 | Tổng quan: | 3636808 |
Một số báo lề phải trong nước mới đây có đăng công văn của Cục trưởng Cục xuất bản in và phát hành thuộc Bộ Thông tin truyền thông gửi Hội nhà văn Hà Nội và nhà xuất bản Nhã Nam về đình chỉ phát hành tác phẩm "Mối chúa" của tác giả Đãng Khấu đã được in xong.
Bìa sách "Mối Chúa" bị cấm phát hành ở Việt Nam - Ảnh minh họa
Đãng Khấu là tên mới của nhà văn Tạ Duy Anh khá nổi tiếng trước đây với các tác phẩm "Lão khổ", "Thiên thần sám hối", "Sinh ra để chết", "Bước qua lời nguyền", nói lên nỗi đau khổ nhọc nhằn bế tắc của nông dân Việt Nam thấp cổ bé họng bị tầng lớp cường hào mới cướp đất, hà hiếp, bi đát hơn cả thời phong kiến, thực dân cũ.
Đãng chữ hán nghĩa là trừ hại. Khấu nghĩa là bọn cướp, như thảo khấu. Một tên mang ý nghĩa là lên tiếng để tố cáo vạch mặt bọn cường hào mới, bênh vực bà con nông dân lương thiện.
Nội dung cuốn sách ra sao mà bị đình chỉ phát hành ?
Mời các bạn đọc kỹ công văn nói trên của Cục trưởng Đặng Văn Hóa là có thể hiểu nội dung của cuốn sách. Công văn có đoạn :
"…Nội dung cuốn sách phản ánh những vấn đề nổi cộm trong xã hội hiện nay.
Tác giả vạch trần những tiêu cực và bất công trong xã hội.
Tuy nhiên, phần lớn các nhân vật trong tác phẩm từ thấp lên cao đều đen tối, vô vọng, đau đớn.
Qua lời kể của các nhân vật, hiện lên những thế lực hắc ám, một xã hội hầu như được chỉ huy bởi những kẻ ngu ngốc, tham lam, thủ đoạn.
Toàn bộ hệ thống bộ máy chính quyền bộc lộ sự tàn nhẫn vô đạo, đàn áp nông dân, giết hại lẫn nhau, giết người chống đối chỉ vì tiền.
Một số chi tiết được viết với giọng điệu giễu nhại sâu cay, miêu tả có phần tô đậm và có tính chất khái quát khiến cho hiện thực trở nên đen tối, u ám…".
"…Các trang viết về chính quyền cưỡng chế nông dân trong việc thực hiện các dự án được miêu tả một cách cường điệu, coi đó như 2 lực lượng thù địch, chính quyền đàn áp như một trận đánh địch với vũ khí, lực lượng bí mật…".
Vẫn chưa hết, sau mỗi đoạn công văn còn chỉ ra những trang sách đáng chú ý nhất, đó là những trang 38, 43, 74, 129, 140, 141, 158, 161, 173, 198, 251 và các trang 113, 118, 124, 167, 168, 207, 209, 220 và 248.
Trong công văn không có một đoạn nào phân tích, phê phán tác giả phạm những lầm lỗi sai phạm ra sao, ở những chỗ nào, có nguy hại gì cho độc giả để dẫn đến việc phải ra lệnh đình chỉ phát hành, không cho tác phẩm đã in đến tay bạn đọc. Đây là một điều lạ !
Thành ra xét cho cùng bản công văn chỉ có một tác dụng là kích thích tò mò của bạn đọc, làm cho nhiều bạn đọc thèm muốn thưởng thức tác phẩm hiếm có, thú vị này, khi mà tác phẩm có thể truyền bá nhanh nhậy, nhân lên nhanh chóng, phổ biến đầy đủ rộng rãi trên các mạng điện tử tự do, internet, Facebook, Youtube… và in thành sách ở nước ngoài.
Một số bạn đã được đọc tác phẩm này của Tạ Duy Anh cho biết đây là tác phẩm rất hay, độc đáo, kể về đỉển hình một tên tỉnh trưởng kiêm bí thư tỉnh ủy cùng bọn cường hào mới cướp đất của nông dân ra sao rồi đàn áp những người chống đối ra sao với một văn phong quen thuộc của Tạ Duy Anh, giản dị, sống động, chân thực, lôi cuốn.
