 | Tổng quan: | 3636665 |
Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Nam yêu cầu chính quyền thị xã Điện Bàn lấy ý kiến người dân khi đề xuất tháo dỡ tượng đài Dũng sĩ Điện Ngọc để xây mới với kinh phí từ ngân sách 88 tỷ đồng.
Phối cảnh tượng đài mới. Ảnh UBND thị xã Điện Bàn
Theo chính quyền thị xã Điện Bàn, tượng đài Dũng sĩ Điện Ngọc là công trình văn hóa có ý nghĩa quan trọng, nhằm tỏ lòng biết ơn sâu sắc và tri ân những anh hùng liệt sĩ đã chiến đấu anh dũng, hy sinh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, nhưng qua thời gian, công trình đã xuống cấp và quy mô, cao trình không còn phù hợp với cảnh quan, hạ tầng đô thị xung quanh đang ngày càng phát triển.
Ông Thái, một người dân thị xã Điện Bàn nói với RFA :
"Thật ra xưa giờ thì họ vẫn nói là lấy ý kiến của dân. Nhưng dân nào mới là điều đáng nói. Dân mà đại diện các hội đoàn thì đương nhiên họ sẽ đồng ý. Còn dân thường như tôi thì thậm chí còn không biết họ có hỏi ý kiến dân nữa. Lấy ý kiến dân thì sẽ như thế nào ? Điện Bàn cũng có facebook, nếu lấy ý kiến qua đó thì họa may còn khách quan, chứ lấy theo kiểu truyền thống của nhà nước lâu nay thì không khách quan. Thử hỏi, bao nhiêu người dân Điện Bàn biết chuyện "hỏi ý dân" lần này ?
Trong lúc toàn dân, chứ không riêng gì dân Điện Bàn khó khăn, thiếu ăn mà nhà nước bỏ ra 88 tỷ cho tượng đài thì nó nghịch lý quá. Họ nói tượng đài đã xuống cấp và không còn phù hợp với cảnh quan, hạ tầng đô thị xung quanh là ngụy biện. Bởi tôi đi ngang qua hoài, tôi thấy lập luận đó không đúng. Nói thằng là bây giờ dân đang đói, giúp gì được cho dân thì giúp. Xây cái tượng đài niềm tin trong lòng dân mới là quan trọng, không ai có thể đập phá được".
Theo Điều 26 Luật Thực hiện dân chủ cơ sở năm 2022, một số hình thức lấy ý kiến nhân dân bao gồm hội nghị trao đổi, đối thoại giữa Ủy ban nhân dân cấp xã với Nhân dân ; tổ chức cuộc họp của cộng đồng dân cư ; phát phiếu lấy ý kiến của hộ gia đình ; thông qua hộp thư góp ý ; thông qua Ban công tác Mặt trận ở thôn, tổ dân phố và các tổ chức chính trị - xã hội ở cơ sở ; thông qua cổng thông tin điện tử, trang thông tin điện tử của chính quyền địa phương cấp xã ; thông qua mạng viễn thông, mạng xã hội hoạt động hợp pháp theo quy định của pháp luật, bảo đảm phù hợp với mức độ ứng dụng công nghệ thông tin tại cấp xã, tại thôn, tổ dân phố.
Thật ra xưa giờ thì họ vẫn nói là lấy ý kiến của dân. Nhưng dân nào mới là điều đáng nói. Dân mà đại diện các hội đoàn thì đương nhiên họ sẽ đồng ý. Còn dân thường như tôi thì thậm chí còn không biết họ có hỏi ý kiến dân nữa. Lấy ý kiến dân thì sẽ như thế nào ?- Ông Thái
Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Nam yêu cầu Ủy ban nhân dân thị xã Điện Bàn xem xét tổ chức trưng cầu lấy ý kiến cộng đồng nhân dân để có sự đồng thuận, thống nhất trong việc tháo dỡ tượng đài cũ để đầu tư xây dựng tượng đài mới và gửi Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch trước ngày 10 tháng 8 để tổng hợp, tham mưu.
Ông Quang, một kỹ sư xây dựng ở tỉnh Quảng Nam cho hay, việc lấy ý kiến dân để tháo dỡ tượng đài Dũng sĩ Điện Ngọc là do nhà nước nói ; kết quả cũng do nhà nước đưa ra chứ dân không có điều kiện giám sát hay kiểm chứng. Ông nói :
"Lấy ý kiến là nói cho có thôi, chứ hỏi ý kiến dân thông qua hình thức nào và có công bố những con số thể hiện ý kiến của dân không. Có bao nhiêu người đồng ý đập đi xây lại, bao nhiêu người đồng ý không đồng ý và bao nhiêu người yêu cầu đập bỏ luôn. Quan trọng là chỗ đó, chứ nói hỏi ý dân thì chỉ là mị dân, dân chủ hình thức.
Tôi nhớ câu nói của ông Stalin, đại ý là việc bầu cử không quan trọng, quan trọng là việc kiểm phiếu mới quan trọng. Hỏi ý kiến dân rồi có công bố con số thực không, và ai kiểm tra con số đó ?
Thực tế rất nhiều tượng đài trong cả nước khi xây có công khai hỏi ý kiến dân đâu. Vì sao bây giờ họ lại hỏi ? Có phải vì dân phản ứng quá nhiều trên mạng xã hội không ? Trong khi đó nguồn ngân sách xây bệnh viện, trường học thì không thấy. Ngắm tượng có no không, có hết bệnh không ?"
Cũng theo Quang, một số công trình ông từng thực hiện với vai trò kỹ sư xây dựng được cho biết đã có ý kiến đồng thuận từ người dân, nhưng khi hỏi dân thì không ai biết gì cả.
Trên lý thuyết, quyền giám sát của Nhân dân được ghi trong Hiến pháp từ năm 1959. Theo đó, tất cả quyền lực trong nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đều thuộc về Nhân dân ; tất cả các cơ quan Nhà nước đều phải dựa vào Nhân dân, liên hệ chặt chẽ với Nhân dân, lắng nghe ý kiến và chịu sự kiểm soát của Nhân dân. Hiến pháp năm 1992 quy định Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước thông qua Quốc hội và Hội đồng Nhân dân các cấp. Hiến pháp 2013 quy định Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước thông qua dân chủ trực tiếp, bằng dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng Nhân dân và thông qua các cơ quan khác của Nhà nước và Đảng cộng sản Việt Nam phải chịu sự giám sát của Nhân dân.
