt và hành động thô tục, có tính xúc phạm. Trong thời điểm đó, Paul Cohen là một thanh niên phản đối chiến tranh Việt Nam và bị tố cáo về việc mặc chiếc áo ghi dòng chữ (Fuck the Draft) tại cơ quan công quyền (tạm dịch "Quân dịch cái quần què). Anh chàng này bị bắt giữ và lĩnh án 30 ngày tù.
Tối cao Pháp viện lần này chính thức viện dẫn Tu chính án thứ Nhất.
Các thẩm phán nhận định : "Dù từ có bốn chữ cái mà chúng ta bàn đến (ý chỉ từ "fuck" – ND) không được ý nhị như các từ có thể thay thế khác, thực tế cho thấy lời thô tục của người này có khi lại là lời ca tiếng nhạc của người khác (‘one man’s vulgarity is another’s lyric’ được sử dụng như một thành ngữ ưa thích của các luật sư về quyền tự do biểu đạt – ND)".
Họ lý giải thêm rằng việc cân nhắc bảo vệ các ngôn ngữ thô tục đặc biệt trở nên cần thiết khi các chính quyền có xu hướng dựa vào việc kiểm soát sự thô tục của ngôn từ nhằm hạn chế quyền tự do ngôn luận và các quan điểm không chính thống.
Nếu "profanity" thường mang tính chất chửi đổng, không trực tiếp nhắm đến bất kỳ đối tượng nào và cũng không có bất kỳ mục đích cụ thể nào liên quan đến đối tượng bị chửi, "insult", tức sự xúc phạm, sự thóa mạ có tính định hướng cao hơn.
Các câu hỏi pháp lý xoay quanh "insult" cùng những phiên bản của nó được thảo luận rất chi tiết trong bài viết " Luật pháp và ngôn luận – Kỳ 1 : Trường hợp xúc phạm, phỉ báng, và bôi nhọ ", bạn đọc có thể tham khảo thêm [7].
Tuy nhiên, tựu trung lại, việc đòi hỏi pháp luật can thiệp vào các hành vi xúc phạm cũng có những yêu cầu đặc biệt và không dễ để có thể đạt mọi yêu cầu đưa ra. Từ nghĩa vụ chứng minh phát ngôn xúc phạm là không có căn cứ, sai sự thật, hoặc không có giá trị thực chứng ; cho đến việc xem xét người nói có đang nói trong hoàn cảnh được miễn trừ hay không ; hoặc giả người mà họ chỉ trích có phải là người của công chúng hay không – bên nguyên đơn gặp rất nhiều trở ngại.
Với cách nhìn của người viết, những trở ngại đó là chính đáng.
Theo cách nói của triết gia David Archard, giáo sư trường Queen’s University Belfast, sự xúc phạm, sự phản cảm (offensiveness) không phải là một thước đo pháp lý có đủ lý tính để được pháp điển hóa trong hệ thống pháp luật quốc gia [8].
Dù với những phân tích nói trên, người viết hoàn toàn không phủ nhận tác hại tâm lý của các kiểu xúc phạm cá nhân, đặc biệt là xúc phạm trên không gian mạng ngày nay. Với sự phát triển chóng mặt của mạng xã hội và sự kết nối chặt chẽ của con người vào các không gian này, cường độ và tần suất xúc phạm trở thành một vấn đề nan giải.
Chúng ta đã nghe câu chuyện về nhiều ngôi sao Hàn Quốc phải dùng đến biện pháp cực đoan nhất – tự sát – khi bị cư dân mạng chỉ trích và xúc phạm nặng nề [9].
Nhưng ngay cả người thường cũng phải đối mặt với hiện tượng này.
Câu chuyện của Ryan Patrick Halligan , một học sinh cấp hai tự sát vào năm 2003 sau hàng tháng trời bị bạn cùng lớp xúc phạm và sỉ nhục, tiếp tục là câu chuyện khởi điểm để các luật gia Hoa Kỳ nỗ lực tìm kiếm giải pháp dung hòa quyền tự do ngôn luận và sức khỏe tinh thần của con người.
Một trong những đồng thuận chung hiện nay của các luật gia Hoa Kỳ là pháp luật nên bảo vệ trẻ em và thanh thiếu niên trước nạn ức hiếp trên mạng. Họ biện giải rằng, do trẻ nhỏ còn chưa phát triển đầy đủ và cứng cáp về mặt tinh thần, trong bối cảnh sống đương đại, "cyberbullying" có khả năng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển bình thường của trẻ nhỏ. Đối với những trường hợp nghiêm trọng hơn, trẻ thiếu kinh nghiệm và sự hướng dẫn từ phía người lớn hoàn toàn có thể tìm đến các biện pháp cực đoan để giải quyết : dù đó là tự sát hay bạo lực trả đũa.
Tuy nhiên, giới thẩm phán Hoa Kỳ thì vẫn còn nhiều lo ngại về phạm vi và cách tiếp cận pháp lý để kiểm soát nạn ức hiếp trên mạng và bảo vệ quyền tự do biểu đạt.
Những lo ngại này được thể hiện rõ nhất trong án lệ State v. Bishop (2016) của Tối cao Pháp viện bang North Carolina [10].
Theo đó, một học sinh trung học đã đăng và đưa ra những lời bình luận khiếm nhã đối với một bức ảnh lộ thân của bạn học cùng lớp.
Pháp luật tiểu bang North Carolina thì cấm hành vi đăng tải hay khuyến khích đăng tải những thông tin cá nhân có tính chất tình dục hoặc liên quan đến trẻ vị thành niên lên Internet với mục đích đe dọa hoặc thóa mạ.
Tuy nhiên, Pháp viện tiểu bang lại cho rằng các nhà lập pháp đã không làm tốt nghĩa vụ xác định rõ ràng ý nghĩa và mức độ của các thuật ngữ pháp lý quan trọng như đe dọa (intimidate) hay thóa mạ (torment). Vì tính chung chung, bao quát của ngôn ngữ lập pháp được lựa chọn, các thẩm phán lo ngại rằng chính quyền tiểu bang có thể sẽ vận dụng điều luật để cản trở quyền tự do biểu đạt của học sinh trong tương lai.
Cho đến nay, khi bàn đến chuyện này, các luật sư Hoa Kỳ thường dựa vào một bản án cũ hơn, được xem là án lệ hàng đầu về quyền tự do biểu đạt của học sinh – sinh viên do Tối cao Pháp viện ban hành, Tinker v. Des Moines Independent Community School District (1969) [11]. Bài kiểm tra Tinker từ đó ra đời, cho rằng nhà trường có thể can thiệp vào quyền biểu đạt của học sinh nếu những biểu đạt này nhắm đến mục tiêu gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động của nhà trường (substantial disruption) hoặc xâm phạm quyền lợi của các học sinh khác (invaded the rights of other).
Tuy nhiên, "chửi" và chỉ trích người lớn thì không bao giờ là một vấn đề nghiêm trọng trong tư duy pháp lý của Hoa Kỳ.
***
Điểm chung của làng Vũ Đại và các Tối cao Pháp viện tại Hoa Kỳ khi đối mặt với "chửi" có lẽ đã rất rõ. Trừ khi những phát ngôn chửi bới mang tính thù hận sắc tộc hay hàm chứa những thông tin sai, cố tình lừa dối người nghe, bản thân hình thức biểu đạt chửi bới không thể được xem là một hành vi vi phạm pháp luật. [12]
Nguyễn Quốc Tấn Trung, Luật Khoa, 28/05/2021
Chúng ta theo dõi người nổi tiếng chỉ vì họ… nổi tiếng. Đã đến lúc thoát vòng luẩn quẩn này ?
Sau hàng loạt tranh cãi trong giới nghệ sĩ và người nổi tiếng thu hút hàng triệu lượt quan tâm của cộng đồng mạng trên khắp Việt Nam, hệ quả của nó có thể khiến người ta bất ngờ.
Đồ họa : Luật Khoa.
Người thần tượng một ai đó vẫn tin vào phẩm chất của người đó.
Người ngưng thần tượng một ai đó bắt đầu thần tượng và tin vào phẩm chất của một người khác.
Vòng tròn luẩn quẩn của văn hóa người nổi tiếng (celebrity culture) có vẻ vẫn không chấm dứt.
Dường như chúng ta tiếp tục theo dõi người nổi tiếng đơn giản chỉ vì họ… nổi tiếng. Và những đứa trẻ tiếp tục chọn thần tượng, chọn người hùng của mình không dựa trên đạo đức hay tài năng thực tế của người đó, mà chủ yếu dựa trên độ nổi tiếng của họ.
Đây đều là những vấn đề có liên quan đến triết học, nhưng liên quan như thế nào ?
– Bằng cách trưng bày lên hệ thống truyền thông đại chúng các "ngụy sự kiện", người nổi tiếng xuất hiện như những "ngụy nhân vật" xuất thần, siêu việt. Các triết gia gọi đó thứ từ tính hàng hóa (commodified magnetism) mà một thời đại ưa thích các màn biểu diễn trao cho những "celebrity".
– Văn hóa "celebrity" là thế hệ kế thừa của văn hóa đại chúng, nơi mà giới tinh hoa mất đi đặc quyền của mình trong việc định hình và định hướng phát triển văn hóa quốc dân.
– Cuối thế kỷ 20, cùng với sự phát triển của truyền thông đại chúng, ảnh hưởng của văn hóa người nổi tiếng khiến giới nghiên cứu choáng váng. Không tìm ra bất kỳ cách nào để lý giải sự nổi tiếng của những ngôi sao trong nền văn hóa đương đại, nhiều nhà nghiên cứu liên hệ đến tôn giáo.
– Cuộc khủng hoảng do đại dịch Covid-19 gây ra là một cơ hội không thể tốt hơn để chúng ta thoát khỏi thứ văn hóa tôn thờ người nổi tiếng, hình thành tư duy dân chủ, từ đó tạo tiền đề cho các thực hành văn hóa dân chủ khác trong tương lai.
Quan điểm cho rằng một thứ đương nhiên có giá trị và đúng đắn nếu nó được nhiều người biết đến là một trong những ngụy biện luận lý dễ gặp nhất, và có tuổi đời cao nhất.
Được biết đến trong tiếng Latin với tên gọi "ex consensus gentium " (nghĩa đen : sự đồng thuận của các dân tộc), lý luận này cho rằng một điều đã được nhiều người tin tưởng thì chắc chắn phải có sức nặng, phải là sự thật [1].
Trong tác phẩm "Luật pháp" (Law), Plato mô tả cách Cleinias chứng minh sự tồn tại của Đấng Tạo hóa : "Vì cả Hellenes (người gốc Hy Lạp – ND) lẫn bọn man di đều tin vào điều đó". Đó là một phiên bản kinh điển của kiểu ngụy biện này.
"Tôi và 100.000+ người theo dõi tôi có lẽ sẽ nghĩ khác bạn…" .
"Đã đến được tầng mây của người ta chưa mà chỉ trích…"
Bạn chắc hẳn đã gặp lề thói tranh luận dựa vào lượng theo dõi, lượng fan trên mạng xã hội, xem đó như là tiêu chuẩn khẳng định thẩm quyền như trên.
Có thể xem chúng là một số hội chứng ban đầu của nền văn hóa "celebrity" – văn hóa người nổi tiếng.
Song phải đến tận cuối thế kỷ 20, với sự phát triển vượt bậc của các phương tiện truyền thông và văn hóa đại chúng, giới nghiên cứu xã hội học và các triết gia mới bắt đầu choáng váng trước sức ảnh hưởng khổng lồ của văn hóa người nổi tiếng.
Trên thảm đỏ của Liên hoan phim Cannes. Ảnh : Andrea Raffin.
Nhà sử học – triết gia của trường Đại học Chicago, Daniel Boorstin, là người đầu tiên mổ xẻ sự thay đổi chóng mặt của khái niệm nổi tiếng. Trong tác phẩm gây chấn động mang tên "Hình tượng : Một hướng dẫn về các ngụy sự kiện tại Hoa Kỳ" (The Image : A Guide to Pseudo-Events in America ), được công bố lần đầu vào năm 1961, Boorstin đưa ra bình luận được trích dẫn nhiều nhất khi người ta cần nghiên cứu về văn hóa đại chúng [2] :
"Người nổi tiếng là những người được biết đến nhiều bởi họ được nhiều người biết đến"
(The celebrity is a person who is well-known for their well-knownness)
Lý giải rõ hơn, ông cho rằng người nổi tiếng là sản phẩm được ngụy tạo nhằm thỏa mãn kỳ vọng chung của chúng ta về sự vĩ đại của con người. Những người nổi tiếng hoàn thiện năng lực hiện diện trước công chúng và đạt được danh vọng, không phải bởi vì họ có những thành tựu gì lớn lao, mà bằng cách khác biệt hóa và thậm xưng cá tính của mình để cạnh tranh với cá tính của những đối thủ trên đấu trường văn hóa công cộng.
Thêm vào đó, sự hiện diện thường trực của họ trong mọi phương diện đời sống kinh tế, văn hóa, chính trị, xã hội thông qua các công cụ truyền thông (hay mạng xã hội ngày nay) khiến họ thống trị hoàn toàn không gian chung và các thảo luận thường nhật.
Những mô tả trên gần như hoàn toàn tương đồng với những gì chúng ta thấy tại Việt Nam thời gian qua.