Tít của cuốn sách "Mối chúa" muốn nhắn nhủ bạn đọc và xã hội rằng mối là loại sinh vật cực kỳ nguy hiểm, các ổ mối đều có những con mối chúa sinh sôi vô hạn độ, có thể đục khoét từng mảng tường, nền nhà, từng mảng đê kiên cố, gây nên những tổn thất ghê gớm. Muốn trừ khử bọn phá hoại này cần phải tận diệt các ổ mối chúa, cũng như muốn diệt bọn tham nhũng ăn cướp tiền của đất đai của dân thì phải tận diệt bọn trùm tham nhũng lớn nhất, bọn cầm quyền độc đoán hèn với giặc, ác với dân, ăn không từ một thứ gì, đang ngồi trên pháp luật đục khoét và hành hạ nông dân và toàn thể nhân dân ta.
Ngài Cục trưởng ra lệnh đình chỉ phát hành cuốn "Mối chúa" đã vô tình tôn cao giá trị của tác phẩm hay là ông cố tình có thiện chí quảng cáo ngầm cho tác phẩm này, làm cho tác phẩm thêm giá trị, kích thích sự tò mò tìm đọc của hàng triệu bạn đọc ở khắp nơi ?
Tôi còn nhớ một bài báo rất hay, rất độc, cũng rất độc đáo của nhà văn Trần Huy Quang mang đầu đề "Linh nghiệm" hồi 1980 được đăng lọt lưới trên tuần báo Văn nghệ của Hội nhà văn Việt Nam, bị cấm, thu hồi, nhưng càng được phổ biến rộng rãi, với chữ mở đầu bài là tên nhân vật : "H…inh", đọc xong mới vỡ lẽ đoán ra đó là tên ông Hồ Chí Minh rút gọn. Một bài báo kín đáo, sâu xa, thú vị cực hiếm trên văn đàn.
Tác phẩm Mối Chúa của nhà văn Tạ Duy Anh bị cấm phát hành. Đây được cho là tác phẩm văn học đầu tiên viết về người dân bị lấy đất một cách phi pháp tại Việt Nam lâu nay.
Bìa quyển tiểu thuyết Mối Chúa của nhà văn Tạ Duy Anh. Ảnh minh họa
Công văn do ông Chu Văn Hòa, Cục trưởng Cục xuất bản in và phát hành, thuộc Bộ Thông tin và truyền thông, ký vào trung tuần tháng 9 gửi đến Nhà xuất bản Hội nhà văn yêu cầu đình chỉ việc phát hành quyển sách vừa nêu.
Theo trình bày của ông Chu Văn Hòa thì tác phẩm Mối Chúa đã mô tả xã hội và hệ thống cầm quyền từ thấp đến cao như là một hệ thống đen tối, tham lam và tàn nhẫn, trong đó nêu lên chuyện cưỡng chế đất đai của nông dân như là một lực lượng thù địch.
Theo trang Facebook của Luật sư Trần Vũ Hải, quyển sách Mối Chúa của nhà văn Tạ Duy Anh, với bút danh Đãng Khấu đã được Nhà xuất bản Hội nhà văn Việt Nam phối hợp với Công ty văn hóa Nhã Nam xuất bản, nhưng nay bị dừng phát hành.
Một số cư dân mạng cho rằng họ đang tìm các để đọc được tác phẩm bị cấm phát hành như vừa nêu.
Một cuốn tiểu thuyết lấy cảm hứng từ các sự kiện nổi cộm trong đời sống xã hội Việt Nam trong thời gian qua vừa bị Bộ Thông tin và truyền thông ra lệnh đình chỉ phát hành vì mô tả hiện thực một cách "đen tối, u ám".
Bìa sách "Mối Chúa" bị cấm phát hành ở Việt Nam (ảnh chụp màn hình Dantri.com.vn)
Một nhà phê bình văn học từ Hà Nội nói với VOA rằng ông thấy những gì mà cuốn tiểu thuyết đó phản ánh là "bình thường" và lệnh cấm lưu hành chỉ có tác dụng ngược.
