Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Đôi khi Trung Quốc đưa ra những quyết định khôn ngoan. Vào những lúc khác, Bắc Kinh có khả năng mắc những sai lầm nghiêm trọng, thậm chí là có hành động xấu xa. Nhưng chính phủ Trung Quốc hiếm khi ngớ ngẩn. Đặc biệt, quan chức Trung Quốc không dám mạo hiểm với uy tín của lãnh đạo tối cao Chủ tịch Tập Cận Bình. Điều đó cho thấy nên xem xét lại các phản ứng bác bỏ của các nước đối với một động thái dù có vẻ khô khan nhưng lại quan trọng và bộc lộ nhiều điều.

china1

Động cơ gia nhập CPTPP của Trung Quốc từ ôn hòa đến đáng lo ngại

Vào ngày 16 tháng 9, Trung Quốc đã chính thức đề nghị được tham gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), khối thương mại gồm 11 quốc gia với 500 triệu người tiêu dùng ở Châu Á và Châu Mỹ. Mặc dù thời điểm đề nghị của Trung Quốc rất đột ngột, nhưng động thái này có thể đoán trước được. Nhiều tháng trước, Tập Cận Bình nói rằng Trung Quốc sẽ "cân nhắc ủng hộ" việc nộp đơn. Lời của ông ấy là luật. Nhưng nhiều nhà phân tích nước ngoài (và một số quan chức chính phủ nước ngoài trong chỗ riêng tư) tự tin dự đoán rằng Trung Quốc sẽ không bao giờ được kết nạp.

Người ta hoài nghi là điều dễ hiểu. Với danh nghĩa mở cửa thị trường và cạnh tranh bình đẳng, các thành viên hiện tại của CPTPP — Úc, Brunei, Canada, Chile, Nhật Bản, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore và Việt Nam — đồng ý hạn chế trợ cấp cho các doanh nghiệp nhà nước, cho phép hầu hết các luồng dữ liệu xuyên biên giới và chống lao động cưỡng bức, trong số nhiều hứa hẹn khác. Nếu Trung Quốc khó đạt được tiêu chuẩn đó vì thay đổi theo hướng nhà nước kiểm soát phần lớn nền kinh tế, nỗi ám ảnh về an ninh trong những năm gần đây, thì tình trạng hoài nghi này không phải là ngẫu nhiên. CPTPP là đứa con mồ côi của một thỏa thuận trước đó do Mỹ dẫn đầu, TPP. Thỏa thuận TPP được chính quyền Bush và Obama tạo ra với mục đích biến Châu Á và Thái Bình Dương trở thành pháo đài thương mại tự do dựa trên luật lệ, khiến Trung Quốc phải lựa chọn cải tổ mô hình chủ nghĩa tư bản do nhà nước thống trị hoặc phải ở bên ngoài cuộc chơi. Rồi Tổng thống Donald Trump nắm quyền, ông khinh miệt thương mại tự do và luật lệ đã khiến ông từ bỏ TPP trong ngày đầu tiên nắm quyền. Khi Nhật Bản hướng dẫn các thành viên sáng lập khác tạo ra một giải pháp thay thế không có sự tham gia của ông Trump, CPTPP, Trung Quốc đã nhìn thấy cơ hội.

Quan chức ở Bắc Kinh đã bỏ ra hai năm nghiên cứu việc xin tham gia của Trung Quốc sẽ gặp khó khăn ra sao. Họ kết luận là Trung Quốc sẽ gặp khó khăn khi xin gia nhập, đặc biệt là do mối quan hệ căng thẳng với các thành viên hiện có quyền phủ quyết, đặc biệt là Australia, Canada và Nhật Bản. Nhưng họ cũng tính toán rằng Trung Quốc sẽ còn phải đối mặt với sự giám sát gắt gao hơn nữa nếu Mỹ nằm trong CPTPP – hiện là một viễn cảnh xa vời do chính quyền Biden cam kết đặt công nhân Mỹ lên trên lợi nhuận doanh nghiệp và việc mở rộng thương mại toàn cầu.

