Thông Luận

Philippines xác nhận cho Mỹ dùng thêm căn cứ quân sự gần Biển Đông và Đài Loan

Bắc Kinh vào hôm 04/04/2023 đã cực lực đả kích một thỏa thuân Mỹ-Philippines cho phép quân đội Hoa Kỳ sử dụng thêm 4 căn cứ quân sự trên lãnh thổ Philippines. Phản ứng giận dữ của Trung Quốc được đưa ra sau khi chính quyền Manila vào hôm qua chính thức xác nhận địa điểm của 4 căn cứ quân sự được thêm vào danh sách 5 căn cứ khác mà lực lượng Mỹ vốn đã được phép tiếp cận, trong đó có một nơi gần Đài Loan và một nơi khác nhìn thẳng ra Biển Đông.

Cổng nơi từng là căn cứ hải quân lớn nhất ở nước ngoài của Mỹ tại Vịnh Subic, tỉnh Zambales, phía tây bắc Manila, Philippines, ngày 06/02/2023. AP - Aaron Favila

Thỏa thuận cho phép quân đội Mỹ mở rộng hoạt động tại Philippines đã được thông qua nhân chuyến công du Manila của bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin. Vào khi ấy, chính quyền Philippines đã đồng ý cho Mỹ sử dụng thêm 4 căn cứ quân sự trên lãnh thổ của mình, bổ sung cho 5 căn cứ khác từng được chấp thuận từ năm 2014.

Tuy nhiên, địa điểm cụ thể của 4 căn cứ mới mở cửa cho lực lượng Mỹ được giữ kín, lý do chính thức được Manila đưa ra là để tham khảo thêm ý kiến ​​của các quan chức địa phương.

Trong một thông báo công bố hôm qua, văn phòng báo chí phủ tổng thống Philippines cho biết là tổng thống Ferdinand Marcos Jr. đã chấp thuận cho Mỹ quyền tiếp cận 3 căn cứ ở miền bắc Philippines, cụ thể là một căn cứ hải quân và một sân bay ở tỉnh Cagayan, cũng như một doanh trại quân đội ở tỉnh Isabela lân cận. Bên cạnh đó, Mỹ cũng được phép sử dụng căn cứ không quân trên quần đảo Balabac, ngoài khơi mũi phía nam của đảo Palawan ở miền tây Philippines, gần Biển Đông.

Phủ tổng thống Philippines giải thích, đây là bốn địa điểm đã được quân đội Philippines đánh giá là "thích hợp và có lợi cho cả đôi bên", đặc biệt là sẽ giúp tăng cường năng lực đối phó với thảm họa của nước này, cũng như đóng vai trò quan trọng trong các chiến dịch cứu hộ, cứu trợ nhân đạo khi xảy ra thiên tai và tình huống khẩn cấp.

Theo hãng tin Pháp AFP, thỏa thuận chung Mỹ-Philippines về loại căn cứ này, còn cho phép quân đội Mỹ cho lực lượng lưu trú tại những nơi đó (dù trên cơ sở không thường trực), đồng thời lưu trữ các thiết bị và vật tư quốc phòng.

Trong số 4 địa điểm vừa được xác nhận, giới quan sát đặc biệt chú ý đến 2 căn cứ vừa được đưa vào danh sách : Căn cứ hải quân Camilo Osias tại Santa Ana ở tỉnh Cagayan, chỉ cách Đài Loan khoảng 400km (250 hải lý) và căn cứ không quân trên quần đảo Balabac ở Palawan, sát Biển Đông, gần khu vực quần đảo Trường Sa. Hai căn cứ này đều nằm sát những điểm nóng trong quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc.

Giới phân tích cho rằng việc có quyền tiếp cận hai căn cứ này của Philippines sẽ mang lại lợi thế không nhỏ cho Hoa Kỳ khi cần phải can thiệp đối phó với Trung Quốc trong trường hợp Đài Loan hay Biển Đông, với việc lực lượng Mỹ có chỗ trú quân tạm thời và lưu trữ vũ khí sát những điểm có khả năng bùng nổ.

Về phần Philippines, việc cho phép Mỹ tiếp cận những nơi này cũng là một phương án tốt nhằm đối phó với tham vọng của Bắc Kinh, luôn nhòm ngó các khu vực trên Biển Đông mà Manila tuyên bố chủ quyền. Đương kim tổng thống Philippines, Ferdinand Marcos Jr., người kế nhiệm ông Duterte từ tháng 06/2022, đã áp dụng chính sách đối ngoại thân thiện hơn với Mỹ và từng khẳng định rằng ông sẽ không để Bắc Kinh chà đạp lên các quyền lợi trên biển của Manila.

