Thông Luận

"Tiến thoái lưỡng nan" về Myanmar là "bóng ma" thứ nhất. Chín nước Đông Nam Á sẽ khó duy trì rốt ráo được nguyên tắc "bất can thiệp" với đường lối cứng rắn của tập đoàn quân phiệt. Tình thế lưỡng nan này sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến vai trò trung gian của khối sắp tới khi Campuchia làm Chủ tịch và đó sẽ là "bóng ma" thứ hai.

Thế lưỡng nan về Myanmar thể hiện ngay trong hàng loạt Hội nghị Cấp cao của ASEAN từ 26 – 28/10. Hình minh họa Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính tham dự buổi họp Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 39 trực tuyến.

Myanmar sẽ phải hối tiếc

Thế lưỡng nan về Myanmar thể hiện ngay trong hàng loạt Hội nghị Cấp cao của ASEAN từ 26 – 28/10, nhưng đặc biệt là tại Thượng đỉnh Đông Á lần thứ 16 ngày 27/10 (EAS). Một mặt, rõ ràng là toàn khối đã "tẩy chay" Myanmar, nhưng trong Tuyên bố cuối cùng của Chủ tịch Brunei, Quốc vương Hassanal Bolkiah vẫn nhân danh mười nước để "truyền chỉ" trong 25 trang giấy. Nhưng đồng thời, toàn khối vẫn phải "rửa mặt" cho tập đoàn quân sự bằng lời thanh minh, ASEAN không "đuổi" lãnh đạo nhóm đảo chính ra khỏi "cuộc chơi", vị trí trống vắng trên màn hình trực tuyến là do tập đoàn quân sự Myanmar từ chối không tham dự. Quả thật, ngoại giao là nghệ thuật của những điều có thể. Nhưng liệu "trò ảo thuật" này còn kéo dài được bao lâu, khi mà sự đánh giá chung về năng lực của các nước ASEAN trong việc duy trì an ninh của chính họ, không chỉ thông qua cơ sở hạ tầng và sức mạnh quân sự, mà còn thông qua các hoạt động ngoại giao và quản trị đất nước.

Ngày 1/11, theo tờ Straits Times (Singapore), Myanmar và lãnh đạo lực lượng đảo chính Min Aung Hlaing sẽ phải hối tiếc, vì đã bỏ lỡ cơ hội tham gia các cuộc Hội nghị Cấp cao ASEAN và Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á (EAS) năm nay. Đây là những cuộc họp có nhiều ý nghĩa. Mặc dầu giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn còn nhiều vấn đề tranh cãi, nhưng bầu không khí nhìn chúng khá thân thiện. Cả hai cường quốc đã có cùng một giọng điệu mang tính xây dựng về các vấn đề quan tâm chung như hợp tác y tế công cộng, đối phó với biến đổi khí hậu. Thậm chí, các bên còn cùng bảo trợ cho một tuyên bố về sự phục hồi bền vững. Đặc biệt, "Tầm nhìn ASEAN về không gian Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương" (AOIP) cũng đã nhận được sự ủng hộ vững chắc và mạnh mẽ. Theo Straits Times, sẽ là thảm kịch nếu như các nhà lãnh đạo quân sự Myanmar tiếp tục đánh giá sai tinh thần và quyết tâm của ASEAN, hoặc nuôi ảo tưởng rằng, áp lực sẽ giảm bớtnếu Campuchia tiếp nhận ghế Chủ tịch vào năm sau.