Lấy ý kiến là nói cho có thôi, chứ hỏi ý kiến dân thông qua hình thức nào và có công bố những con số thể hiện ý kiến của dân không. Có bao nhiêu người đồng ý đập đi xây lại, bao nhiêu người đồng ý không đồng ý và bao nhiêu người yêu cầu đập bỏ luôn. Quan trọng là chỗ đó, chứ nói hỏi ý dân thì chỉ là mị dân, dân chủ hình thức. - Ông Quang
Cựu đại tá quân đội về hưu Nguyễn Quang Vinh ở Hà Nội từng nói với RFA :
"Những người đóng góp tiếng nói phản biện thường hay bị chụp mũ là phản động và bị an ninh gây khó dễ trong cuộc sống. Vì vậy có thể nói quyền giám sát của nhân dân được quy định trong hiến pháp mới chỉ nằm trên giấy, Nhân dân vẫn chưa có cơ hội thực hiện".
Có ý kiến cho rằng, xây tượng đài là một cách "ăn" dễ nhất của các quan chức, bởi tượng đài mỗi nơi mỗi khác, mạnh ai nấy "kê giá". Dư luận hẳn còn nhớ hồi tháng 9 năm 2020, tỉnh Hòa Bình chi gần 11 tỷ đồng lắp đặt khẩu hiệu 11 chữ "Đời đời nhớ ơn Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại" trên đồi Ông Tượng ; tượng đài Mẹ Việt Nam Anh hùng Nguyễn Thị Thứ trị giá 411 tỷ đồng ở Quảng Nam, gấp nhiều lần số tiền được phê duyệt ban đầu, nhằm xây dựng công trình quy mô tượng đài lớn nhất Đông Nam Á.
Nguồn : RFA, 07/08/2024
Dư luận đã lắng xuống sau khi Thanh tra tỉnh Đắk Nông đề nghị chính quyền tỉnh này kiểm điểm một số cá nhân liên quan đến… Tượng đài N’Trang Lơng và phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc 1912-1936(1).
Tượng đài N’Trang Lơng và phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc 1912-1936chỉ mới xong phần móng nhưng không dùng được vì chất lượng kỹ thuật không đạt, không bảo đảm an toàn !
Ban đầu, công trình này được đặt tên là Tượng đài N’Trang Lơng và các dân tộc Tây Nguyên(2), lễ khởi công diễn ra vào giữa năm 2012, chi phí dự trù từ 50 tỉ đến 60 tỉ và dự định sẽ khánh thành vào năm 2014...
Đến năm 2014 – thời điểm lẽ ra phải hoàn thành, chính quyền tỉnh Đắk Nông quyết định điều chỉnh kế hoạch đầu tư, đổi tên công trình thànhTượng đài N’Trang Lơng và phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc 1912-1936.
Việc đổi tên cho phép kéo dài thời hạn hoàn thành vì chia thành hai giai đoạn. Thời điểm hoàn thành giai đoạn một là… 2018, chi phí đầu tư cho riêng giai đoạn một đã lên đến… 67 tỉ đồng ! Nếu cộng thêm cả chi phí đầu tư cho giai đoạn hai thì tổng chi phí là… 170 tỉ !
Đến nay, cho dù Đắk Nông đã chi đủ 67 tỉ,Tượng đài N’Trang Lơng và phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc 1912-1936chỉ mới xong phần móng nhưng không dùng được vì chất lượng kỹ thuật không đạt, không bảo đảm an toàn ! Ai cũng biết, kiểm điểm sẽ không giúp hoàn tấtTượng đài N’Trang Lơng và phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc 1912-1936nhưng chẳng lẽ không làm gì khi giới hữu trách phải chính thức xác nhận công trình có đủ thứ sai phạm từ tổ chức đấu thầu, chọn thầu, giám sát thi công ?...
***
Nhìn một cách tổng quát,Tượng đài N’Trang Lơng và phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc 1912-1936nói riêng và đủ loại tượng đài đã cũng như đang mọc lên trên khắp Việt Nam là những nỗ lực chính trị của hệ thống công quyền.
Tuy nhiên đó là những nỗ lực phản cảm, càng cố, càng khiến công chúng nổi giận vì sự phung phí thái quá, bất chấp thực trạng kinh tế, xã hội, nhân tâm, dân ý. Tượng đài vốn để nhắc nhớ, đôi khi như một cách bày tỏ sự tri ân nhưng nhiều năm qua, nhìn vào các tượng đài hoặc những dự tính xây dựng tượng đài, người Việt chỉ thấy sự trịch thượng của hệ thống công quyền và gian ý của các viên chức hữu trách.
Thanh Hóa là ví dụ gần nhất. Cách nay hai tháng, công chúng sửng sốt khi được chiêm ngưỡng tượng đài ở xã Yên Trường, huyện Thọ Xuân : Búa và liềm chễm chệ trên đầu chim Lạc và trống đồng – vốn vẫn được xem như biểu tượng cho văn hóa, văn minh của người Việt – và găm cứng hai biểu tượng này xuống đất. Tượng đài vừa kể được dựng nhằm đánh dấu Yên Trường là… nơi làm việc đầu tiên của… Tỉnh ủy Thanh Hóa.
Thanh Hóa không chỉ biến nơi làm việc đầu tiên của Tỉnh ủy tỉnh này thành… di tích lịch sử và chi ra 30 tỉ, vừa để đập bỏ trụ sở xã Yên Trường, vừa để xây dựng tượng đài, Thanh Hóa còn quyết định chi 35 tỉ khác để… tôn tạo nơi diễn ra… hội nghị thành lập đảng bộ đầu tiên của tỉnh này. Do 35 tỉ chưa đủ, hệ thống công quyền ở Thanh Hóa đang xem xét đề nghị duyệt chi thêm… 15 tỉ nữa (3) !
Cứ so thực trạng kinh tế - xã hội ở Thanh Hóa với việc rót tiền "tôn tạo" hết di tích lịch sử - cách mạng này tới những tượng đài khác, ắt sẽ thấy diện mạo của tinh thần cộng sản. Thanh Hóa chỉ là một ví dụ.