Đối với giới quan sát, chính giá trị có thể nói là "chiến lược" của các căn cứ mới mà Philippines cho Mỹ quyền sử dụng đã khiến Bắc Kinh phản ứng giận dữ. Vào hôm nay, phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc, Mao Ninh, lên tiếng tố cáo Mỹ "tiếp tục tăng cường việc triển khai quân sự trong khu vực", "gây nguy hiểm cho hòa bình và ổn định khu vực".

Trọng Nghĩa

Philippines quay trở lại với Mỹ

Philippines mới đây đã cho phép Mỹ tiếp cận thêm bốn căn cứ quân sự, trong đó có ít nhất một căn cứ nằm ở địa điểm chiến lược ngay đối diện với Đài Loan (1). Thỏa thuận này được ký kết chưa đầy một năm sau khi Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. bắt đầu nhiệm kỳ đầu tiên – một quyết định bị thúc ép bởi chính hành vi của Trung Quốc.

Bộ trưởng quốc phòng Mỹ Lloyd Austin (giữa) duyệt đội danh dự tại Bộ Quốc phòng Philippines ở căn cứ quân sự tại thành phố Quezon hôm 2/2/2023 - AFP

Trong thời gian đầu khi Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. đắc cử vào năm 2022, Trung Quốc nhìn chung cảm thấy lạc quan, kỳ vọng Marcos Jr. sẽ duy trì thái độ thân Trung và chống Mỹ của cựu Tổng thống Rodrigo Duterte theo như tuyên bố trong chiến dịch tranh cử. Tuy nhiên, chưa đầy hai tháng sau khi bước vào năm 2023, một loạt động thái ngoại giao của Marcos Jr. đã đảo ngược đường lối ngoại giao sáu năm qua của Philippines, đồng thời tác động đến tình hình địa lý xung quanh. Nói cách khác, lập trường của tân tổng thống khiến cho sức ảnh hưởng của Trung Quốc đối với Philippines giảm mạnh, Bắc Kinh dường như đã "đánh mất" Philippines trên mặt trận ngoại giao. 

Đầu tháng 1/2023, Marcos Jr. thực hiện chuyến thăm cấp cao đến Bắc Kinh, như vậy Trung Quốc là quốc gia đầu tiên bên ngoài Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) mà Marcos Jr. đến thăm sau khi nhậm chức, đồng thời ông trở thành nguyên thủ nước ngoài đầu tiên đến thăm Trung Quốc sau khi nước này từ bỏ chính sách "Không Covid". Tuyên bố chung của hai nước trong chuyến thăm này nhấn mạnh việc tăng cường hợp tác chiến lược toàn diện Trung Quốc-Philippines, phát triển thương mại song phương cũng như kiểm soát ổn thỏa những mẫu thuẫn trên Biển Đông.

Philippines dưới thời Duterte "hướng về Trung Quốc"

Philippines là thuộc địa bên ngoài hiếm hoi của Mỹ và quan hệ lịch sử truyền thống Mỹ-Philippines rất khác đặc biệt. Năm 1951, hai nước đã ký Hiệp ước phòng thủ chung, hiện Philippines nằm trong nhóm đồng minh mà Mỹ thành lập ở Châu Á-Thái Bình Dương. Xét về cấp độ cấu trúc, Philippines rất thân Mỹ cả về xã hội lẫn quân sự và được xem là quốc gia có quan hệ hời hợt nhất với Trung Quốc ở Đông Nam Á. Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh và Chiến tranh Việt Nam, Philippines và Đài Loan đều là đồng minh quân sự của Mỹ, Subic là căn cứ hải quân ở nước ngoài lớn nhất của Mỹ, trụ sở thứ hai của Hạm đội 7 ở Thái Bình Dương (trụ sở thứ nhất là Hawaii).

Mỹ ủng hộ chế độ độc tài Ferdinand Marcos, sau khi Ferdinand Marcos bị lật đổ cũng đã sang Mỹ lưu vong, Washington có mối quan hệ sâu sắc với gia tộc Marcos. Tuy nhiên đến thời kỳ Duterte, do phong cách cá nhân và tính chất dân túy hay thay đổi của Duterte, chính sách ngoại giao của Philippines bất ngờ chuyển sang thân Trung Quốc. 