Nói tóm lại, Trung Quốc rất nghiêm túc. Cách giải thích tốt nhất về tham vọng của họ là do lòng tự tin gia tăng dưới nhiều hình thức, có những hình thức này đáng báo động hơn những hình thức khác. Bắt đầu với sự lạc quan, thận trọng trong những người đôi khi được gọi là những người cải cách. Nhóm này đã từng thúc đẩy tự do hóa kinh tế. Trong một Trung Quốc tập trung vào kiểm soát chính trị, ổn định, an ninh và tự cường, những nhà cải cách giờ đây thấy an toàn hơn khi thúc đẩy một nhà nước hiệu quả hơn, chứ không phải một nhà nước nhỏ hơn. Học giả, quan chức kĩ trị và doanh nghiệp thuộc loại này lập luận rằng Trung Quốctrở nên mạnh mẽ và có công nghệ tiên tiến đến mức Trung Quốc sẽ có lợi khi dỡ bỏ các rào cản thương mại và duy trì các quy tắc quốc tế chung, chẳng hạn như để bảo vệ tài sản trí tuệ của Trung Quốc.

Những ủng hộ sự cởi mở như vậy tin rằng Trung Quốc có thể cạnh tranh trong một thế giới tự do thương mại, nhưng vẫn chưa sẵn sàng để tự viết ra các quy định. Họ hoan nghênh cơ hội giúp định hình các chuẩn mực trong quá trình đàm phán, chẳng hạn như quá trình gia nhập CPTPP, mà họ tin rằng sẽ mất nhiều năm. Họ hy vọng rằng áp lực bên ngoài sẽ vượt qua các nhóm lợi ích đặc biệt trong nước như khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào năm 2001.

Với sự đồng thuận chính thức ở Bắc Kinh rằng Mỹ đang cố gắng ngăn cản sự trỗi dậy của Trung Quốc, áp lực từ hiệp ước CPTPP không có Mỹ tham gia — được họ chào đón đặc biệt. Wang Huiyao điều hành Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa, một tổ chức tư vấn hỗ trợ việc nhập CPTPP. Ông cho biết kinh tế Trung Quốc đã tăng trưởng gấp 11 lần kể từ khi gia nhập WTO. CPTPP là một cơ hội mới để tham gia một WTO mini.

Một kiểu tự tin khác thúc đẩy những người theo chủ nghĩa dân tộc như lãnh đạo chính phủ ủng hộ CPTPP. Họ không chỉ nghĩ rằng hệ thống do nhà nước lãnh đạo của Trung Quốc có khả năng cạnh tranh trên thế giới. Họ tin rằng hệ thống đó vượt trội. Quan chức và học giả Trung Quốc có tư tưởng dân tộc chủ nghĩa cho rằng các lực lượng thị trường sẽ mang lại hiệu quả đáng mơ ước, nhưng ưu tiên của họ là sự ổn định, thứ mà họ coi là vũ khí bí mật của Trung Quốc.

Để minh chứng họ chỉ ra cách xử lý nghiêm khắc, theo hướng tập thể đối với đại dịch Covid-19, trái ngược với số ca tử vong lớn ở phương Tây tự do. Canh bạc của họ là việc tham gia CPTPP sẽ gia tăng thương mại nước ngoài và áp đặt những điều luật hữu ích mà không làm suy yếu sự kiểm soát chính trị mạnh mẽ đối với kinh tế. Họ cảm thấy một cơ hội lịch sử để đạt được một mục tiêu mà họ ấp ủ từ lâu, đó là làm cho thế giới tôn trọng hệ thống chính trị của Trung Quốc.

Những người hoài nghi về cơ hội của Trung Quốc khẳng định rằng các quy tắc của CPTPP trong việc cấm trợ cấp và viện trợ cho các công ty nhà nước. Trên thực tế, có những trường hợp miễn trừ cho các công ty nhà nước và những công ty cung cấp dịch vụ nội địa không sinh lời. Trong các cuộc đàm phán, Trung Quốc có thể chấp nhận quy định đối với các công ty nhà nước hoạt động ở nước ngoài trong các lĩnh vực thương mại sinh lợi, đồng thời nhấn mạnh rằng các công ty nhà nước hoạt động trong nước là cần thiết trong việc cung cấp việc làm, quản lý các nguồn lực quan trọng hoặc duy trì một hệ thống tài chính chỉn chu. Các quy định ngày càng khắt khe hơn bao giờ hết của Trung Quốc về dữ liệu xuyên biên giới sẽ khó thực hiện hơn, mặc dù các quy định miễn trừ về trật tự công cộng có thể hữu ích. Trung Quốc phủ nhận lao động động cưỡng bức, thách thức các đối tác thương mại không tin vào điều đó.