Tiểu thuyết "Mối chúa" của tác giả Tạ Duy Anh ký dưới bút danh Đãng Khấu, mô tả những hiện thực gợi nhớ đến những vụ việc như vụ ông Đoàn Văn Vươn ở Tiên Lãng, Hải Phòng, nổ súng vào đoàn cưỡng chế đất, vụ nhà máy thép Formosa ở Hà Tĩnh xả thải, các đại án ngân hàng đang được xét xử...
Theo bản tin của Thông tấn xã Việt Nam thì "Mối chúa" bị đình chỉ do "phần lớn các nhân vật đều thể hiện sự đen tối, vô vọng, đau đớn khi phản ánh những vấn đề nổi cộm trong xã hội hiện nay" và bao phủ tác phẩm là "lòng tham và sự bất chấp pháp luật".
Ngoài ra, giọng điệu chế giễu sâu cay cũng là một nguyên nhân khiến cho tác phẩm bị chặn lại. Cục Xuất bản, In và Phát hành thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông Việt Nam, cho rằng tiểu thuyết này "tô đậm" và "khái quát hóa" tiêu cực xã hội khiến cho "hiện thực trở nên đen tối, u ám".
Do đó, cơ quan này đã yêu Nhà xuất bản Hội Nhà văn, cơ quan liên kết với Công ty Văn hóa và Truyền thông Nhã Nam xuất bản "Mối chúa", đình chỉ phát hành "để thẩm định lại nội dung" cuốn tiểu thuyết.
Trao đổi với VOA, ông Phạm Xuân Nguyên, một nhà phê bình văn học ở Hà Nội, nói rằng nhiệm vụ của nhà văn "không phải là tô hồng, cũng không phải bôi đen" mà là "trình bày cảm nhận của mình về hiện thực xã hội".
Còn nhận định rằng tác phẩm đen tối hay tươi sáng là tùy vào cảm nhận của từng người đọc, ông Nguyên nói. "Có người nói đó là đen tối nhưng tôi cảm nhận không có gì đen tối".
Khi được hỏi những câu chuyện được tác giả kể lại trong tác phẩm có thể khiến người đọc liên tưởng đến những vụ việc ảnh hưởng xấu đến thanh danh của chính quyền trong thời gian qua, ông Nguyên cho rằng điều đó "pháp luật không cấm".
"Vụ việc Formosa báo chí đã nói rồi, đã viết rất nhiều rồi, đã đưa công khai rõ ràng rồi. Vụ ông Đoàn Văn Vươn tòa cũng đã xử rồi, ông Vươn cũng đã thụ án xong và đã trở về địa phương lại rồi. Các đại án ngân hàng cũng đang được xét xử. Nhà văn cũng như mọi người khác tiếp nhận những thông tin đó, tổng hợp lại đưa vào tác phẩm của mình, phát triển thêm và xây dựng hình tượng nhân vật thì cũng chẳng sao cả", ông Nguyên nói.
"Đặt trong hoàn cảnh hiện tại thì độc giả có thể thấy trong tác phẩm những mảng hiện thực, những góc cạnh của đời sống, nhưng tác giả không phải là sao chép mà có sự sáng tạo của ông".
"Nếu không đưa những cái này vào tác phẩm thì có thể bị phê phán là không bám sát hiện thực, không bám sát cuộc sống", ông nói thêm.
Theo nhận định của nhà phê bình này thì "Mối chúa" cũng "thể hiện hiện thực tươi sáng" chứ không phải hoàn toàn là u tối.
Ông dẫn lại nhân vật cô gái trẻ xuất hiện ở phần sau của "Mối chúa" có vẻ đẹp trong trắng và luôn hướng về người khác. Nhân vật này khi lên thay người cha làm giám đốc các dự án kinh doanh, đã cho dừng các dự án sân golf khiến người dân mất đất chứ không như cha, chỉ tìm mọi cách để áp đặt dự án và đẩy người dân đến đường cùng.
"Đó là hiện thực tươi sáng chứ cái gì nữa", ông Nguyên nhận xét.
Theo ông Nguyên thì về danh nghĩa ở Việt Nam không có cơ quan kiểm duyệt các tác phẩm văn chương trước khi xuất bản mà các nhà xuất bản chỉ biên tập và chịu trách nhiệm về sự biên tập của mình sau khi xuất bản.
