 | Tổng quan: | 3708294 |
Lương và ‘đội tiên phong của giai cấp công nhân’
Trân Văn, VOA, 27/08/2022
Chuyện "đội tiên phong của giai cấp công nhân" chọn con đường biến công nhân thành hàng hóa để "xuất khẩu", xác định việc đi làm thuê ở những nơi như Nam Hàn là "cơ hội rộng mở" cho cả cá nhân lẫn quốc gia, dân tộc quả là "vi diệu" !
Giai cấp công nhân Việt Nam chưa bao giờ có quyền thắc mắc về lương, mức sống vì sao lại khác biệt với thiên hạ đến mức "một trời, một vực" như vậy.
Tháng trước Việt Nam tăng lương tối thiểu (1). Tháng này, Nam Hàn cũng thông báo quyết định tăng lương tối thiểu cho năm tới (2). Lạm phát trên phạm vi toàn cầu là lý do gần như quốc gia nào cũng phải điều chỉnh mức lương tối thiểu để dân có thể tồn tại.
Mức lương tối thiểu của Việt Nam được quyết định nâng theo lên theo vùng sau hai năm cố tình trì hoãn để đạt các mục tiêu về tăng trưởng theo kế hoạch. Còn mức lương tối thiểu mà Nam Hàn vừa nâng lên được tính theo định kỳ là năm và tính theo giờ.
Tại Việt Nam, tỉ lệ lương tối thiểu được nâng theo vùng sau hai năm khoảng 6%, bởi phụ thuộc vào vùng nên dao động trong khoảng từ 160.000 đồng/tháng đến 260.000 đồng/tháng. Nếu quy ra Mỹ kim thì tăng khoảng 6,8 USD/tháng đến 11,1 USD/tháng.
Ở Nam Hàn, tỉ lệ lương tối thiểu được nâng theo giờ sẽ tăng 5% so với năm nay, cụ thể sẽ là 9.620 Won/giờ. Nếu quy ra Mỹ kim thì sau khi tăng theo mức đã được ấn định, nếu quy ra Mỹ kim, lương tối thiểu ở Nam Hàn sẽ là 7,4 USD/giờ.
Dựa trên tỉ lệ tăng lương tối thiểu vừa được điều chỉnh, thu nhập trung bình/tháng của công nhân (những người làm việc theo hợp đồng – đối tượng được tăng lương tối thiểu) tại Việt Nam sẽ dao động trong khoảng từ 138,7 USD/tháng đến 199,8 USD/tháng.
Còn ở Nam Hàn, sau khi mức lương tối thiểu tính theo giờ được áp dụng, thu nhập trung bình/tháng của tất cả những người đi làm và được trả lương ít nhất sẽ phải là 1.549 USD/tháng, cao hơn công nhân Việt Nam từ 7 lần đến 11 lần.
Nói cách khác, cũng phải đi làm nhưng thu nhập của công nhân Việt Nam thua xa người lao động Nam Hàn. Khi thu nhập thấp hơn từ 7 lần đến 11 lần thì mức sống tất nhiên phải kém hơn và cứ nhìn vào thực tế thì sẽ thấy công nhân Việt Nam thảm thế nào !
"Lương tối thiểu không đủ để bảo đảm mức sống tối thiểu" là vấn nạn kinh niên ở Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam dẫu Việt Nam là một trong những quốc gia hiếm hoi có "đội tiên phong của giai cấp công nhân" nắm giữ độc quyền quản trị, điều hành xứ sở.
Ai cũng biết, cũng thấy công nhân đói, khổ thế nào và mức độ đói, khổ của giai cấp công nhân càng ngày càng trầm trọng hơn nhưng "công nhân vẫn không đủ sống" (3) tiếp tục được công nhận là "bài toán không có lời giải" (4) rồi thôi !
Dẫu lương tối thiểu luôn được điều chỉnh hàng năm theo cam kết nhưng tại Nam Hàn, năm nào chính phủ và đảng cầm quyền (tổ chức chính trị nắm giữ ưu thế đa số trong chính phủ và quốc hội) cũng bị các tổ chức công đoàn đại diện cho người lao động và những tổ chức đại diện cho doanh giới chỉ trích kịch liệt. Năm nào chính phủ và đảng cầm quyền cũng phải phân trần và cố gắng chứng tỏ thiện chí tiếp nhận - điều chỉnh chỉ trích qua quyết định nâng lương tối thiểu lần sau.
