 | Tổng quan: | 3054228 |
Chủ đề được các báo Pháp hôm nay quan tâm nhiều vẫn là mối lo biến thể Delta đang có xu hướng lây lan mạnh ở Châu Âu. Vũ khí duy nhất để ngăn chặn Covid-19 bùng trở lại lúc này là vac-xin, Pháp cũng như nhiều nước Châu Âu đang nỗ lực đẩy nhanh tiến độ tiêm phòng cho dân chúng.
Tại một trung tâm tiêm chủng ở Nantes, Pháp. Ảnh chụp tháng 5/2021. © Stephane Mahe/Reuters
Tựa lớn trang nhất báo Le Figaro kêu gọi : "Tiêm chủng : khẩn cấp huy động". Tờ báo cho thấy, để ngăn chặn biến thể Delta đang có xu hướng lan rộng ở Pháp và làm dịch bùng lên dữ dội trở lại tại nhiều nước Châu Âu. Cách làm tốt nhất hiện nay là đẩy nhanh nhịp độ chiến dịch tiêm phòng Covid ngay trong mùa hè này. Đây cũng là giải pháp duy nhất cho phép hạn chế hậu quả của đợt dịch mới đang manh nha bùng lên trở lại.
Hiện chủng virus Delta đã xuất hiện trong 40% các ca bệnh ở Pháp. Trước tình hình ngày càng trở nên khẩn cấp, chính phủ Pháp hôm qua đã kêu gọi "huy động tổng lực" cho tiêm chủng. Tuy nhiên, chính phủ vẫn chưa thông báo những biện pháp cụ thể đối với 33% dân từ độ tuổi 18 trở lên chưa tiêm phòng vì nhiều lý do khác nhau. Theo Le Figaro, tuần tới trong cuộc họp với Hội đồng cố vấn chống dịch, chính phủ Pháp sẽ phải tính đến khả năng tiêm chủng bắt buộc đối với những đối tượng là các nhân viên y tế, đồng thời mở rộng phạm vi áp dụng giấy thông hành y tế đối với một số tụ điểm cửa hàng hay quán ăn.
Tờ báo nhận thấy, "tiêm ngừa Covid-19 giờ thực sự là cuộc chạy đua với thời gian". Trước mắt chính quyền đặt mục tiêu phải hoàn tất liều tiêm thứ 2 cho 40 triệu dân Pháp vào cuối tháng 8. Hiện tại mỗi tuần Pháp thực hiện được khoảng 4 triệu liều và gần 52% dân đã được tiêm một liều. Nhìn vào tiến độ cũng như nguồn cung ứng vac-xin, có vẻ như Pháp dễ dàng đạt mục tiêu 70% dân được miễn dịch cộng đồng, nhưng trên thực tế chiến dịch tiêm chủng ở Pháp cũng vấp phải trở ngại ở những người hoài nghi vac-xin, họ nhân danh quyền tự do cá nhân, không thể bắt ép mọi người tiêm vac-xin. Nhưng có điều nghịch lý, một khi dịch Covid bùng lên thì liệu quyền tự do cá nhân có còn được bảo đảm.
Xã luận của Le Figaro ghi nhận, "những quyền tự do của mọi người đã bị cản trở từ khi đại dịch Covid hoành hành dữ dội. Đó là khi phải sống trong những lệnh phong tỏa, giới nghiêm bức bội, nơi vui chơi giải trí tắt đèn, cửa hàng, trường học đóng cửa, đường phố hoang vắng". Để tránh không bị rơi vào những ràng buộc hạn chế các quyền tự do cá nhân một lần nữa thì chỉ có cách tiêm chủng.
Trong chủ đề thúc đẩy tiêm chủng ngừa Covid, Le Figaro có bài giới thiệu một số cách làm hay cho chiến dịch tiêm chủng ở một số nước Châu Âu.
Nước Anh được đánh giá khá thành công trong chiến dịch tiêm chủng với vac-xin chủ yếu được sử dụng là AstraZeneca. Những thông tin không hay về phản ứng phụ của loại thuốc chủng này không hề làm giảm tốc độ tiêm chủng ở nước này. Đó là do cơ quan y tế biết cách thông tin với dân chúng, một mặt khẳng định không có sự khác biệt về độ an toàn giữa sản phẩm của Pfizer với AstraZeneca. Mặt khác, người muốn tiêm khi lấy hẹn không ai được biết mình sẽ được tiêm loại vac-xin nào.
Hy Lạp thì kết hợp biện pháp khuyến khích và tố giác. Chính phủ dành một số ưu đãi cho những người đã tiêm chủng. Ngay từ ngày 15 tháng 7 tới các quán ăn, nhà hát rạp chiếu phim sẽ được mở cửa, với hạn mức 85% sức chứa và người vào không phải đeo khẩu trang. Nhưng chỉ dành cho những người đã tiêm chủng.
Để khuyến khích lứa tuổi trẻ đi tiêm, chính quyền tặng phiếu giảm giá vé đi lại trị giá 150 euro. Hiện 40% dân Hy Lạp đã được tiêm đủ hai liều vac-xin, con số vẫn còn xa với mục tiêu đạt miễn dịch cộng đồng vào cuối tháng 8. Trong khi tỷ lệ lây nhiễm trong nước những ngày qua tăng 76% những ngày qua, chính quyền càng nỗ lực thúc đẩy tốc độ tiêm chủng song song với việc pháp tăng cường kiểm soát thông hành y tế cho việc đi lại trong nước. Chính quyền kêu gọi tố giác các cuộc tụ tập hội hè của giới trẻ không tuân thủ quy định giãn cách phòng dịch.
Tại Ý, chính quyền mở rộng triển khai tiêm chủng trong các vùng du lịch trong nước để người dân trong khi đi nghỉ hè vẫn có thể tiêm vac-xin với thủ tục đơn giản nhất.
Còn tại Mỹ, Le Figaro cho biết, mặc dù đã đạt được tỷ lệ tiêm chủng khá cao trong dân, chính quyền các địa phương vẫn tích cực đẩy mạnh hơn chiến dịch tiêm phòng bằng những biện khuyến khích kinh tế, tặng tiền, phiếu giảm giá mua hàng… Có nơi người đi tiêm chủng còn có thể gọi xe miễn phí hay giảm giá đưa đón đến điểm tiêm. Gần đây chính quyền còn tổ chức các đội tình nguyện đến gõ cửa từng nhà dân để thuyết phục số người còn do dự, sợ tiêm vac-xin.
Trên trang Dư luận của nhật báo Le Figaro, có bài viết với tựa đề khá hấp dẫn : "Bắc Kinh tấn công vào ưu thế của Mỹ trên thị trường chứng khoán".
Tác giả bài viết nhắc lại cựu tổng thống Mỹ Donald Trump đã phải đương đầu với tham vọng công nghệ của Trung Quốc. Giờ đây đến lượt ông Joe Biden phải đối mặt với tham vọng mới của Bắc Kinh, đó là muốn chống lại ưu thế của thị trường chứng khoán Mỹ.
Bài viết lưu ý đến sự kiện đầu tuần này Bắc Kinh thông báo ý định "tăng cường bảo vệ dữ liệu nhạy cảm liên quan đến việc các công ty trong nước tham gia sàn chứng khoán nước ngoài" và "chấn chỉnh trách nhiệm của các doanh nghiệp Trung Quốc trong lĩnh vực an ninh thông tin đã niêm yết tài chính ở ngoài biên giới". Hệ quả là hai công ty công nghệ cao, quản lý ứng dụng đặt xe trực tuyến của Trung Quốc vừa nhăm nhe lên sàn chứng khoán ở New York đã trở thành vật tế thần bị điều tra.
Theo bài viết, thì động thái trên của Bắc Kinh đã dội gáo nước lạnh vào tham vọng tìm nguồn vốn tại Hoa Kỳ của nhiều công ty trong lĩnh vực công nghệ cao của Trung Quốc.
Theo công ty phân tích ngân hàng Dealogic, đã có không dưới 34 công ty Trung Quốc từ đầu năm nay tham gia thị trường chứng khoán Wall Street và thu hút được nguồn vốn lên tới 12,4 tỷ đô la Mỹ. Đây là điều Bắc Kinh không hề hài lòng. Điều họ muốn là các công ty lớn đó phải phát triển nguồn vốn tại Trung Quốc, với những thị trường chứng khoán Thượng Hải hay Thâm Quyến. Trong khi đó, thủ tục để lên sàn chứng khoán nội địa thường khó khăn và phức tạp, khiến các công ty Trung Quốc nản.