Chín tháng sau ngày đảo chính, sáng ngày 1/11, trong một phát biểu trên truyền hình quốc gia, Thống tướng Min Aung Hlaing đã đưa ra lời kêu gọi : "Giờ là lúc toàn thể dân tộc phải chung sức phấn đấy xây dựng quốc gia, bảo đảm sự phát triển và phồn vinh của đất nước". Tại các cuộc họp khu vực vừa kết thúc tuần trước, các nhà lãnh đạo thế giới, trong đó có Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden, vẫn tiệp tục bày tỏ quan ngại về tình hình ở Myanmar và kêu gọi chính quyền thực hiện cam kết về sự nhất trí 5 điểm trong cuộc họp của các nhà lãnh đạo ASEAN hồi tháng 4/2021. Cũng đúng vào ngày 1/11, ông Mahn Win Khaing Than, Thủ tướng của Chính phủ Thống nhất Quốc gia (NUG), một chính phủ tồn tại song song với chính quyền quân phiệt, đã cam kết thúc đẩy quan hệ với các nước láng giềng Trung Quốc, Ấn Độ và ASEAN, cũng như mở rộng các khu vực do phe đối lập kiểm soát trên toàn quốc.

Vậy là, tuy ASEAN vừa vượt qua được một cột mốc quan trọng với Myanmar tại Thượng đỉnh 38 và 39, nhưng tương lai trước mặt, còn nhiều cột mốc khác đang chờ các bên, từ cả hai phía, tập đoàn quân phiệt và chính phủ đối lập, cùng với các nước trong khối, sẽ tiếp tục "xắn tay" để xử lý khủng hoảng. Trong một diễn biến liên quan, gặp nhau bên lề Hội nghị Thượng đỉnh về khí hậu (COP26) ở Glasgow, Tổng thống Mỹ Biden và Tổng thống Indonesia Widodo "bày tỏ sự lo ngại về cuộc đảo chính ở Myanmar và kêu gọi quân đội Myanmar phải chấm dứt bạo lực, thả tất cả các tù nhân chính trị và nhanh chóng vãn hồi nền dân chủ". Tổng thống Biden cũng đã bày tỏ sự ủng hộ đối với lập trường của ASEAN liên quan đến Myanmar, quốc gia mà người đứng đầu quân đội đã bị cấm tham gia các Hội nghị Thượng đỉnh trực tuyến của khối vào tuần trước.

Vai trò trung gian bấp bênh

Theo hãng tin Reuters, trong Hội nghị Thượng đỉnh tuần qua, Thủ tướng Campuchia Hun Sen đã lên tiếng chỉ trích Myanmar và khẳng định rằng, không phải ASEAN loại Myanmar khỏi cuộc họp, mà chính quyền quân sự Myanmar đã từ bỏ quyền của mình. Ông Hun Sen thừa nhận, hiện nay, chúng ta đang ở trong tình trạng "ASEAN – 1". Điều này không phải do ASEAN, mà tại Myanmar. Đúng vào ngày ông Hun Sen được Brunei trao lại chức Chủ tịch ASEAN tại lễ chuyển giao hôm 28/10, Văn phòng của ông Hun Sen đã chia sẻ một bài bình luận trên Twitter. Bài bình luận này là từ Hãng thông tấn Campuchia (AKP) có đoạn : "Campuchia nên thành lập một lực lượng đặc nhiệm để làm việc với các bên xung đột ở Myanmar một cách lặng lẽ, hoặc thông qua ‘ngoại giao cửa hậu’ để chia sẻ kinh nghiệm về vãn hồi hoà bình và thực thi chính sách cùng có lợi cho tất cả các bên Myanmar ".

Vai trò trung gian của khối sắp tới khi Campuchia làm Chủ tịch và đó sẽ là "bóng ma" thứ hai.

Tuy nhiên, khi các hãng truyền thông quốc tế đặt câu hỏi, tại sao Văn phòng Thủ tướng lại liên quan đến bài bình luận của AKP, người phát ngôn chính phủ Campuchia Phay Siphan cho biết, bài viết này hoàn toàn là quan điểm cá nhân của một quan chức thuộc Học viện Hoàng gia Campuchia và nó không phản ánh quan điểm của chính phủ. Ông Phay Siphan nói thêm : "Hiện còn quá sớm để nói bất cứ điều gì. Thủ tướng Hun Sen sẽ cố gắng hết sức để giải quyết cuộc khủng hoảng Myanmar. Bình luận này của người phát ngôn chính phủ được đưa ra sau khi hàng Reuters thông tin về việc Ngoại trưởng Campuchia Prak Sokhonn khẳng định, Campuchia sẽ tiếp tục gây áp lực với chính quyền quân sự để mở một cuộc đối thoại với các đối thủ của họ. Chín tháng sau cuộc đảo chính ngày 1/2/2021 của quân đội, các lực lượng an ninh ở Myanmar đã giết hại 1.220 dân thường và bắt giữ ít nhất 7.049 người,chủ yếu là qua các cuộc đàn áp biểu tình chống chính quyền quân sự .