Ông Nguyên cho rằng công việc biên tập này chỉ nên là để đảm bảo các tác phẩm không phạm vào những điều mà pháp luật cấm, nhưng cũng không tác giả nào "nhè vào chỗ cấm mà viết mà đem tác phẩm đến nhà xuất bản cả".
"Làm biên tập mà cứ phải nghĩ đến ngăn ngừa cái này cái kia thì không phải là biên tập", ông nói, "Nhà biên tập không phải là gác cổng, nếu không, chỉ làm nghèo văn chương".
"Lệnh cấm chỉ phản tác dụng mà thôi. Nó làm giảm, thu hẹp tính đa chiều, đa nghĩa vốn là một đặc tính của văn chương. Nó chỉ càng làm cho người ta tò mò tìm đọc tác phẩm bị cấm, và nếu đó là tác phẩm xấu thật sự thì lệnh cấm chỉ góp phần tạo vinh quang giả tạo cho cái xấu".
Những ngày vừa qua, cái tên Tạ Duy Anh, "Mối Chúa", Đãng Khấu chiếm khá nhiều không gian trên mạng xã hội, đặc biệt từ giới văn chương, nhà phê bình văn học lẫn giới ngoại văn.
Nhà văn Tạ Duy Anh và tác phẩm Mối Chúa - RFA
Người ta bàn luận nhiều vì ít ai xa lạ với cái tên Tạ Duy Anh cùng những tác phẩm Lão Khổ ; Thiên thần sám hối ; Sinh ra để chết (in ở hải ngoại), Bước qua lời nguyền, một truyện ngắn đình đám đăng trên báo Văn Nghệ cuối những năm 1980. Nông thôn và đời sống người nông dân Việt Nam đã xuất hiện cùng Tạ Duy Anh từ thời điểm đó.
Nên, cái "thiên hạ sự" của Mối Chúa xuất hiện có thể thấy trước tiên từ hai yếu tố : tên của cuốn sách, Mối chúa và bút danh của tác giả, Đãng Khấu, thay vì ba chữ Tạ Duy Anh.
Hiểu theo ngữ nghĩa một cách khác, ‘Đãng’ là trừ hại, là hành xử của người quân tử, và ‘Khấu’ là thảo khấu, là trộm cướp, là cái ác.
Nhưng Trừ ai ? Trừ gì ? Trừ trộm cướp ? Trừ cái ác ? Hay trừ Mối Chúa ?
Và ai trừ ? Đãng Khấu có đúng không ?
Bắt đầu bằng nụ cười sảng khoái, Đãng Khấu Tạ Duy Anh nói rằng nghĩ như thế cũng được, mà không phải như thế cũng chẳng sai.
Các tác phẩm đã xuất bản của nhà văn Tạ Duy Anh Facebook Tạ Duy Anh
Tự nhận mình là một người nông dân "chính hiệu", Tạ Duy Anh đủ "chín" và đủ "lực" để nhìn, nghe, ngửi, nếm, rồi cảm nhận cái vị đắng, cay, ngọt, mặn của những sự kiện xảy ra với người nông dân nói riêng và người dân thấp cổ bé miệng nói riêng.
Đơn giản với Tạ Duy Anh, nó cũng là một phần đời sống hàng ngày của đất nước, bao giờ cũng kéo theo những hậu quả tai hại khác, như khủng hoảng xã hội, niềm tin, bao giờ cũng có đổ vỡ tinh thần đi kèm.. Nó sẽ tác động đến mỗi người một cách khác nhau. Và nó nhận lại phản ứng khác nhau từ mỗi người.
"Với tôi thì tôi luôn ray rức là tôi chẳng làm được gì cả, không làm được gì giúp cho cộng đồng ấy.
Bản thân tôi thì tôi cảm nhận rằng bất cứ ở đâu, người dân thấp cổ bé họng luôn bị thiệt thòi. Những người chiếm đoạt đất đai của người dân không hẳn chỉ là cán bộ, những người có quyền lực trong bộ máy, đôi khi là những lực lượng có tiền họ thao túng, tìm cách chiếm đoạt tài nguyên vốn thuộc về người nông dân.