***
Cuối năm 2018, hệ thống công quyền Đà Nẵng tổ chứcLễ kỷ niệm 50 năm Chiến công Mẹ Nhu và Bảy Dũng sĩ Thanh Khê trong trận tuyến chống Mỹ ngày 26/12/1968. Hôm ấy, bà Lê Thị Mỹ Hạnh, Bí thư Quận ủy Thanh Khê, khẳng định :Đảng bộ và nhân dân luôn ghi nhớ, tri ân sâu sắc những cống hiến, hy sinh của các anh hùng liệt sĩ, các Bà Mẹ Việt Nam anh hùng, các đồng chí lão thành cách mạng đã đóng góp công sức, trí tuệ, tình cảm và máu xương của mình cho sự nghiệp giải phóng quê hương(4).
Dân Đà Nẵng ít ai không biếtMẹ Nhu – tên thật là Lê Thị Dãnh – vì hệ thống công quyền đã chi tiền dựng một bức tượng (cao 12 mét, ghép bằng 7.000 vỏ bom, đạn) tri ân bà từ 1984 ở trung tâm Đà Nẵng.
22 năm sau khi Mẹ Nhuđã đứng sừng sững giữa lòng Đà Nẵng vừa như một biểu tượng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, vừa như một bằng chứng về sự tri ân mà những người cộng sản dành cho những cá nhân, gia đình đã đóng góp máu, xương giúp họ trở thành đảng cầm quyền… cơn bão đầu tiên trong năm 2006 ở khu vực Tây Thái Bình Dương (được các cơ quan khí tượng đặt tên là Chanchu - Trân Châu) quét qua Philippines, Đài Loan rồi Trung Quốc.
Tuy Chanchu không đổ vào Việt Nam song cơn bão mà cơ quan khí tượng ở Việt Nam gọi là bão số 1 năm 2006 vẫn gây thiệt hại nghiêm trọng cho 18 tàu đánh cá và 322 ngư dân ở các tỉnh Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định...
Trong số những ngư dân tử nạn vì bão Chanchu năm ấy có ông Nguyễn Văn Độ, ngụ tại phường Thanh Khê Đông, quận Thanh Khê, Đà Nẵng. Dẫu đã xấp xỉ 70 nhưng ông Độ vẫn phải xin theo các tàu đánh cá để nấu cơm, phơi mực, kiếm tiền trả khoản nợ khoảng… một triệu đồng. Ông Độ là chồng của bà Phạm Thị Thí, bà Thí chính là… con gáiMẹ Nhu – người vẫn luôn trên môi miệng của nhiều đồng chí mỗi khi thấy cần nhắc nhở đồng bào noi theoMẹ Nhu bảo vệ đảng, hi sinh cho đảng (5).
Trân Văn
Nguồn : VOA, 26/08/2020
Chú thích
(2) https://nhandan.com.vn/tin-tuc-xa-hoi/dung-tuong-dai-n-trang-long-va-cac-dan-toc-tay-nguyen-393510/
(4) https://danang.gov.vn/chinh-quyen/chi-tiet ?id=33754&_c=3,9,33
(5) https://thanhnien.vn/thoi-su/tang-thuong-bao-chanchu-nhung-manh-doi-goa-bua-217768.html
Phong trào tượng đài lan đến tỉnh nghèo Đắk Nông !
RFA, 12/08/2020
Tượng đài 167 tỷ đồng ở tỉnh Đắk Nông là tượng N’Trang Lơng, được xây dựng tại đồi Đắk Nur, phường Nghĩa Đức, thành phố Gia Nghĩa trên diện tích 5,9 hécta.
Mô hình Dự án N’Trang Lơng và phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc 1912 - 1936 ở tỉnh Đắk Nông. Courtesy daknong.gov.vn
Theo thông tin từ Ủy ban nhân dân tỉnh Đắk Nông, công trình Tượng đài N’Trang Lơng, được chia làm 2 giai đoạn. Giai đoạn đầu khởi công vào tháng 5/2015, dự kiến làm hết 67 tỷ đồng, riêng phần tượng và phù điêu khoảng 47 tỷ đồng. Giai đoạn hai là hoàn thành toàn bộ cảnh quan, tổng số vốn đầu tư là 167 tỷ đồng.
Tuy nhiên, khi mới chỉ thực hiện phần san lấp và xây dựng móng tượng, đã xảy ra sai phạm. Do đó, công trình này đã phải tạm ngừng thi công suốt thời gian dài cho đến nay. Gần đây, chính quyền địa phương tiếp tục khởi động lại dự án, theo kế hoạch tháng 10 tới đây sẽ hoàn thành phần đặt tượng lên và cuối năm 2020 dự án sẽ hoàn thành.
Xây dựng tượng đài ở tỉnh Đắk Nông có cần thiết, khi tỉnh này liên tục nhận gạo cứu đói từ chính phủ, từ tháng 4 năm 2020 đến nay tỉnh Đắk Nông đã nhận hơn 300 tấn gạo... Vì sao lãnh đạo tỉnh lại quyết định tiếp chi cả trăm tỷ đồng trong lúc khó khăn vì dịch bệnh này ?
Trao đổi với Đài Á Châu Tự Do hôm 12/8/2020 liên quan vấn đề này, ông Lê Văn Triết, nguyên Bộ trưởng Thương mại, cho biết ý kiến của mình :
"Cái này là cái mốt của thời đại. Từ xưa đến nay, mình nói mình làm có kế hoạch nhưng chẳng có. Trước đây thì có hiện tượng anh có cảng biển thì tôi cũng phải có cảng biển, anh có nhà máy mía đường thì tôi cũng phải có, anh có nhà máy xi măng lò đứng mua của Trung Quốc thì tôi cũng phải có... nghĩa là người ta có gì mình cũng phải có cái ấy để không kém anh kém chị, chứ không cần biết có đem lại hiệu quả kinh tế hay không ? Ví dụ cảng biển đâu phải tỉnh nào cũng làm được, phải có nhu cầu thì mới có cảng biển. Hay không có đất trồng mía mà cũng làm nhà máy đường rồi đi mua mía nơi khác... Nghĩa là làm vô tội vạ, không căn cứ vào nhu cầu kinh tế, không biết chọn cái gì mình có thế mạnh để làm. Cách của Việt Nam từ xưa đến giờ là như thế, bây giờ còn loạn hơn nữa, càng ngày càng mạnh ai nấy làm".
Dự án xây dựng tượng đài ở tỉnh Đak Nông không phải là công trình đầu tiên bị lên án tại Việt Nam. Trước đây, thành phố Hải Phòng cũng bị phê phán về hình tượng hai con rồng 60 tỷ ở thành phố này. Hay dự án xây dựng tượng đài Hồ Chí Minh trị giá 1.400 tỷ Đồng ở Sơn La cũng được báo chí trong nước cho rằng đây là sự tiêu xài lãng phí tiền thuế của dân.