Khi Duterte thăm Trung Quốc vào năm 2016, ông đã công khai tuyên bố muốn "chia tay" với Mỹ. Lập trường thân Trung Quốc của Duterte cơ bản xuất phát từ góc độ kinh tế, tuy nhiên sau đó Trung Quốc không thực hiện nhiều cam kết, trong khi các hành động xâm chiếm các đảo mà Philippines tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông lại không giảm. Điều này khiến cho Duterte chịu sự chỉ trích mạnh mẽ ở trong nước. Ngược lại, Mỹ đã xác nhận rõ ràng hơn về Điều 4 của Hiệp ước phòng thủ chung Mỹ-Philippines trong những năm gần đây. Năm 2019, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo tuyên bố bất kỳ cuộc tấn công vũ trang nào nhằm vào quân đội Philippines ở Biển Đông đều sẽ kích hoạt cơ chế phòng thủ theo Điều 4 có hiệu lực (2).

Trong khi đó, Trung Quốc của Tập Cận Bình không ngừng mở rộng triển khai quân sự ở Biển Đông trong nhiệm kỳ thứ hai, tăng cường ngoại giao "Chiến Lang", điều này khiến cho sức mạnh mềm của Trung Quốc trên trường quốc tế giảm sút. Do đó, thái độ cứng rắn của Duterte đối với Mỹ trong thời gian cuối nhiệm kỳ cũng giảm xuống. Tháng 3/2022, Duterte từng tuyên bố nếu khủng hoảng Ukraine lan sang Châu Á, Manila sẵn sàng cung cấp bất kỳ cơ sở quân sự nào mà Mỹ cần (3). 

Hình chụp của Philippines ở Biển Tây Philippines hôm 21/2/2023 cho thấy tàu dân quân biển của Trung Quốc neo đậu tại một bãi thuộc quần đảo Trường Sa đang tranh chấp. AFP

Trung Quốc không đáng tin cậy

Kinh nghiệm từ Duterte cho thấy Trung Quốc là một đối tác không đáng tin cậy. Và các dấu hiệu về một hố sâu ngăn cách ngày càng lớn giữa Trung Quốc và Philippines đã nhiều lần xuất hiện trong năm cuối nhiệm kỳ của cựu Tổng thống Duterte, năm cũng đánh dấu sự khởi đầu của quá trình "cài đặt lại" quan hệ Mỹ-Philippines.

Cho đến khi Marcos Jr. lên cầm quyền, Đông Nam Á ngày càng cảm nhận được sức ép chính trị và quân sự của Bắc Kinh. Trong bối cảnh đó, thái độ thân Mỹ truyền thống trong xã hội và phe quân sự Philippines phát huy tác dụng trở lại, nhân tố cấu trúc ngoại giao lấn át ý chí cá nhân của nhà lãnh đạo.

Khi Washington lo lắng tình hình eo biển Đài Loan trầm trọng hơn, Mỹ và Philippines đã đạt được thỏa thuận cho phép Mỹ có quyền sử dụng thêm bốn căn cứ quân sự ở Philippines, điều này đồng nghĩa có tổng cộng chín căn cứ quân sự có thể cung cấp việc triển khai trang thiết bị, luân chuyển lực lượng cho quân đội Mỹ. Washington đặc biệt tin tưởng rằng căn cứ ở đảo Luzon có giá trị chiến lược to lớn, đặc biệt trong tình huống Trung Quốc dùng vũ lực xâm lược Đài Loan.

Sau bước đột phá trong phòng thủ Mỹ-Philippines, trong chuyến thăm Nhật Bản của Marcos Jr., Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio đã đồng ý tăng cường hợp tác bảo đảm an ninh bằng cách tối ưu hóa các hoạt động như cứu trợ thiên tai, nhân đạo… của Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản (4). Đối với bước phát triển này, các nhà bình luận cho rằng một khi Đài Loan xảy ra vấn đề, những bảo đảm này có thể trở thành sự "nối dài" của hiệp ước an ninh Mỹ-Nhật.