"Người nổi tiếng là những người được biết đến nhiều bởi họ được nhiều người biết đến"
Daniel Boorstin
Boorstin gọi đó là những "ngụy sự kiện" (pseudo event), được chuẩn bị và dàn dựng, sau đó được quan trọng hóa không phải vì chúng có ý nghĩa gì với đời sống quốc dân, mà là vì độ bao phủ khổng lồ sẵn có của hệ thống truyền thông. Người nổi tiếng thì được xem là các phiên bản của "ngụy nhân vật" (pseudo character) lồng ghép vào ngụy sự kiện để tạo nên ham muốn theo dõi, ham muốn không bị bỏ sót của công chúng.
Vị giáo sư cho rằng không có bất kỳ cách nào có thể lý giải sự nổi tiếng của những ngôi sao trong văn hóa đương đại.
Quả thật, trong các lĩnh vực từ thể thao, âm nhạc cho đến nghệ thuật nói chung, người viết đồng tình rằng không có bất kỳ logic nào có thể lý giải mối liên hệ giữa những đóng góp cho xã hội hay phẩm chất thực sự của người nổi tiếng với hình ảnh thần thánh mà họ đạt được trong suy nghĩ của công chúng.
Lấy ví dụ, Diego Maradona, một tay chơi, một kẻ nghiện ngập bạch phiến [3], có vấn đề với rượu bia và kiểm soát hành vi, có dấu hiệu rối loạn nhân cách ái kỷ cùng một cái tôi to hơn cái tôi của toàn bộ nhân viên Liên đoàn Bóng đá Thế giới (FIFA) cộng lại ; sau khi chết vẫn tiếp tục được tụng xưng là "Chúa trời", là hình mẫu xứng đáng cho mọi trẻ em, và là thần tượng mặc nhiên của mọi cầu thủ trên thế giới.
Vì sao ? Vì cách đây tròn trèm 40 năm, ông này có khả năng dùng chân chơi bóng hơn người ?
Một người hâm mộ tại Buenos Aires tưởng niệm Maradona khi ông qua đời năm 2020. Ảnh : Reuters.
Cực đoan hơn, trong quyển "Understanding Celebrity" của giáo sư Graeme Turner (Đại học Queensland, Úc), ông cho rằng các chính trị gia đơn thuần cũng chỉ là những người được bầu chọn theo nhiệm kỳ, và các doanh nhân cũng chỉ là những người nắm bắt cơ hội để bán thứ mà thị trường cần [4]. Việc những người này trở thành một phần của văn hóa người nổi tiếng cũng vô cùng phi lý tính. Turner ghi nhận rằng bắt đầu từ kỳ bầu cử của Ronald Reagan, và sau đó bùng nổ với lần thắng cử của Barack Obama, văn hóa người nổi tiếng dần ăn sâu vào chính trị Hoa Kỳ.
Sự không tương xứng giữa năng lực và phẩm chất thực tế của cá nhân người nổi tiếng với danh vọng và hình tượng bóng bẩy của họ trước công chúng khiến nhiều triết gia khác nghĩ đến… tôn giáo.
Theo các tác giả như Chris Rojek (với tác phẩm "Celebrity") hay John Frow (trong nghiên cứu "Is Elvis a God ? : Cult, Culture, Questions of Method"), chức năng văn hóa của người nổi tiếng đương đại gần tương đồng với chức năng văn hóa của các hình tượng tôn giáo ngày xưa [5][6].
Đối với văn hóa người nổi tiếng, chúng được xây dựng dựa trên một giả định phù phiếm về sự xứng đáng (worthiness) của họ với tiền tài và danh vọng mà họ có, phẩm chất (quality) hơn người của họ, tài năng (talent) vượt trội của họ và quan trọng nhất là đạo đức ngời ngời của họ, ít nhất đối với những người hâm mộ.
Vì vậy, việc khán giả theo dõi sát sao và thần tượng từng hành vi, cử chỉ của người nổi tiếng được so sánh với những trải nghiệm tâm linh của những tín đồ trong các hội thánh khi nghĩ về thần, thánh, chúa trời hay đấng tạo hóa.
"Anh H.L là người sống ngay thẳng, có đạo đức…".
"Chị P.H là người chín chắn, có kiến thức sâu rộng…".
Chỉ với cách hiểu này, chúng ta mới lý giải được vì sao có những người chỉ nhìn thấy thần tượng của họ qua màn hình TV, máy tính, chỉ tương tác với thần tượng của mình một vài lần nhưng luôn khẳng định chắc nịch về phẩm chất và năng lực không tì vết của họ.
Rojek gọi đó là thứ từ tính hàng hóa (commodified magnetism) mà thời đại vốn ưa thích các màn biểu diễn trao cho người nổi tiếng. Chúng biến những ca sĩ, nghệ sĩ hài, các doanh nhân, hay thậm chí là giới KOL (key opinion leaders – người dẫn dắt quan điểm) trên mạng xã hội trở thành những nhân vật xuất thần, siêu việt ; từ đó, tạo đà cho quá trình thương mại hóa sự nổi tiếng nói trên.
Khi nói về dân chủ hay kiểm soát, người viết không muốn nói về sự can thiệp của chính phủ hay bất kỳ ngoại lực nào tương tự. Nền văn hóa "celebrity" đã ăn sâu vào xã hội đương đại của loài người, là một hiện tượng văn hóa mà quốc gia nào cũng phải đối mặt.
Trớ trêu thay, văn hóa "celebrity" đôi khi còn được xem là kết quả đương nhiên của quá trình dân chủ hóa văn hóa (cultural democratisation).
Hình ảnh bà Nguyễn Phương Hằng livestream trên Facebook vào ngày 25/5, được cho là phá kỷ lục về lượng người xem tại Việt Nam. Ảnh chụp màn hình/Báo Thanh Niên.
Trong các nền văn hóa tinh hoa (elitist culture) xưa cũ, chỉ có các nhân vật học cao hiểu rộng, những người vừa sinh ra đã có những đặc quyền, đặc lợi nào đó mới có thể tham gia vào các kênh truyền thông có ảnh hưởng quan trọng đến văn hóa quốc gia.
Hoàn toàn ngược lại, ngày nay, với sự phổ biến của truyền hình và các mạng xã hội như Tiktok, Youtube hay Facebook, gần như bất kỳ ai cũng có thể tham gia vào quá trình định hình văn hóa. Đó là lý do chúng ta có thuật ngữ văn hóa đại chúng (popular culture).
Việc những cá nhân này có chiếm sóng được hay không chủ yếu lại dựa vào năng lực diễn xuất của họ (bất kể họ thuộc lĩnh vực nào, từ nghệ thuật, kinh doanh cho đến giáo dục, hay kể cả pháp luật).
Và bởi vì tính dân chủ tự nhiên của tiến trình phát triển nói trên, kiểm soát tầm ảnh hưởng của văn hóa "celebrity" trở thành câu chuyện của từng cá nhân.
Điều này dẫn chúng ta đến câu hỏi quan trọng hơn nữa : Vì sao chúng ta cần thần tượng ? Vì sao chúng ta thích theo dõi người nổi tiếng ?
Một số tác giả, như Xiaodong Yue và Chau-kiu Cheung, tổng hợp bốn học thuyết để trả lời những câu hỏi trên [7].
Đầu tiên là thuyết cá nhân hóa (individuation theory). Thuyết cá nhân hóa cho rằng người nổi tiếng và việc thần tượng những người này là cần thiết cho sự phát triển bản ngã cũng như bản sắc riêng của người hâm mộ. Bằng cách xác định được hình tượng kiểu mẫu cho mình, một cá nhân có thể tái khẳng định giá trị mình theo đuổi.
Mặt khác, thuyết gắn bó thứ cấp (secondary attachment theory) lại cho rằng sự kết nối (giả tưởng) giữa người theo dõi và người nổi tiếng đem lại cho các "fan" sự kết nối tình cảm mà họ cần, dù là tình bạn hay tình yêu với một ca sĩ, nghệ sĩ truyền hình.
Thuyết học tập xã hội (social learning theory) thì ghi nhận vai trò quan trọng của hình tượng kiểu mẫu trong việc phát triển đầy đủ các kỹ năng xã hội của một cá nhân. Bằng cách nhìn vào người nổi tiếng, người ta có thể học được rằng hành vi nào được tưởng thưởng, hành vi nào bị trừng phạt.
Cuối cùng, thuyết bù trừ (compensation theory) nhấn mạnh rằng quá trình thần tượng và trân quý một người nổi tiếng thực hiện chức năng bù trừ cho các thiếu thốn về tâm lý, tri thức, sự gắn bó, tình bạn hay các mối quan hệ xã hội mà người đó chưa có hoặc không thể có.
Việc thần tượng một ai đó có thể có những chức năng phát triển cá nhân quan trọng nói trên, nhưng thật khó lòng tưởng tượng một thiếu niên có thể nhìn vào những người nổi tiếng đương đại mà học tập được bất kỳ điều gì.
Người hâm mộ tham dự một đêm nhạc. Ảnh : Kenh14.vn.
Người hâm mộ rất hay "bàng hoàng".
Họ bàng hoàng khi hai thần tượng chia tay sau chỉ một năm cưới.
Họ bàng hoàng khi một ca sĩ nổi tiếng dính líu đến tấn công tình dục.
Họ bàng hoàng khi một doanh nhân nào đó bị lộ tin tiếp tay lừa đảo.
Vì sao phải bàng hoàng trước những sự kiện ấy, khi mà bạn chỉ biết về họ qua vài bộ phim, vài chuyến lưu diễn, vài chuyến cứu trợ nhân đạo ?
Sự bàng hoàng ấy chính là minh chứng rõ nhất cho những giả định phù phiếm, những kỳ vọng không tưởng của cộng đồng về phẩm chất, đạo đức và năng lực của người nổi tiếng.
Sự hiện diện của khủng hoảng (như đại dịch Covid-19) đang phần nào giúp công chúng bóc tách và định nghĩa lại nền văn hóa "celebrity" mà họ tôn thờ suốt mấy thập niên gần đây.
Với Covid-19, không còn những buổi dạ tiệc được đặt trước, không còn thảm đỏ và các chương trình truyền hình được đạo diễn tỉ mỉ, không còn sân khấu và những hàng ghế chật kín người hâm mộ, không còn những ngụy sự kiện có thể sơn son thếp vàng cho hình ảnh của riêng mình, giới "celebrity" gần như không biết phải làm thế nào để phản chiếu sự thánh thiện giả định cho khán giả thấy.
Gần đây, trong một nỗ lực "phản chiếu", các ngôi sao Hollywood cùng nhau hát bài "Imagine" của John Lennon và đăng trên Instagram như một lời khích lệ nên thơ. Nỗ lực này bị chỉ trích thậm tệ [8]. Các ngôi sao quên rằng đại đa số các khán giả của mình chỉ là người lao động, không sở hữu những biệt phủ rộng vài mẫu và còn hàng tá hóa đơn phải chi trả hàng tháng. Những người ấy không thấy bất kỳ điều gì nên thơ hay lãng mạn trong việc phải nhốt mình ở nhà và không thể kiếm tiền.
Đó có lẽ là điểm khởi đầu không thể tốt hơn để chúng ta tách biệt khỏi nền văn hóa "celebrity" thiếu lành mạnh.
Dù có thể đồng ý rằng văn hóa đại chúng nói chung và văn hóa đại chúng ở Việt Nam nói riêng phần nào đó phản ánh tinh thần dân chủ, dẹp bỏ ảo tưởng thần thánh về năng lực và phẩm chất siêu việt của giới "celebrity" có lẽ là bước đầu tiên để chúng ta thực hành tinh thần đó ở đất nước này.
Ai cách mạng của báo chí cách mạng ?
Trân Văn, VOA, 28/05/2021
Việc có khoảng nửa triệu người theo dõi livestream mà bà Nguyễn Phương Hằng (Tổng Giám đốc kiêm Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Đại Nam) thực hiện vào chiều 25/5/2021 đã trở thành một trong những sự kiện đáng chú ý nhất của tuần này.
Bà Nguyễn Phương Hằng trong video ngày 25/5/2021 (Hình : Trích xuất từ video đăng bởi Trường Đua Đại Nam)
Bà Hằng là nhân vật vốn chẳng xa lạ gì với công chúng Việt Nam. Gần đây, sau khi tấn công ông Võ Hoàng Yên – người từng được hệ thống truyền thông chính thống phong tặng danh hiệuThần y,bà tiếp tục tấn công giới nghệ sĩ, đặc biệt là những nghệ sĩ nổi tiếng mà con số người hâm mộ tính bằng triệu, ở nhiều khía cạnh, trong đó có việc tổ chức quyên góp giúp đỡ người nghèo, nạn dân... Livestream mà bà Hằng thực hiện vào chiều 25/5/2021 là một trong những cuộc tấn công theo hướng này (1).
Không cần bàn về bà Hằng cũng như cách thức bà thực hiện các cuộc tấn công qua mạng xã hội, những nội dung bà đề cập về ông Yên, về giới nghệ sĩ và một số nghệ sĩ nổi tiếng thì sự kiện vừa đề cập vẫn là trường hợp đáng chú ý đối vớibáo chí cách mạng.
***
Livestream do bà Hằng thực hiện diễn ra vào tối 25/5/2021 và kéo dài khoảng ba giờ - đây là thời điểm mà trước nay, hệ thống truyền hình trong hệ thống truyền thông chính thức vẫn xác định là giờ vàng (giờ có nhiều khán giả theo dõi nhất thành ra luôn được dành để phát những chương trình quan trọng nhất, hấp dẫn nhất nhằm tạo ra tác động lớn nhất cũng như có thể dùng để thu về nhiều tiền nhất từ quảng cáo). Số lượng người theo dõi livestream của bà Hằng cho thấygiờ vàng không còn là vàng nữa !