Liên quan đến lĩnh vục môi trường, hồ sơ lớn của Le Monde dành cho những căng thẳng xung quanh một con đập thủy điện lớn Ethiopia cho xây dựng trên sông Nil với bài : "Trên sông Nil, con đập Hồi sinh làm dấy lên cuộc chiến tranh nước". Tờ báo cho biết việc Ethiopia cho xây dựng con đập thủy điện khổng lồ chắn ngang sông Nil đang làm cho Ai Cập và Soudan lo ngại. Hai nước này đã kiện lên Liên Hiệp Quốc vì công trình làm thiệt hại đến môi trường và nguồn sống của hàng triệu người dân nước họ. Nhưng đó là một công trình không chỉ để đáp ứng nguồn năng lượng điện phục vụ dân sinh mà còn là niềm tự hào dân tộc cho Ethiopia.
Le Monde cho biết, con đập có tên Hồi sinh Ethiopia đang được xây dựng ở thượng nguồn sông Nil cách biên giới Doudan 15 km. Đập có chiều cao 78 mét, tạo ra một vùng hồ khổng lồ rộng hơn 1800 km2 tích tới 7 tỷ mét khối nước. Dự án này có giá trị đầu tư lên tới 4,6 tỷ đô la Mỹ. Những con số thực sự quá khổ với một nước Ethiopia, một đất nước nghèo ở Châu Phi, thường xuyên đối mặt với xung đột vũ trang trong và ngoài nước. Nhiều người cho rằng không biết đến bao giờ Ethiopia mới hoàn thành được công trình này, trong khi mà thiếu tiền, chính phủ nước này phải kêu gọi sự đóng góp của cả kiều dân của mình ở nước ngoài.
Một thời sự nóng được các báo Pháp ra hôm nay chú ý nhiều. Tổng thống Haiti, Jovenel Moise rạng sáng ngày hôm qua (07/07) bị một nhóm người có vũ trang đột nhập vào tư dinh hạ sát.
Ông Moisi, 53 tuổi, từ một doanh nhân trong lĩnh vực nông sản chuyển sang làm chính trị và năm 2017 đắc cử tổng thống của quốc gia nhỏ nằm giữa biển Caribe, nghèo nàn lạc hậu và luôn trong bất ổn, bạo lực tràn lan. Ông Moisi bị một đội lính đánh thuê ám sát ngay khi nhiệm kỳ tổng thống của ông sắp hết. Từ khi lên nắm quyền thổng thống Jovenel Moisi cũng đã bị không ít chỉ trích và nghi ngờ tham nhũng. Vụ ám sát gây rúng động này lại càng đẩy Haiti vào trong hỗn loạn trong những ngày tới.
Anh Vũ
Tính đến 5 giờ chiều ngày 21 tháng Sáu, Sài Gòn có tới 469 điểm phải phong tỏa vì có người nhiễm Covid-19. Sáng mai, chưa biết có thêm bao nhiêu điểm nữa bị con coronavirus xâm nhập phải phong toả.
Lực lượng chức năng phong tỏa chung cư Ehome 3, phường An Lạc, Bình Tân sau khi nơi đây ghi nhận nhiều ca mắc Covid-19 - Ảnh : Châu Tuấn/Tuổi Trẻ
Chỉ tính riêng 6 khu phong tỏa ở khu phố 2, 3, 4 phường An Lạc (quận Bình Tân) và ấp Tân Thới 2, Tân Thới 3, một phần ấp Thới Tây 1 (huyện Hóc Môn), đã có tới 65.000 dân sẽ thuộc diện "nội bất xuất, ngoại bất nhập".
Với con số 469 điểm phong toả hiện nay, sẽ có hơn một triệu người Sài Gòn không được bước chân ra khỏi ngõ. Có nơi, chính quyền còn đề nghị "không ai đến nhà ai, không cho ai vào nhà mình".
Sài Gòn trở bệnh thực sự, tình làng, nghĩa xóm giờ trở nên xa xỉ đến quặn lòng. Không thể làm khác được nếu muốn sống, nếu muốn Sài Gòn khỏi bệnh.
Tuy nhiên, trong cách hành xử của lãnh đạo Sài Gòn, người ta dễ dàng nhìn thấy một bức tường vô hình được dựng lên giữa họ và người dân. Trong những quyết định hành chánh nhằm ngăn chặn sự lây lan Covid-19, người dân không tìm thấy một dòng chữ nào bày tỏ mối quan tâm của lãnh đạo thành phố đối đời sống của những người lao động nghèo, sống nhờ đường phố, vỉa hè như người bán hàng rong, chạy xe ôm, mua ve chai, bán vé số… Đã không quan tâm, nên chắc chắn họ cũng không hề có giải pháp cho dân.
Theo báo Tuổi Trẻ, tối ngày 19 tháng Sáu, UBND Thành Phố ban hành chỉ thị khẩn số 10, theo đó tăng cường thêm một số biện pháp phòng, chống dịch bằng cách tạm ngưng một số hoạt động : chợ tự phát, xe bus, xe khách liên tỉnh, taxi. Riêng "xe ôm công nghệ" (Grab) vẫn được hoạt động. Rõ ràng lãnh đạo thành phố hình như cũng chẳng biết ra lệnh sao cho hợp lý, bởi với xe ôm, tài xế và hành khách phải ngồi sát nhau, không thể giãn cách theo qui định thì lại được hoạt động.
Trong một thông báo khác cũng của UBND Thành phố, chính quyền giao cho các đơn vị liên quan bảo đảm công tác chống dịch, đồng thời phải "cung ứng đầy đủ các nguồn nhu yếu phẩm thiết yếu, lương thực, thực phẩm cho người dân trong khu vực bị phong tỏa".
Nhân viên y tế lấy mẫu xét nghiệm Covid-19 cho người dân ở quận Bình Tân – Ảnh : Nhật Thịnh/Tuổi Trẻ
Mới đọc qua, tưởng đâu chính quyền thành phố tổ chức phát lương thực cho người nghèo, hỏi lại người dân thì nhận được mấy câu chửi đổng. Thì ra, ý câu "cung ứng đầy đủ" có nghĩa là nếu người dân trong khu vực một con hẻm bị phong tỏa chẳng hạn, cần mua thực phẩm, có thể nhờ người quen ở nơi chưa bị phong tỏa mua giùm, mang lại đầu hẻm, chỗ trạm gác, rồi gọi người trong nhà ra lấy. Nếu không có người quen, cũng có thể nhờ lực lượng bảo vệ khu phố mua giùm. Khi ban hành lệnh cấm họp chợ, thực hiện giãn cách xã hội, rồi phong tỏa từng khu vực, giới lãnh đạo thành phố chưa bao giờ nghĩ đến hệ lụy sẽ xảy ra sau quyết định của họ.
Hàng triệu người sẽ rơi vào hoàn cảnh điêu đứng vì không thể làm ra tiền để mua thực phẩm, đóng tiền nhà, mua sữa cho con, cùng hàng trăm chi phí không tên khác của đời sống.
Nếu dịch bệnh ngày càng nghiêm trọng, phong tỏa gắt gao hơn, số phận dân nghèo càng bi đát hơn. Họ đang chết dần, đúng nghĩa đen của từ này.
Chỉ có con đường để sống là cướp giật, trộm cắp. Trộm cắp thành công thì có tiền mua thực phẩm, nếu lỡ bị bắt thì vào tù, dù sao cũng được nuôi cơm. Còn nếu cứ đi lang thang rồi bị dương tính với Covid-19, được đưa vào bệnh viện điều trị cũng là một giải pháp chống đói tạm thời cho họ. Có lãnh đạo nào nghĩ đến những khả năng này không ?
Chắc chắn là không !
Có nhiều người đã suy nghĩ vẩn vơ rằng, khi con coronavirus bị lãnh đạo thành phố "tiêu diệt" thì trong ngày "ăn mừng chiến thắng" đó, ngoài những chiếc khăn tang dành cho người chết vì Covid-19, Sài Gòn còn có thể gồm cả khăn tang của những người chết vì đói !
Đình Ngọc
Nguồn : SaigoNhoNews, 22/06/2021
Chuyện Việt Nam nói hoài không hết : mới đây, một tòa án cấp huyện "vẽ" ra 59 vụ án ảo để lấy thành tích báo cáo thi đua. Thành tích, người ta hay gọi nó là bịnh, bây giờ lây nhanh không thua Covid-19.