Báo cáo "Tình hình Đông Nam Á năm 2023" do Viện nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS) (5) có trụ sở tại Singapore công bố gần đây cho thấy, 87.5% người được khảo sát tin rằng xung đột eo biển Đài Loan sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến Đông Nam Á, đồng thời gần 30% cho rằng các nước Đông Nam Á sẽ bị ép chọn bên. Nếu chọn bên giữa Mỹ và Trung Quốc, có 78,8% những người tham gia khảo sát của Philippines chọn Mỹ, cao nhất trong số các nước Đông Nam Á. Ngoại trừ Brunei, Campuchia và Lào, các nước Đông Nam Á khác hầu như không tin tưởng Trung Quốc. Có 40% người tham gia khảo sát không tin tưởng Trung Quốc. Họ cho rằng Trung Quốc có thể sử dụng sức mạnh kinh tế và quân sự để đe dọa lợi ích và chủ quyền của các nước Đông Nam Á.

Kinh nghiệm cho Việt Nam tham khảo

Câu chuyện của Philippines trong mối quan hệ giữa hai cường quốc Mỹ - Trung sẽ rất đáng kể để Việt Nam tham khảo. Sau chuyến đi thăm Trung Quốc của ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng hồi cuối năm ngoái, dường như Việt Nam đang "dịu giọng" khi nói về Trung Quốc. Ngày 17/2 vừa qua là ngày kỷ niệm cuộc chiến tranh Biên giới phía Bắc giữa Việt Nam và Trung Quốc, báo chí truyền thông trong nước gần như im bặt trước sự kiện này, mặc dù mấy năm trước đưa tin, viết bài khá rầm rộ. Một số nhà nghiên cứu cho rằng Việt Nam đang cố gắng cân bằng quan hệ với hai cường quốc lớn nhất thế giới này, thế nhưng đó lại là sự "cân bằng lệch" khi các ưu tiên quan hệ của Việt Nam đều nghiêng về phía người láng giềng phương Bắc mà lơ đi các quan hệ với Hoa Kỳ. Thậm chí chuyến viếng thăm của tàu sân bay Mỹ vào Đà Nẵng đã bị hoãn vào năm ngoái và chưa biết khi nào mới có thể quay trở lại thăm viếng Việt Nam.

Có lẽ, Việt Nam vẫn đang cố gắng tìm kiếm các lợi ích thương mại từ thị trường Trung Quốc. Thế nhưng, kinh nghiệm từ Duterte cho thấy, Trung Quốc là một đối tác không dễ chơi. Nước này đã không mở cửa cho khách du lịch nước họ sang thị trường Việt Nam (6). Mới đây, báo Chính phủ của Việt Nam cũng "khẩn thiết" đề nghị Trung Quốc mở cửa cho trái dừa tươi Việt Nam (7).

Việt Nam cần phát triển quan hệ với Trung Quốc, đó là điều không thể chối cãi, nhưng Việt Nam cũng cần phát triển quan hệ với các cường quốc khác như Hoa Kỳ. Thị trường Hoa Kỳ là nơi Việt Nam đã xuất khẩu trên 100 tỷ USD năm 2022. Nhưng dường như Việt Nam quá e ngại Trung Quốc nên không dám thúc đẩy quan hệ với Hoa Kỳ. Đây thật sự là điều không bình thường trong quan hệ quốc tế.

Nguyễn Trần Nguyên Vi

Nguồn : RFA, 23/02/2023

Tham khảo :

1. https://www.defense.gov/News/Releases/Release/Article/3285566/philippines-us-announce-four-new-edca-sites/

2. https://www.reuters.com/article/us-philippines-usa-idUSKCN1QI3NM

3. https://mb.com.ph/2022/03/21/duterte-explains-allowing-us-to-use-ph-bases-amid-ukraine-conflict/

4. https://www.japantimes.co.jp/news/2023/02/09/national/kishida-marcos-agreements/

5. https://www.iseas.edu.sg/articles-commentaries/state-of-southeast-asia-survey/the-state-of-southeast-asia-2023-survey-report-2/

6. https://vneconomy.vn/kien-nghi-trung-quoc-som-mo-cua-cho-khach-du- RFA, lich-toi-viet-nam.htm

7. https://baochinhphu.vn/de-nghi-trung-quoc-mo-cua-voi-trai-dua-tuoi-viet-nam-102230222151133328.htm

Tổng thống Philippines cho biết Hiệp ước Phòng thủ Chung với Hoa Kỳ đang tiến triển

RFA, 02/122022

Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. vào ngày 1/12 cho biết hiệp ước phòng thủ chung nhiều thập niên qua giữa Philippines và Hoa Kỳ tiếp tục được bàn thảo và tiến triển.

Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. và phó Tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris - AP

Phát biểu vừa nêu của Tổng thống Philippines được đưa ra khi báo giới yêu cầu xác nhận về tin ông có chỉ thị rà soát lại Hiệp ước Phòng thủ Chung 1951 giữa hai phía. Ông Ferdinand Marcos Jr. còn cho rằng hy vọng vào đầu sang năm sẽ có những cập nhật cụ thể hơn.

Một thông tin khác cũng được Tổng thống Philippines cho báo giới biết là phía Hoa Kỳ đã có đưa ra những yêu cầu theo Thỏa ước Hợp tác Phòng thủ Tăng cường mà hai phía ký vào tháng tư năm 2014. Theo thỏa thuận này thì Hoa Kỳ được luân chuyển quân đến Philippines với thời hạn kéo dài thêm và xây dựng, vận hành những cơ sở tại các căn cứ của quân đội Philippines.

Vào cuối tháng 11 vừa qua, Phó Tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris đến thăm Philippines với cam kết sẽ thực thi Hiệp ước Phòng thủ chung và giúp bảo vệ đồng minh lâu đời Philippines trong trường hợp lực lượng vũ trang của chính phủ Manila bị tấn công tại Biển Đông.

Cũng tại cuộc họp báo vào ngày 1/12, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. khẳng định trong trường hợp cần thiết Manila sẽ thăm dò dầu khí dù không có sự đồng thuận của Bắc Kinh.

Cựu tổng thống Rodrigo Duterte trước đây ký với Trung Quốc thỏa thuận khai tác chung với Trung Quốc ; tuy nhiên hợp tác này không thể triển khai vì tuyên bố đơn phương về chủ quyền gần như toàn bộ vùng biển này của Bắc Kinh.

Theo ông Ferdinand Marcos thì đó là ngăn trở mà chưa có cách giải quyết ; tuy nhiên ông cho rằng đang suy nghĩ tìm những cách thức khác. Người đứng đầu chính phủ Manila thừa nhận Philippines cần nguồn dầu khí nên họ phải đấu tranh để có được tài nguyên đó nếu như thực sự nó đang trong vùng biển của nước này.

Vào tháng tám vừa qua, Bộ Ngoại giao Philippines cho biết nước này sẵn sàng đàm phán khả năng thăm dò với bất cứ nước nào miễn là theo luật pháp của Philippines.Tổng thống Philippines cho biết Hiệp ước Phòng thủ Chung với Hoa Kỳ đang tiến triển

***********************

Biển Đông : Philippines sẽ khai thác dầu khí ngay cả khi không đạt thỏa thuận với Trung Quốc

Trọng Thành, RFI, 01/12/2022

Tổng thống Philippines tuyên bố Manila sẽ phải tìm cách để khai thác dầu khí ở Biển Đông, bất chấp việc không có được một hợp đồng với Trung Quốc.

Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. phát biểu tại Manila, Philippines ngày 05/10/2022. AP - Aaron Favila

Báo Hồng Kông South China Morning Post dẫn lời tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr, trong một phát biểu hôm nay, 01/12/2022, với báo giới, khẳng định việc khai thác dầu khí ở Biển Đông ‘‘là một vấn đề lớn đối với chúng tôi, đó là lý do tại sao chúng tôi cần tranh đấu (cho những gì thuộc chủ quyền của chúng tôi) và tận dụng các lợi thế nếu thực sự có dầu mỏ ở đó".

Trước đó, các đàm phán về thăm dò dầu khí chung giữa Manila và Bắc Kinh ở Biển Đông đã phải chấm dứt, theo một tuyên bố của chính quyền tiền nhiệm, do các bó buộc của Hiến pháp Philippines và các vấn đề liên quan đến chủ quyền quốc gia. Tổng thống Philippines cho biết, hiện chưa biết sẽ phải làm cách nào để vượt qua các rào cản về pháp lý, nhưng Philippines sẽ kiên quyết tìm giải pháp khác, "không nhất thiết phải là một thỏa thuận song phương giữa chính phủ hai nước".