Đã có cũng như sẽ còn nhiều người phân tích, vì sao càng ngày công chúng càng quan tâm đến ý kiến, nhận định của một số cá nhân chỉ là ca sĩ, diễn viên, người mẫu, cầu thủ, kể cả những cá nhân bị xem là vô công rỗi nghề như Khá ‘Bảnh’, Huấn ‘Hoa Hồng’ ? Vì sao sự quan tâm càng ngày càng vượt xa phạm vi theo dõi nhằm giải khuây và nhiều cá nhân trở thành một loại vua không ngai, rất tự tin khi thốt ra những lệnh nhưtruyền tấn công ai đó, nhóm nào đó ?
Khi mạng xã hội càng ngày càng nhiềungôi sao có thể tác động, chi phối cả nhận thức công chúng lẫn dư luận, vai trò của hệ thống truyền thông chính thức càng ngày càng tụt giảm và thực tế cho thấy đa số đã rơi vào tình trạng dở sống, dở chết.
Nhân sự kiện một livestream của bà Hằng có khoảng nửa triệu người theo dõi, Lê Ngọc Sơn đặt câu hỏi :Nhà báo – anh ở đâu trong sự nhiễu nhương của đám nghệ sĩ nhố nhăng ? Sơn bảo rằng nhiều năm nay ông luôn tự hỏi :Vì sao hiện tượng các nghệ sĩ nhố nhăng lên báo dạy đời, chửi luôn khán giả lại được o bế và chiếm nhiều không gian trên truyền thông đến thế ?Câu trả lời tạm thời của Sơn dành riêng cho những nhà báo viết về văn nghệ - giải trí là phần lớn do sự lười biếng của báo chí chúng ta !
Sơn đã khái quát về sự lười biếng của cả những phóng viên viết về văn nghệ - giải trí lẫn Tòa soạn, trích :Một - khen bọn nghệ sĩ nhố nhăng lên mây. Cho thông tin gì, phang lên mặt báo thông tin đó. Không tự vấn, không suy tư phản biện lại. Khen được là cứ khen. Như một con bê, người ta đút cho gì thì nhai cái đó ! Hai - Thích săm soi đời tư tào lao của đám nghệ sĩ đó, giàu như thế nào, ở nhà gì, đi xe gì, cặp với ai, chuyện gia đình, tình yêu, tình báo hoặc là đăng chuyện cãi lộn, chửi nhau của bọn nghệ sĩ nhố nhăng này. Xin lỗi khi phải nói làm báo kiểu này rẻ tiền và không nền báo chí nào trên hành tinh này xem là làm báo có đẳng cấp cả. Hãn hữu lắm mới thấy vài bài toát lên chút tư tưởng, hay đọng lại những quan điểm nhân sinh đáng đọc, đáng nghĩ.
Nực cười hơn, vài bạn "phóng viên văn nghệ" bị nhiễm thói nghệ sĩ. và sống với ảo ảnh mình cũng là nghệ sĩ. Nhiều bạn học đòi thói đa sầu đa cảm, bống bống bang bang, nuông chiều cảm xúc xem mình là bố đời, như là ta đây cứu cả thế nhân. Hùa theo đám nghệ sĩ để xem mình ở trên tất cả mà quên đi vai trò là công sứ của sự thật – một NHÀ BÁO. Nửa mùa đến thế là cùng ! Tôi tiếp xúc đủ loại nhà báo Đông – Tây, không có kiểu nào nửa mùa như thế cả !
Xin nhớ cho, các bạn đang thực hiện thiên chức nhà báo mà nhà báo văn nghệ là ai ? Là người thay mặt bạn đọc, là công sứ của sự thật, truyền tải nội dung để bán (trực tiếp hay gián tiếp) cho bạn đọc. Cao hơn nữa, hãy trở thành những người hiểu biết sâu về một lĩnh vực hẹp để cung cấp các góc nhìn và kiến thức về lĩnh vực đó cho bạn đọc hiểu. Thứ đó chính là giá trị gia tăng mà toà soạn của bạn có thể trao cho bạn đọc khi họ đọc tờ báo của bạn. Để được vậy, phải dụng công, sử dụng tư duy lý tính thay vì nhét cảm tính vào ! Mà để có tư duy lý tính thì phải nâng cấp nền tảng tri thức - văn hoá (không cần bằng cấp), lý tưởng nghề nghiệp. Còn nếu thấy không muốn nâng cấp thì "lượn đi cho nước nó trong", kiếm nghề khác cho làng báo đỡ mang tiếng.
Giờ đây mở tivi ra toàn là những chương trình giải trí nhảm nhí, nhăng cuội và tào lao. Trên mặt báo toàn chuyện khoe của, cãi lộn của bọn nghệ sĩ nửa mùa, văn hoá văn nghệ còi cọc làm sao ! Cứ chiều chuộng nhu cầu thẩm mỹ dạng thấp này thì bạn đọc và con cháu chúng ta sẽ học hỏi được gì (2) ?
Sơn kết thúc khái quát của mình bằng một câu hỏi : "Bạn có biết vì sao streamer Nguyễn Phương Hằng đạt kỷ lục mà không nhà báo hay toà soạn nào có thể đạt được không ? Tự động não chút nhé để thấy sự cáo chung của cách làm báo mỹ ký !".
Một nhà báo - ông Phạm Trung Tuyến, Giám đốc kênh Giao thông của VOV, nhận xét :Livestream của bà Hằng hút khán giả đơn giản vì nội dung tốt. Bà nói về con người, về lẽ sống, về những điều mà nhiều người đang quan tâm và chứng minh được bà không bị sức ép nào. Nội dung bà Hằng nói, có thể đúng, có thể sai, nhưng quan trọng là người nghe có lý do để tin bà Hằng nói thật nghĩ suy nghĩ của bà. Đó thực sự là sự rạch ròi mà hiện nay nhiều cơ quan truyền thông chuyên nghiệp chưa hoặc không làm được (3).
Đã có những người sử dụng mạng xã hội gọi bà Hằng là "hiện tượng truyền thông" như ông Trần Quốc Quân. Ông Quân ví bà Hằng như "quả bom tấn" làm rung chuyển các "định chế" từ truyền thông, showbiz, đến pháp luật, y tế, giáo dục len lỏi tới mọi gia đình, mọi ngóc ngách xã hội. Theo ông Quân, một trong những lý do giúp bà Hằng thành công là bà quyết liệt, thẳng thắn, bộc trực và nhất là không dối trá. Covid-19 làm thay đổi cả thế giới. Nguyễn Phương Hằng làm thay đổi một phần đất nước này, ít nhất là trong cách làm truyền thông, trong cách làm từ thiện, trong ảo tưởng quyền lực showbiz và ứng xử của xã hội đối với giới nghệ sĩ (4).
***
Không phải tự nhiên mà công chúng đem livestream của bà Hằng hôm 25/5/2021 so với hiệu quả hoạt động của hệ thống truyền thông chính thức. Sau một thời gian dài chủ động làm ngơ những vấn đề nóng bỏng của cuộc sống, những vấn nạn chính trị, xã hội càng ngày càng trầm trọng để không bị chính quyền "cạo đầu, bôi vôi", các cơ quan truyền thông chính thức tại Việt Nam tụt dần xuống đáy, phương thức duy nhất để có khán giả, giữ được độc giả, kiếm được tiền nuôi nhau là hướng vào đủ loại chuyện tầm phào.
Càng ngày càng nhiều cơ quan truyền thông chính thức chỉ còn vỏ, không có ruột và để vẫn còn được hoạt động, vẫn được xem như một yếu tố cấu thànhbáo chí cách mạng, khai thác các khía cạnh liên quan đến đời tư ca sĩ, diễn viên, người mẫu, cầu thủ, đại gia chạy theo những sự kiện giật gân, rồi lồng ghép, sắp đặt biến các sản phẩm báo chí trở thành một dạng quảng cáo trá hình đã trở thành kim chỉ nam cho hoạt động của rất nhiều cơ quan truyền thông chính thức.
Tuy nhiên điều đó không cứu được các cơ quan truyền thông chính thức, cũng vì vậy, livestream do bà Nguyễn Phương Hằng thực hiện tối 25/5/2021 mới được thiên hạ xem là ví dụ để khuyến cáo các cơ quan truyền thông chính thức.
Ai, nơi nào đã xóa sạch thiện cảm, niềm tin của công chúng vào các nhà báo nói riêng và hệ thống truyền thông chính thức nói chung. Vì lẽ gì mà ở cuộc bầu cử diễn ra vào cuối tuần trước, công chúng ở Thành phố Hồ Chí Minh thẳng tay loại bỏ năm ứng cử viên đại diện cho lĩnh vực báo chí – xuất bản được Mặt trận Tổ quốc chọn, giới thiệu tranh cử vào Hội đồng nhân dân của thành phố này (5) ? Ai ? Nơi nào đã khiến ông Nguyễn Như Phong, một nhà báo kỳ cựu ở Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tin rằng :Nhà báo phải như… con chó ?
Trân Văn
Nguồn : VOA, 28/05/2021
Chú thích
(1) https://www.youtube.com/watch?v=w9Pq1QUbpOQ
(2) https://www.facebook.com/lengocson.expert/posts/10223343795240457
(3) https://ngaynay.vn/giai-ma-hien-tuong-phuong-hang-post107948.html
(4) https://www.facebook.com/van.conghung.9/posts/4011340295645897
(5) https://www.facebook.com/lenguyenhuongtra.de/posts/10216107060863984
Y Chan, Luật Khoa, 28/05/2021
Điều gì xảy ra khi hai thái cực cùng tồn tại trong xã hội Việt Nam.
Ảnh : Youtube, CafeBiz. Đồ họa : Luật Khoa.
"Thế này thì còn lâu nữa dân trí mới khá lên được".
Cứ mỗi dịp dư luận tập trung chúi mũi vào một sự kiện, một hiện tượng hay một nhân vật nào đó, những câu bình luận về dân trí kiểu như trên lại thi nhau xuất hiện.
Những phát ngôn triết lý khiến người ta dễ liên tưởng đến chuyện kẹt xe – một vấn đề muôn thuở của Việt Nam.
Mỗi khi chết dí trong đám xe cộ, hầu như ai cũng sẵn miệng than "lại bị kẹt xe". Không có cái cớ nào hợp lý cho chuyện đi làm muộn, trễ cuộc hẹn, hay đổ cho tâm trạng bực bội bằng việc kẹt xe.
Vấn đề ở chỗ, như không ít người từng chỉ ra, không ai bị kẹt xe cả.
Một khi đã xuất hiện trên đường, bạn chính là một phần của giao thông. Nếu dòng xe bị tắc nghẽn, bạn và chiếc xe của bạn chính là nguồn cơn của cái sự kẹt đó.
Việc than thở về kẹt xe khi bản thân mình đang ở trên đường cũng ngớ ngẩn như chuyện ngán ngẩm về dân trí nơi ta đang sống – cứ như thể bản thân là một thực thể hoàn toàn thoát tục, đang ở trên vườn địa đàng hay cõi niết bàn, không dính dáng gì đến những thị phi của cuộc đời.
Câu chuyện ồn ào của showbiz Việt những ngày qua, mà đỉnh điểm mới nhất là các video phát trực tuyến thu hút vài trăm ngàn người xem cùng lúc của một nhân vật nổi tiếng, là một sự kiện đáng chú ý.
Nó đáng chú ý không phải vì thu hút được lượng người theo dõi lớn. Đây là sự kiện đáng được thảo luận khi nó tạo ra quá nhiều phản ứng sai lầm và tai hại.
Một chuyên gia truyền thông xuất hiện trên BBC bày tỏ sự "siêu ngưỡng mộ" đối với nhân vật giàu có kia vì "bà có trí thông minh ngôn ngữ tuyệt vời".
Một trang dư luận viên nhanh nhảu làm một bài lẩu trộn tung tóe giữa sự kiện chống dịch và chuyện nhân vật này tố cáo giới showbiz, xí phần cám ơn bà vì đã "chỉ đích danh đám phản động, xấu xa, xúi giục người dân, chống phá chính quyền", để rồi lại tiếp tục khẩu hiệu quen thuộc kêu gọi người dân an tâm tin tưởng giao mọi thứ cho nhà nước.
Những nhân vật thường lên tiếng phản biện chính quyền thì chia hai phe, một hào hứng theo cuộc vui, sẵn tiện khích bác để người nổi tiếng kia "chửi giùm" ai đó, bên còn lại lắc đầu chán nản về "trình độ dân trí của người Việt".
Đó đều là những phản ứng mang đầy tính giải trí. Nó không đại diện cho bất kỳ ai ngoài bản thân những người phát ngôn. Và nếu có chỉ dấu gì hay vấn đề chi cần mổ xẻ để đóng góp cho một thể chế dân chủ trong tương lai, nó sẽ nằm ngay ở việc soi lại chính các phản ứng đó.
Có một quan niệm rất phổ biến : loại hình giải trí thể hiện mức độ dân trí.