Trong lúc thành phố Sài Gòn chủ trương giãn cách thì cũng thành phố làm lễ ra quân chích ngừa vaccine rầm rộ. Tập họp đông người không là "mồi" cho virus chắc ? Chích ngừa là lo cho sức khỏe nhân dân. Cần phải biểu dương lực lượng để nhân dân thấy nhà chức trách yêu thương nhân dân ? Rồi một cháu bé 5 tuổi mang một số tiền 100 triệu đồng "tiết kiệm" hai năm ra để ủng hộ quỹ mua vaccine. Nhìn cặp mắt cháu trong ảnh, tôi thấy dường như cháu có vẻ bất an : số tiền lớn như thế, ngay cả một vị bộ trưởng cũng không có để ủng hộ quỹ, huống hồ chi cháu ; bất an là phải rồi. Cháu được truyền thông quảng bá như một "Phù Đổng Thiên Vương" thời đại dịch. Trẻ con tuổi cháu có em còn phải đi bán vé số không đủ ăn để sống. Tiền tiết kiệm "to" như thế chỉ có thể nhờ… "Thánh Gióng" độ trì.
Theo tôi, bịnh thành tích xuất phát từ hai yếu tố : tự tôn và tự ty. Vì tự ti, người ta mới yêu thích thành tích – thành tích càng to, tự tôn, tự ti càng lớn. Thành tích là lẽ sống còn trong chốn quan trường ? Đố ai thăng tiến nếu không có thành tích.
Ban đầu, thành tích là để đo lường khả năng cống hiến cho xã hội của mỗi con người trong guồng máy quốc gia. Càng về sau, thành tích là mục tiêu chứ không phải mục tiêu là cống hiến. Tôi thường thấy, người thật sự muốn cống hiến, hơi trớ trêu, lại là người không màng thành tích.
Người ta hay nói, giáo dục là máy cái của mọi cỗ máy. Máy cái nghe sao máy móc quá. Không sao. Trong học đường, sản phẩm của máy cái, thành tích không còn là ghi nhận công lao giảng dạy và học tập mà trở thành những con số "ám ảnh" không những trò lẫn thầy, ngành giáo dục, mà cả xã hội.
Tôi từng là học sinh rồi sinh viên, được đào tạo một thời gian gần 15 năm trong nền giáo dục thể chế Việt NamCH. Học bạ chúng tôi có ghi điểm số, thứ hạng, cả giấy khen (gọi là bằng danh dự) của từng tháng, từng học kỳ, từng năm, từng cấp học. So sánh với các cháu học sinh và sinh viên, chúng tôi thấy việc học hành thế hệ chúng tôi không nặng nề bằng thế hệ các em sau này. Có thể học chương trình nhẹ hơn, "thấp" hơn, nhưng chúng tôi và cả thầy cô không hề bị áp lực bởi thành tích, hay vật vã với chỉ tiêu thi đua.
Học là học cho bản thân không phải để học cho người khác. Thành tích nếu có là ghi nhận công sức học tập mà không phải để làm điều kiện thi đua, đánh giá phẩm chất học sinh. Dạy là để cho học sinh tiến bộ như thầy, hơn thầy, chứ không phải dạy để đạt thi đua danh hiệu này kia. Mục đích tối thượng của dạy học là giúp "khai trí" học sinh. Thi đua lập thành tích không phải là mục tiêu của người thầy ; tiền đồ của người thầy là tiền đồ dành cho học sinh. Thế thì cần gì phải phấn đấu trở nên "thầy giáo ưu tú", "thầy giáo nhân dân" ?
Học sinh học để mở mang trí tuệ chứ không phải để đạt học sinh giỏi, học sinh xuất sắc. Giỏi, xuất sắc được ghi nhận chứ không phải lấy "giỏi", "xuất sắc" là mục đích học tập cho thành tích thi đua.
Máy cái sẽ đẻ ra các cỗ máy con. Giáo dục làm sao để con người không coi thành tích là tối thượng : cống hiến mới là tối thượng.
Giáo dục như vậy có quá lý tưởng, có là không tưởng ?
Không đạt đến một mức độ giáo dục con người Việt Nam thành những người cống hiến – tùy theo vai trò của mình trong xã hội – thì chí ít, giáo dục cũng không thể coi thi đua lập thành tích là… "cống hiến".
Người ta cho rằng thi đua lập thành tích là… yêu nước. Có chỗ nào đó "sai sai" không ?
Thi đua là yêu nước. Yêu nước là thi đua. Một số người có suy nghĩ như thế. Tôi thấy hơi bất ổn. Chúng ta không thi đua nhưng yêu nước, được không ? Một người chạy xe ôm mỗi ngày làm ra vài trăm ngàn ; anh ta không thể "thi đua" với ai cả. Thi đua mà vắng khách thì làm sao thi đua ? Anh này không "yêu nước" ư ? Đưa một người gấp rút đến trạm xá băng bó vì tai nạn té xe, anh xe ôm nhận thù lao nhưng anh đã làm một việc có ích : giúp đỡ người khác trong cơn hoạn nạn. Yêu đồng bào – tôi cho là đó là yêu nước. Anh xe ôm này không được xem là yêu nước vì không thi đua với đồng nghiệp đưa người bị nạn đi cấp cứu ? Những nhân viên y tế, những bác sĩ trên tuyến đầu chống dịch, nguy hiểm tính mạng rình rập họ từng giờ từng phút. Lấy lại lẽ sống cho một người sắp chết vì Covid, ngăn chặn dịch lây lan… là cống hiến hay thi đua ?
Mọi người ở mọi cương vị tận tâm với công việc của mình chính là cống hiến. Mục đích tận tâm vì công việc để có thành tích thi đua, điều ấy thế nào ?
Khi con người làm việc mà không đoái hoài đến thành tích, họ sẽ tự do cống hiến, có thể nói nhiều hơn khi nghĩ đến thi đua.
Đây là điều đơn giản lại hóa ra rất phức tạp và không dễ dàng biến thành hiện thực. Tự tôn hay tự ty, tôi nghĩ, chính là thủ phạm đẻ ra thành tích. Đối nghịch với hai cái này là khiêm cung và tự tin. Không cần thành tích, người ta sẽ tự do có cống hiến nhiều hơn hay ít hơn ? Tự tin và khiêm cung, tôi thấy không nhiều trong con người Việt Nam ngày nay, nhất là ở những nhà quản trị đất nước. Nếu gọi là tính cách – cho văn vẻ hơn – căn tính dân tộc, thì TỰ TÔN và TỰ TI có lẽ là phổ biến. Đây là cội nguồn của bịnh thành tích. Điều rất buồn, căn tính này vẫn không hề thay đổi như hơn 100 năm trước lúc cụ Phan Châu Trinh vạch ra : "Dân tộc nước Nam, trên lịch sử, có hai đặc tính cực đoan phản đối nhau : một là đặc tính bài ngoại và ỷ ngoại ; hai là đặc tính tự tôn và tự ti (*)
Người ta nóng lòng cải cách giáo dục bằng đủ mọi biện pháp. Có một biện pháp đơn giản không thấy nói đến : làm sao biến học sinh tự tôn, tự ti thành công dân tự tin và khiêm cung. Biết đâu hết bịnh thành tích. Chích ngừa cho người dân là một nhiệm vụ. Làm từ thiện (như góp tiền mua vaccine) là việc tự tâm. Các việc này không phải là thành tích để tự hào. Làm được như thế, người ta sẽ thấy ra, niềm tự hào của dân tộc Việt Nam không nên đặt trọn vào một đội bóng đá, đá bằng chân, và một ông ngoại quốc có tên "lạ hoắc" Park Hang-seo.
Nguyễn Long Chiến
Nguồn : SaigonNhoNews, 2/06/2021
(*) Pháp Việt Liên hiệp hậu chi tân Việt Nam, Phan Châu Trinh, Phan Châu Trinh toàn tập, tập 3, trang 57-58, Nhà xuất bản Đà Nẵng, 2005.