Hay dự án Di tích Yên Trường, nằm trên địa bàn xã Thọ Lập, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa cũng bị lên án khi đầu tư đến 50 tỷ đồng. Trong khi theo báo cáo ngày 17/4/2020, của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Thanh Hóa, toàn tỉnh này có 112.307 người nghèo, 426.854 người thuộc hộ cận nghèo. Sau rà soát lại vào ngày 7/5/2020, toàn tỉnh Thanh Hóa vẫn có 475.703 người thuộc hai nhóm vừa nêu.
Biểu tượng di tích lịch sử cách mạng Yên Trường. Courtesy thanhhoa.gov.vn
Tiến sĩ Nguyễn Quang A, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển IDS, đã tự giải thể, khi trả lời Đài Á Châu Tự Do hôm 12 tháng 8 năm 2020, nhận định :
"Tôi nghĩ việc xây dựng công viên, chỗ vui chơi cho trẻ em thì rất nên làm, và phải có quy hoạch cho tất cả khu đô thị cho những không gian công cộng như vậy. Còn việc xây dựng tượng đài thì thật sự nó là một công cụ tuyên truyền của đảng cộng sản, thì tôi nghĩ hoàn toàn không có ý nghĩa gì để xây dựng những công trình như vậy, nhất là lúc kinh tế đang khó khăn, đang phải lo chống dịch. Tôi nghĩ việc xây dựng những công trình không gian công cộng cho người dân thì nên có quy hoạch, nhưng ngay cả những cái đó trước mắt cũng không nên xây, còn những công trình mang tính tuyên truyền thì hoàn toàn là vô bổ".
Ngoài những quảng trường, tượng đài vừa nêu, mới nhất là việc Huyện đảo Phú Quốc thuộc tỉnh Kiên Giang đã bỏ ra đến 353 tỷ đồng xây quảng trường ở Phú Quốc. Quảng trường được xây dựng trên nền sân bay Phú Quốc cũ với diện tích hơn 8 ha, sức chứa 20.000 người, và sẽ đặt tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh cao 18 m.
Nhà hoạt động Lã Việt Dũng, khi trả lời Đài Á Châu Tự Do, nhận định :
"Chắc chắn lãng phí rồi vì đây là cơ hội để họ có thể tham nhũng, họ có thể xà xẻo tiền. Rất nhiều địa phương nhiều nơi thích xây quảng trường vì rõ ràng việc xây quảng trường mình nghĩ họ sẽ ăn được nhiều tiền từ đấy vì rất khó nghiệm thu đánh giá giá trị công trình, tiền chi ra chi vào thế nào, rất trừu tượng".
Còn một người dân sống ở Phú Quốc, khi trả lời Đài Á Châu Tự Do cho biết về việc chính quyền chỉ lo làm các công trình lớn mà không lo các công trình phúc lợi cho dân :
"Số lượng thu ngân từ thuế của huyện là rất lớn, nhưng đáp ứng lại cho các công trình phúc lợi thì không đạt theo sự phát triển của Phú Quốc, như đường xá, cầu cống nghẹt hết, chỉ làm những công trình lớn thôi, còn những công trình nhỏ thì không làm như hệ thống thoát nước".
Theo Tiến sĩ Nguyễn Quang A, việc xây dựng tượng đài khắp nơi, là chủ trương ở trên chóp bu, là ở Ban văn hóa tư tưởng, bởi vì cái việc nêu những biểu tượng như thế, hình tượng như thế, rất là quan trọng đối với đảng cầm quyền, nên họ chú trọng chuyện đấy. Ông nói tiếp :
"Điểm thứ hai là mạng lưới tuyên truyền nó xuống đến tận tỉnh tận huyện, ông nào cũng tìm cách tiêu tiền của nhà nước, một mặt vì chủ trương như tôi đã nói, thuần túy phục vụ cho công tác tuyên truyền của đảng cộng sản Việt Nam. Một mặt khác, cứ xây cái gì từ tiền nhà nước, thật sự là tiền của dân, thì đằng nào các ông quan chức ấy cũng ‘xơ múi’. Nó có nhiều động lực, nhưng theo tôi động lực chính là về sức mạnh biểu tượng và họ muốn tuyên truyền, rồi việc tham nhũng đi kèm vào tất cả công trình, mà tiêu tiền của nhà nước cũng là động lực tiếp nữa".
Hiện tượng phổ biến ở Việt Nam là xây những tượng đài hàng chục tỷ, cuối cùng là quá khả năng ngân sách. Trong khi, đáng lý tiền đó phải đầu tư vào hạ tầng cơ sở, đầu tư vào nhà thương, trường học hay xóa đói giảm nghèo thì sẽ được người dân ủng hộ. Những việc này hoàn toàn không hợp với lòng dân, nhưng vì sao vẫn cứ liên tục diễn ra ?
Nguyên Bộ trưởng Thương mại Lê Văn Triết, nhận định thêm :
"Tôi thấy nó không phù hợp trên nhiều phương diện, chứ không phải chỉ tiền nong. Riêng tiền nong thì Việt Nam cũng đang khó khăn chứ cũng không dồi dào gì... nào là nhu cầu chống dịch, nhu cầu sản xuất, đặc biệt là nhu cầu cuộc sống nhân dân còn khó khăn... mà phần lớn nhân dân là thợ thuyền, lao động, công nhân... tất cả còn khó khăn mà đầu tư vào những chuyện đó. Nếu bình thường có tiền, có vốn thì còn nói, nhưng tượng đài ở Việt Nam cũng lắm rồi, cũng không có nhu cầu, người dân cũng không có nhu cầu. Nhưng những người muốn xây là họ muốn lấy le, tôi có tượng này tượng nọ để xưng hô với các địa phương khác, nhất là những người muốn có thế để nhảy vào cuộc, tham gia vào đại hội các cấp, đại hội toàn quốc... họ bất chấp tiền nong đó, họ cố bòn rút để làm chứ đâu phải họ tự bỏ tiền ra làm".
Ông Lê Văn Triết cho rằng, việc xây dựng tượng đài khắp nơi là không hợp lý trên nhiều phương diện, nhất là trong hoàn cảnh khó khăn chung vì ảnh hưởng bởi dịch Covid-19. Ông cho biết, ông hoàn toàn không tán thành thực hiện những việc đó.