Những việc như thế luôn làm cho xã hội có 1 tổn thương nào đấy.
Mỗi người có cách thể hiện. Riêng tôi thì tôi đánh động bằng cách dùng ngòi bút sáng tạo lại hiện thực ấy theo 1 cách mà hy vọng rằng nó sẽ tác động đến cộng đồng theo 1 cách nào đó".
Thế là ròng rã ba năm, ngòi bút của Tạ Duy Anh mỗi ngày khơi bới, tìm ra thành phần quan trọng nhất trong một tổ mối, đó là mối chúa. Tạ Duy Anh thừa biết rằng vòng đời của mối chúa có thể lên đến 50 năm, và chỉ dành cho việc nằm yên một chỗ và đẻ trứng.
Ông viết, viết để thoát ra một cái tư tưởng ông gọi là "nỗi ray rức triền miên bám theo mình ngày này qua tháng khác, rằng trong khi xã hội như vậy thì mình chẳng làm được việc gì".
Hỏi rằng, "vì sao lại là mối chúa ? Mục đích trừu tượng như thế để làm gì ?".
"Nhất định phải có một ý đồ gì đó. Ngay từ cái tên đã là ý đồ rồi.
Nếu tôi không có ý đồ gì thì tôi cũng không đủ can đảm không đủ đam mê để theo đuổi. Nhưng khi tạo ra một hình tượng như vậy rồi thì không còn thuộc về quyền của người viết nữa.
Ví dụ có những người cho rằng mối chúa là căn nguyên của tất cả sự tàn phá. Vì nó có thể đẻ ra cả 1 đội mối quân. Mà đội mối quân thì sức tàn phá của nó kinh khủng".
Không khác với cách lý giải mà Tạ Duy Anh trả lời tờ Tiền Phong : "Mối Chúa là một nhân vật không có thật, là một lốt người. Với tất cả các chỉ dẫn thì bạn đọc phải hiểu mối chúa không phải một ông ở trong một công ty nào đó, bởi công ty nào có khả năng thắt cổ ngân hàng, tạo ra một thể chế nhỏ ? Đó chắc chắn phải là một nhân vật cực khủng. Một con mối chúa có thể tạo ra triệu con mối con để tàn phá".
Thế tổ mối có những con mối chúa ấy làm tổ ở đâu ? Có bao nhiêu con mối chúa hay chỉ có một mà thôi ?
Và nếu căn nguyên của sự mục nát, hư hỏng bị gây ra bởi những con mối ngày ngày đục khoét, thì căn nguyên của tiểu thuyết Mối Chúa là gì ?
Để trả lời, Tạ Duy Anh gọi mình là vừa được và vừa bị chứng kiến cái hiện thực ấy xảy ra hàng ngày, lặp lại hàng ngày. Như vòng đời của những con mối chúa miệt mài sinh nở tạo ra vô vàn con mối con.
"Người viết từ trước đến giờ lúc nào cũng phải dựa trên một nền tảng hiện thực nào đó. Tôi chả bịa ra được một cái gì cả. Những hiện thực đó nó đã, đang và sẽ tiếp tục xảy ra. Đây là một giai đoạn rất đặc biệt của lịch sử phát triển của Việt Nam".
"Thu hồi đất Dương Nội này, rồi Đồng Tâm này đang ngày ngày âm thầm, có nơi bộc lộ, có nơi chưa. Nó phản ảnh một hiện trạng chung, có một bất cập chung. Có lẽ nó bị có một cái gì đó bị khiếm khuyết từ cội nguồn của sự việc, như luật pháp, qui định đất của toàn dân chẳng hạn".
Báo chí trong nước viết rằng "Giới văn chương rỉ tai nhau : "Mối Chúa" là tác phẩm hoành tráng nhất của Tạ Duy Anh từ trước tới giờ".
Cũng chính tờ Tiền Phong trích dẫn phát hiện của nhà văn Phạm Lưu Vũ : "Mối Chúa" là kiểu tiểu thuyết lồng trong tiểu thuyết, với lối viết đậm chất Kafka ("Kafka dùng một chữ cái để đặt tên nhân vật (Mr.K) còn Tạ Duy Anh dùng 3 chữ cái : Mr.Đại").