Còn ở Việt Nam cho dù "toàn bộ quyền lực thuộc về nhân dân" và sử dụng Hiến pháp để hiến định, trao "toàn bộ quyền lực thuộc về nhân dân" này cho Đảng cộng sản Việt Nam - tổ chức chính trị tự nhận là "đội tiên phong của giai cấp công nhân" - song các tổ chức đại diện người lao động, cũng như cho doanh giới chỉ dám xin những thứ như "sớm ấn định lương tối thiểu theo giờ", hay "tạo điều kiện cho công nhân có thể thương lượng về lương" nhằm giúp công nhân có thể "đủ sống bằng lương" (5).
***
Từ thập niên này sang thập niên khác, những cá nhân đại diện cho "đội tiên phong của giai cấp công nhân" vẫn giữ luận điệu theo kiểu khuyến dụ phải biết, phải thực thi "lợi ích hài hòa, khó khăn chia sẻ" (6).
Cho dù có đảng cầm quyền, nhà nước, quốc hội, chính phủ cùng thuộc "đội tiên phong của giai cấp công nhân" nhưng từ thập niên này sang thập niên khác, giai cấp công nhân Việt Nam chưa bao giờ có quyền thắc mắc về lương, mức sống vì sao lại khác biệt với thiên hạ đến mức "một trời, một vực" như vậy. Ngay cả so sánh với thiên hạ cũng là quyền do "đội tiên phong của giai cấp công nhân" nắm giữ và thường được "đội tiên phong của giai cấp công nhân" sử dụng khi cần giải thích tại sao thuế cao, phí nặng !
Tuy đảng cầm quyền, nhà nước, quốc hội, chính phủ ở Việt Nam cùng thuộc "đội tiên phong của giai cấp công nhân" nhưng "đội tiên phong của giai cấp công nhân" nắm giữ độc quyền quản trị - điều hành quốc gia bao nhiêu năm thì là bấy nhiêu năm công nhân Việt Nam phải sống dưới mức tối thiểu và chẳng riêng công nhân, toàn bộ công dân Việt Nam cùng bị buộc phải thừa nhận đó là sự "ưu việt" của việc xây dựng chủ nghĩa xã hội để "đội tiên phong của giai cấp công nhân" tiếp tục lãnh đạo quốc gia, dẫn dắt dân tộc.
Những ý tưởng mới nhất, được xem là sáng sủa nhất liên quan tới lương, dính dáng đến cải thiện mức sống do các đại diện thuộc "đội tiên phong của giai cấp công nhân" liên tục đề cập trong vài tuần gần đây là công nhân nói riêng, dân chúng Việt Nam nói chung nên hướng đến Nam Hàn, đến Nhật – những nơi mà nếu họ chịu làm hàng hóa để "đội tiên phong của giai cấp công nhân" thực hiện kế hoạch "xuất khẩu", họ sẽ kiếm được "ngàn đô" nuôi thân và nuôi gia đình (7).
Chuyện "đội tiên phong của giai cấp công nhân" chọn con đường biến công nhân thành hàng hóa để "xuất khẩu", xác định việc đi làm thuê ở những nơi như Nam Hàn là "cơ hội rộng mở" (8) cho cả cá nhân lẫn quốc gia, dân tộc quả là "vi diệu" !
Trân Văn
Nguồn : VOA, 27/08/2022
Chú thích :
(3) https://vneconomy.vn/luong-toi-thieu-tang-cong-nhan-van-khong-du-song.htm
(5) https://vneconomy.vn/luong-toi-thieu-tang-cong-nhan-van-khong-du-song.htm
(8) http://www.nguoiduatin.vn/gan-50-000-lao-dong-viet-nam-dang-lam-viec-tai-han-quoc-a563111.html
*********************
Con người không có chỗ trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội !
Trân Văn, VOA, 25/08/2022
Tháng trước, từ hệ thống chính trị đến hệ thống công quyền cùng ngậm tăm khi nhân viên y tế bỏ việc trở thành vấn nạn toàn quốc. Công đoàn Y tế Việt Nam công bố một thống kê chắc chắn là chưa đầy đủ :Từ đầu 2021 đến hếttháng sáunăm 2022 có tổng số 9.397 viên chức y tế xin thôi việc, nghỉ việc.
Nhân viên y tế thôi việc, bỏ nghề vừa do kiệt sức vì bị bạc đãi, vừa thất vọng bởi không được đối xử tử tế
Theo tổ chức đại diện cho nhân viên y tế tại Việt Nam thì có tám lý do dẫn đến "làn sóng nhân viên y tế xin thôi việc, nghỉ việc" (1). Nếu dành thời gian đọc kỹ, ngẫm nghĩ về tám lý do này thì cả tám đều quy về một mối : Nhân viên y tế thôi việc, bỏ nghề vừa do kiệt sức vì bị bạc đãi, vừa thất vọng bởi không được đối xử tử tế dù xã hội rất cần họ !
***
Tháng này, từ hệ thống chính trị đến hệ thống công quyền tiếp tục ngậm tăm khi giáo viên bỏ việc trở thành vấn nạn toàn quốc. Thống kê dẫu không đầy đủ vẫn gây choáng váng :Đắk Lắk thiếu hàng ngàn giáo viên. Bình Dương thiếu hơn 3.000giáo viên. Thành phố Hồ Chí Minhcần hơn 5.000 giáoviên cho niên khóa mới (2)...
Những lý do dẫn đến làn sóng giáo viên thôi việc, bỏ nghề cũng giống hệt những lý do dẫn đến làn sóng nhân viên y tế thôi việc, bỏ nghề. Giáo viên có học vị Thạc sĩ chỉ được trả ba triệu đồng/tháng, hai năm sau mới được nhận bốn triệu đồng/tháng ? Còn xứ nào lương mỗi tháng của giáo viên chỉ bằng thu nhập mười ngày của một người phụ hồ (3) ?
***
Giáo dục và y tế vốn là nền tảng của sự ổn định, đồng thời còn kiến tạo cơ hội phát triển cho một dân tộc, một quốc gia. Đó cũng là lý do giáo dục và y tế mặc nhiên được xác định là phúc lợi công cộng, các hệ thống chính trị, hệ thống công quyền đứng ra gánh vác nghĩa vụ cung ứng kèm cam kết không ngừng cải thiện chất lượng những phúc lợi này.
Vì vậy, chuyện giáo viên, nhân viên y tế thi nhau thôi việc, bỏ nghề không chỉ đơn thuần là vấn nạn của riêng ngành giáo dục, ngành y tế. Bạc đãi giáo viên, nhân viên y tế không chỉ đơn thuần là sự tàn tệ đối với giới đứng trên bục giảng và giới chăm sóc sức khỏe, điều trị bệnh tật cho người khác. Đó là sự coi thường đồng bào và tương lai xứ sở.
Bạc đãi giáo viên, nhân viên y tế không chỉ bất nhân mà còn bất trí, bất nghĩa, bội tín. Theo thời gian, sự khinh miệt con người vốn đã kéo dài nhiều thập niên càng ngày càng trầm trọng. Đã đến lúc phải nhận diện, gọi tên sự bất nhân, bất trí, bất nghĩa, bội tín ấy là chính sách ngu dân, dù cố tình hay vô ý cũng đều hướng đến việc làm suy kiệt giống nòi.
Sẽ còn bao nhiêu gia đình, bao nhiêu đứa trẻ đủ cả tài lực lẫn kiên nhẫn để theo đuổi con đường học vấn khi học phí tất cả các cấp càng ngày càng cao, vượt xa khả năng tài chính của nhiều giới (4) và sau tất cả những hi sinh, những nỗ lực vượt qua nghịch cảnh của cả gia đình cũng như từng cá nhân, nếu không thất nghiệp thì tìm được việc làm cũng khó mà đủ sống, kể cả khi chọn làm những loại việc mà do tính chất, mức độ ổn định thường rất cao như giáo viên, nhân viên y tế ?