Thật ra, các nước ASEAN không xa lạ gì với những hệ luỵ mà quân đội Myanmar gây ra, hoặc các cuộc đảo chính ở các nước thành viên, bao gồm cả ở Campuchia và Thái Lan. Myanmar cùng gia nhập ASEAN với Lào khi khối này mở rộng năm 1997 và lúc ấy lẽ ra còn bao gồm thêm cả Campuchia. Nhưng rồi việc gia nhập của Campuchia bị ‘trật đường ray" do cuộc đảo chính của Hun Sen chống lại đối tác của ông trong chính phủ liên minh được thành lập sau nhiều thập kỷ chiến tranh. Cách tiếp cận của ASEAN đối với chế độ Myanmar trong những năm 1990 và thập kỷ đầu tiên của thế kỷ này được gọi là "sự can dự xây dựng". Cách tiếp cận này bị chỉ trích rộng rãi, vì nó tạo điều kiện cho các tướng lĩnh quân sự kéo dài "sự cai trị mang tính phá hoại của họ".

Một số nhà phân tích cho rằng Campuchia có thể duy trì lập trường mạnh mẽ hơn mức độ mà ASEAN đã đưa ra trong việc cấm tướng Min Aung Hlaing tham dự hồi nghị vừa qua. Nguyên Bí thư Thường trực Bộ Ngoại giao Thái Lan Sihasak Phuangketkeow vừa phát biểu trong cuộc Hội thảo trực tuyến về "Cuộc khủng hoảng Thái Lan và Myanmar" do Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS) ở Singapore tổ chức hôm 27/10 rằng, ông "rất lạc quan về việc Campuchia sẽ tiếp tục những gì ASEAN đã và đang làm và tôi chắc chắn rằng, chúng ta sẽ thấy nhiều hoạt động tích cực hơn ở Campuchia". Theo ông Sihasak, ASEAN đã quá tự mãn về những phát triển ở Myanmar và thậm chí đã bảo vệ nước này trong một thời gian khá dài. Rồi ông kết luận : "Tôi nghĩ thật sự rất khó để chúng ta tiếp tục bảo vệ Myanmar bằng mọi giá". Tâm trạng mâu thuẫn này xuất phát từ chỗ, các thành viên ASEAN thường có những lợi ích và những nghị trình chính trị khác nhau. Vai trò trung gian của cả khối bấp bênh là chuyện dễ hiểu (TTXVN 1/11/2021, số 247/TTX).

Hoàng Trường

Nguồn : VOA, 03/11/2021

Liên Hiệp Quốc lập ủy ban điều tra quân đội Myanmar (RFA, 30/05/2017)

Hội Đồng Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc mới thành lập một ủy ban điều tra liên quan đến các cáo buộc về những hành động tàn bạo mà binh sĩ và an ninh Miến Điện đã làm đối với người Hồi Giáo Rohingya trong thời gian vừa qua.

Bà Yanghee Lee, báo cáo viên Đặc biệt của LHQ về tình hình nhân quyền ở Myanmar, thăm trại Blud Khali Rohingya ở Cox's Bazar vào ngày 21 tháng 2 năm 2017. AFP photo

Quyết định thành lập ủy ban điều tra được Hội Đồng Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc bỏ phiếu từ hồi tháng Ba năm nay, nhưng đến giờ mới thành hình.