Từ quan niệm này, nhiều người chia ra các hình thức giải trí khác nhau tương ứng với "đẳng cấp" : người có trình độ, có học thức, có địa vị xã hội thì nên chọn loại giải trí này, kẻ không được học hành, địa vị thấp kém, thiếu trình độ thì chỉ biết kiểu giải trí kia.
Sự thật là, giải trí không thể hiện và cũng chẳng liên quan gì tới khả năng trí óc.
Nghĩa gốc của "giải trí" (解智) là thư giãn, thả lỏng đầu óc. Từ tương đương với giải trí trong tiếng Hoa là "ngu lạc" (娛樂), chỉ những gì khiến người ta vui (ngu) và sướng (lạc).
Trong tiếng Anh, "entertainment" với nghĩa giải trí (amusement) là những thứ "đánh lạc sự chú ý".
Theo nghĩa đơn giản nhất, giải trí là việc để cho bộ não không hoạt động.
Chính xác hơn, đó là các hoạt động chỉ dùng đến hệ limbic (limbic system), phần não được xem là nguyên thủy và phát triển sớm nhất của con người. Nó chịu trách nhiệm phản ứng nhanh với các tác nhân bên ngoài, đưa ra các quyết định tức thời và điều phối cảm xúc. Cân bằng với nó là phần thùy trán (frontal lobes), vùng não phía trước có khả năng kiểm soát cảm xúc, đánh giá lại các tác nhân trước khi phản ứng và kiềm chế không cho con người hành động theo bản năng.
Mỗi người có những lựa chọn giải trí khác nhau, nhưng điểm chung là đều ít động não, hoặc tiêu tốn năng lượng của bộ não theo cách ít nhất có thể.
Đã không/ ít động đến não thì không có hình thức giải trí nào là cao hay thấp, hoặc sang hay hèn.
Những thứ được gọi là loại hình giải trí "cao cấp" hay "thượng lưu" thường nằm trong địa hạt của "nghệ thuật".
Nghĩa gốc của "nghệ thuật", hay "art" trong tiếng Anh, đều chỉ "kỹ năng" (skill). Nghệ thuật, vì vậy, là những hoạt động cần một sự nỗ lực, học hỏi và khả năng nhất định để tạo ra, truyền tải và tiếp thu.
Phân biệt giữa giải trí và nghệ thuật giúp chúng ta thấy trên thực tế, không phải thứ gì do những "nghệ sĩ" tạo ra đều là nghệ thuật. Phần nhiều trong số đó mang tính giải trí áp đảo, khi người thực hiện không cần nhiều kỹ năng, còn người tiếp nhận không phải vận dụng bao nhiêu neuron để có cảm giác hài lòng.
Tất nhiên, ranh giới giữa nghệ thuật và giải trí rất linh động.
Cùng là diễn hài, những thứ của Charlie Chaplin (hay vua hề Sác-lô) được xem là nghệ thuật, những màn chọc lét khán giả trên truyền hình Việt Nam lại chỉ có thể được coi là giải trí.
Tuy nhiên, nếu khán giả xem hài Sác-lô mà không có nhu cầu động não, chỉ cười sảng khoái trước những tình tiết trong đó, đối với họ đây cũng chỉ là một kiểu giải trí không hơn không kém (trên thực tế, không có bao nhiêu người xem xong các bộ phim của Charlie Chaplin mà không có một vài suy nghĩ đọng lại, và đó chính là dấu ấn nghệ thuật của ông).
Giải trí có muôn hình vạn trạng, không có cái nào "xịn" hay "sang" hơn cái nào.
Một người thích nhảy nhót quay cuồng trong vũ trường hay muốn yên lặng câu cá ngắm trăng, thích nằm dài trên bãi cỏ ngắm mây hay đắm mình vào màn hình vi tính để chơi game, thích quan sát đàn kiến bò vào hang hay ngồi hóng hàng xóm chửi nhau, tất cả đều là lựa chọn cá nhân.
Tác dụng của nó như nhau : giúp cho bản thân họ thả lỏng đầu óc.
Câu chuyện ồn ào của giới showbiz vừa qua và việc nhiều người chú ý vào những video phát trực tuyến đấu tố qua lại mang rất nhiều màu sắc giải trí. Nó là những thứ giúp người ta thư giãn, có chất liệu để chém gió với nhau, hay chỉ đơn thuần thỏa mãn óc tò mò về chuyện của người khác.
Những sự kiện có yếu tố giải trí thu hút nhiều người là điều hiển nhiên. Đó là cách bộ não nguyên thủy của con người được cấu tạo, luôn ưu tiên phản ứng trước các kích thích cảm xúc với lượng neuron tối thiểu cần huy động.
Vào năm 2016, hai nhân viên của tờ báo Buzzfeed (Mỹ) quyết định làm một thử nghiệm : mất bao nhiêu sợi dây thun mới có thể làm vỡ một quả dưa hấu.
Họ lần lượt buộc từng cọng dây thun vòng quanh một trái dưa hấu. Quá trình này diễn ra trong 45 phút và được phát trực tiếp trên trang Facebook của tờ báo.
Khi video được phát trực tiếp, có thời điểm 807.000 người đã cùng lúc dán mắt vào màn hình để hồi hộp theo dõi sự kiện trọng đại này – con số kỷ lục vào lúc đó, khi tính năng livestream của Facebook được triển khai chưa lâu.
Trong cùng năm 2016, một video khác trên Facebook đạt kỷ lục nhiều lượt xem nhất , với hơn 160 triệu lượt. Đó là clip dài bốn phút của một bà mẹ vô danh ở Texas, Mỹ, trong đó cô dành hai phút đầu khoe chiếc mặt nạ đồ chơi mua cho con, và hai phút sau đeo thử để rồi cười nắc nẻ khoái trá.
Theo thống kê của trang Brandwatch, đến thời điểm tháng 5/2021, trong top 20 các video được xem nhiều nhất trên Youtube, không cái nào là về đề tài giáo dục, khoa học hay chính trị. [6] Tất cả đều là các video ca nhạc giải trí. Đứng đầu bảng với 8,44 tỷ lượt xem là một clip ca nhạc dành cho trẻ em.
Trong số các chương trình truyền hình lâu đời nhất tại Mỹ , kéo dài suốt nhiều thập niên, tuyệt đại đa số đều là phim truyền hình, hoạt hình và các gameshow.
Bất kể ở đâu, các sự kiện giải trí hầu như luôn thu hút sự chú ý vượt hẳn mọi hoạt động khác.
Đó là chuyện hoàn toàn tự nhiên và dễ hiểu.
Không ai đánh giá thấp trình độ trí óc của một người khi họ dành thời gian xem quả dưa hấu bị buộc dây thun, cũng không ai lo lắng cho dân trí Mỹ vì họ dành quá nhiều thời gian cho chuyện giải trí.
Vấn đề chưa bao giờ nằm ở nhu cầu giải trí.
Khi tôi nói những chuyện ồn ào của showbiz ở trên mang màu sắc giải trí, bạn rất có thể đã phản đối.
Chuyện "thần y" bị tố lừa đảo, việc nghệ sĩ bị vạch mặt lạm dụng tiền từ thiện, hay sức hút ghê gớm của một cá nhân có thể khuynh đảo mạng xã hội, đó đều là những vấn đề rất quan trọng, thậm chí nghiêm trọng, sao lại là giải trí được !
Tôi không phủ nhận mức độ quan trọng của những chuyện đó. Và bạn cũng không thể phủ nhận mức độ giải trí của chúng.
Những chuyện quan trọng không có nghĩa là nó không thể mang tính giải trí.
Đó không phải là vấn đề.
Vấn đề chỉ xuất hiện khi đó là cách duy nhất mà người ta có thể thảo luận những việc quan trọng.
Trong quyển sách "Amusing ourselves to death : Public discourse in the age of show business ", tác giả Neil Postman đã cảnh báo về tình trạng của nước Mỹ, khi ngành công nghiệp giải trí áp đảo mọi nội dung trên truyền hình.
Nhu cầu lôi kéo khán giả để có tỷ lệ xem cao, từ đó tạo doanh thu quảng cáo khiến các nhà đài tìm mọi cách để biến các nội dung trên truyền hình ngày càng hấp dẫn, ngày càng mang tính giải trí cao độ.
Các nội dung truyền hình, như lời của Postman, không khuyến khích việc tư duy (thinking does not play well on television). Cách mà người ta thực hiện chương trình không cho phép người tham gia dừng lại để suy nghĩ, hoặc trao đổi sâu hơn với những câu hỏi kiểu "ý của anh là gì", "bạn lấy nguồn thông tin đó từ đâu", hay chỉ đơn giản thừa nhận mình không biết, để tìm hiểu thêm và sẽ quay lại đề tài này sau.
Những chương trình tin tức hay các cuộc thảo luận về vấn đề chính trị, xã hội quan trọng cũng được làm theo tiêu chuẩn ngắn gọn, dễ hiểu, cuốn hút, và tốt nhất là phải có yếu tố câu khách.
Postman không phản đối các chương trình giải trí. Vấn đề ông nêu ra là khi mọi thứ, kể cả những chuyện quan trọng, đều được giải trí hóa.
Trong bối cảnh đó, người dân sẽ tiếp nhận nó một cách hoàn toàn thụ động, đầu óc thả lỏng, không suy nghĩ hay chất vấn gì, và để mọi kích thích bên ngoài dẫn dắt bản thân – đúng với tính chất của giải trí.
Phần cuối sách, Postman đề cập đến hai thái cực xã hội được hai tác giả nổi tiếng mô tả qua các tác phẩm của mình.
Một bên là xã hội độc tài nơi mọi tư tưởng đều bị cầm tù như trong mô tả của George Orwell qua các tiểu thuyết "1984" và "Animal farm". Bên kia là thái cực ngược lại như mô tả của Aldous Huxley trong "Brave new world", nơi mọi thứ được tự do thi triển, nhưng công nghệ giải trí lên ngôi, và các vấn đề quan trọng đều được truyền tải qua một lăng kính hời hợt, nhố nhăng nhưng đầy kích thích.
Theo Postman, nguy cơ nước Mỹ biến thành một chiếc lồng ấp độc tài như Orwell cảnh báo là không cao, nhưng khả năng xã hội vận hành theo kiểu biến tất cả thành trò giải trí là rất hiển hiện.
Quyển sách của Neil Postman được xuất bản vào năm 1985. Gần bốn thập niên sau, những trăn trở ông nêu ra vẫn còn nguyên tính thời sự, thậm chí còn được minh họa rõ nét hơn trong thời đại của Internet và mạng xã hội.
Nhưng người Mỹ chỉ phải đối diện với một nửa của vấn đề. Họ còn có một xã hội tự do nơi người dân có thể tự quyết định lựa chọn tiếp theo của mình.
Với người Việt Nam, vấn đề nhiều hơn thế. Chúng ta vừa có một thể chế độc tài, cấm cản người dân tham gia quyết định các vấn đề hệ trọng của đất nước, vừa có một xã hội được giải trí hóa cao độ, nơi người ta chỉ có thể thảo luận các chủ đề quan trọng qua các tin đồn, bằng những video phát trực tuyến và nhờ vả tiếng nói của các KOLs (người dẫn dắt dư luận).
Sự trộn lẫn của hai thái cực trên không tạo ra điểm cân bằng nào. Ngược lại, nó vừa củng cố quyền lực độc tôn của một nhóm người, vừa áp đặt phần đông dân chúng trong một vòng quay lỏng óc, lại vừa tạo ra những lỗ hổng khổng lồ không ai thèm giải đáp.
Nó giúp chính quyền thoải mái chùi tay phủi mép, không có trách nhiệm giải trình về những khoản chi ngân sách (trong đó có từ thiện), thay vào đó, tiếp thêm tiếng nói để dập tắt các hoạt động của xã hội dân sự.
Nó khiến người dân nổi giận với những vụ bê bối của giới nghệ sĩ mà quên chất vấn nhà nước vì sao không tạo điều kiện đàng hoàng để cá nhân lập hội, từ đó có thể tổ chức các hoạt động từ thiện công khai, minh bạch, đúng theo tiêu chuẩn của pháp luật.
Nó tạo ra những phản ứng cực đoan trái ngược, hoặc tôn vinh thần tượng những nghệ sĩ hay nhân vật giàu có đầy quyền lực, hoặc ngán ngẩm chê bai dân trí của số đông khi chạy theo các thần tượng.
Trong khi đó, những hiện tượng này hoàn toàn bình thường. Ở một xã hội tự do, nơi mọi công dân đều có quyền cất tiếng nói, sẽ có hàng triệu người đăng đàn tìm cách chia sẻ thông tin, biểu thị quan điểm của mình, bất kể họ có phải là người nổi tiếng, có vàng ròng chất đầy nhà hay không.
Khi đó, sẽ không mấy ai phát hoảng khi ông này bà nọ được chú ý. Cũng không bao nhiêu người có nhu cầu nhào nặn ra những lý do siêu tưởng để tung hô các ông bà thần tượng (thích thì thần tượng, không cần phải đi tìm cách "lý giải hiện tượng" nào).
Câu hỏi lớn là làm thế nào xây dựng được một xã hội như vậy.
Đó chắc chắn không phải việc của chính quyền. Họ không bao giờ có nhu cầu để một xã hội tự do như vậy tồn tại.
Đó không phải là việc của một người nổi tiếng đầy quyền lực nào đó. Họ không có khả năng và cũng không có nhu cầu san sẻ quyền lực của mình cho người khác.
Đó là việc của bạn – bất kể bạn có nghĩ mình thuộc về đám đông "dân trí thấp" hay không.