Nguồn : RFA, 12/08/2020
Thời gian gần đây bên Mỹ xảy ra vụ Black Lives Matter, người dân da màu nổi giận vì luôn bị kỳ thị, nên phản ứng mạnh mẽ sau vụ ông cảnh sát da trắng Chauvin chấn đầu gối vào cổ của ông Floyd, làm người da đen này mất mạng sau hơn 8 phút nghẹt thở. Ngành Cảnh sát vì thế cũng bị sao "Quả Tạ" chiếu, rồi tới các bức tượng xây dựng lâu đời cũng bị vạ lây. Không những tại Hoa Kỳ mà ở Canada, Pháp, Anh, New Zealand… các bức tượng nổi tiếng cũng đã bị đập đổ, tạt sơn, phải dời đi "tị nạn" để tránh bị phá hoại.
Các buổi biểu tình khắp thế giới, các sự việc mang màu sắc chính trị và đảng phái liên tục xảy ra thật rối ren, đau lòng. "Làm sao em biết bia đá không đau ?". Những nhân vật được điêu khắc thành tượng này đã qua đời từ lâu, nay bị đập sập, trở thành "người chết hai lần, thịt da nát tan". Trong cơn dịch Covid 19 Vũ Hán, trong nỗi niềm băn khoăn, thương cảm với cuộc sống bất ổn tại Hoa Kỳ và thế giới hiện nay, mời bạn cùng tôi điểm lại vài sự kiện liên hệ tới các bức tượng xưa nay nhé.
Ngay từ trong Kinh Thánh Công Giáo xưa, các bức tượng đã được nhắc tới. Một số người dân thời Cựu Ước đã từ bỏ việc thờ phượng Thiên Chúa, ra sức đúc tượng các thần Bò, các hình ảnh ngẫu tượng khác nhau để tôn thờ. Thiên Chúa đã phán : "Vậy anh em hãy giết chết gian dâm, ô uế, đam mê, ước muốn xấu và tham lam ; mà tham lam cũng là thờ ngẫu tượng" (Cl 3 :5). Quả vậy, thờ ngẫu tượng cũng không khác chi mê tín dị đoan trong thời đại này, thế mà không hiểu sao nhiều người vẫn tin.
Tính ra từ thời kỳ đồ đá, người xưa cũng đã biết dùng bùn đất, rơm hoặc đá tạc nhiều hình tượng ý nghĩa để phản ảnh sinh hoạt, suy tư của họ. Qua đến thời kỳ cổ đại, nổi tiếng là người Hy Lạp đã tạo ra những bức tượng kiệt tác. Tiếp theo vào thời Phục Hưng, đã có các tác phẩm điêu khắc nổi tiếng như của Michelangelo và nhiều điêu khắc gia tài ba khác.
Ngành điêu khắc ngày càng phát triển, nhờ thế sáng tạo ra nhiều tượng đài đặc biệt khắp thế giới. Bảo đảm trong nhà bạn thế nào cũng có chưng bày vài bức tượng nho nhỏ. Bạn đã từng chiêm ngắm tận mắt các bức tượng nổi tiếng này chưa ? Thứ nhất là Tượng Nữ thần Tự do ở New York Hoa Kỳ, kế tới là tượng Chúa Cứu Thế ở Brazil, rồi tượng Thống Nhất tại Ấn Độ, được coi là tượng đài cao nhất thế giới hiện nay, với hình ảnh "Người đàn ông sắt" là ông Patel, thủ tướng đầu tiên của Ấn Độ. Tượng Patel cao gần gấp đôi tượng nữ thần Tự do và gấp 6 lần tượng Chúa Cứu Thế.
Khi đi Trung Quốc, người ta cũng không muốn bỏ qua việc tham quan ngôi đền có tượng Phật Mùa Xuân tại vùng núi Jiuhua. Tượng Đức Phật đứng trên tòa sen tuyệt đẹp này mới được xây dựng vào năm 2002 thôi. Ngoài ra nổi tiếng không kém là tượng đại nhân sư ở kim tự tháp Giza, Ai Cập. Đặc biệt bức tượng "Ali & Nino" làm bằng thép cao 8 mét tại Batumi, Georgia, là tượng của cặp nam nữ biết chuyển động tới gần và hôn nhau vào 7 giờ chiều mỗi ngày. Tượng được sáng tác dựa theo cuốn tiểu thuyết về người con trai đạo Hồi và cô công chúa với mối tình buồn không đoạn kết. Nói về tượng thì nhiều lắm, tượng lớn tượng nhỏ khắp nơi trên thế giới, đếm không xuể. Có tượng thật đẹp, có tượng thật lạ nếu không nói là quái dị, nhưng vẫn được chưng bày để chuyên chở một ý nghĩa, lời nhắn nhủ nào đó.
Ở Việt Nam bây giờ mặc kệ người dân nghèo đói khổ sở thế nào, nhà nước vẫn luôn có những công trình tiền tỷ xây dựng tượng đài khắp nơi để có cơ hội kiếm tiền hối lộ, ăn chận và khoe khoang sự phồn vinh của chế độ Cộng sản. Điều đáng nói là rất nhiều bức tượng không có phẩm chất, dùng vật liệu rẻ tiền trong khi giá xây dựng được liệt kê vào loại "khủng", kể cả điêu khắc sai sót các chi tiết lịch sử hoặc văn hóa, thật đáng chán ! Mới đây nhất tại Đà Lạt, thành phố của mộng mơ lại bị biến thành thô tục do việc chưng bày các bức tượng "quỷ" trong khu du lịch Quỷ Núi. Các bức tượng bê tông này có hình thù quái đản, phản cảm, đến nỗi sau khi bị khiển trách trung tâm đã phải "mặc khố" cho tượng để che đi phần nhạy cảm của con "quỷ đực" này !