Thông cáo của Hội Đồng Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc cho hay ủy ban gồm 3 người, lãnh trách nhiệm phải điều tra khẩn cấp về những hành động binh sĩ và lực lượng an ninh Miến đã làm đối với người Rohingya, đặc biệt là những trường hợp xảy ra ở bang Rakhine, nơi được nói là người Rohingya không chỉ bị bạc đãi, mà còn bị bắt giữ, bắn giết, hãm hiếp, cướp của và đốt nhà, đẩy cả trăm ngàn người Rohingya phải bỏ nhà cửa chạy lánh nạn, phần lớn chạy sang Bangladesh xin tá túc.

Thông cáo cũng cho hay 3 thành viên của Ủy Ban sẽ sớm gặp nhau ở Geneve để soạn thảo chương trình hành động, và sẽ đúc kết cuộc điều tra vào tháng Chín năm nay.

Hiện vẫn chưa rõ chính phủ Miến Điện cho chấp thuận cho ủy ban vào đất Miến cũng như đến tận bang Rakhine để thực hiện cuộc điều tra hay không.

Điều này được nói tới vì đầu tháng này khi ghé Brussels, lãnh tụ Miến Điện Aung San Suu Kyi nói rõ chính phủ do bà lãnh đạo không chấp nhận chuyện Liên Hiệp Quốc mở cuộc điều ra, đồng thời còn nói thêm rằng những tin tức Liên Hiệp Quốc có được hoàn toàn không đúng với sự thật.

Từ tháng Mười năm ngoái, tin tức liên quan đến những hành vi tàn bạo mà binh sĩ và lực lượng an ninh đối xử với người Hồi Giáo Rohingya loan truyền khắp nơi.

Dựa theo những tin tức đó, một bản báo cáo do Hội Đồng Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc công bố cho rằng có thể binh sĩ và an ninh Miến Điện phải bị xét xử vì phạm tội ác chống nhân loại.

*****************

Ân Xá Quốc Tế : Tư pháp Cam Bốt là công cụ đàn áp (RFI, 30/05/2017)

Nhà hoạt động Cam Bốt Tep Vanny (G), trong phiên tòa tại Phnom Penh. Ảnh ngày 15/02/2017.TANG CHHIN SOTHY / AFP

Báo cáo của Amnesty International – Ân Xá Quốc Tế ngày 30/05/2017 tố cáo chính quyền Cam Bốt sử dụng hệ thống tư pháp để đàn áp đối lập và những nhà tranh đấu. Tổ chức bảo vệ nhân quyền này lo ngại không khí sợ hãi gia tăng tại Cam Bốt với cuộc bầu cử địa phương Chủ Nhật, 03/06/2017. Đây là một trắc nghiệm quan trọng đối với quyền lực của thủ tướng Hun Sen, tại vị từ 32 năm nay.

Trong dịp công bố bản báo cáo dài 40 trang mang tên "Courts of injustice/Những tòa án bất công", hôm nay 30/05/2017, giám đốc Ân Xá Quốc Tế khu vực Đông Nam Á, bà Champa Patel, khẳng định : "Tại Cam Bốt, các tòa án là công cụ trong tay chính quyền". Ân Xá Quốc Tế nhấn mạnh : chính quyền Cam Bốt đã thao túng tư pháp, lạm dụng các biện pháp hình sự để "dập tắt tiếng nói của những người mà chính quyền không chấp nhận".

27 nhà hoạt động, nhà đối lập hiện đang ngồi tù, hàng trăm người khác đang bị truy tố, và một bộ phận đối lập chính trị có thể bị "bỏ tù bất cứ lúc nào". Giám đốc Ân Xá Quốc Tế Đông Nam Á khuyến cáo chính quyền nên ủng hộ một hệ thống "tư pháp độc lập", thể theo các cam kết quốc tế, thay vì dùng tư pháp để đàn áp những người bất đồng chính kiến.