Chị ấy săn đúng con mồi !
Cánh Cò, RFA, 26/05/2021
Chưa bao giờ đài truyền hình VTV và các loại truyền hinh khác lại ế ẩm như thời gian gần đây khi mỗi tối từ 6 giờ 30 người người dàn hàng ngang trước TV chỉ để chờ xem một nhân vật độc thoại về một vấn đề duy nhất : lột trần mánh khóe của giới Show Biz mà nhiều người giờ đây viết trại là "show bitch" !
Số người chờ xem livestream của bà Phương Hằng tăng lên từng phút.
Theo thăm dò của BBC thì con số người xem bà Nguyễn Phương Hằng mỗi đêm lên tới hơn 500 ngàn người, mỗi một ngày trôi qua con số lại tăng lên. Nó ẩn chứa những gì giữa con số mà chính nhà nước cũng mơ ước ấy ?
Bắt đầu từ vụ "thần y" Võ Hoàng Yên, người từng một thời gắn bó keo sơn với bà Phương Hằng khi bà trong tư cách cùng chồng là Huỳnh Uy Dũng, tức Dũng lò vôi, đồng Tổng giám đốc Khu du lịch Đại Nam, Khu công nghiệp Sóng Thần 2, Khu dân cư Dĩ An, Khu công nghiệp và dân cư Sóng Thần 3 (tỉnh Bình Dương), Khu dân cư Bình Phước.
Chiều 01/3/2021, trên trang cá nhân, bà Nguyễn Phương Hằng đã công khai tố cáo Võ Hoàng Yên lợi dụng niềm tin của vợ chồng bà Hằng, ăn chặn tiền cứu trợ, tiền xây chùa mà gia đình bà đã tài trợ.
Trong livestream ngày 14/5, bà Nguyễn Phương Hằng nhắc tên nghệ sĩ ưu tú Hoài Linh và cho biết mối quan hệ của Hoài Linh và Võ Hoàng Yên không chỉ đơn giản là quen biết thân thiết mà còn có "dây mơ rễ má" tới chuyện từ thiện cũng như những gian dối khác mà Hoài Linh đã dính líu.
Chưa ngừng lại ở đó bà đã tố cáo Hoài Linh thu gom tiền cứu trợ lên đến hơn 13 tỷ gần bảy tháng trước đây nhưng lại không phân phát số tiền đó cho nạn nhân bão lụt mà để trong ngân hàng để kiếm lợi.
Hai ngày sau tới phiên Trấn Thành cũng bị bóc phốt tương tự như Hoài Linh, Trấn Thành cũng nhận được từ người hảo tâm lên đến hơn 4 tỷ nhưng không giao cho Ca sĩ Thủy Tiên vốn đang phân phối quà và tiền cho người dân miền Trung. Cả hai người Hoài Linh và Trấn Thành đều công nhận lời tố cáo của bà Phương Hằng là đúng và xin lỗi cũng như hứa sẽ giải ngân.
Hiện tượng Phương Hằng có lẽ là người duy nhất dám công khai thách thức, thóa mạ, và tố cáo cả giới nghệ sĩ mà bà gọi là "đám nghệ sĩ" còn thằng thừng cấm họ, bất kể ai cũng không được bước chân vào khu du lịch Đại Nam của bà.
Vậy mà cả giới được gọi là "nghệ sĩ" ấy chưa một ai dám phản biện tay đôi với Phương Hằng. Đó là mấu chốt khiến người xem bà ngày một đông hơn, hào hứng hơn và nhất là tin cậy hơn bởi việc tố cáo nào của bà cũng đều cho ra kết quả.
Người ta chờ bà Hằng lên sóng livestream như chờ một lãnh tụ phát biểu, họ kết vòng trước những chiếc máy TV màn ảnh rộng, háo hức chờ đợi thông tin khác phát ra từ chiếc miệng xinh xắn nhưng không kém đanh đá, chua ngoa, dám nói thẳng những câu mà chỉ có dân giang hồ, chợ búa mới dùng tới.
Nhưng khi bà Hằng phát biểu những cụm từ "xanh mặt" ấy thì người ta lại thấy bình thường, bình thường vì nghe bà "giảng thuyết" mỗi ngày nên đã quen dần với ngôn ngữ, cung cách và nội dung của từng đề tài bà đưa ra. Bình thường vì lời nói khó nghe của bà đã cho kết quả thay vì dễ nghe êm tai như những cái loa tuyên truyền thì kết quả luôn trái ngược.
Tâm lý chờ đợi nghe bà Phương Hằng cho thấy rằng người dân hôm nay thèm khát được nghe sự thật, nhất là sự thật liên can tới những thần tượng của họ. Phản ứng của người nghe bà Phương Hằng là cái tát tai vào những kẻ ngồi mát ăn bát vàng, nhận đồng tiền tứ khán giả nhưng phản bội lại lòng tin của họ.
Những kẻ lừa đảo như Võ Hoàng Yên, Hoài Linh, Trấn Thành giàu hay nghèo người ta đều biết rõ. Cái giàu có của họ không bị người dân so đo, bới móc nhưng giàu và bần tiện gian dối lại là một chuyện khác, không ai chấp nhận thần tượng của mình nhỏ nhen và tham lam khi lợi dụng lòng tin của người hâm mộ để làm giàu bất chính.
Hoài Linh không bao giờ ngờ rằng chính người hâm mộ anh ta nhất đã làm đơn tố cáo anh ta lừa gạt đồng tiền của họ. Nếu tòa thụ lý đơn thưa chắc chắn anh ta khó thoát khỏi bản án lừa đảo, một bản án hình sự khiến cho sự nghiệp hề của anh ta sụp đổ không tránh khỏi.
Trấn Thành cũng cùng chung số phận, số phận của lòng tham không đáy khi anh ta dám thách thức cả một đất nước về đức tính khiêm tốn của anh ta.
Võ Hoàng Yên phải chứng minh rằng anh ta là thần y chứ không phải là lừa gạt bệnh nhân nhằm kiếm lợi bất chánh. Làm sao anh ta có thể chứng minh rằng một người điếc, câm sau khi được anh ta chữa trị đã nghe, nói bình thường. Sự lừa đảo của anh ta có những người "ưu tú" như Hoài Linh đứng phía sau chống lưng chắc chắn sẽ được làm rõ.
Nên nhớ rằng cả ba nhân vật này có số người hâm mộ lên con số hàng chục triệu, nhưng cho tới này chỉ lác đác vài trăm người ra mặt bênh vực và chống lại bà Hằng.
Rồi đây câu chuyện của bà Nguyễn Phương Hằng cũng phải chấm dứt bởi bà không có khả năng kéo dài vô tận những câu chuyện hàng đêm của bà. Tuy nhiên bắt đầu từ hôm nay xã hội sẽ thay đổi rất nhiều, khán giả sẽ không còn say mê đến mù quáng một danh hề hay diva nào một cách máy móc như trước đây. Giới showbiz đã nhận ra được, người dân không dám mở miệng không hẳn là không có ai nói thay cho họ. Mỗi một phát ngôn, một hành vi, một ứng xử của các người mang danh là nghệ sĩ phải ghi nhớ cái miệng tròn tròn, đèm đẹp của chị Hằng để mà đạp bớt cái thắng hào nhoáng, lập ngôn mà trước đây lúc nào cũng hãnh diện như trong cả thiên hạ chỉ có mính mình và giới của mình là vượt trội.
Hội chứng Phương Hằng còn ảnh hưởng rất sâu tới xã hội. Bắt đầu từ bây giờ người dân đã mở mắt ra và thấy rằng VTV không phải là nơi duy nhất phát đi những tin tức nhiều khi rất không đáng tin, bởi mạng xã hội đã thực sự làm một cuộc cách mạng truyền thông mà trong đó mọi điều đều có thể xảy ra, và ai làm chủ mạng xã hội người ấy sẽ chiến thắng.
Cánh Cò
Tại sao Đảng cấm ‘livestream’ trên Facebook ?
Lan Anh, Thoibao.de, 13/05/2020
Nhà hoạt động Việt Nam đánh giá rằng chính phủ siết chặt ‘livestream’ trên Facebook để tiếp tục ‘độc quyền’ truyền thông, đặc biệt là truyền hình.
Livestream trên mạng xã hội, đặc biệt là các nền tảng như Facebook và YouTube
Trong những động thái mới nhất nhằm kiểm soát mạng xã hội, Bộ Thông tin và truyền thông đã đưa ra các đề xuất siết chặt quản lý hoạt động livestream (phát truyền hình trực tuyến).
"Đối với các chính phủ chuyên chế, một trong các lĩnh vực mà họ muốn độc quyền là truyền thông. Và trong truyền thông thì các thể loại nghe nhìn có sức ảnh hưởng rất lớn", nhà hoạt động Nguyễn Anh Tuấn chia sẻ với BBC News tiếng Việt hôm 11/5.
"Do đó, nếu kiểm soát được các phương tiện truyền thông nghe nhìn, khả năng chính phủ thao túng xã hội, bắt xã hội vâng lời sẽ trở nên dễ dàng".
Qui định mới yêu cầu Livestream ‘Phải có giấy phép’
Báo Pháp luật Việt Nam hồi đầu tháng 5/2020 đưa tin Bộ Thông tin và truyền thông đang đề nghị xây dựng Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 72/2013/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông tin trên mạng
Một trong những điểm mới được đề xuất là quy định chỉ các mạng xã hội đã được cấp phép mới có quyền thu phí sử dụng dịch vụ dưới mọi hình thức và cung cấp dịch vụ livestream.
Việc bắt buộc các mạng xã hội phải có giấy phép được coi là một nỗ lực nhằm kiểm soát các nền tảng như Facebook, YouTube tại Việt Nam.
Trước đó, vào tháng 8/2019, trong bản báo cáo gửi tới Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, Bộ Thông tin và truyền thông cho biết sẽ chỉ cho phép các tài khoản định danh mới được phát sóng trực tiếp, tức livestream trên Facebook.
Phân tích những bước đi này, nhà hoạt động xã hội Nguyễn Anh Tuấn (FB hiện có gần 80.000 người theo dõi) nhận định với BBC News tiếng Việt hôm 11/5 :
"Khi một chính quyền bị cạnh tranh bởi những mạng xã hội không nằm trong tầm kiểm soát của mình và họ cũng không thể dẹp bỏ hoàn toàn được do cân nhắc về lợi ích và chi phí, thì họ có thể tiến tới một giải pháp thỏa hiệp. Đó là họ có thể ra các quy định, các điều kiện về hoạt động livestream trên các nền tảng này để dễ dàng kiểm soát".
Trong đề nghị của Bộ Thông tin và truyền thông, điều kiện để một mạng xã hội có thể triển khai dịch vụ livestream là phải có giấy phép do Việt Nam cấp. Do đó, các mạng xã hội sẽ đối mặt với các lựa chọn : từ bỏ tính năng livestream tại Việt Nam ; hoặc xin giấy phép hoạt động mạng xã hội tại Việt Nam để tiếp tục duy trì tính năng này.
"Xét theo nhãn quan quản lý của chính quyền, theo tôi, họ có lý do để thực hiện việc siết chặt quản lý livestream".
"Có nhiều hình thức để kiểm soát các nội dung mà chính quyền không thích. Chẳng hạn họ có thể tác động để các nền tảng kiểm soát mức độ tiếp cận đối với các bài viết đó, tức là các bài viết đó không thể đến được với đông đảo người đọc, đến với công chúng có thể tới hàng chục triệu người ; hoặc họ can thiệp để gỡ nội dung. Đối với các nội dung livestream, tức truyền hình trực tiếp vốn có tác động rất lớn đối với người xem, việc hạn chế này sẽ giúp chính quyền ngăn chặn được sự lan tỏa rộng", ông Nguyễn Anh Tuấn nhận định.
Sức mạnh của livestream
Livestream trên mạng xã hội, đặc biệt là các nền tảng như Facebook và YouTube, đang ngày một phổ biến, trở thành phương tiện đầy sinh động và hữu hiệu cho người dân biểu đạt ý kiến, tường thuật các sự việc mà mình chứng kiến, hoặc thực hiện các hoạt động kinh doanh, từ thiện.
Chia sẻ với BBC News tiếng Việt hôm 11/5, doanh nhân Trương Văn Hoàng, người thường xuyên sử dụng livestream để huấn luyện nhân viên, quảng bá sản phẩm, chia sẻ :
"Đầu tiên, sức mạnh của công cụ livestream trên facebook đến từ việc nó là công cụ miễn phí, dễ sử dụng cho bất kỳ người nào".
"Không chỉ các công ty mà mỗi một cá nhân, những người bán hàng online nhỏ lẻ đều có thể sử dụng nó để tiếp cận khách hàng".
Ông Hoàng dẫn ví dụ :
"Có một chị trong hệ thống phân phối của tôi, khi phát hiện hàng của mình bị làm giả, chị đã livestream để giúp khách hàng phân biệt hàng thật, hàng giả ngay tức thì. Hình thức này rất trực quan, sinh động và tức thời. Nếu phản ánh lên báo, đài truyền hình thì sẽ phải chờ rất lâu, khi đó có thể khủng hoảng đã trở nên trầm trọng, không giải quyết được. Vì thế, livestream còn là hình thức xử lý khủng hoảng tốt, kịp thời cho các doanh nghiệp".