Điều đáng nói là hiện nay tại các nước văn minh, tự do nhất thế giới như Hoa Kỳ, Pháp, Anh, Canada… lại có hiện tượng đập bỏ, phá hoại các bức tượng một cách căm thù, đầy bạo động. Nhóm Black Lives Matter (Black Lives Matter) mới đầu chỉ biểu tình ôn hòa đòi chấm dứt kỳ thị người da đen, nhưng sau đó không hiểu do động cơ nào lại đi quá đà, dấy lên phong trào lật đổ những bức tượng của các nhân vật lịch sử, chiếm luôn vùng đất ở thủ phủ Seattle làm vùng tự trị CHOP (Capital Hill of Protestors). Họ cũng lợi dụng việc biểu tình để hôi của, cướp bóc, tàn phá thành phố, may mà cuối cùng khu CHOP này đã bị giải tán. Các cuộc biểu tình lan tràn hầu hết các nước trên thế giới như Úc, Đức, Republic of Ireland, Italy, Poland, Mexico, Syria…
Những bức tượng đầu tiên bị phá tại Hoa Kỳ là tượng của các lãnh đạo Liên minh miền Nam nước Mỹ trong cuộc nội chiến về chế độ nô lệ. Đại tướng Robert E. Lee, Jefferson Davis là mục tiêu bị nhắm đến đầu tiên. Sau đó là tượng Tổng thống Andrew Jackson. Tại Washington, những người biểu tình lật đổ đài tưởng niệm ông Albert Pike. Theo WUSA, dù Albert Pike là một vị tướng của Liên minh miền Nam, nhưng bức tượng của ông vốn được dựng lên để tôn vinh những năm tháng ông phục vụ với tư cách là một thành viên của Hội Freemason.
Tổng cộng hơn 200 bức tượng khắp nơi đã bị phá hủy. Các bức tượng lớn như tượng Tổng thống đầu tiên của Hoa Kỳ là George Washington, tượng Tổng thống thứ 3 là ông Thomas Jefferson, tổng thống thứ 18 là Ulysses Grant rồi tượng tổng thống Theodore Roosevelt cũng bị giật sập, tạt sơn phá hủy, vì các vị tổng thống này có liên quan ít nhiều đến vấn đề nô lệ hoặc thổ dân da đỏ, dù chính tổng thống Grant đã thúc giục phê chuẩn cho người Mỹ gốc Phi có quyền bầu cử và tạo ra bộ Tư pháp liên bang để truy tố nhóm Ku Klux Klan sát hại người da đen.
Nói cho đúng, tổng thống Grant có sở hữu nô lệ vì gia đình vợ đã nuôi nô lệ. Tuy nhiên, ông Grant đã trả tự do cho người nô lệ này khoảng một năm sau đó. Nhóm Black Lives Matter cũng phá tượng đài Abraham Lincoln, dù chính vị tổng thống này đã bãi bỏ chế độ chiếm hữu nô lệ. Thật không hiểu họ nghĩ sao khi phá tượng này. Tượng của Christopher Columbus – người được coi là tìm ra Châu Mỹ – ở vài nơi khác nhau như Baltimore, Virginia, Boston, Miami… cũng bị đập vì ông Columbus bị cho là có liên hệ tới việc đàn áp thổ dân da đỏ. Hình ảnh tượng Columbus bị đập cụt mất đầu là hình ảnh thật ghê rợn, đáng tiếc.
Việc giật sập tượng của các danh nhân này cho thấy những kẻ phá hoại đội lốt tranh đấu cho Bình Đẳng đã hành động quá đáng theo một ý đồ nào đó. Họ hô các khẩu hiệu : "Không có công lý thì không có hòa bình !", hoặc "Không để còn cảnh sát phân biệt chủng tộc !". Rõ ràng lâu nay ai cũng đồng ý với việc bãi bỏ chế độ buôn bán nô lệ. Hành động người da trắng sờ mó bắp thịt để xem người da đen này có khỏe không, có làm việc nặng được không rồi mới mua về làm "ô sin" là hình ảnh rất đau lòng. Nhưng đó là chuyện dĩ vãng đã chấm dứt từ lâu. Người da đỏ luôn thù hận giết người da trắng, lột da đầu chưng bày làm thành tích sao không được nhắc tới ?
Sau các vị tiên phong trong lịch sử hình thành Hoa Kỳ, tượng của ông Francis Scott Key tại San Franciscos cũng bị kéo sập. Key là một luật sư, cũng là văn thi sĩ rất nổi tiếng nhờ đã viết lời cho bài quốc ca Mỹ "The Star-Spangled Banner". Với tài năng và đóng góp cho nước Mỹ, chỉ với "tội" từng có nô lệ, có đáng bị đối xử như vậy không ? Sau đó, họ cũng vận động đểbỏ đi bài Quốc ca Hoa Kỳ vì ông Key là tác giả. Tượng Thống Ðốc đầu tiên của Texas là Sam Houston cũng bị kéo xuống.
Kế tới nhóm mang danh Black Lives Matter cũng không bỏ qua, tiếp tục phá hủy các tượng của một vị Thánh trong đạo Công giáo. Tại công viên ở San Francisco, Công viên Golden Gate và vài nhà thờ khác, các bức tượng Thánh Junipero Serra đã bị hủy hoại trong khoảng tháng 6, 2020. Linh mục Serra là một nhà truyền giáo nhiệt thành và quản trị khôn ngoan đã giảng đạo cho các thổ dân ở Mexico và California.
Vào ngày 23 tháng 9 năm 2015, Giáo Hoàng Phanxicô đã duyệt hồ sơ để giáo sĩ Serra trở thành vị đầu tiên được cử hành nghi lễ phong Thánh trên đất Hoa kỳ. Thế nhưng nhóm bạo động này không "care", nếu có chút liên hệ tới da đỏ, da đen là họ nổi điên lên đập phá. Điều này làm tôi liên tưởng tới việc đấu tố địa chủ ở miền Bắc Việt Nam khoảng năm 1945. Không cần biết người chủ đất có tốt không, có giúp người nghèo không, theo chỉ thị của đảng cộng sản, cứ giết chết dã man tất cả người giàu có để lấy tài sản, dù có khi người đó chính là cha mẹ hay ân nhân của mình.
Tiếp theo việc phá tượng thánh Serra, nhóm đội lốt Black Lives Matter tiếp tục phá hoại nhà thờ. Một nhà thờ tên là San Gabriel Mission đang chuẩn bị mừng 250 năm thành lập tại California đã bị phát cháy vào đầu tháng 7/2020. Hai tượng Đức Mẹ ở Boston và New York City sau đó đã bị phá trong hai ngày liên tiếp. Giáo phận Brooklyn cũng bị xâm phạm khi tượng Đức Mẹ Maria tại trường học của nhà thờ Chính tòa và Chủng viện ở Queens bị một người lén viết chữ "IDOL- ngẫu tượng" dọc theo thân tượng. Một nhà thờ khác ở Florida cũng bị người lái xe đâm vào phóng hỏa dù đang có người trong nhà thờ cầu nguyện.