Tạ Duy Anh phải chủ động kết thúc quá trình "đãng khấu" của mình đúng 3 năm, kể từ tháng 3 năm 2014 vì ông sợ mình sẽ mãi tiếp tục đắm chìm trong cái tổ mối đang ngày một sinh sôi nảy nở, phát triển có thể đến vô cực.
Có phải quyết định có chương cuối cùng, cho "Mối Chúa" xuất hiện ra mắt thì cũng đồng nghĩa với kết án tử con mối chúa không ?
Văn bản đình chỉ phát hành để thẩm định về nội dung tiểu thuyết "Mối Chúa" của nhà văn Tạ Duy AnhFacebook Tạ Duy Anh
Câu trả lời được Cục xuất bản đưa ra vào ngày 13 tháng 9 năm 2017 :
"Nội dung cuốn sách phản ánh những vấn đề nổi cộm trong xã hội hiện nay. Qua đó tác giả đã vạch trần những tiêu cực và bất công trong xã hội. Tuy nhiên, phần lớn các nhân vật trong tác phẩm từ thấp đến cao đều đen tối, vô vọng, đau đớn. Qua lời kể của các nhân vật, hiện lên những thế lực hắc ám, một xã hội hầu như được chỉ huy bằng những kẻ ngu dốt, tham lam, thủ đoạn. Toàn bộ hệ thống bộ máy chính quyền bộc lộ sự tàn nhẫn, vô đạo, đàn áp nông dân, giết hại lẫn nhau, giết người chống đối chỉ vì tiền…".
Nhà văn Phạm Lưu Vũ nói ngay nội dung của bản đình chỉ này đã "tóm tắt tuyệt vời nội dung tư tưởng của tác phẩm" và đăng một đoạn bình về cuốn tiểu thuyết ngay sau khi đó :
"Lão Tạ (Tạ Duy Anh) chỉ tả duy nhất một thằng quan cấp huyện, lại dùng chữ "huyện trưởng" thay vì Chủ tịch huyện, vậy mà "thằng công văn" ấy vẫn suy ra : "Toàn bộ hệ thống bộ máy chính quyền bộc lộ sự tàn nhẫn, vô đạo, đàn áp nông dân, giết hại lẫn nhau, giết người chống đối chỉ vì tiền…" thì... giỏi thật".
Mối Chúa bị khai tử sau ba năm thai nghén không. Song Tạ Duy Anh không quan trọng điều này.
"Riêng với Tạ Duy Anh viết thì không bao giờ quan tâm đến nó được in ra lúc nào và nó có được in ra hay không ? Vì nếu như thế thì trong lúc viết anh sẽ tự hạn chế rất nhiều tư tưởng, ý đồ của mình".
Mình theo đuổi xu hướng ngòi bút phải tự do. Tự do thì phải tự tạo ra. Không bị phụ thuộc vào nhiều thứ. Đừng mong giải thưởng, đừng mong chức tước… thì mới có tự do.
Hiện nay và cho đến khi tôi không sáng tác nữa thì vẫn theo tinh thần ấy".
Kết thúc cuộc trò chuyện cũng bằng giọng cười sảng khoái, tuy có vẻ trầm ngâm khi nói về vai trò của nhà văn viết tác phẩm hư cấu trong thời nay :
"Càng ngày nhà văn càng cô độc trong xã hội. Không phải là ai bắt cô độc đâu, mà số người đọc văn hư cấu càng ngày càng ít đi so với 30, 40 năm trước đây".
Nhưng Tạ Duy Anh sảng khoái cho rằng "Sự thờ ơ của một bộ phận nào đó lại là nỗi may của một bộ phận khác có thể lớn hơn ?"
Trên mạng xã hội những ngày qua, những ai quan tâm đến Mối Chúa của Đãng Khấu đều có chung sự chờ đợi đón đọc cuốn tiểu thuyết bằng bản điện tử. Dịch giả Phạm Nguyên Trường thì chẳng ngại ngần khi viết cơ quan chức năng đã vô tình "Phong thánh cho Tạ Duy Anh" khi ra quyết định cấm phát hành
Cát Linh
Nguồn : RFA, 22/09/2017