Một khía cạnh khác của livestream, nhà báo Trương Châu Hữu Danh (hiện có khoảng 125.000 người theo dõi trên trang FB cá nhân) đánh giá đây là một công cụ tác nghiệp báo chí quan trọng :
"Cái hay của hình thức này là mọi việc đều công khai. Anh làm đúng, làm sai đều được phản ánh trên đó", ông chia sẻ với BBC News tiếng Việt hôm 12/5.
Cảnh live stream của nhà báo Trương Châu Hữu Danh với dòng trạng thái ghi rằng "Phiên tòa công khai xử Huệ Như, cấm mọi người bước vào cổng tòa" – có gần 42.000 lượt xem và 427 lượt chia sẻ
Từ thực tế tác nghiệp của mình, nhà báo Hữu Danh cho biết thêm :
"Khi mình tác nghiệp bằng hình thức livestream, những kẻ quấy phá cũng phải kiêng dè. Như có lần mình làm ở trạm BOT, có những kẻ đeo khẩu trang xuất hiện, mình gọi đó là những người ‘đeo khẩu trang ngành’. Họ đeo khẩu trang để không bị thấy mặt khi mình đang livestream".
"Tuy nhiên, đôi khi việc livestream cũng bị lạm dụng. Chẳng hạn có tai nạn giao thông xảy ra, không thấy ai tới hỗ trợ nạn nhân, trong khi lại có một chục, hai chục máy điện thoại được lôi ra để quay. Hiện nay thì có kiểu đó, khi các Facebooker, YouTuber bất chấp mọi thứ chỉ để có được cảnh quay mà họ muốn", ông nói thêm.
Nhà báo Hữu Danh cho rằng cần có các biện pháp quản lý để tránh những phiền nhiễu mà một số người sử dụng hình thức livestream gây ra, chẳng hạn có những người livestream mà ảnh hưởng đến quyền nhân thân của người khác. "Không cần phải cấm livestream mà chỉ nên quản lý các khía cạnh như bảo đảm quyền nhân thân, siết chặt các tiêu chuẩn cộng đồng", ông đề xuất.
Trong khi đó, doanh nhân Trương Văn Hoàng cho rằng việc quy định các thủ tục đăng ký phức tạp cần phải được xem xét một cách thận trọng, tránh làm khó những người đang sử dụng công cụ này để tạo ra giá trị cho bản thân và xã hội.
"Nếu việc đăng ký, cấp phép mà kèm theo sự bảo vệ của nhà nước đối với người dùng, thì điều này có thể là tốt", ông nói thêm.
Mối nguy cho người sử dụng
Kiểm soát chặt Facebook và các mạng xã hội nước ngoài cùng người sử dụng các nền tảng này là nỗ lực xuyên suốt của chính phủ Việt Nam trong nhiều năm qua.
Luật An ninh mạng có hiệu lực từ ngày 1/1/2019 cùng nhiều quy định khác là sự cụ thể hóa ý chí ấy của chính quyền.
Chính phủ Việt Nam từng nhiều lần cho biết họ đã yêu cầu các mạng Facebook, YouTube gỡ bỏ các "nội dung xấu", chống chính quyền. Trong khi đó, đại diện các mạng xã hội nói trên không chính thức xác nhận các tuyên bố đó.
Tuy nhiên, vào tháng 4/2020, Reuters dẫn nguồn tin riêng cho biết Facebook đã đồng ý kiểm duyệt các nội dung được người dùng đăng tải sau khi phía Việt Nam hạn chế tốc độ truy cập vào mạng này tại Việt Nam.
Đánh giá về sự thỏa hiệp và kiểm soát trên, nhà hoạt động Nguyễn Anh Tuấn cho rằng đó là những diễn biến đáng lo ngại.
"Sở dĩ người dân ở Việt Nam được hưởng một chút gì đó gọi là tự do biểu đạt, một phần nhờ vào việc các nền tảng như Facebook nằm ngoài sự kiểm soát của chính quyền. Dù nhiều người phát ngôn xong, tức là được tự do phát ngôn, sau đó mất tự do sau phát ngôn, nhưng ít ra họ đã có cơ hội lên tiếng", ông đánh giá.
Nhà báo Trương Châu Hữu Danh cùng nhóm Báo Sạch đã live stream buổi Thực nghiệm điều tra tại Bưu Điện Cầu Voi nơi xảy ra án mạng bị tòa quy kết cho Hồ Duy Hải. Thời gian đi bộ từ Bưu Điện Cầu Voi cùng trong buổi tối ra chỗ bán trái cây, vừa tiếp chuyện với hai người khác rồi quay lại Bưu điện chỉ mất đúng 5 phút rưỡi. Từ đó nhóm thực nghiệm kết luận rằng không có ai kịp lên kế hoạch hiếp dâm khi khoảng trống chỉ có 5 phút và quy kết này đối với Hồ Duy Hải là không có giá trị
"Nhưng với những diễn biến mới, chẳng hạn có những thỏa hiệp như vậy, thì nó gây ra quan ngại lớn".
"Khi đó quyền tự do ngôn luận sẽ bị hạn chế. Ví dụ bài viết họ đăng lên bị gỡ đi, hoặc bị hạn chế hiển thị. Đó là những nguy cơ thấp, vì mình có thể tìm các nền tảng khác để biểu đạt", ông Nguyễn Anh Tuấn nói.
"Nguy cơ lớn hơn, đó là việc nhân thân của người dùng có thể bị tiết lộ, chia sẻ với chính quyền. Khi đó an toàn cho bản thân người dùng sẽ bị đe dọa. Đó là nguy cơ rất lớn".
Liên quan đến Việt Nam tắt máy chủ Facebook và sự nhượng bộ của Facebook đối với áp lực từ chính phủ Việt nam, ông Dương Ngọc Thái, Kỹ sư an ninh mạng đang làm việc tại Google (Hoa Kỳ) có bài viết trên BBC News Việt nam phân tích rõ hơn hệ lụy của sự việc này.
"James Pearson, trưởng đại diện Reuters ở Việt Nam, dẫn lời hai nguồn tin cho biết máy chủ của Facebook đặt ở Viettel và VNPT đã bị tắt trong vòng 7 tuần, từ giữa tháng 2 đến đầu tháng 4 năm nay. Các máy chủ này chỉ được mở lại sau khi Facebook đồng ý tăng cường kiểm duyệt các nội dung "chống chính phủ".
Theo VietnamNet, khi người dân than phiền vào Facebook chập chờn, VNPT và Viettel đã giải thích như sau :
Trước những phàn nàn của người dùng Internet, mới đây một số nhà mạng lớn trong nước đã lên tiếng để trấn an người dùng.
Chia sẻ trên fanpage của mình, nhà mạng VNPT đưa ra lời giải thích, hiện tượng đường truyền Facebook không ổn định là do vấn đề kết nối tới máy chủ quốc tế. Đây cũng là cách lý giải được đưa ra bởi nhà mạng Viettel.
Cả VNPT và Viettel đều cho biết đang tích cực phối hợp cùng các đơn vị đối tác liên quan để kiểm tra nhằm khác phục triệt để. Trên fanpage của mình, hai đơn vị này cũng ngỏ lời mong người sử dụng thông cảm.
Tại sao Facebook lại đặt máy chủ ở Việt Nam ? Tôi không rõ thiết kế của Facebook, nhưng để tối ưu tốc độ phục vụ người dùng các công ty sẽ muốn đặt máy chủ càng gần người dùng càng tốt. Cách tốt nhất là thuê chỗ ở trung tâm dữ liệu của các nhà cung cấp dịch vụ Internet.
Dòng trạng thái trên Facebook của nhà hoạt động Trịnh Bá Tư với lời kêu cứu rằng các thông tin của anh từ 31/12/2019 cho đến 09/02/2020 về vụ tấn công của Bộ Công an Việt nam vào làng Đồng Tâm đã bị Facebook ẩn khỏi trang cá nhân mà không có bất cứ thông báo nào
Các máy chủ này thường sẽ không có chứa dữ liệu riêng tư của người dùng, mà chỉ chứa những nội dung mà ai cũng xem được. Khi các máy chủ này bị tắt đi, Facebook vẫn hoạt động được, nhưng tốc độ sẽ giảm xuống vì lúc này người dùng sẽ phải kết nối thẳng đến trung tâm dữ liệu của Facebook đặt ở Singapore, Đài Loan hay Hong Kong.
Nếu thông tin Reuters đưa là chính xác, việc Facebook đồng ý kiểm duyệt đi ngược lại với cam kết bảo vệ tự do ngôn luận mà Mark Zukerberg đã nhấn mạnh trong một bài phát biểu ở Georgetown University hồi tháng 10/2019. Tôi hi vọng Ủy ban Việt Nam của Quốc hội Mỹ sẽ sớm có phiên điều trần về việc này.
Việc Chính phủ Việt Nam yêu cầu Facebook phải kiểm duyệt nội dung "chống chính phủ" mà không thể tự làm, chứng tỏ Chính phủ Việt Nam vẫn chưa thể tự ý xóa nội dung hay truy cập dữ liệu người dùng Facebook để xác định ai đã gửi bài gì, rồi dùng "các biện pháp nghiệp vụ" để ngăn chặn họ. Đây có thể xem là một tin vui cho những ai vẫn đang còn kỳ vọng về một môi trường Internet tự do cho Việt Nam.
Tin Việt Nam tắt máy chủ của Facebook để tăng cường kiểm duyệt sẽ làm lu mờ hình ảnh một Việt Nam đang rất đẹp giữa đại dịch Cúm Vũ Hán. Quyết định này cho thấy rõ bản chất của Luật An ninh mạng. Luật này yêu cầu các công ty Internet quốc tế phải đặt máy chủ và dữ liệu người dùng ở Việt Nam và bây giờ thì chúng ta đã hiểu tại sao những người tạo ra luật này muốn như vậy". Kỹ sư Dương Ngọc Thái nhận định.
Kể từ đây về sau, có công ty Internet quốc tế nào còn muốn đầu tư lâu dài hay mở văn phòng ở Việt Nam ? Máy tính tắt thì thôi, chứ có công ty nào muốn nhân viên của mình trở thành con tin. Tôi đã từng hỏi chính sách của Việt Nam như thế nào để rồi chỉ yêu cầu mở văn phòng thôi, chứ chưa nói đầu tư hay chuyển giao công nghệ gì, mà Facebook vẫn không muốn vào Việt Nam ? Hôm nay chúng ta đã có câu trả lời.
Nếu các công ty Internet quốc tế không mở văn phòng, không đầu tư, xây dựng hạ tầng ở Việt Nam để phục vụ người Việt Nam tốt hơn, ai sẽ chịu trách nhiệm về thiệt hại này của người dân ? Bao nhiêu người đang kiếm sống nhờ vào Facebook. Việc tắt máy chủ Facebook cũng đặt dấu chấm hết cho hi vọng thuyết phục các nhà cung cấp dịch vụ điện toán đám mây như Amazon đem công nghệ vào Việt Nam. Không ai ngu đến nỗi đầu tư vài trăm triệu USD để rồi người khác muốn tắt là tắt. Thiếu một hạ tầng điện toán đám mây hiện đại sẽ khiến những nghị quyết 4.0 mãi vẫn còn nguyên giá trị.
Vai trò của Facebook ở Việt Nam không chỉ là nơi người ta gặp gỡ, trao đổi, kinh doanh, mua bán mà còn là nơi người dân tìm kiếm tự do và bình đẳng.
Người Mỹ có thành ngữ "san phẳng sân chơi" (level the playing field), ý nói muốn tạo ra một sân chơi bình đẳng cho tất cả mọi người. Bình đẳng ở đây không có nghĩa là bình đẳng đầu ra, tức là làm theo năng lực hưởng theo nhu cầu theo chủ nghĩa cộng sản duy lý nhã kỳ, mà cũng không có nghĩa là bình đẳng đầu vào, vì không có cách nào khiến người sinh ra ở Chắc Cà Đao cũng có nhiều cơ hội như người sinh ra ở Sài Gòn. Bình đẳng ở đây là bình đẳng về luật chơi.
Luật chơi ở Việt Nam có thể tóm gọn trong bốn câu vè mà ai cũng đã từng nghe :
Thứ nhất hậu duệ
Thứ nhì quan hệ
Thứ ba tiền tệ
Đứng chót trí tuệ
Bao nhiêu bất công, oan trái, trì trệ của xã hội có thể truy ra nguồn gốc từ luật chơi oái ăm này. Đây không phải vấn đề của riêng Việt Nam.
Ở đâu và thời nào thì người có tiền, có quyền và có quan hệ cũng muốn thay đổi luật chơi theo hướng có lợi cho họ, nhưng một xã hội thông minh sẽ thiết lập các thể chế để ngăn chặn, phát hiện và xử lý bọn chơi ăn gian. Họ sẽ có tam quyền phân lập". "Họ sẽ đặt chính phủ dưới sự kiểm soát của các đảng phái chính trị đối lập. Họ sẽ có những tờ báo độc lập, những tổ chức xã hội dân sự để kiểm soát chính quyền và tất cả những ai muốn chơi xấu. Việt Nam thiếu tất cả những thể chế như vậy, thành ra người Việt chưa bao giờ có một sân chơi bình đẳng". Ông Dương Ngọc Thái, Kỹ sư an ninh mạng đang làm việc tại Google (Hoa Kỳ) đưa ra kết luận.
Lan Anh (Hà Nội)
Nguồn : Thoibao.de, 13/05/2020
**********************
Tại sao chính quyền Việt Nam muốn siết chặt 'livestream' trên Facebook ?