Vô số bất cập trong vấn đề vắc-xin ngừa Covid-19 tại Việt Nam
RFA, 21/06/2021
Việt Nam chậm trong chiến lược vắc-xin không phải vì thiếu nguồn lực tài chính mà là do những hạn chế về tầm nhìn và khả năng quản trị Nhà nước trong bối cảnh khủng hoảng - đại dịch. Quan điểm chi ngân sách theo kiểu "tiết kiệm từng đồng" trong khi lại "tận thu từ doanh nghiệp và người dân" cũng là những vấn đề được thảo luận tại cuộc tọa đàm "Mở rộng nguồn tiếp cận vắc-xin và trách nhiệm của Nhà nước" do Đại học Fulbright Việt Nam tổ chức vào cuối tuần qua.
Do chậm mua vắc-xin, Việt Nam chủ yếu mới chỉ tiêm phòng Covid-19 cho những người tuyến đầu như nhân viên y tế - Ảnh : Reuters
Chiến lược vắcxin – chậm ở tất cả các khâu
Tiến sĩ Nguyễn Thu Anh, Giám đốc Viện Nghiên cứu Y Khoa Woolcock tại Việt Nam thẳng thắn lên tiếng tại tọa đàm rằng Việt Nam đã chậm so với nhiều nước trên thế giới trong chiến lược vắc-xin. Bà cho biết, vắc-xin ngừa Covid được phát triển từ 2/2020 và ngay trong tháng 3 & 4/2020 đã có rất nhiều quốc gia đã đặt mua AstraZeneca. Các loại vắc-xin ra đời sau đó như Pfizer hay Moderna cũng được đặt hàng rất sớm.
"Còn Việt Nam, theo thông tin trên các báo chính thống, chúng ta đăng ký mua vắc-xin từ AstraZeneca từ tháng 8/2020 và hoàn thành hồ sơ trở thành quốc gia nhận vắc-xin từ Covax từ tháng 9 và tháng 10. Tôi cho rằng chúng ta đã hơi chậm một bước so với các nước khác" – Tiến sĩ Thu Anh nhân định. Bà giải thích rằng, nhìn từ góc độ dịch tễ học, đối với dịch bệnh nguy hiểm thì điều đầu tiên trong chiến lược phòng chống dịch bệnh là phải có vắc-xin. Khi một quốc gia chưa có đủ năng lực phát triển vắc-xin thì phải đi tìm kiếm nguồn cung tiềm năng và "cần phải đặt hàng rất sớm".
Mặc dù Pfizer được đánh giá là một trong những vắc-xin hiệu quả hàng đầu và được nhiều quốc gia phát triển sử dụng nhưng Việt Nam mới chỉ phê duyệt loại vắc-xin này trong tháng 6/2021. Ảnh : AFP
Theo Tiến sĩ Thu Anh, Việt Nam không chỉ chậm trong việc đăng ký mua vắc-xin mà còn chậm ở nhiều khâu khác :
"Chúng ta chậm trong việc thương thuyết. Khi thương thuyết xong, chúng ta cũng đã chậm một bước trong việc ký hợp đồng. Và kể cả khi ký hợp đồng xong, chúng ta cũng chậm trong việc phê duyệt các vắc-xin ở tại Việt Nam" – Tiến sĩ Thu Anh phân tích và đơn cử, mặc dù vắc-xin Pfizer được đánh giá là rất hiệu quả và được nhiều quốc gia phát triển sử dụng nhưng mãi tới tháng 6/2021, Bộ Y tế mới cấp phép cho sử dụng ở Việt Nam.
Bà cũng cho rằng Việt Nam cũng đã xử lý kém nhanh nhạy trước những thông tin cảnh báo ngay từ nửa cuối năm ngoái về nguy cơ chương trình Covax thiếu vắc-xin.
"Chúng ta đã thành công trong việc đăng ký là một quốc gia nhận vắc-xin qua chương trình Covax với 38,9 triệu liều nhưng chúng ta đã hơi chủ quan và tự tin, tin tưởng vào Covax Facility. Trong khi đó, vào quý 3 và 4 của năm 2020, đã có nhưng cảnh báo về việc thiếu vắc-xin cấp cho Covax Facility. Mặc dù Covax Facility, UNICEP và WHO đã thương thuyết với rất nhiều công ty để họ bán cho Covax nhưng rõ ràng các công ty và các quốc gia sản xuất được vắc-xin vẫn ưu tiên bán cho những quốc gia có thể mua được trực tiếp của họ hơn là bán cho Covax Facility" – bà Thu Anh nói. Bà cũng cho biết, theo báo cáo mới nhất của WHO, kể cả khi lượng vắc-xin toàn cầu được sản xuất tăng lên rất nhiều thì chương trình Covax vẫn chưa thể tự chủ hoàn toàn lượng vắc-xin cung cấp cho các quốc gia nghèo và những quốc gia có thu nhập trung bình thấp, trong đó có Việt Nam.
Nhìn vào tình hình hiện nay, bà và các đại biểu tham dự tọa đàm đều bày tỏ lo lằng rằng Việt Nam lại chậm trễ trong việc chuẩn bị triển khai kế hoạch tiêm chủng trên diện rộng cho 75 triệu dân số trưởng thành. Theo bà, đây là công việc phức tạp, đòi hỏi sự chuẩn bị chu đáo về nguồn cán bộ tiêm chủng, khả năng ứng phó trước các biến cố bất lợi trong quá trình tiêm chủng cũng như các cơ sở vật chất phục vụ việc tiêm chủng rộng khắp trên toàn quốc.
Không kích hoạt cơ chế về tình trạng khẩn cấp
Ngoài những lý do đã được dư luận xã hội phân tích nhiều như "ngủ quên trên chiến thắng", "quá tin tưởng vào chương trình Covax"… Tiến sĩ Phạm Duy Nghĩa, Giám đốc Chương trình Thạc sĩ Chính sách công, Đại học Fulbright Việt Nam, cho rằng, một nguyên nhân quan trọng dẫn đến việc chậm mua được vắc-xin là Việt Nam "chưa kích hoạt cơ chế về tình trạng khẩn cấp" – một cơ chế đặc biệt một số quốc gia đã từng làm trong đại dịch Covid để trao quyền cho chính phủ có thể thực hiện các chính sách mà thường không được phép làm nhằm bảo vệ sự an toàn của công dân. Ông cho rằng trong bối thị trường vắc-xin thế giới có sự chênh lệch cung cầu lớn như trong thời gian vừa qua, các cơ quan và cá nhân hữu trách của Việt Nam đã bị "bó chân" khi vẫn phải tuân thủ tuần tự các thủ tục mua sắm công chặt chẽ của Luật Đấu thầu nên khó có thể ra quyết định nhanh, hành động nhanh.
Trong khi Việt Nam khủng hoảng thiếc vắc-xin, 288.000 liều vắc-xin, AstraZeneca được công ty Việt NamVC nhập về từ 25/5/2021 phải nằm trong kho chờ hoàn tất các thủ tục. Ảnh : Reuters
"Phải nói rằng bộ máy của các nước hoạt động dựa trên một tình trạng khẩn cấp (tình trạng khẩn cấp). Ở Việt Nam những gì chúng ta đang chứng kiến về bản chất là tình trạng khẩn cấp, toàn bộ sự tự do dân sự của người dân bị hạn chế. Tuy vậy, Pháp lệnh về tình trạng khẩn cấp lại không được sử dụng, do đó toàn bộ quá trình sử dụng tiền công để đi đàm phán để mua vắc-xin, toàn bộ bộ máy vận hành không theo tình trạng khẩn cấp. Dẫn đến [kết quả] là trong bối cảnh khẩn cấp mà hành xử như pháp luật bình thường thì làm cho các hành xử và quyền tự do định đoạt của của các cơ quan quản lý bị hạn chế" – ông Nghĩa nói và cho rằng hạn chế này đã thể hiện rất rõ trong vụ việc 288.000 liều vắc-xin được công ty Việt NamVC nhập về từ ngày 25/5 nằm mãi trong kho chưa được mang ra sử dụng, gây bức xúc trong dư luận thời gian gần đây. Ông giải thích : Công ty Việt NamVC đã tự bỏ tiền đặt mua vắc-xin từ quý 3/2020, nay Nhà nước muốn mua lại nhưng chưa thể giải ngân được vì do chưa áp dụng Pháp lệnh về tình trạng khẩn cấp, mọi mua sắm công không có bất kỳ đặc cách nào mà vẫn phải tuân thủ các quy định theo Luật Đấu thầu . Theo đó, để mua lại, Bộ Y tế sẽ cần có sự đồng ý của tất cả các bộ ngành liên quan cũng như phải có sự phê duyệt của Thủ tướng theo quy định lựa chọn nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt tại điều 26 của Luật này.