Có thời nào, ở xứ nào trong lịch sử nhân loại mà người thầy bị rẻ rúng như Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam nên vừa vật lộn với cơm áo, vừa hoang mang, tuyệt vọng về tương lai ? Có thời nào ở xứ nào trong lịch sử nhân loại mà nhân viên y tế xin được trang bị khiên, áo giáp khi làm công việc cứu đồng loại (5) ?
Có thời nào, ở xứ nào trong lịch sử nhân loại mà hệ thống chính trị, hệ thống công quyền thản nhiên vứt hết ngàn tỉ này tới ngàn tỉ khác vào những dự án, công trình vô bổ nhưng chăm sóc sức khỏe, điều trị bệnh tật thì bị buộc phải chọn loại rẻ tiền kiểu như dao mổ phải rạch nhiều lần mới đứt da, bất kể bệnh nhân lãnh đủ loại hậu quả (6) ?
Những con người cụ thể - đối tượng thụ hưởng phúc lợi từ giáo dục, y tế tại Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam - ở đâu trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội ? Khi việc xây dựng chủ nghĩa xã hội diễn ra theo hướng không chỉ bất nhân mà còn bất trí, bất nghĩa, bội tín như thế thì lúc thành công có còn ai ra hồn người không ?
Trân Văn
Nguồn : VOA 25/08/2022
Chú thích :
(1) https://baochinhphu.vn/ly-do-hon-9300-nhan-vien-y-te-thoi-viec-nghi-viec-102220720181405906.htm
(4) https://nld.com.vn/giao-duc-khoa-hoc/hoc-phi-dai-hoc-o-at-tang-20220806201122094.htm
(5) https://cand.com.vn/y-te/bac-si-kien-nghi-sam-khien-ao-giap-de-phong-bi-tan-cong--i663940/
Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 38/2022/NĐ-CP ngày 12/6/2022 quy định mức lương tối thiểu vùng tăng thêm 6% so với mức hiện hành đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động. Theo đó, ở vùng I lương tối thiểu tăng thêm 260.000 đồng (11 USD) lên thành 4.680.000 đồng/tháng… và ở vùng IV tăng thêm 180.000 đồng (7 USD) lên 3.250.000 đồng/tháng. Đợt tăng lương tối thiểu lần này là biểu tượng mang tính chính trị khi Quyết định được đưa ra đúng vào thời điểm Thủ tướng Phạm Minh Chính đối thoại trực tuyến với người lao động sáng ngày 12/6. Kể từ 2011 thêm một lần nữa tăng lương tối thiểu thường niên nhằm ‘đuổi theo’ lạm phát và, hơn thế, nhiệm vụ chính trị của chính sách luôn được đề cao thay vì được sử dụng như một phép thử can thiệp thị trường lao động.
Công nhân may khẩu trang tại nhà máy Maxport ở Hà Nội hôm 21/9/2021 - AFP
Tăng lương tối thiểu lần này trong bối cảnh lạm phát tăng cao. Chỉ số giá tiêu dùng CPI của Quý I/2022 tăng 1,92% so với cùng kỳ năm trước, lạm phát cơ bản tăng 0,81%. Nguyên nhân là do tăng giá xăng dầu, giá gas, giá thuê nhà ở, giá hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng thiết yếu tăng theo. Dự kiến CPI tiếp tục tăng trong Quý II và cả năm 2022. Còn có dự đoán khác nhau, nhưng việc kiềm chế lạm phát dưới 4% theo chỉ tiêu đặt ra của Quốc hội 15 được nhận định là có thể đạt, thậm chí được ca ngợi là ‘nỗ lực’ điều hành kinh tế, nhưng nó không thể phản ánh thực tế giá cả tiêu dùng tăng nhanh sau dịch.