AFP dẫn ý kiến của các chuyên gia, theo đó, càng gần đến cuộc bầu cử địa phương, chính quyền Phnom Penh càng lo lắng. Ông Sebastian Strango, tác giả một cuốn sách về thủ tướng Cam Bốt Hun Sen, đưa ra nhận xét : đảng cầm quyền "có nguy cơ mất quyền kiểm soát ở cấp địa phương, lần đầu tiên kể từ khi chế độ Khmer Đỏ sụp đổ năm 1979".

Ngay sau khi bản báo cáo được công bố, đảng của thủ tướng Hun Sen đã lên án giới bảo vệ nhân quyền có thái độ "thù địch" với chính phủ.

Các thủ đoạn của chính quyền

Báo cáo của Ân Xá Quốc Tế chỉ ra nhiều cách thức mà chính quyền dùng để thao túng hệ thống tư pháp không minh bạch của Cam Bốt, như ra lệnh bắt giam các nhà hoạt động với những cáo buộc không có cơ sở, trước khi đem họ ra xét xử trong các phiên tòa bất công.

Một ví dụ tiêu biểu là năm thành viên và cựu thành viên của hiệp hội ADHOC, tổ chức bảo vệ nhân quyền lâu đời nhất tại Cam Bốt, bị tạm giam cách đây một năm trước khi được đưa ra xử. Hay trường hợp của nhà tranh đấu Tep Vanny, người bảo vệ hàng nghìn gia đình tại Phnom Penh chống lại nạn cướp đất trong suốt thập niên vừa qua. Kể từ năm 2013 đến nay, bà Tep Vanny đã bị bắt giữ ít nhất năm lần.

Một thủ đoạn tiêu biểu khác của tư pháp Cam Bốt là mở ra một vụ án, nhưng không tiến hành điều tra hoặc truy tố, trong nhiều năm trời. Mục tiêu của cách làm này là để cho một không khí bất định kéo dài gây mệt mỏi cho các nạn nhân.

Nhìn chung, theo Ân Xá Quốc Tế, không có bất cứ một nhà tranh đấu bảo vệ nhân quyền hay nhà đối lập nào bị đưa ra tòa lại được trắng án, và rất nhiều phán quyết được đưa ra hoàn toàn không dựa vào kết quả điều tra. Chính quyền Phnom Penh chỉ giảm án cho họ sau khi cộng đồng quốc tế gây áp lực.

Trọng Thành

****************

Chính quyền Campuchia bị chỉ trích dùng tòa án đàn áp đối lập (RFA, 30/05/2017)

Nhà hoạt động về đất đai Campuchia Tep Vanny trong một buổi cầu nguyệ cho nhân quyền tại Campuchia. Stephen Welch photo

Chính phủ Campuchia tăng cường sử dụng toà án để sách nhiễu những nhà hoạt động chính trị và các nhà bảo vệ nhân quyền trước những cuộc bầu cử tại nước này.

Tổ chức theo dõi nhân quyền Ân xá Quốc tế - Amnesty International, cho biết như vừa nêu vào ngày thứ Ba, 30 tháng 5.

Trong một báo cáo có tên "Tòa án Bất công", Ân Xá Quốc tế nêu rõ có ít nhất là 27 người hoạt động nhân quyền và những nhà hoạt động chính trị hiện đang bị bỏ tù và hàng trăm người khác đang phải chịu xét xử trong nỗ lực của chính phủ nhằm mục đích đè bẹp bất cứ những chỉ trích nào từ dư luận.

Quốc gia Đông Nam Á này đã nằm dưới sự cai trị của thủ tướng Hun Sen, một trong những nhà lãnh đạo lâu nhất thế giới, hơn 32 năm.

Tuy nhiên, tại cuộc bầu cử vào năm 2013, đảng cầm quyền của ông Hun Sen bất ngờ bị đảng đối lập là Đảng Cứu Nguy Dân tộc Campuchia (CNRP) giành được gần 1/2 số phiếu với 55/123 ghế tại Quốc hội.

Vào ngày chủ nhật 4 tháng 6 tới đây, hàng triệu cử tri Campuchia đi bỏ phiếu trong cuộc bầu cử địa phương ở hơn 1.600 xã.