Mỹ hứa sẽ đồng hành với các đồng minh, rồi lại thất hứa

Rào cản lớn nhất đối với sự gia nhập của Trung Quốc không phải là quy tắc này hay quy tắc kia, mà là lòng tin. Một quan chức cấp cao của Nhật Bản tỏ vẻ lo lắng về việc Trung Quốc đề nghị sửa đổi luật trong nước theo hướng được cho là để tuân thủ CPTPP, nhưng trên thực tế, không đạt yêu cầu. Ông tiếc rằng việc thách thức những động thái như vậy sẽ dễ dàng hơn nếu có Mỹ. Lo sợ cũng đúng. Trung Quốc có hiệp định thương mại tự do với Australia, nhưng hiện đang chặn nhiều mặt hàng xuất khẩu của Úc, nhằm áp đặt việc tẩy chay không chính thức sau khi lãnh đạo Australia kêu gọi điều tra toàn cầu về nguồn gốc của Covid-19. Một số thành viên CPTPP cho rằng Trung Quốc là một kẻ bắt nạt quá lớn. Trung Quốc tin rằng một Trung Quốc quá lớn không thể nào bị bỏ qua.

The Economist

Nguyên tác : A Chinese vision of free trade, The Economist, 09/10/2021

Anh Khoa dịch

Nguồn : VNTB, 14/10/2021

Additional Info

  • Author The Economist, Anh Khoa
Published in Diễn đàn

LTS - Trong vài tuần qua, cuc chiến tranh thương mi gia M và Trung Quc đã đi vào giai đon quyết lit hơn. Dưới đây là mt s vn đ được gii đáp bi mt chuyên gia quc tế, Tiến sĩ Phm Đ Chí, đã tng làm vic ti IMF trong gn 30 năm v các vn đề ngoại thương và tin t. Bài viết do tác gi gi cho VOA t Florida.

free1

Cuộc chiến Thương mi T do hay Thương mi Bình đng ? - Ảnh minh họa

***

Vấn đ : Nhiu chuyên gia kinh tế đã phát biu là chúng ta đã bước sang giai đon 2 ca cuc thương chiến M-Trung, tc giai đon chiến tranh tin t khi Trung Quốc cho phá giá tin nhân dân tệ (CNY-Yuan) đ gim tác dng ca vic M áp thuế 10% lên 34 t đô hàng nhp cng t Trung Quốc. Nay li có các tin tc dn dp khác như vic M áp thêm thuế cao hơn trên lượng hàng Trung Quốc ln hơn nhiu, và Trung Quốc s tr đũa. Nên nghĩ sao v giai đon mi này ?

Thật ra chúng ta vẫn giai đon 2 như nói trên, nhưng cường đ ca vic M d đnh áp tiếp thuế 10% lên thêm 16 t đô (tng cng lên 50 t) hàng nhp Trung Quốc, và d đnh áp thuế cao hơn na 25% lên 200 t hàng nhp Trung Quốc trong tháng 9 (như ph biến trong gii truyn thông) nhằm đáp li vic phá giá ca tin CNY trong giai đon này, cũng như vic ngưng tr hòa đàm các tha ước thương mi mi gia hai nước.

Lại có d đoán Tổng thống Trump s còn trong tay khí c áp thuế lên toàn b hàng nhp vào M đang mc 505 tỷ USD, nhm gim mc thất thu thương mi ca M là 376 tỷ USD. Lúc đó mi tht s là giai đon 3 ca cuc thương chiến toàn din gia 2 nước và nhiu kết qu khó tiên liu rõ ràng cho c hai nn kinh tế và c kinh tế thế gii. Nhưng vic còn tương đi xa, và s có nhiu din biến ngoại giao ln chính tr đ gim nguy cơ đó trong vài tháng ti.