Những lao động chỉ biết sống dựa vào lương, xa quê, không được hỗ trợ từ người thân, gia đình đang vật lộn với sinh hoạt hàng ngày. Đã bảy đợt giá xăng tăng liên tục từ đầu năm, lên trên 50%, các mặt hàng thực phẩm cũng theo đó tăng vọt, ngay cả giá trứng tưởng chừng bình ổn nhất cũng đã tăng… khiến các gia đình phải cắt giảm và xem xét lại cách chi tiêu chỉ tập trung vào ăn uống... Các báo Nhà nước đã ‘mạnh dạn’ phản ánh thực trạng "Giá cả tăng cao, lạm phát đang "ngấm rất sâu" vào đời sống người lao động" (Dân trí, 26/4/22), "47% người lao động phải vay tiền sinh hoạt, khám chữa bệnh" (DT, 10/6/22) ; "Khoảng 11% công nhân thường xuyên phải vay tiền để sinh hoạt" (Zing, 10/6/22) ; "Thu nhập công nhân không đủ sống" (Đại đoàn kết, 11/6/22)…
Đợt tăng lương tối thiểu lần này mang tính chất động viên mà không thể khỏa lấp những hậu quả do tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19, đặc biệt là đợt dịch thứ tư vào cuối năm 2021 làm xáo trộn, suy giảm số và chất lượng lao động, việc làm và cuộc sống người lao động nói chung và của khu vực này nói riêng, đặc biệt trầm trọng đối với thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh thành, nơi tập trung lực lượng lao động vãng lai đông đảo. Các luồng di cư bắt buộc, ‘trốn chạy’ của hàng chục vạn lao động, học sinh từ vùng dịch về quê gây nên thảm cảnh khó khăn vật chất, tốn thất về thể chất và tổn thương tinh thần. Ngoài thực trạng trên, cho đến nay, khi đại dịch lắng xuống, rất nhiều số liệu liên quan còn bỏ ngỏ : số lao động bị chết vì dịch hay bị nhiễm dịch, số ngày nghỉ bệnh vì dịch, số tiền bảo hiểm chi trả, những thiệt hại vật chất, số lượng lao động mà các doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh… thiếu hụt là bao nhiêu ?
Tăng lương tối thiểu được thực hiện lần đầu tiên vào năm 2011 với mục đích chính là "đuổi theo" biến động giá cả nửa cuối năm 2011 (CPI tháng 10/2021 tăng 17,05% và cả năm 2011 tăng 18,13%), giảm thiểu khó khăn cho người lao động. Sau đó nó trở thành chính sách điều chỉnh thường niên, mặc dù lương tối thiểu vùng trung bình tăng lên liên tục, nhưng mức tăng đã giảm dần đến năm 2019 do chỉ số CPI dần được kiềm chế. Tuy nhiên, đến nay xu hướng tăng mức lương tối thiểu đang trở lại.
Cơ chế Hội đồng Tiền lương quốc gia (Đại diện ba bên : Nhà nước là Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội ; Người lao động là Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và Giới chủ là Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - VCCI) có thực hiện nhiệm vụ chính trị là tham mưu về biên độ tăng làm căn cứ cho Chính phủ quyết định mức và thời điểm tăng lương tối thiểu. Thông thường mỗi bên đề xuất mức tăng và nêu lý lẽ bảo vệ. Mặc dù còn ý kiến khác nhau, chẳng hạn, một số hiệp hội doanh nghiệp có công văn gửi Chính phủ kiến nghị lùi thời điểm tăng lương sang đầu năm sau để các doanh nghiệp có thêm thời gian chuẩn bị, nhưng cuối cùng thì mức tăng thêm 6% vào ngày 1/7 đã là quyết định chính sách.
Mặc dù việc xác quyết tức thì thời điểm thực thi tăng lương tối thiểu, nhưng khó có thể làm dịu đi sự chỉ trích về sự chậm trễ, lúng túng trong việc triển khai hỗ trợ người lao động chịu ảnh hưởng từ đại dịch. Năm 2020, khi dịch vừa diễn ra, gói hỗ trợ này đã được nói đến, nhưng đã không triển khai hiệu quả trong thực tế. Năm 2022 nó đã trở thành một chính sách lớn, một nội dung của chương trình phục hồi kinh tế được Quốc hội thông qua, nhưng việc thực hiện vẫn khó khăn. Nguyên nhân, một mặt, do sự phức tạp cư trú của lao động tự do, nhưng mặt khác do các thủ tục rườm rà, phức tạp về quản lý hành chính dân cư vì mục đích chính trị thay vì kinh tế như trường hợp này.