"Mỗi một tình trạng đặc biệt lại cần có sự phê duyệt của ông Thủ tướng thì khó mà mua được 150 triệu liều vắc-xin. Nếu cứ đúng theo quy trình hành chính thì rất khó tiêu được tiền công cho các mua sắm có tính khẩn cấp" - ông nói và gợi ý rằng để doanh nghiệp và địa phương nhanh chóng mang được vắc-xin về theo lời kêu gọi của Chính phủ gần đây, nếu Việt Nam không áp dụng Pháp lệnh về tình trạng khẩn cấp thì cần đặt toàn bộ nền hành chính trong tình trạng báo động như chiến tranh để các những cơ quan và cá nhân có thẩm quyền "được giải phóng khỏi trách nhiệm pháp lý" theo quy trình thông thường đồng thời toàn bộ bộ máy Nhà nước phải hậu thuẫn cho các cơ quan, cá nhân này để đạt được mục tiêu mang vắc-xin về cho đất nước.
Doanh nghiệp và địa phương cùng mua vắc-xin – Quá nhiều rủi ro
Theo các chuyên gia, quyết định "mở bung" cho phép doanh nghiệp và địa phương tiếp cận và mua vắc-xin nhằm giải quyết khủng hoảng thiếu vắc-xin trong nước đang đặt Việt Nam đứng trước hàng loạt rủi ro về chất lượng nguồn vắc-xin mua được cũng như các thách thức pháp lý.
Tiến sĩ Nghĩa cho biết điều làm ông lo lắng nhất hiện nay là nguy cơ các doanh nghiệp và địa phương mua phải vắc-xin kém chất lượng, hết hạn hoặc vắc-xin giả vì các nhà sản xuất hiện chỉ làm việc với các chính phủ do đó các địa phương và doanh nghiệp Việt Nam nhiều khả năng chỉ có thể mua được nguồn vắc-xin dư thừa mà các địa phương ở nước ngoài không sử dụng hết.
"Nguy cơ lớn nhất là sẽ mua được hàng giả, hàng kém chất lượng hoặc hàng hết hạn. Vắc-xin không phải hàng hóa thông thường mà nó có hạn sử dụng, ví dụ thời hạn 6 tháng chẳng hạn. Từ khi sản xuất, đến khi vận chuyển về, người mua thứ nhất đã mất một thời gian rồi. Vì vậy Bộ y tế phải có quy định rất chặt chẽ cho việc kiểm soát và cấp phép từng lô hàng một"– Tiến sĩ Nghĩa nói. Ông cũng cho rằng Bộ Y tế cần phải thiết lập một quy trình giám sát cực kỳ chặt chẽ từ việc nhập khẩu vắc-xin cho đến việc tập huấn nhân viên y tế cũng như trong quá trình tiêm chủng vì khi 75 triệu người cùng được tiêm có thể dẫn tới rất nhiều vấn đề và trách nhiệm pháp lý.
An toàn tiêm chủng là mong muốn của tất cả người dân Việt Nam. Ảnh : AFP
"Người dân mong chờ ở nhà nước phải hết sức chặt chẽ với tất cả các vắc-xin, không thể tiêm vào người dân vắc-in giả, vắc-xin hết hạn, không thể tiêm vào người dân với một quy trình sai và không an toàn. Và nếu xảy ra những vấn đề bất lợi thì người dân phải có quyền đòi bồi thường từ Nhà nước" – Tiến sĩ Nghĩa chỉ ra. Ông đồng thời cho rằng Nhà nước không nên mặc định rằng người dân sẵn sàng chấp nhận rủi ro vì cộng đồng mà cần quan tâm tới quyền tự do dân sự và bảo vệ sinh mạng của người dân.
Mua sòng phẳng theo giá thị trường
Theo Bộ Y tế, tính đến đầu tháng 6/2021, Việt Nam đã đặt hàng được 170 triệu liều vắc-xin nhưng cũng lường trước việc giao hàng có thể sẽ không đầy đủ, không đúng tiến độ.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Xuân Thành, giảng viên cao cấp Đại học Fulbright Việt Nam đồng thời thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ, để sớm có đủ vắc-xin, Việt Nam cần"mua vắc-xin một cách đàng hoàng theo giá thị trường". Ông cho rằng Chính phủ Việt Nam có đủ khả năng tài chính để mua vắc-xin, do đó cần thay đổi cách tiếp cận và thông điệp cũ rằng "Việt Nam nghèo và khó khăn nên đề nghị các tổ chức quốc tế, các hãng dược phẩm hỗ trợ".
"Vừa rồi Đại hội Đảng nói ta có thế và lực, thế giới người ta cũng biết ta có tiền nên chúng ta cứ đi xin mua giá rẻ thì người ta không cho. Đương nhiên chúng ta rất trân trọng hỗ trợ của các quốc gia nhưng để có được một khối lượng lớn, giờ ta phải có một thông điệp mới khi tiếp cận với nguồn đó là Việt Nam có nguồn lực tài chính và sẵn sàng trả theo giá thị trường và đó cũng là bài học của các quốc gia thành công trong việc tiêm chủng diện rộng hiện nay" – ông nói.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Xuân Thành, Việt Nam nên trả theo giá thị trường để sớm vắcxin đưa về phục vụ người dân. Ảnh : AFP
Chứng minh cho luận điểm "Việt Nam có tiền" của mình, Tiến sĩ Thành cho biết thu ngân sách của Việt Nam đã rất khả quan trong năm 2020.
"Không kể Covid, ngân sách năm ngoái, không những cao hơn năm 2019 mà còn vượt dự toán thu của năm 2020" – ông nói và cho biết ngoài việc vượt dự toán thu khoảng 1,9%, Việt Nam còn tiết kiệm được rất nhiều chi phí họp hành của Chính phủ do ảnh hưởng của dịch bệnh trong năm 2020.
Tiến sĩ Thành cho biết theo những cuộc đàm phán gần đây, giá vắc-xin về đến cảng của Việt Nam đã lên tới 30 USD/liều. Ông khuyên Việt Nam chấp nhận mức giá này vì "mua rẻ sẽ nhận muộn" và thực tế Israel, quốc gia hiện có tỷ lệ tiêm chủng đứng đầu thế giới năm ngoái cũng đã phải trả tới 23 USD/liều. Thêm vào đó, tổn thất mà dịch bệnh Covid gây ra đối với nền kinh tế lớn hơn rất nhiều chi phí mua vắc-xin nên Bộ Tài chính cần xác định "lúc cần chi thì phải chi" và không nên "tiết kiệm từng đồng" :
"Năm ngoái chúng ta kiểm soát Covid tốt như vậy mà tính toán kinh tế, chúng ta đã thiệt hại tới 15 tỷ USD. Năm nay chắc chắn thiệt hại của đợt bùng phát thứ tư này sẽ rất lớn so với việc bỏ ra 1 tỷ USD để nhập vắc-xin".
Đừng tận thu đối với doanh nghiệp & người dân
Cũng căn cứ từ những nguồn lực nói trên, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Thành cho rằng trong thời gian tới Chính phủ Việt nam không nên tiếp tục huy động tiền của người dân và doanh nghiệp để mua vắc-xin vì họ đã vốn rất khó khăn vì Covid. Ông nói :
"Trong đợt Covid vừa rồi, nhìn vào các nước trên thế giới, đa số các nước từ nước giàu đến nước nghèo, đều thực hiện một chính sách là trong khủng hoảng Covid thì nhà nước chi thêm tiền cho dân và chi thêm tiền cho doanh nghiệp. Việt Nam của chúng ta có một cái ngoại lệ là trong Covid là doanh nghiệp và người dân vẫn đóng tiền cho Nhà nước. Theo tôi, ta không nên tận thu của người dân và doanh nghiệp nhiều quá. Thời gian tới, Nhà nước nên tiết kiệm từ các khoản chi không cần thiết để dành cho vấn đề vắc-xin".
Lời kêu gọi quyên góp cho Quỹ vắc xin Covid-19 của Chính phủ Việt Nam xuất hiện trên màn hình quảng cáo thang máy tại Hà Nội ngày 8/6/2021. Ảnh : AFP
Tiến sĩ Thành nhấn mạnh rằng nguồn tiền mua vắc-xin nên lấy từ ngân sách Nhà nước và vì người dân đã đóng thuế nên khi thiên tai, địch họa như trường hợp đại dịch như Covid xảy đến thì Nhà nước phải có trách nhiệm cung cấp tiêm vắc-xin với chi phí thấp hoặc miễn phí và theo ông, có làm được như vậy "mới thể hiện trách nhiệm của nhà nước đối với người dân".