Hiện có quá nhiu tin tc và lý lun v vn đ này, nên người viết cũng mun nhn mnh đây là s ch vch ra mt cách tng quan, đường hướng cũng như d đoán các chính sách M, tác đng và phản ng ca Trung Quốc, đ cùng suy nghĩ, ch không nht thiết đi vào các chi tiết lý thuyết đã được bàn sâu rng trên nhiu din đàn ca các din gi khp nơi.

***

Vấn đ : Có nhiu ch trích gia tăng trong gii hc thut (nht là các trí thc phe t) và chính tr (như phn ln t đng Dân ch) là Tổng thống Trump đã đi ngược li nguyên tc kinh đin ca kinh tế hc chính thng là Thương mi t do (Free trade) sẽ đem li li ích cho c M và các đi tác thương mi cũng như kinh tế thế gii.

Rõ ràng là ông Trump cũng như các cố vn là các kinh tế gia chuyên nghip đang không hướng v "free trade" và tt nhiên phi chu nhiu ch trích theo lý thuyết truyn thng. Nhưng như ng c viên Trump đã tng có chính sách rõ rt và tuyên b ngay t thi tranh c do 2016, M s rút khỏi hay xét lại các hip ước thương mi đa phương hay c song phương không công bng vi M theo nghĩa kinh tế. Ni tiếng nht là thương mi vi Trung Quốc s đng đu trong ngh trình chính sách (policy agenda) ca ông nếu đc c. Ngày nay Tổng thống Trump đang trên đà thực hiện mnh m các li ha tranh c đó. Bt đu là áp thuế lên thép và nhôm cho tt c các đi tác buôn bán, không ch riêng Trung Quốc. My tháng trước, ai cũng e ngi chính sách Trump gây đ v c vi các đng minh như Châu Âu, Canada, Nht, Nam Hàn…

Nhưng tht sự sau vài phn ng mnh ban đu, M và Liên hip Châu Âu đã hòa hoãn hơn nhiu qua tuyên b chung mi đây. Các đng minh chính tr thương mi khác s không di dt "đng đ" vi M. Và s tiến ti "nhường nhn" M hơn. Ngay tha ước NATO tăng chi tiêu quốc phòng của mi thành viên lên 2% GDP mi nước đã là thng li ln ca M đ có đ chi tiêu quc phòng gp bi trước Nga và Trung Quốc, và do s đóng góp công bng hơn ca Châu Âu ch không riêng ca M phn ln như hin nay. Ngoài ra, ngược vi mong đi và chính sách manh nha gây chia rẽ ca Trung Quốc, mt liên minh mi đang thành hình gia M, Canada, Tây Âu, Nht và Nam Hàn đ đi phó thương mi vi Trung Quốc.

Do vậy, M được rnh tay đ đi phó toàn din vi Trung Quốc, cho ti ngày M được Trung Quốc chu thc hin vic gim nhp siêu ca Mỹ và tôn trng tht s quyn s hu công ngh và trí tu ca các hãng M buôn bán làm ăn vi Trung Quốc. Ngày đó s là đích cui ca ngh trình Trump : đt tThương mi bình đng (Fair Trade) cho M.

***

Vấn đ : Đang có nhiu e ngi t ngay gii "chính thng" M như các nhà chính trị và báo chí ln hc thut là Tổng thống Trump s THUA trong trn chiến hin ti vi Trung Quốc hay "b cuc" gia chng và có ngày "cp tay" thân mt tr li vi lãnh đo h Tp trên TV như do nào khu ngh mát ca ông Trump Florida hay ti Cm thành Bc kinh ?

Đây có lẽ là vn đ thú v nht. Đúng vy, chính Giáo sư Joseph Stiglitz, người tng đot gii Nobel kinh tế, đã tiên đoán trên kinh nghim và lý lun cht ch v lý thuyết ca ông, là sau cùng Tổng thống Trump s thua Ch tch h Tp, và M s b cuc vì thiệt hi kinh tế ln cho M. Nhưng theo người viết, gii này đã hơi coi nh kh năng chiến thut ca cá nhân ông Trump và tác đng chính sách M lên kinh tế và sau na là chính trị ni b Trung Quốc.

Nhiều người không hiu là ông Trump đang dùng chính thế c vây nổi tiếng ca chính "bn hin" Trung Quốc đ đi phó vi nước này, hay nôm na là dùng gy ông đp lưng ông ; và đang áp dng thế vô chiêu thng hu chiêu nổi tiếng ca Kim Dung, mt tác gi kiếm hip Trung Hoa lng danh.