Lương tối thiểu là một phương tiện can thiệp thị trường và, việc sử dụng nó mang nhiều ý nghĩa, dù còn gây tranh cãi về quan điểm và học thuật trong những điều kiện áp dụng khác nhau, nhưng đối với thực tế Việt Nam cách tiếp cận với công cụ này mang nặng tính chính trị, thực hiện nhiệm vụ chính trị theo chỉ đạo của Đảng cộng sản, hơn là kinh tế. Chẳng hạn, cả ba đại diện của Hội đồng tiền lương quốc gia cũng là những "người của Đảng", thậm chí tổ chức này có thể làm triệt tiêu các phản ứng khác từ phía người lao động. Rõ ràng, đây không phải là lý do trì hoãn ban hành Luật biểu tình, để thực thi quyền hội họp, biểu đạt ôn hoà chính đáng được ghi nhận trong Hiến pháp.
Về nguyên lý, Tiền lương tối thiểu luôn được xác định dựa vào mức sống tối thiểu dựa trên rổ hàng hoá thiết yếu. Ngoài ra, lý luận tái sản xuất sức lao động giản đơn và mở rộng được cho là của K. Mác, vốn chỉ thích hợp trong nền kinh tế tập trung, được đưa ra như cơ sở cho việc tính toán. Tuy nhiên, trong điều kiện thị trường giá cả luôn biến động khiến mức tăng không đồng hành với mức tăng chỉ số giá tiêu dùng CPI theo thời điểm khiến chỉ tiêu này trở nên tương đối, nghĩa là xác định chính xác mức tăng là không thể. Trên thực tế, mức tăng này thường là đại lượng trung bình, dung hoà ý kiến khác biệt mang tính ‘chuyên gia’ của ba đại diện của Hội đồng tiền lương quốc gia. Và, trong bối cảnh đặc thù chống dịch như ‘thời chiến’ khi thực hiện chiến lược Zero - Covid nó đã khác đi và, mức 6% giảm hẳn đi ý nghĩa thực tế.
Chính sách tăng lương tối thiểu, ở một vài quốc gia phát triển có hẳn Luật lương tối thiểu, được thực hiện để can thiệp thị trường lao động mà một trong mục đích chính là bảo vệ người lao động, mà cách thực hiện như một phép thử xác định giá nhân công hay giá cả sức lao động. Vấn đề đặt ra không những chỉ là tăng thế nào và xu hướng tăng mà còn hiệu ứng lan tỏa của nó như thúc đẩy hay kìm hãm tăng trưởng, thu hẹp hay mở rộng khoảng cách giàu nghèo…
Ở Việt Nam có thể nêu hai ví dụ để minh hoạ cho phép thử can thiệp thị trường lao động. Trước hết, giá nhân công thấp là một lợi thế để thu hút vốn đầu tư thâm dụng lao động để gia công trong các ngành dệt may, da giày, lắp ráp…, nhưng xu hướng tăng thế nào khi vốn nhân lực được cải thiện và, hơn thế để thu hút vốn đầu tư cho các lĩnh vực có tỷ lệ sử dụng chất xám lớn. Vậy xu hướng tăng giá nhân công thế nào để duy trì lợi thế cạnh tranh đồng thời đáp ứng cải thiện chất lượng vốn nhân lực.
Hai là, đặc điểm sơ khởi, hỗn hợp và đang chuyển đổi của thị trường lao động xác định tính khả thi và hiệu lực của chính sách tiền lương tối thiểu. Đối tượng thụ hưởng của chính sách này được ghi là "người lao động làm việc theo hợp đồng lao động", nhưng tỷ lệ số lao động thực sự được thụ hưởng luôn ở mức thấp, đặc biệt ở khu vực phi chính thức còn lớn. Ngoài ra, trong các đơn vị sự nghiệp công lập đang trong quá trình thực hiện chính sách tự chủ tài chính dễ phát sinh tâm lý "bất bình" với những lao động hưởng lương từ ngân sách nhà nước.
Cần có cách tiếp cận đúng đắn và vận dụng chính sách lương tối thiểu để nâng cao tính khả thi và hiệu lực của nó gắn với việc tạo dựng một thị trường lao động mở, hài hoà để thúc đẩy phát triển bền vững kinh tế phải được xác định là một trọng tâm trong cải cách thể chế. Đó cũng là kết luận của bài viết.
Phạm Quý Thọ
Nguồn : RFA, 23/06/2022