Chưa hết, bức tượng bà thánh Jeanne d’ Arc ở thành phố News Orleans, Louisiana cũng bị phá hoại với những dòng chữ viết "Giật sập xuống !". Nhóm kích động này nghiên cứu rất cẩn thận, biết sử dụng đúng kỹ thuật, hóa chất, dây thừng để "deal" với những tượng đài này. Nếu kiên cố khó phá quá thì họ xịt sơn, bôi bẩn.
Kinh khủng hơn, Shaun King, 40 tuổi, được coi là thủ lãnh của nhóm bạo động còn kêu gọi phá cả tượng Chúa. Shaun viết : "Tôi nghĩ những bức tượng của người Âu Châu da trắng mà họ tuyên bố là Chúa Giêsu cũng phải bị giật xuống. Họ là một hình thức của chủ nghĩa da trắng thượng đẳng".
Thậm chí cả tượng đài tưởng niệm những người lính Mỹ trong Thế Chiến thứ hai – những chiến sĩ giúp đánh bại chủ nghĩa Phát-xít cũng không được đứng yên. Tượng đài Manuel de Cervantes, một nhà văn Tây Ban Nha vốn bị đối xử như nô lệ trong 5 năm cũng bị đập phá. Manuel là tác giả của tác phẩm cổ điển "Truyện Don Quixote", có lẽ nhóm ủng hộ Black Lives Matter này không hiểu rõ lịch sử, khi thấy tượng đài tạc hình có 2 người quỳ trước mặt ông thì gán ngay rằng Manuel là người ác !
Nhóm phá hoại cũng lầm lẫn khi phá tượng đài của Frederick Douglass tại công viên Maplewood thành phố Rochester, tiểu bang New York. Douglass bản thân chính là một cựu nô lệ và là nhà lãnh đạo của phong trào bãi bỏ chế độ nô lệ, thế mà tượng cũng bị đập phá. Liên tục với chuỗi dài phá hoại, tượng đài tưởng niệm những người lính da đen chiến đấu chống lại Liên minh miền Nam và nhiều tượng đài khác cũng bị đập phá, không kể tới lịch sử, ý nghĩa.
Ai cũng hiểu tâm trạng của người bị coi thường, kỳ thị nhưng không thể lấy lý do chủng tộc để ngụy biện cho bạo lực, cướp phá. Sách văn hóa, cờ tổ quốc, các tác phẩm nghệ thuật, quốc ca, các công trình kiến trúc là tài sản của quốc gia dân tộc, cần được bảo vệ khỏi bàn tay của nhóm bạo loạn.
Để giữ an toàn cho một trong những bức tượng, linh mục Stephen Schumacher thuộc Tổng giáo phận St. Louis, vào thứ Bẩy 27 tháng 6, 2020, đã can đảm đứng lên bảo vệ bức tượng thánh Louis trong cuộc biểu tình dữ dội của người da đen và những kẻ lợi dụng người da đen cho các mưu đồ của họ, nhờ thế bức tượng được lành lặn cho tới khi cảnh sát tới. Họ đòi đổi cả tên của thành phố St. Louis. Thánh Louis là vua của Pháp từ năm 1226 đến năm 1270, được phong thánh năm 1297 vì có nhiều công đức nhưng bị gán cho là chống Do Thái Giáo và Hồi Giáo.
Không chỉ phá tượng, nhóm lợi dụng Black Lives Matter bắt ép một phụ nữ da trắng phải quỳ trên đường phố Seattle xin lỗi người da đen chỉ vì khác mầu da. Ngày 2/6/2020 bà Thị trưởng thành phố Fremont, California là Lily Mei, bị đám đông yêu cầu quỳ xuống. Nhưng bà Thị trưởng gốc Hoa này đã cương quyết từ chối trả lời : "Tôi chỉ quỳ trước Chúa khi cầu nguyện". Thật đáng khen cho sự can đảm của người phụ nữ này. Ngược lại để lấy lòng cử tri da đen, bà Nancy Pelosi đảng Dân chủ với tư cách chủ tịch Quốc Hội đã ra lệnh hạ nhiều bức chân dung của các vị tiền nhiệm, liên quan đến giai đoạn lịch sử kỳ thị mầu da xuống. Bà cũng không ngần ngại quỳ gối trong ngày đám tang của ông Floyd trong mục đích chính trị.
Thật ngạc nhiên khi các bức tượng của ông Mohandas Gandhi ở công viên trung tâm New York và một số nơi khác cũng không được toàn vẹn, bị phá tại chỗ hoặc sau đó bị ký thỉnh nguyện thư yêu cầu chính quyền địa phương tháo gỡ. Gandhi là một anh hùng của dân tộc Ấn Độ, chủ trương đấu tranh bất bạo động, nhưng bị "tố" là có những phát biểu mang tính chất kỳ thị.
Những người chủ trương đập phá này nên hiểu với lịch sử, không phe nhóm nào có thể thay đổi. Dù các bức tượng có bị đập đi nhưng sự thật và lý lẽ vẫn còn đó. Có thể những nhân vật được tạc tượng này không hoàn toàn tốt lành trước mọi cái nhìn, quan niệm khác nhau, nhưng đập phá và những mưu mô chính trị đằng sau những việc này sẽ đưa Hoa Kỳ và thế giới đi về đâu ? "Black Lives Matter", sinh mạng người da đen là vấn đề, thế thì sinh mạng người da trắng, da nâu, da vàng có đáng kể không ?
Việc đập phá hằng loạt có tổ chức có là vấn đề không ? Một số cảnh sát lạm quyền, kỳ thị, không cẩn trọng khi bắn người, nhưng đa số đã phục vụ tốt, bảo vệ người dân khỏi cướp bóc, tai nạn, có "bắn bỏ" hết ngành cảnh sát được không ? Có "vơ đũa cả nắm" để "defund" cắt giảm hết ngân sách cho ngành này khỏi làm việc không ? Một người Canada bạn tôi lý luận : Người da đen bị kỳ thị xưa nay, họ biểu tình ôn hòa nhiều lần mà không ai quan tâm, do đó lần này họ làm dữ là đúng, là biết nắm thời cơ để đổi đời, đổi thế giới. Bạn nghĩ sao ? Như thế quả là chúng ta cần phải "lên tiếng đừng im tiếng" để tranh đấu cho quyền lợi mình, hiền sẽ bị ăn hiếp !