Philippines phụ thuộc rất nhiều vào nhiên liệu nhập khẩu. Đợt tăng giá năng lượng hiện nay đang đẩy lạm phát ở nước này lên mức cao nhất từ gần 14 năm nay. Hồi tháng 8 vừa qua, chính quyền Manila tuyên bố sẵn sàng đàm phán tiếp với Trung Quốc về thăm dò dầu khí, nhưng mọi thỏa thuận với Trung Quốc hoặc bất kỳ quốc gia nào khác phải tuân thủ luật pháp Philippines. Đại sứ quán Trung Quốc tại Manila đã không trả lời ngay lập tức yêu cầu bình luận về thông tin nói trên. 

Trong chuyến công du vào tháng trước, phó tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris tái khẳng định các cam kết quốc phòng của Hoa Kỳ đối với Philippines, cũng như sự ủng hộ của nước Mỹ đối với phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực năm 2016 bác bỏ các yêu sách về chủ quyền Bắc Kinh ở Biển Đông.

Trọng Thành

Biển Đông : Ai có lợi nhất trong việc Philippines hoãn quyết định chấm dứt VFA với Hoa Kỳ ?

Carl Thayer, Tina Hà Giang, BBC News tiếng Việt

Nhận định về việc trì hoãn quyết định chấm dứt Thỏa thuận Thăm viếng Quân sự (VFA) với Hoa Kỳ, Giáo sư Carl Thayer nói chính thức thì Tổng thống Duterte giải thích quyết định này là để đáp lại đề nghị hỗ trợ Philippines chống lại đại dịch của Tổng thống Trump.

Tàu chiến đấu ven biển (LCS) USS Montgomery của Hoa Kỳ tại đảo Mindanao trong một lần thăm Philippines cuối tháng 6/2019

Tuy nhiên, nhà nghiên cứu chính trị Việt Nam và bang giao quốc tế vạch ra là, việc Duterte quay về với Trung Quốc trong bốn năm qua không mang lại lợi ích kinh tế gì cho Philippines như dự đoán ban đầu. Và lập trường ủng hộ Bắc Kinh của Duterte cũng đã không ngăn cản Trung Quốc tiếp tục thúc đẩy việc khẳng định quyền kiểm soát các đảo và vùng biển mà Philippines tuyên bố chủ quyền.

Trao đổi với BBC News tiếng Việt qua email từ Canberra, Úc hôm 4/6, Giáo sư Carl Thayer nói rằng đồng thời, Hoa Kỳ cũng đã hết sức cố gắng để không cho mối quan hệ song phương xấu đi đến mức rạn nứt.

Carl Thayer : Tổng thống Trump đích thân và nhiều lần mời Duterte đến thăm Hoa Kỳ. Ngoại trưởng Mike Pompeo cũng đã làm rõ cam kết của Hoa Kỳ đối với Philippines ở Biển Đông theo Hiệp ước Phòng thủ Lẫn nhau (MDT) năm 1951. Tháng trước, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cũng đã chấp thuận việc bán một loạt vũ khí tiên tiến trị giá hơn 2 tỷ đôla cho Philippines.

Tóm lại, đã có sự phản đối trong chính phủ Philippines - gồm cả các quan chức quốc phòng cấp cao - về việc chấm dứt VFA với Hoa Kỳ. Cũng đã có sự phản kháng về mặt pháp lý của các thượng nghị sĩ, những người tìm kiếm phán quyết của Tòa án tối cao về việc liệu Duterte có quyền thu hồi VFA mà không có sự chấp thuận của Quốc hội hay không. Cuối cùng, thì dư luận Philippines trở nên bất mãn với Trung Quốc trong khi tỷ lệ thân Mỹ lên cao nhất trong số các quốc gia Đông Nam Á trong cuộc trưng cầu dân ý gần đây.

Việc tổng thống Duterte đưa ra thông báo 180 ngày về việc chấm dứt VFA , là một phản ứng giận dữ trước việc Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ từ chối cấp Visa cho Thượng nghị sĩ Ronald "Bato" Muff Dela Rosa thân thiết của Tổng thống Duterte. Chỉ có thể suy đoán rằng các nhà ngoại giao Mỹ cả ở Manila và Washington đã có các cuộc đàm phán bí mật để loại bỏ sự việc gây khó chịu đặc biệt này. Đồng thời, các quan chức quốc phòng Hoa Kỳ có lẽ cũng đã làm việc hết tốc lực để tìm ra các cách thức và phương tiện để củng cố liên minh giữa hai bên thông qua các chương trình đào tạo.