Bùi Thư, BBC, 12/05/2020
Nhà hoạt động Việt Nam đánh giá rằng chính phủ siết chặt 'livestream' trên Facebook để tiếp tục 'độc quyền' truyền thông, đặc biệt là truyền hình.
Chính quyền Việt Nam đẩy mạnh kiểm soát mạng xã hội, thắt chặt quản lý hình thức livestream - Ảnh minh họa
Trong những động thái mới nhất nhằm kiểm soát mạng xã hội, Bộ Thông tin và truyền thông đã đưa ra các đề xuất siết chặt quản lý hoạt động livestream (phát truyền hình trực tuyến).
"Đối với các chính phủ chuyên chế, một trong các lĩnh vực mà họ muốn độc quyền là truyền thông. Và trong truyền thông thì các thể loại nghe nhìn có sức ảnh hưởng rất lớn", nhà hoạt động Nguyễn Anh Tuấn chia sẻ với BBC News tiếng Việt hôm 11/5.
"Do đó, nếu kiểm soát được các phương tiện truyền thông nghe nhìn, khả năng chính phủ thao túng xã hội, bắt xã hội vâng lời sẽ trở nên dễ dàng".
'Phải có giấy phép'
Báo Pháp luật Việt Nam hồi đầu tháng 5/2020 đưa tin Bộ Thông tin và truyền thông đang đề nghị xây dựng Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 72/2013/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông tin trên mạng.
Một trong những điểm mới được đề xuất là quy định chỉ các mạng xã hội đã được cấp phép mới có quyền thu phí sử dụng dịch vụ dưới mọi hình thức và cung cấp dịch vụ livestream.
Việc bắt buộc các mạng xã hội phải có giấy phép được coi là một nỗ lực nhằm kiểm soát các nền tảng như Facebook, YouTube tại Việt Nam.
Trước đó, vào tháng 8/2019, trong bản báo cáo gửi tới Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, Bộ Thông tin và truyền thông cho biết sẽ chỉ cho phép các tài khoản định danh mới được phát sóng trực tiếp, tức livestream trên Facebook.
Phân tích những bước đi này, nhà hoạt động xã hội Nguyễn Anh Tuấn (FB hiện có gần 80.000 người theo dõi) nhận định với BBC News tiếng Việt hôm 11/5 :
"Khi một chính quyền bị cạnh tranh bởi những mạng xã hội không nằm trong tầm kiểm soát của mình và họ cũng không thể dẹp bỏ hoàn toàn được do cân nhắc về lợi ích và chi phí, thì họ có thể tiến tới một giải pháp thỏa hiệp. Đó là họ có thể ra các quy định, các điều kiện về hoạt động livestream trên các nền tảng này để dễ dàng kiểm soát".
Trong đề nghị của Bộ Thông tin và truyền thông, điều kiện để một mạng xã hội có thể triển khai dịch vụ livestream là phải có giấy phép do Việt Nam cấp. Do đó, các mạng xã hội sẽ đối mặt với các lựa chọn : từ bỏ tính năng livestream tại Việt Nam ; hoặc xin giấy phép hoạt động mạng xã hội tại Việt Nam để tiếp tục duy trì tính năng này.
"Xét theo nhãn quan quản lý của chính quyền, theo tôi, họ có lý do để thực hiện việc siết chặt quản lý livestream".
"Có nhiều hình thức để kiểm soát các nội dung mà chính quyền không thích. Chẳng hạn họ có thể tác động để các nền tảng kiểm soát mức độ tiếp cận đối với các bài viết đó, tức là các bài viết đó không thể đến được với đông đảo người đọc, đến với công chúng có thể tới hàng chục triệu người ; hoặc họ can thiệp để gỡ nội dung. Đối với các nội dung livestream, tức truyền hình trực tiếp vốn có tác động rất lớn đối với người xem, việc hạn chế này sẽ giúp chính quyền ngăn chặn được sự lan tỏa rộng", ông Nguyễn Anh Tuấn nhận định.
Sức mạnh của livestream
Livestream trên mạng xã hội, đặc biệt là các nền tảng như Facebook và YouTube, đang ngày một phổ biến, trở thành phương tiện đầy sinh động và hữu hiệu cho người dân biểu đạt ý kiến, tường thuật các sự việc mà mình chứng kiến, hoặc thực hiện các hoạt động kinh doanh, từ thiện.
Chia sẻ với BBC News tiếng Việt hôm 11/5, doanh nhân Trương Văn Hoàng, người thường xuyên sử dụng livestream để huấn luyện nhân viên, quảng bá sản phẩm, chia sẻ :
"Đầu tiên, sức mạnh của công cụ livestream trên facebook đến từ việc nó là công cụ miễn phí, dễ sử dụng cho bất kỳ người nào".
"Không chỉ các công ty mà mỗi một cá nhân, những người bán hàng online nhỏ lẻ đều có thể sử dụng nó để tiếp cận khách hàng".
Ông Hoàng dẫn ví dụ :
"Có một chị trong hệ thống phân phối của tôi, khi phát hiện hàng của mình bị làm giả, chị đã livestream để giúp khách hàng phân biệt hàng thật, hàng giả ngay tức thì. Hình thức này rất trực quan, sinh động và tức thời. Nếu phản ánh lên báo, đài truyền hình thì sẽ phải chờ rất lâu, khi đó có thể khủng hoảng đã trở nên trầm trọng, không giải quyết được. Vì thế, livestream còn là hình thức xử lý khủng hoảng tốt, kịp thời cho các doanh nghiệp".
Một khía cạnh khác của livestream, nhà báo Trương Châu Hữu Danh (hiện có khoảng 125.000 người theo dõi trên trang FB cá nhân) đánh giá đây là một công cụ tác nghiệp báo chí quan trọng :
"Cái hay của hình thức này là mọi việc đều công khai. Anh làm đúng, làm sai đều được phản ánh trên đó", ông chia sẻ với BBC News tiếng Việt hôm 12/5.
Từ thực tế tác nghiệp của mình, nhà báo Hữu Danh cho biết thêm :
"Khi mình tác nghiệp bằng hình thức livestream, những kẻ quấy phá cũng phải kiêng dè. Như có lần mình làm ở trạm BOT, có những kẻ đeo khẩu trang xuất hiện, mình gọi đó là những người 'đeo khẩu trang ngành'. Họ đeo khẩu trang để không bị thấy mặt khi mình đang livestream".
"Tuy nhiên, đôi khi việc livestream cũng bị lạm dụng. Chẳng hạn có tai nạn giao thông xảy ra, không thấy ai tới hỗ trợ nạn nhân, trong khi lại có một chục, hai chục máy điện thoại được lôi ra để quay. Hiện nay thì có kiểu đó, khi các Facebooker, YouTuber bất chấp mọi thứ chỉ để có được cảnh quay mà họ muốn", ông nói thêm.
Nhà báo Hữu Danh cho rằng cần có các biện pháp quản lý để tránh những phiền nhiễu mà một số người sử dụng hình thức livestream gây ra, chẳng hạn có những người livestream mà ảnh hưởng đến quyền nhân thân của người khác. "Không cần phải cấm livestream mà chỉ nên quản lý các khía cạnh như bảo đảm quyền nhân thân, siết chặt các tiêu chuẩn cộng đồng", ông đề xuất.
Trong khi đó, doanh nhân Trương Văn Hoàng cho rằng việc quy định các thủ tục đăng ký phức tạp cần phải được xem xét một cách thận trọng, tránh làm khó những người đang sử dụng công cụ này để tạo ra giá trị cho bản thân và xã hội.
"Nếu việc đăng ký, cấp phép mà kèm theo sự bảo vệ của nhà nước đối với người dùng, thì điều này có thể là tốt", ông nói thêm.
Mối nguy cho người sử dụng
Kiểm soát chặt Facebook và các mạng xã hội nước ngoài cùng người sử dụng các nền tảng này là nỗ lực xuyên suốt của chính phủ Việt Nam trong nhiều năm qua.
Luật An ninh mạng có hiệu lực từ ngày 1/1/2019 cùng nhiều quy định khác là sự cụ thể hóa ý chí ấy của chính quyền.
Chính phủ Việt Nam từng nhiều lần cho biết họ đã yêu cầu các mạng Facebook, YouTube gỡ bỏ các "nội dung xấu", chống chính quyền. Trong khi đó, đại diện các mạng xã hội nói trên không chính thức xác nhận các tuyên bố đó.
Tuy nhiên, vào tháng 4/2020, Reuters dẫn nguồn tin riêng cho biết Facebook đã đồng ý kiểm duyệt các nội dung được người dùng đăng tải sau khi phía Việt Nam hạn chế tốc độ truy cập vào mạng này tại Việt Nam.
Đánh giá về sự thỏa hiệp và kiểm soát trên, nhà hoạt động Nguyễn Anh Tuấn cho rằng đó là những diễn biến đáng lo ngại.
Giám đốc Điều hành Facebook, bà Sheryl Sandberg khẳng định trước Quốc hội Mỹ hồi tháng 9/2018 không đặt máy chủ ở Việt Nam và luôn giữ giá trị của Facebook.
"Sở dĩ người dân ở Việt Nam được hưởng một chút gì đó gọi là tự do biểu đạt, một phần nhờ vào việc các nền tảng như Facebook nằm ngoài sự kiểm soát của chính quyền. Dù nhiều người phát ngôn xong, tức là được tự do phát ngôn, sau đó mất tự do sau phát ngôn, nhưng ít ra họ đã có cơ hội lên tiếng", ông đánh giá.
"Nhưng với những diễn biến mới, chẳng hạn có những thỏa hiệp như vậy, thì nó gây ra quan ngại lớn".
"Khi đó quyền tự do ngôn luận sẽ bị hạn chế. Ví dụ bài viết họ đăng lên bị gỡ đi, hoặc bị hạn chế hiển thị. Đó là những nguy cơ thấp, vì mình có thể tìm các nền tảng khác để biểu đạt", ông Nguyễn Anh Tuấn nói.
"Nguy cơ lớn hơn, đó là việc nhân thân của người dùng có thể bị tiết lộ, chia sẻ với chính quyền. Khi đó an toàn cho bản thân người dùng sẽ bị đe dọa. Đó là nguy cơ rất lớn".
*********************
Hà Nội muốn chiếm quyền kiểm soát nội dung trang Wikipedia tiếng Việt ?
RFA, 11/05/2020
Theo thông tin được ghi nhận, hiện đang có cuộc bầu cử cộng đồng đối với thành viên ThiênĐế98 cho vị trí CheckUser, kiểm định viên, trên Wikipedia tiếng Việt, trang bách khoa toàn thư tự do trực tuyến và có thông tin cho rằng thành viên này là người của nhà nước Việt Nam. Điều này đã được báo cáo tới Wikimedia Foundation, tổ chức có nhiệm vụ hỗ trợ hoạt động của trang Wikipedia và phát triển các phiên bản đa ngôn ngữ.
Logo của trang Wikipedia. AFP
Một trong những dấu hiệu đáng ngờ được chỉ ra là việc thành viên ThiênĐế98 đã góp phần tạo ra Quy chế biểu quyết trên Wikipedia tiếng Việt với nội dung có nhiều điểm tương đồng với một mẫu văn bản pháp lý của chính phủ Việt Nam. Đồng thời, trong bản báo cáo này còn có đề ra những hành động xóa hoặc chỉnh sửa thông tin các bài viết với nội dung liên quan đến tham nhũng, chủ nghĩa dân tộc Việt Nam, hay thời bao cấp theo chiều hướng có lợi cho nhà nước Việt Nam.
Thành viên ThiênĐế98. Ảnh chụp màn hình trang Wikipedia
Trước sự việc trên, nhà hoạt động Lã Việt Dũng cho biết theo quan sát của anh khi sử dụng trang Wikipedia tiếng Việt để tra thông tin, việc nhà nước Việt Nam tìm cách khống chế và kiểm soát các nội dung được đăng trên trang này là có thật :
"Khi mà mình tra vấn đề lịch sử về Đảng cộng sản Việt Nam, một số vấn đề về an sinh xã hội, mình thấy rằng là trang Wikipedia Việt Nam đã tuyên giáo bị Đảng cộng sản Việt Nam khống chế rồi. Thông tin đã được sửa đổi và sai lệch đi rất nhiều. Mình nghĩ đầu tiên là cái cơ chế mở của Wikipedia, mọi người đều có thể đóng góp vào đó. Cái thứ hai, những nhà hoạt động ở Việt Nam thì thường họ cũng không để ý tới cập nhật thông tin trên Wikipedia lắm, đấy là chính quyền Việt Nam đã chiếm dụng gần như cái không gian mạng Wikipedia".
Theo anh Dũng, Wikipedia là trang tra cứu rất được ưu dùng và phổ biến trong giới học thuật ở Việt Nam, khi người dùng muốn tra cứu các khái niệm hay lịch sử của một nhân vật, sự kiện họ quan tâm. Vì thế mà chính quyền Việt Nam ra sức khống chế các nội dung được đăng :
"Về vấn đề quan trọng giữa Wikipedia và an ninh mạng, mình nghĩ mỗi cái nó có một vai trò khác nhau. Vấn đề về học thuật, lịch sử thì Wikipedia vẫn là một kênh tra cứu tốt ; chính quyền Việt nam họ đã, đang và sẽ tiếp tục khống chế kênh đó".