Một mt, chính ph M áp thuế cao, thúc đy phá giá tiền Trung Quốc, gây khng hong nim tin trong gii đu tư quc tế và dân chúng trong nước, bt đu chia r chính tr ni b và bt đu cho mt lot kin tướng ph tá ca ông Tp ngi chơi xơi nước… Mt khác, vi thúc đy ca Tổng thống Trump, lưỡng vin Quc hi Mỹ đã chp thun và ông cũng sp sa ban hành lut v an ninh quc phòng kim soát đu tư Trung Quốc vào M cũng như trit h kh năng quc phòng ca Trung Quốc, thí d như vic gây ri và bành trướng Bin Đông hay mưu tính sang c vùng n Đ-Thái Bình Dương. Các bin pháp song hành này sẽ là thế c vây Trung Quốc, không nht thiết phi là dùng lc lượng bên ngoài tiến vào lãnh th h, nhưng quan trng hơn là gây ri lon kinh tế, chính tr và quân s. Sau cùng, thúc người ca chính h chng li h ?

Thế vô chiêu ca ông Trump chính là sự bt đnh trong mt chính sách rõ ràng ca Tòa Bch c đ đch th có th tiên đoán được mà phòng nga hay đi phó. Vài hc gi M tuyên b Tổng thống Trump không có chiến lược rõ rt hay c th, thiếu nghiên cu, nên khó thng được Trung Quốc. Tuy nhiên, theo dõi sát các nghiên cứu và kế hoch ca nhóm tư vn Tòa Bch c t nhiu tháng, người viết có th khng đnh rng lo ngi này không đúng.

Một cách c th, B trường Tài chính Mnuchin và C vn Hi đng Kinh tế quc gia Kudlow, mt ni, vn ôn hòa lo điu đình các biện pháp bt Trung Quốc nhường nhn ; và mt khác, C vn Thương mi Nhà Trng Navarro và Đi din Thương mi Hoa Kỳ Lighthizer, mt chìm nhưng có nh hưởng sâu sc đến chính sách ca Tổng thống Trump, sa son c mt kế hoch "tác chiến" đnh lượng qui mô v thương mi gm các mt hàng, thuế sut và giá tr, k c trường hp Trung Quốc tun hàng sang các x Đông Nam Á đ tránh thuế trong tương lai gn. Các hc gi nhìn t xa bng con mt lý thuyết chung chung đã không đánh giá đúng kh năng đang có ca Tòa Bch c và nhóm chuyên gia liên hệ. Chính s coi thường này v chính sách thương mi lâu dài ca Trump là li thế vô chiêu hay đôi khi hư chiêu ca ông !

Còn chuyện Tổng thống Trump có th "b cuc" gia chng và tr nên hòa hoãn. Tt nhiên vi tính khí ca ông, chuyn này rất d xy ra, nhưng là vì lý do tt và chính đáng. Vì kinh tế M ít ph thuc vào xut cng, có th vài nh hưởng ca thương chiến M-Trung tr nên gay gt trong ngn hn là lm phát và lãi sut tăng trong vài quý ti, nhưng đng quên là tăng trưởng kinh tế M đang rt mnh so vi Trung Quốc và Âu Tây. Trung Quốc thì ph thuc mnh m vào xut cng đ duy trì đu tư và tăng trưởng, nguy cơ ri lon kinh tế và chính tr d xy ra trong 6-9 tháng ti. Nếu Trung Quốc may mn bt đu khôn ngoan nhn ra thc tế đó, và t thái đ nhường nhịn, s là lúc Tổng thống Trump li t ra hòa hoãn khoan nhượng vi Trung Quốc, có th đ theo đui mt mc đích chính tr quc tế mi.

Lúc đó là lúc ông có thể tuyên b "Fair Trade" đã tr li và t t s tăng cường "Free Trade" cho M ?

Đúng vi câu "mantra" (bí quyết) của chính sách thương mi M hin ti được tóm tt trong câu : "Free, Fair and Reciprocal Trade" (Thương mi t do, bình đng và h tương).

Phạm Đ Chí

Nguồn : VOA, 06/08/2018

Published in Diễn đàn