BBC : Giáo sư nghĩ Bắc Kinh sẽ phản ứng thế nào, họ có thể làm gì để trừng phạt Philippines vì quyết định này ?

Carl Thayer : Bắc Kinh sẽ tính toán đường dài. Trung Quốc sẽ tinh tế trong việc gây áp lực lên Philippines. Trung Quốc sẽ nhử 'củ cà rốt' trong quan hệ kinh tế trong khi vẫn liên tục gây áp lực ở Biển Tây Philippines.

Trung Quốc sẽ tiếp tục hỗ trợ Philippines trong việc chống lại mối đe dọa của Covid-19. Trung Quốc cũng có thể chơi thẻ bài 'Vành đai và Con đường' bằng cách thông báo hỗ trợ tài chính cho dự án cưng "Xây dựng, Xây dựng, Xây dựng" của Duterte, vào thời điểm thích hợp.

Trong khi đó, bộ máy tuyên truyền của Trung Quốc sẽ tận dụng những nhược điểm của Hoa Kỳ - sự lây lan của virus corona trong Hải quân Hoa Kỳ và tình trạng bất ổn dân sự ở nước này. Trung Quốc sẽ lập luận rằng Hoa Kỳ là một đồng minh không đáng tin cậy.

Trung Quốc sẽ thể hiện sự kiềm chế trong các hành động công khai trong khi tiếp tục thách thức các tàu hải quân và máy bay quân sự của Philippines khi họ đi qua Biển Tây Philippines, Trung Quốc cũng sẽ duy trì sự hiện diện của cái gọi là 'ngư dân' của họ ở vùng biển quanh Pagasa.

Thông báo tạm hoãn quyết định chấm dứt VFA với Mỹ của Philippines hôm 1/6

BBC : Việc Philippines tạm hoãn quyết định chấm dứt VFA với Mỹ sẽ ảnh hưởng đến các cuộc xung đột ở Biển Đông ra sao? Những quốc gia nào sẽ có lợi nhất ?

Carl Thayer : Việc tạm hoãn chấm dứt VFA trong 6 tháng có thể được kéo dài thêm 6 tháng nữa. Nếu không đạt được thỏa thuận, đồng hồ sẽ được đặt lại và việc chấm dứt sẽ tiếp tục. Sáu tháng tới đây sẽ là khoảng thời gian tế nhị khi Manila và Washington tìm ra cách để hướng tới tương lai.

Nếu VFA không bị bãi bỏ, sự hồi sinh của liên minh Hoa Kỳ-Philippines sẽ góp phần ổn định Biển Đông. Sự hiện diện quân sự của Hoa Kỳ tại Philippines theo Thỏa thuận Tăng cường Hợp tác Quốc phòng sẽ đóng vai trò như một biện pháp răn đe, đặc biệt là sau cam kết bằng lời sẽ khởi động Hiệp ước Phòng thủ Lẫn nhau (MDT) nếu lực lượng quân đội Philippines bị tấn công. Hoa Kỳ có thể hỗ trợ nhận thức về lĩnh vực hàng hải, huấn luyện Lực lượng Vũ trang Philippines để bảo vệ lãnh thổ, và bằng cách duy trì sự hiện diện của lực lượng hải quân và không quân Hoa Kỳ tại đây.

Sự hồi sinh của mối quan hệ quốc phòng tốt giữa Philippines và Hoa Kỳ có thể thu hút sự hỗ trợ từ Nhật Bản, Úc và các cường quốc hàng hải khác cho sự kết hợp các hoạt động hải quân ở Biển Đông.

Việt Nam, Malaysia và Indonesia đều được hưởng lợi từ trấn an này của Hoa Kỳ. Việt Nam giờ sẽ ít phải đối mặt hơn với áp lực cho Hải quân Hoa Kỳ quyền truy cập nhiều hơn vào các cảng của mình.

BBC : Cụ thể quyết định trì hoãn quyết định chấm dứt VFA với Mỹ của Philippines giúp Việt Nam như thế nào trong việc khẳng định chủ quyền ở Biển Đông ?

Carl Thayer : Hoa Kỳ gần đây đã gửi công hàm lên Liên Hiệp Quốc phản đối và thách thức các yêu sách của Trung Quốc với các quyền lịch sử, cũng như việc Trung Quốc khẳng định chủ quyền đối với các đảo ở vùng Biển Đông.