Ông cũng cho rằng chỉ nên xem việc thành lập Quỹ vắc-xin vừa qua như một nỗ lực thể hiện sự đồng thuận, chia sẻ của toàn xã hội. Vì dịch bệnh Covid có thể kéo dài cũng như nhiều dịch bệnh khác có thể xảy đến trong tương lai nên nguồn tiền từ Quỹ này nên dùng vào mục tiêu dài hơn như nâng cao năng lực nghiên cứu, phát triển, sản xuất vắc-xin, phát triển cơ sở hạ tầng và chuỗi cung ứng đi kèm, từ đó cải thiện khả năng tự chủ vắc-xin của Việt Nam.
Việt Nam đang cấp bách triển khai chương trình tiêm chủng đại trà, đồng thời nỗ lực tìm nguồn cung vắc-xin trên thị trường và phát triển vắc-xin ngừa Covid-19 trong nước. Chương trình tiêm chủng đại trà sẽ gặp những khó khăn gì ? Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp của Viện nghiên cứu Đông Nam Á Yusof Ishak (ISEAS) đã trao đổi với phóng viên Giang Nguyễn về những khó khăn và rủi ro trước mắt.
Nhân viên y tế lấy mẫu xét nghiệm Covid-19 ở Đà Nẵng hôm 3/8/2020 - Reuters
Giang Nguyễn : Kính chào Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp. Trong bài bình luận trên trang Fulcrum của Viện nghiên cứu Đông Nam Á Yusof Ishak (ISEAS) đăng ngày 8 tháng 6 vừa qua (1) Tiến sĩ đã nhận định rằng chiến dịch tiêm chủng vắc-xin ngừa Covid-19 của Việt Nam quá chậm trễ. Việt Nam trước đây được thế giới khen ngợi là một trong những nước xử lý sự lây lan của dịch xuất sắc nhất. Vì sao có sự chậm trễ trong chiến dịch phòng ngừa ?
Lê Hồng Hiệp : Theo tôi có ba nguyên nhân chính. Như chị vừa nói thì trong giai đoạn trước tháng 2/2021 Việt Nam đã tương đối thành công trong việc dập dịch bằng các biện pháp như đóng cửa biên giới và thứ hai là dùng các cơ chế cách ly cũng như truy vết rất tích cực và hiệu quả. Điều đó dẫn tới tâm lý chủ quan trong một số bộ phận, các nhà quản lý, giới chức ở Việt Nam. Họ đã không có sự cảnh giác cấp bách trong việc thúc đẩy chương trình tiêm chủng. Trong khi về nguyên tắc thì chỉ có tiêm chủng là biện pháp căn cơ và lâu dài để giúp Việt Nam vượt qua được đại dịch. Chính vì vậy mà họ đã không có sự chủ động trong đợt bùng dịch thứ tư vừa rồi.
Nguyên nhân thứ hai theo tôi là do Việt Nam đang có bốn công ty đang phát triển các loại vắc-xin nội địa. Cho nên cũng có những suy nghĩ cho rằng trong tình hình dịch chưa cấp bách như trong năm vừa rồi, thì chúng ta có thể chờ để các công ty nội địa phát triển vắc-xin ở trong nước thành công. Điều này sẽ giúp Việt Nam vừa chủ động được nguồn cung vắc-xin về lâu dài, vừa có thể giảm sự phụ thuộc vào các vắc-xin nhập khẩu. Thứ ba, nó cũng tạo ra một hình ảnh tích cực cho Việt Nam trên quốc tế tại vì cho tới nay chỉ có 16 quốc gia đang phát triển các loại vắc-xin mà thôi. Nếu như Việt Nam là một trong 16 quốc gia đó và cũng là quốc gia duy nhất ở Đông Nam Á phát triển thành công vắc-xin ngừa Covid thì nó sẽ là một cú hích rất lớn cho uy tín cũng như hình ảnh của Việt Nam trên trường quốc tế.
Thứ ba theo tôi hiểu là do hạn chế nguồn cung toàn cầu. Cái này không phải một mình Việt Nam bị ảnh hưởng mà nhiều nước khác cũng bị ảnh hưởng. Ví dụ như công ty vắc-xin Việt Nam năm ngoái có đặt mua 30 triệu liều vắc-xin của AstraZeneca nhưng cho đến nay việc cung cấp vắc-xin này cho Việt Nam thông qua đơn đặt hàng đó thì đã bị chậm trễ rất nhiều. Tình hình này có thể nói là tình hình chung của tất cả các nước đang phát triển trong bối cảnh nguồn cung hạn chế. Trong khi đó thì có sự cạnh tranh giữa các quốc gia với nhau để giành nguồn vắc-xin cho mình.
Tuy nhiên, nếu Việt Nam tích cực hơn ngay từ đầu thì có thể sự chủ động của Việt Nam sẽ lớn hơn. Dù sao thì đây cũng là nguyên nhân dẫn tới sự chậm trễ trong việc triển khai chương trình tiêm chủng vắc-xin của Việt Nam trong thời gian qua.
Giang Nguyễn : Theo Tiến sĩ thì việc tiếp cận nguồn cung ứng vắc-xin hiện nay của chính quyền có hiệu quả không và liệu Việt Nam có đạt được mục tiêu đề ra là tìm kiếm được 150 triệu liều để tiêm chủng cho 75 triệu người dân trong năm nay ?
Lê Hồng Hiệp : Người ta thường hay nói "Có bệnh thì vái tứ phương", tức là một khi đã rơi vào tình thế như Việt Nam hiện tại, có sự bùng dịch, đặc biệt ở trong lần thứ tư vừa rồi nó lan rộng ra gần 40 tỉnh, thành như vậy và làm ảnh hưởng rất nhiều tới hoạt động kinh tế, xã hội Việt Nam thì Việt Nam cảm thấy có nhu cầu cấp bách về việc triển khai càng nhanh càng tốt chương trình tiêm vắc-xin.
Chúng ta thấy trong những khoảng thời gian rất ngắn, khoảng hai tháng vừa qua, Việt Nam đã giành được những cam kết, như đầu tháng 6 vừa rồi Bộ Y tế tuyên bố đã giành cam kết có 120 triệu liều từ các nhà cung ứng khác nhau có thể cung cấp cho Việt Nam trong năm nay. Vẫn có nguồn tin nói có thể cam kết đã tăng lên 150, 170 triệu liều.
Tuy nhiên cam kết là một chuyện. Quan trọng hơn là cam kết được thực hiện đến đâu ? Theo tôi nghĩ, trong bối cảnh nguồn cung hạn chế và có sự cạnh tranh toàn cầu như hiện nay thì cho đến cuối năm nay, nếu Việt Nam được giao khoảng 1/3 cái cam kết đó, tức cam kết 120 triệu liều mà Việt Nam được giao khoảng 40 triệu liều trước cuối năm nay thì theo tôi đây cũng là thành công đáng kể cho Việt Nam rồi. Mốc đó có thực hiện được hay không thì còn phải chờ xem.
Vấn đề thứ hai là nếu như có được nguồn cung rồi thì việc triển khai, tiêm đại trà cho người dân như thế nào, theo tôi cũng là một thách thức rất lớn khi hệ thống cơ sở vật chất của Việt Nam và nguồn nhân lực vẫn còn tương đối hạn chế. Vừa rồi có một số chuyên gia nói nếu Việt Nam khéo thu xếp, khéo vun vén thì cũng có thể đạt được số lượng tiêm chủng là 500 nghìn liều mỗi ngày.
Đây cũng là một thách thức rất lớn kể cả khi Việt Nam có làm được 500 nghìn liều một ngày như vậy thì cũng phải mất tới khoảng bốn tháng để có thể tiêm chủng được cho toàn bộ 75% người dân như mục tiêu đề ra. Theo tôi hiểu thì những mục tiêu đó chỉ là tính toán trên lý thuyết thôi còn triển khai thì có vô vàn khó khăn. Như chúng ta thấy ở Việt Nam từ đầu tháng ba đến nay cũng chỉ mới tiêm được cho 1,3 triệu người thôi. Tất nhiên có lý do là do nguồn cung hạn chế, nhưng nó cũng đặt ra bài toán về hậu cần, về mặt nhân lực v.v… làm sao để triển khai được một cách đồng bộ, nhanh chóng và hiệu quả.