Wikipedia mang tính cộng đồng cao ; các nội dung đăng tải đều được đóng góp và bảo trì bởi các thành viên trên trang này. Chính vì lý do đó, những thành viên đóng góp các thông tin chỉ trích chính quyền Việt Nam thường bị đe dọa bắt bớ bởi thành viên khác được xưng là công an Việt Nam, theo thư báo cáo về cuộc bầu cử kiểm định viên của thành viên ThiênĐế98 được gửi đến Wikimedia Foundation.
Nội dung về tham nhũng ở Việt Nam đã bị thành viên ThiênĐế98 chỉnh sửa. Chụp màn hình trên trang Wikipedia
Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Giám đốc Sở Thông tin & Truyền thông Quảng Ngãi khi được hỏi về thông tin vừa nêu cho rằng điều đó phù hợp với quy định về an ninh mạng của nhà nước Việt Nam :
"Cứ nói thông tin sai, không đúng theo quy định của luật an ninh mạng, thì người ta sẽ xử theo luật thôi. Luật này khi người ta thông qua góp ý ở Quốc hội, giờ đã trở thành luật của Việt Nam rồi. Ăn thua luật quy định tùy theo mức, xử lý hành chính cho đến hình sự ; nhất là các tội liên quan đến chuyện chống chế độ. Nếu không đồng ý, (có thể) tham gia góp ý, phản kháng, nhưng nếu luồng lách, chống phá thế này, thế nọ gây hại cho vấn đề an ninh trật tự an toàn xã hội của nhà nước, thì người ta sẽ trị thôi, tùy theo mức độ".
Luật sư Nguyễn Văn Hậu, Phó Chủ tịch Hội Luật gia Thành phố Hồ Chí Minh, cho biết khi đăng hoặc viết thông tin trên trang Bách khoa trực tuyến như Wikipedia mà bị cho không đúng sự thật, có tính chất xuyên tạc lịch sử, người đăng đó nếu ở Việt Nam có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự cho hành vi vu khống :
"Người mà viết một thông tin mà không đúng sự thật, thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vu khống. Tức là về lịch sử, một trang, cuốn bách khoa về lịch sử, nhưng mà nó có tính chất xuyên tạc lịch sử, hoặc vu khống thì trong Bộ luật Hình sư Việt Nam có cái tội gọi là tội vu khống và người nói không đúng sự thật trong Bộ luật Hình sự Việt Nam có thể bị phạt tù từ 3 tháng cho đến 7 năm về tội vu khống".
Theo ý kiến của nhà hoạt động Lã Việt Dũng, anh nghĩ việc đòi truy tố người viết trên Wikipedia của chính quyền Việt Nam cho hành vi đăng tải thông tin sai sự thật là không khả thi, vì trang này được thiết kế với một không gian mở, tức mọi nội dung được đóng góp và quản lý với cộng đồng cùng các nguồn bằng chứng được liệt kê rõ.
Tuy nhiên, nếu sự thật thành viên ThiênĐế98 là người của nhà nước Việt Nam và trở thành CheckUser, hoặc kiểm định viên, của trang Wikipedia, ngoài việc có thể sửa đổi thông tin trên các bài đăng về nhà nước Việt Nam trên trang Wikipedia tiếng Việt, các cá nhân đóng góp nội dung nhạy cảm về chính phủ nước này có thể gặp nguy hiểm, vì CheckUser sẽ được quyền truy cập công cụ kiểm định để thu thập và kiểm tra thông tin IP (Internet Protocol) của các thành viên đăng tải thông tin trên trang này. Đây là việc có thể gây ra nhiều rủi ro bảo mật cho các thành viên đăng những thông tin trên Wikipedia mà chính phủ Việt Nam thấy bất lợi.
Nội dung về thời bao cấp bị chỉnh sửa bởi ThiênĐế98. Ành chụp màn hình trang Wikipedia
Anh S.H., một chuyên viên phần mềm làm việc tại tập đoàn điện toán VMWare, cho RFA biết nếu một ai đó có thông tin IP đích thực của người dùng, việc xác định vị trí máy chủ và ISP (Internet Service Provider, tức Nhà cung cấp Dịch vụ Internet) là việc rất dễ dàng. Từ đó, chính quyền có thể điều tra và xác minh danh tín của người dùng đăng tải thông tin.
Hiện tại, ngoài thư báo cáo về thành viên ThiênĐế98 đến Wikimedia Foundation, các cảnh báo về những hành động khả nghi của thành viên này cũng được thông báo trên mục Tin nhắn cho các bảo quản viên của trang Wikipedia tiếng Việt. Với số phiếu bầu hiện tại cho vị trí kiểm định viên CheckUser, thành viên này đã gần đạt được mục tiêu để nắm quyền hành này trong cộng đồng theo quy định.
RFA đã liên lạc với Wikimedia Foundation về sự việc trên qua email, điện thoại và đang chờ hồi âm cho vấn đề cụ thể vừa nêu.
Chức năng ‘livestream’ của Facebook ngày càng trở nên phổ biến với nhiều người sử dụng ở Việt Nam.
Công cụ mới rất mạnh mẽ
Theo chuyên gia công nghệ máy tính Hoàng Ngọc Diêu đang sống ở Úc thì chức năng ‘livestream’ của Facebook là một bước tiến vượt bực, từ chỉ có chuyển thông tin bằng chữ, hình ảnh chết, nay người sử dụng có thể chuyển hình ảnh sống động và ngay lập tức. Theo ông chuyện này sẽ thách thức vô cùng lớn đối với sự kiểm soát thông tin từ trước đến nay của đảng cộng sản :
"Nó tạo một sức ép ghê gớm lên hệ thống truyền thông chính thống của nhà cầm quyền. Nó trở thành một đối trọng khủng khiếp đối với hệ thống truyền thông chính mạch của đảng và nước cộng sản Việt Nam. Bới vì từ trước đến giờ nhà nước Việt Nam hay sử dụng những thông tin mập mờ, thiếu trung thực, thiếu khả tín, thì bây giờ live stream trên facebook nó lột trần những thông tin thiếu minh bạch, mờ ám, thiếu khả tín từ nguồn của thông tin chính mạch của đảng và nhà nước Việt Nam".
Trong nhiều cuộc biểu tình gần đây của ngư dân miền Trung chống Formosa, những người có quan tâm đến thời cuộc đều theo dõi được những diễn biến đó một cách trực tiếp trước khi báo chí nhà nước có khi đến vài ngày, và không kèm theo sự bình luận như của báo chí nhà nước.
Ông Nguyễn Lân Thắng, một người hoạt động xã hội và cũng thường xuyên đưa tin tức về nhiều diễn biến xã hội cho rằng chức năng live stream là vô cùng hữu dụng cho ông :
"Một phương tiện vô cùng, vô cùng tuyệt hảo đối với những người đấu tranh, những người muốn nói lên sự thật, đấu tranh cho một sự công bằng, muốn đất nước thực sự thay đổi. Phương tiện này đem lại cho chúng tôi một khả năng chuyển tin hết sức là nhanh chóng. Tất cả những sự kiện xảy ra trong đời sống. Nó là một bước tiến vượt bực".
Tuy nhiên ông Thắng cũng lo ngại là nhiều nhóm cũng sử dụng phương tiện mới như ông để đưa ra những thông tin mập mờ.
Một nhà báo trong nước là Phan Lợi từng làm trưởng văn phòng tờ Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh, nói về tính năng live stream, đưa tin trực tiếp và sống động của Facebook :
"Dấu hiệu trực tiếp có trên màn hình tạo nên một cảm giác tin cậy, theo thời gian thực. Bản thân chúng tôi cũng thực hiện chức năng này trong những cuộc hội đàm về thời sự, thì sự phản ứng là khá đông và tích cực. Bởi vì xu hướng bây giờ là người ta thích cảm nhận một không gian thực, con người thực và diễn ra thực".
Bên cạnh đó ông cũng thấy công cụ live stream này cũng bị lạm dụng bới nhiều công ty thương mại khi lập lại các chuwong trình đã làm của họ nhiều lần, đánh lừa người xem.
Song song với các nhóm bất đồng chính kiến, hoặc các nhóm hoạt động xã hội, truyền thông nhà nước cũng sử dụng những trang Facebook, chức năng live stream của nó. Nhà báo Phan Lợi cho biết :
"Về mặt thực dụng các tờ báo đều sử dụng kênh facebook để lan tỏa thông tin của mình, vì có một thực tế là bây giờ người đọc người ta không vào trang chủ của tờ báo để đọc nữa, mà nói theo ngôn ngữ bây giờ là đi theo lối của ông già Noel tụt từ trên ống khói xuống. Người ta xem trên youtube, share với bạn bè, trong nhóm. Thế cho nên nó bắt buộc về mặt thực dụng là các báo phải nhúng cái ứng dụng của Facebook vào các bài báo của mình".
Bản thân ông Lợi cho biết là ông không xem tin từ các trang báo nữa mà tìm qua Facebook.
Không chỉ các cơ quan truyền thông của nhà nước Việt Nam sử dụng chức năng live stream, chính phủ Việt Nam cũng bắt đầu live stream các cuộc họp báo của mình. Ông Phan Lợi đồng ý rằng cách làm này tạo sự minh bạch cao hơn :
"Về mặt lý thuyết thì có sự minh bạch cao hơn trong các cuộc họp báo, đối với người xem hơn là xem các báo tường thuật lại vì khi xem nó tường thuật lại thì những câu nói hớ, hay là những nội dung không có lợi thì sẽ bị lượt đi, thế nhưng trong các cuộc live stream thì nó sẽ thể hiện lên đầy đủ".
Thách thức của cả nhà nước lẫn xã hội dân sự
Mark Zuckerberg, Chủ tịch điều hành facebook cho biết sẽ loại bỏ những clip bạo lực đăng tải trên facebook. AFP photo
Đứng trước sự phổ biến ngày càng rộng của live stream, theo ông Nguyễn Lân Thắng, nhà nước Việt Nam đã sử dụng nhiều biện pháp kỹ thuật để cấm đoán như các thiết bị phá sóng sẽ được đưa đến nơi có xảy ra sự kiện để không cho những nhà báo tự do phát sóng live stream những gì đang diễn ra.
Một phương cách khác nữa là theo ông Thắng, một đội ngũ đông đảo nhân viên của cơ quan an ninh sẽ thường xuyên theo dõi Facebook để tìm cách ngăn chặn những dòng thông tin live stream.
Đánh giá về công cụ mới trong hoạt động minh bạch thông tin và dân chủ hóa, ông Thắng nói :
"Cái này nó thành công hay thất bại, việc họ làm thế nào để ngăn chận, hay là làm thế nào để những người hoạt động tận dụng phương tiện này để chiến đấu thì tôi không dám võ đoán, không dám đoán trước tương lai, nhưng trên thực tế rõ ràng là đây là một phương tiện hết sức hiệu quả và mạnh mẽ mà bên phía nhà nước họ phải cực kỳ cảnh giác và hết sức vất vả chống lại cái phương tiện này trong tay người đấu tranh".
Theo ông Phan Lợi, thì rất khó để nhà nước kiểm soát được việc sử dụng live stream vì các thiết bị kỹ thuật đã trở nên rẻ và dễ sử dụng, và hiện nay con số người sử dụng Facebook ở Việt Nam đã lên đến 40 triệu tài khoản. Theo ông thì trong tương lai nhà nước cũng sẽ phải tham gia vào cuộc đua thông tin bằng live stream :
"Khi những nhóm không phải chính phủ đưa tin lên thì về phía chính phủ họ cũng đưa tin lên, cạnh tranh và tranh giành bạn đọc. Cái điều này theo tôi thì đây là điều tích cực, vì người xem là người được lợi nhiều nhất, họ sẽ có nhiều nguồn thông tin mang tính đa chiều để chọn lọc".
Vào cuối tháng tư năm 2017, Bộ thông tin và truyền thông Việt Nam có buổi làm việc với Facebook và yêu cầu công ty này gỡ bỏ những nội dung theo họ là xấu.
Trong buổi làm việc đó Facebook đưa ra lời hứa là những nội dung xấu sẽ được gỡ bỏ. Ông Phan Lợi đánh giá về buổi làm việc đó :
"Họ (các công ty lớn) có chính sách cộng đồng, chẳng cần chính phủ yêu cầu thì tự họ cũng xử lý những clip có tính bạo lực, tin giả, xâm phạm và hình ảnh hay thông tin riêng tư, hay là kích động tôn giáo,… tóm lại là những giá trị mang tính phổ quát toàn cầu, mà không công ty hay tổ chức nào khuyến khích cả. Thì tôi cho là chuyện gặp gỡ và hứa hẹn ấy là chuyện hết sức bình thường".
Đầu tháng năm 2017, Facebook tuyên bố thuê mướn thêm nhân viên để loại bỏ những nội dung có tính cách bạo lực đăng tải trên trang mạng xã hội này.
Theo ông Phan Lợi, vấn đề còn lại là tiêu chuẩn như thế nào là xấu có thể sẽ rất khác nhau giữa các nhà cung cấp như Facebook, Youtube, so với chính phủ Việt Nam, và ông nói tiếp rằng số lượng gỡ bỏ không thấm gì so với số lượng mới phát tán trên mạng, và ông nghĩ rằng những người làm cố vấn về truyền thông cho chính phủ Việt nam cũng phải hiểu điều đó.
Kính Hòa, phóng viên RFA
Nguồn : RFA, 05/05/2017