Sự can thiệp gần đây của hải quân Hoa Kỳ vào vùng biển ngoài khơi Đông Malaysia để hỗ trợ thăm dò dầu khí trước sự quấy rối của Trung Quốc cũng đã bày tỏ sự khuyến khích rằng Hoa Kỳ sẽ làm điều tương tự nếu Trung Quốc thách thức bất kỳ hoạt động thăm dò dầu khí nào ở vùng biển Việt Nam gần Bãi Tư Chính.

Việt Nam và Indonesia sẽ được khích lệ bởi thách thức pháp lý của Hoa Kỳ với Trung Quốc vì điều này củng cố đệ trình của họ lên Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc.

BBC : Theo giáo sư,quyết định vừa rồi của Philippines còn mang ý nghĩa gì nữa không ?

Carl Thayer : Philippines gần đây đã có chính sách tuyên bố mạnh mẽ hơn về chủ quyền tại Biển Đông thông qua các lập luận pháp lý dựa trên Phán quyết của Tòa Trọng tài năm 2016, trong vụ kiện chống lại Trung Quốc. Philippines cũng đề nghị hỗ trợ ngoại giao cho Việt Nam sau vụ chìm tàu đánh cá Việt Nam vào tháng Tư vừa qua.

Hai nước là đối tác chiến lược. Có khả năng là Philippines và Việt Nam sẽ phối hợp tốt hơn các chính sách Biển Đông của họ, đặc biệt là các chiến lược pháp lý. Vào một thời điểm nào đó trong tương lai, máy bay trinh sát hàng hải và tàu hải quân của Hoa Kỳ có thể thực hiện các chuyến thăm tạm thời tới cả hai nước khi họ bay qua và đi vào biển Đông.

Tina Hà Giang thực hiện

Nguồn : BBC, 03/06/2020

*****************

Philippines quyết định duy trì một thỏa thuận quân sự quan trọng với Mỹ

Trọng Thành, RFI, 03/06/2020

Chính quyền Philippines hôm qua, 02/06/2020, cho biết tạm ngưng quyết định hủy bỏ thỏa thuận Thăm viếng Quân sự (VFA) với Hoa Kỳ. Quyết định của tổng thống Philippines hồi đầu năm nay đình chỉ thỏa thuận quân sự quan trọng này gây nhiều lo ngại làm tổn hại nghiêm trọng cho quan hệ đồng minh lâu đời Mỹ - Philippines, trong bối cảnh đe dọa bành trướng trên biển từ Trung Quốc gia tăng.

Hoa Kỳ - Philippines có mối quan hệ đồng minh lâu đời. Ảnh tư liệu : Chỉ huy quân đội hai nước khai mạc tập trận chung hàng năm tại Manila, ngày 08/05/2017. Reuters - Erik de Castro

Theo hãng tin AP, bộ trưởng Ngoại Giao Philippines Teodoro Locsin Jr. thông báo đã gửi công hàm đến đại sứ quán Mỹ tại Manila, cho biết quyết định hủy bỏ thỏa thuận của tổng thống Rodrigo Duterte sẽ ngừng có hiệu lực trong thời hạn ít nhất là 6 tháng.

Phía Mỹ ngay lập tức hoan nghênh quyết định này. Sứ quán Mỹ tại Manila ra thông báo, khẳng định quan hệ đồng minh lâu đời giữa hai nước có lợi cho đôi bên, và Hoa Kỳ chờ đợi tiếp tục siết chặt các hợp tác về an ninh, quốc phòng với Manila.

Về lý do của việc Philippines quyết định duy trì thỏa thuận quân sự quan trọng với Mỹ, ngoại trưởng Teodoro Locsin Jr cho biết là do "những diễn biến mới đây trong khu vực". Theo giới quan sát, tuy không chỉ đích danh, nhưng Trung Quốc, với các tham vọng chủ quyền trên biển, là đối tượng lo ngại chính của Philippines.

Theo CNN, hiện tại, Philippines từng là nơi đồn trú của hai căn cứ quân sự lớn hàng đầu của Mỹ, bên ngoài lãnh thổ Hoa Kỳ : căn cứ không quân Clark Air Base và căn cứ Hải Quân Subic Bay Naval Station. Cho dù hiện nay đây không còn là căn cứ quân sự Mỹ, quân đội Hoa Kỳ vẫn có khả năng sử dụng hai căn cứ này theo thỏa thuận Thăm viếng Quân sự (VFA).

Trọng Thành

Nguồn : RFI, 03/06/2020