Giang Nguyễn : Tiến sĩ đánh giá thế nào quá trình nghiên cứu vắc-xin trong nước, từ khâu nghiên cứu đến khâu sản xuất ?
Lê Hồng Hiệp : Phải nói rằng ngành y tế Việt Nam có một số ưu điểm. Trong đó một ưu điểm đáng kể là có khả năng để nghiên cứu, phát triển và sản xuất một số các loại vắc-xin. Đối với loại vắc-xin Covid-19, là một loại vắc-xin mới thì sẽ mất nhiều thời gian hơn để nghiên cứu và phát triển. Cho đến nay có tới bốn cơ quan nghiên cứu, viện nghiên cứu, công ty dược ở Việt Nam đang nghiên cứu, thử nghiệm đủ loại vắc-xin khác nhau. Điều này cũng là một điều tốt tại vì nó tạo ra các cơ sở cho Việt Nam để có thể đạt được ít nhất là một loại vắc-xin thành công.
Theo tôi nếu ngay từ đầu Việt Nam xác định tập trung, ví dụ như vào hai loại vắc-xin thôi thì có thể tập trung được nguồn lực và có được sự phối hợp giữa các nhà phát triển này với nhau để đẩy nhanh tiến độ thì sẽ hiệu quả hơn là việc dàn trải ra cho bốn nhà phát triển khác nhau. Đó là điểm thứ nhất.
Điểm thứ hai cũng tích cực ở đây là hiện tại vắc-xin Nano Covax của công ty Nanogen đang chuẩn bị bước vào giai đoạn ba thử nghiệm lâm sàng quy mô lớn để có thể trong khoảng quý III, quý IV năm nay đưa vào sử dụng trong trường hợp khẩn cấp. Đây cũng là một tín hiệu đáng mừng của Việt Nam. Có nhiều nhà lãnh đạo nói cho tới nay thì các thử nghiệm cho thấy có hiệu quả đáng kể và an toàn thì đây cũng là một điều Việt Nam có thể hy vọng.
Bên cạnh nguồn cung, nhập khẩu thì nếu các loại vắc-xin trong nước như Nano Covax thành công cũng là một cơ sở giúp Việt Nam đẩy nhanh hơn chương trình tiêm chủng ở trong nước.
Tuy nhiên vấn đề đặt ra ngay cả khi có thể nghiên cứu thành công thì việc sản xuất sẽ như thế nào ? Đây vẫn là câu hỏi vì ví dụ như vắc-xin Nano Covax, theo tôi hiểu do công ty Nanogen nghiên cứu chỉ là phòng lab nghiên cứu thôi, không có đủ cơ sở để sản xuất vắc-xin quy mô đại trà và họ sẽ phải phối hợp với các đối tác khác. Đây cũng là một trở ngại. Bên cạnh đó, kể cả khi đối tác có năng lực sản xuất thì nguyên liệu sản xuất sẽ như thế nào ? Những vấn đề này hiện tại chúng ta vẫn chưa được biết và nếu như các nguyên liệu sản xuất phải nhập khẩu từ nước ngoài trong bối cảnh khan hiếm nguồn cung của khu vực bị gián đoạn thì liệu Việt Nam có sản xuất đủ vắc-xin ở trong nước để cung ứng kịp thời cho người dân hay không, cũng là một dấu hỏi.
Như vậy thì có thể nói rằng Việt Nam có hy vọng có thể có thêm nguồn cung trong nước. Tuy nhiên nguồn cung đó hiệu quả tới đâu và quy mô sản xuất như thế nào thì chúng ta cần phải chờ xem.
Tôi vẫn rất hy vọng là đây có thể là một cú hích để giúp Việt Nam sớm đạt mục tiêu tiêm chủng cho người dân trong nước trong thời gian tới.
Giang Nguyễn : Như vậy thì ông sẽ đo lường mức độ thành công trong việc sản xuất vắc-xin trong nước cũng như tiếp cận nguồn vắc-xin trên thị trường như thế nào, và đâu là rủi ro cho chính quyền Việt Nam nếu các mục tiêu này không đạt được ?
Lê Hồng Hiệp : Nếu chúng ta nhìn lại quá trình triển khai chương trình tiêm chủng vắc-xin ngừa Covid-19 trong thời gian qua thì chúng ta có thể thấy có ba giai đoạn. Giai đoạn thứ nhất là giai đoạn khởi đầu, chúng ta đã hơi chậm trễ. Hiện tại Việt Nam đang ở trong giai đoạn gọi là tăng tốc, chạy nước rút để mà về đích. Giai đoạn thứ ba trong thời gian tới là giai đoạn về đích, thì sẽ quan trong là về đích như thế nào và khi nào thì đến.
Việt Nam đang đặt mục tiêu có thể trong năm tới đạt được mức miễn dịch cộng đồng cho người dân. Liệu điều đó có thực hiện được hay không theo tôi phụ thuộc vào các yếu tố rủi ro như sau :
Thứ nhất, về tình hình cung ứng ở trong nước cũng như quốc tế mà chúng ta đã thảo luận.
Thứ hai là việc triển khai thực hiện như thế nào ? Thời gian thực hiện ra làm sao, công tác hậu cần ra làm sao, rồi các công tác để kết nối dữ liệu quản lý, quá trình tiêm chủng như thế nào… ? Đây là những vấn đề rất phức tạp và cần nỗ lực của chính quyền cũng như các cơ quan, ban, ngành và sự hợp tác của người dân nữa. Những yếu tố đó cũng sẽ ảnh hưởng tới tiến độ về đích của Việt Nam.
Thứ ba là tình hình dịch bệnh trên toàn cầu cũng như của Việt Nam. Nếu như tình hình dịch bệnh toàn cầu vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp và có tình trạng tranh nguồn cung càng ngày càng cao, và ở Việt Nam cũng có sự lan rộng của dịch bệnh thì quá trình tiêm chủng cũng sẽ bị ảnh hưởng. Về lâu dài nó sẽ dẫn đến các rủi ro trên các lĩnh vực khác, đặc biệt là trong việc phát triển kinh tế.
Như chúng ta thấy trong trường hợp làn sóng thứ tư vừa rồi, rất nhiều nhà máy, đặc biệt ở tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang đã phải đóng cửa, dẫn tới sự đứt gãy của chuỗi cung ứng ở Việt Nam cũng như ở khu vực và trên thế giới khi rất nhiều nhà máy này là các nhà máy của các nhà đầu tư nước ngoài.
Theo tôi trong năm nay mục tiêu tăng trưởng 6,5% của Việt Nam có thể không đạt được và chúng ta có thể phải thực tế hơn trong mục tiêu tăng trưởng, ví dụ như có thể là 4 đến 5% --trong điều kiện Việt Nam tiếp tục kiểm soát được dịch bệnh và triển khai nhanh, đẩy nhanh được chương trình tiêm chủng ngừa Covid-19 trong thời gian tới.
Trong trường hợp mà dịch bệnh cứ tiếp tục lặp đi lặp lại và Việt Nam không đạt được nhanh chóng tiến độ về tiêm chủng vắc-xin thì tôi nghĩ là mục tiêu tăng trưởng, kể cả 4-5% cũng có thể rất khó khăn.
Tất cả phụ thuộc vào tình hình dịch bệnh toàn cầu cũng như tiến độ kiểm soát dịch bệnh và triển khai tiêm chủng ở Việt Nam trong thời gian tới như thế nào. Nếu chúng ta có thể triển khai nhanh, thành công và bên ngoài, dịch có lắng xuống thì theo tôi nghĩ sẽ bớt tác động hơn. Nếu không thì sẽ rất bi quan cho triển vọng kinh tế Việt Nam trong năm nay cũng như năm tới.
Giang Nguyễn : Rất cảm ơn Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp đã dành thời gian cho chúng tôi hôm nay.
Giang Nguyễn thực hiện
Nguồn : RFA, 13/06/2021
Làn sóng lây nhiễm Covid-19 lần thứ tư, bắt đầu vào cuối tháng 4, là đợt bùng dịch nghiêm trọng nhất tại Việt Nam cho đến nay. Tổng cộng đã có 5.758 ca nhiễm tính đến trưa ngày 7/6, chiếm khoảng hai phần ba tổng số ca nhiễm tại Việt Nam từ khi dịch bệnh xuất hiện vào năm ngoái. Quan trọng hơn, nó đã lan tới các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Giang và Bắc Ninh, gây gián đoạn hoạt động của nhiều nhà máy tại hai trung tâm sản xuất công nghiệp quan trọng này. Đợt bùng phát này càng cho thấy rõ hơn tầm quan trọng của chương trình tiêm chủng Covid-19 vốn đang được Việt Nam nỗ lực tăng tốc sau một khởi đầu chậm chạp đáng thất vọng.
Chương trình tiêm chủng Covid-19 vốn đang được Việt Nam nỗ lực tăng tốc sau một khởi đầu chậm chạp đáng thất vọng.
Việt Nam bắt đầu chương trình tiêm chủng Covid-19 vào ngày 8 tháng 3 năm 2021, tập trung vào các nhân viên tuyến đầu. Tính đến ngày 5 tháng 6 năm 2021, số người được tiêm ít nhất một liều vắc xin là 1,24 triệu người, chỉ chiếm 1,3% tổng dân số. Đây là tỷ lệ thấp nhất trong số mười nước thành viên ASEAN.
Việc triển khai tiêm chủng chậm của Việt Nam có thể do ba nguyên nhân chính. Đầu tiên, việc dập dịch tương đối thành công trong năm 2020 bằng cách đóng cửa biên giới và tiến hành các biện pháp cách ly và truy vết tích cực đã tạo ra sự chủ quan, tự mãn. Trước đợt bùng dịch mới nhất, có rất ít cảm giác cấp bách trong giới chức về việc phải tích cực đẩy nhanh tiến trình tiêm chủng.
Thứ hai, bốn công ty Việt Nam hiện đang phát triển vắc xin Covid-19 nội địa. Trong số đó, vắc xin NanoCovax của Nanogen, vốn sẽ trải qua thử nghiệm giai đoạn 3 vào cuối tháng này, đang đạt được nhiều tiến triển nhất. Do đó, giới chức Việt Nam có thể đã đặt cược vào sự thành công của vắc xin nội địa, điều họ cho rằng sẽ giúp Việt Nam giảm phụ thuộc vào vắc xin nhập khẩu và nâng cao tinh thần dân tộc cũng như hình ảnh quốc tế cho Việt Nam.
Thứ ba, giống như hầu hết các nước đang phát triển khác, Việt Nam cũng phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguồn cung vắc xin toàn cầu. Mặc dù Công ty Cổ phần Vắc xin Việt Nam (VNVC), một công ty tư nhân, đã đặt hàng 30 triệu liều vắc xin AstraZeneca trong năm 2020, nhưng nguồn cung từ hợp đồng này cho đến nay vẫn còn hạn chế. Việc cung cấp vắc xin cho Việt Nam thông qua chương trình COVAX cũng vậy. Việc dập dịch thành công trước đó cũng khiến Việt Nam không được các nhà sản xuất và các đối tác quốc tế ưu tiên trong việc cung cấp vắc xin.
Quy mô và ảnh hưởng nghiêm trọng của đợt bùng dịch thứ tư đã buộc chính phủ Việt Nam phải đẩy nhanh tiêm chủng như một chiến lược quan trọng, căn bản và lâu dài để vượt qua đại dịch. Những nỗ lực lớn đã được thực hiện trong một thời gian ngắn để giành được nhiều nguồn cung vắc xin nhất có thể. Thay vì để chính phủ giữ độc quyền trong việc nhập khẩu vắc xin, Việt Nam đã khuyến khích tất cả các thành phần liên quan, đặc biệt là các công ty tư nhân và các nhà đầu tư nước ngoài, giúp mua vắc xin cho cả nước. Vào ngày 5 tháng 6, một sáng kiến vốn ban đầu được thúc đẩy bởi Thành phố Hồ Chí Minh đã được chính phủ chính thức phát động nhằm kêu gọi công chúng và cộng đồng doanh nghiệp đóng góp 1,1 tỷ đô la Mỹ nhằm trang trải chi phí cho chương trình tiêm chủng Covid-19 của quốc gia. Sáng kiến này đã thu hút được hơn 250 triệu USD cam kết đóng góp chỉ sau vài ngày.
Ở cấp độ quốc tế, Việt Nam đã hoạt động tích cực thông qua các kênh ngoại giao để đảm bảo được nhiều nguồn cung vắc xin hơn. Chẳng hạn, Hoa Kỳ đã quyết định viện trợ cho Việt Nam 500.000 liều vắc xin Covid-19. Nhật Bản cũng được cho là đang chuẩn bị viện trợ vắc xin cho Việt Nam. Mặc dù có một số do dự ban đầu do lo ngại về sự an toàn và có thể là cả các cân nhắc địa chính trị, Bộ Y tế vào ngày 4/6 đã quyết định phê duyệt vắc xin Sinopharm để sử dụng trong trường hợp khẩn cấp và có thể phê duyệt thêm vắc xin Sinovac trong những tháng tới. Các tin tức không chính thức cho biết Trung Quốc theo đó cũng đã cam kết cung cấp cho Việt Nam 500.000 liều vắc xin Sinopharm.
Nhờ những nỗ lực này, Bộ Y tế vào ngày 3/6 thông báo rằng các nhà cung cấp đã cam kết bàn giao cho Việt Nam khoảng 120 triệu liều vắc xin Covid-19 trong năm 2021, bao gồm Moderna (5 triệu liều), Sputnik V (20 triệu liều), AstraZeneca (30 triệu liều), Pfizer (31 triệu liều), và chương trình COVAX (38,9 triệu liều). Việt Nam cũng được cho là đang đàm phán với các đối tác Nga để có thể sản xuất vắc xin Sputnik V trong nước. Với việc vắc xin NanoCovax sẽ sớm đi vào thử nghiệm giai đoạn 3, Việt Nam cũng hy vọng có thể có thêm nguồn cung từ vắc xin nội địa.
Tuy nhiên, chương trình tiêm chủng của Việt Nam vẫn còn phải đối mặt với các thách thức lớn. Thứ nhất, do tình trạng thiếu hụt nguồn cung toàn cầu và sự cạnh tranh gay gắt giữa các quốc gia, các đối tác nhiều khả năng sẽ không thể cung cấp kịp thời cho Việt Nam tất cả số liều đã cam kết. Đến cuối năm 2021, nếu có 40 triệu liều được giao trên thực tế vẫn có thể được coi là một thành công lớn đối với Việt Nam. Thứ hai, dù các nhà sản xuất Việt Nam có thể đang trên đà phát triển thành công vắc xin nội địa nhưng năng lực sản xuất của họ vẫn chưa rõ ràng. Ví dụ, Nanogen, ứng cử viên hứa hẹn nhất trong việc phát triển thành công vắc xin trong nước, là một phòng thí nghiệm nghiên cứu chứ không có cơ sở sản xuất lớn, và họ sẽ phải dựa vào các đối tác khác trong việc sản xuất vắc xin.
Mặc dù việc triển khai tiêm chủng đã có được động lực mạnh mẽ hơn trong những tháng gần đây, Việt Nam vẫn còn phải vượt qua một chặng đường dài phía trước để có thể hoàn thành chương trình thành công. Trong quá trình đó, dự kiến sẽ có thêm nhiều đợt lây nhiễm mới và nền kinh tế có thể tiếp tục bị ảnh hưởng. Để giảm thiểu tác động kinh tế, cần ưu tiên tiêm chủng cho các công nhân làm việc trong các nhà máy, những người đóng vai trò quan trọng trong việc giữ cho nền kinh tế quốc gia tăng trưởng nhưng phải làm việc trong điều kiện rất dễ lây lan dịch bệnh quy mô lớn. Do các đợt lây nhiễm hiện nay cũng như thời gian tới, Việt Nam có thể sẽ không đạt được mục tiêu tăng trưởng 6,5% trong năm nay. Tuy nhiên, nếu chương trình tiêm chủng được đẩy nhanh và thực hiện đúng cách, các thiệt hại kinh tế có thể được hạn chế và Việt Nam vẫn có thể trên đà đạt được tốc độ tăng trưởng khoảng 4 đến 5% trong năm nay.
Lê Hồng Hiệp
Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 09/06/2021
Một phiên bản tiếng Anh của bài viết đã được xuất bản trên FULCRUM.