Từ khi vượt biển, được sống ở Mỹ rồi Canada gần 40 năm nay, tôi thấy việc kỳ thị, có định kiến về một sắc dân nào đó trong thực tế luôn xảy ra – chính tôi cũng có – nhưng nhìn chung các xứ sở Tây Phương này ít bất công, đem cơ hội đến những ai muốn vươn lên rất nhiều. Các thành tích của những người thiểu số, da màu luôn được đề cao, các phát minh khoa học, các chương trình TV, phim ảnh đều có những người da đen được yêu chuộng. Đất nước Hoa Kỳ đã từng có Tổng thống da màu Obama, có Bộ trưởng Tư pháp, cố vấn An ninh Quốc gia, bộ trưởng Ngoại giao, tướng tá, cầu thủ các đội bóng nổi tiếng, danh ca hàng đầu thế giới không phải da trắng…. Nếu có tài, không khó để tiến thân và thành công tại Âu Mỹ này.
Tôi xin nhắc đến một chuyện cũng rất ý nghĩa xảy ra vào 1/12/1955, khi bà Rosa McCauley Parks tranh đấu thành công để mọi người có chỗ ngồi bình đẳng trên xe buýt. Số là tại Montgomery tiểu bang Alabama, trước 1955 người da mầu chỉ được ngồi ở phần cuối xe buýt. Lên án việc bất công, nhưng bà Rosa không đòi lập ra một khu vực ưu tiên cho người da đen, mà tất cả đều bình đẳng theo thứ tự ai đến trước ngồi trước.
Việc phá tượng cũng đã lây lan sang các nước khác ngoài Hoa Kỳ, như tại Vancouver, Canada sáng ngày 11 tháng 6, 2020, bức tượng của Đại úy George Vancouver, một nhà thám hiểm người Anh cũng đã bị phủ đầy sơn. Di tích của những nhân vật từng được tôn vinh, bây giờ bị coi là biểu tượng của phân biệt chủng tộc, thực dân, chiếm đất… Các đại diện thành phố đã phải đem một số tượng đi chưng bày ở viện bảo tàng, cất dấu do áp lực của công chúng, tránh bị hủy hoại.
Cũng tại Ontario Canada, con đường lớn Dundas đang bị một số cư dân ký thỉnh nguyện thư đòi đổi tên. Đường Dundas chạy dài từ Toronto qua Mississauga, sang nhiều thành phố nhỏ ở miền nam Ontario và xuyên suốt đến London. Quảng trường với tên Yonge Dundas ở ngay trung tâm Toronto rất nổi tiếng. Ở thành phố Hamilton, cũng có một cộng đồng mang tên Dundas. Henry Dundas là một nhân vật chính trị lớn từ Scotland trong thế kỷ 19. Ông là Đô đốc Hải Quân Anh Quốc, nhưng ông Henry bị thành tích đã ngăn chặn việc bãi bỏ chế độ nô lệ của Anh. Tại Edinburgh, Scotland, người ta cũng đòi đập bỏ tượng đài của ông.
Thị trưởng Toronto là ông John Tory, thị trưởng North Dundas Township là ông Tony Frase, và thị trưởng của South Dundas là ông Steven Byvelds đang xem xét kỹ lưỡng việc đổi tên này, không biết rồi đây kết quả sẽ ra sao. Đổi tên như thế rất tốn kém và phức tạp, từng căn nhà trên con đường này phải đổi địa chỉ, các bản đồ phải được làm lại, các tấm bảng chỉ đường trên con lộ phải làm lại với bảng tên mới, các công văn, giấy tờ liên hệ phải chỉnh sửa. Bạn sẽ phải đi làm lại bằng lái xe, các giấy tờ bảo hiểm nhà, xe cũng phải thay thế bằng địa chỉ với tên đường mới…. Nhân thể tôi xin thêm một tí về ông Thị trưởng John Tory. Chúng tôi có duyên may giúp ông trong 2 lần tranh cử Thị trưởng Toronto, sau khi đắc cử ông đã giúp cộng đồng Việt Nam rất nhiều.
Trên đây là ảnh huởng của Black Lives Matter tại Canada qua việc đổi tên và phá tượng, chưa kể tới các cuộc biểu tình khắp nơi, người ta xuống đường đông đảo không sợ lây bệnh từ vi trùng Covid Vũ Hán.
Sang qua tới Hautmont nước Pháp, thì bức tượng của cố Tổng thống Pháp Charles de Gaulle cũng bị phá hoại bằng sơn. Charles De Gaulle là anh hùng vì đã lãnh đạo cuộc đấu tranh chống phát-xít Đức. Riêng chế độ nô lệ đã được xóa bỏ tại Pháp vào năm 1848.
Ở Đức thì ngay tại bức tường thành Bá Linh còn sót lại, người ta đã vẽ lên tấm hình của George Floyd thật to. Cũng có người với máu khôi hài viết lên "Kinh cầu Thánh Floyd" cách diễu cợt, tôi thật không dám bình luận về các vấn đề này.
Việc kéo sập tượng cũng lan sang nước Anh. Sau khi tượng Edward Colston ở Bristol bị ném xuống hải cảng, các nhóm vận động tại Anh đang đòi Đại học Oxford phải tháo tượng Cecil Rhodes xuống vì ông Rhodes bị lên án là không giải quyết nạn phân biệt chủng tộc. Còn lý do hủy tượng Colston là vì ông có doanh nghiệp vận chuyển 80 ngàn người da đen từ Châu Phi sang Châu Mỹ làm nô lệ, mặc dù khi qua đời năm 1721, Colston để lại tài sản to lớn cho các tổ chức từ thiện.
Cũng tại Anh, sau khi người biểu tình bôi bẩn và viết dòng chữ "Phân biệt chủng tộc" lên tượng đài của Thủ tướng Winston Churchill, đương kim Thủ tướng Anh là ông Boris Johnson đã kêu gọi người dân không nên bóp méo lịch sử. Ông nói cựu thủ tướng Winston Churchill là anh hùng dân tộc, đừng sử dụng làn sóng chống phân biệt chủng tộc toàn cầu như một cái cớ để tấn công cảnh sát, gây ra bạo lực và làm thiệt hại tài sản quốc gia.
Nhiều nhà sử học cũng cho rằng loại bỏ đài tưởng niệm sẽ không xóa bỏ được lịch sử, ngược lại đây là hành động phá hoại nghiêm trọng các công trình văn hóa. Người dân không thể xây dựng tương lai trong hỗn loạn. Thay vì phá bỏ các biểu tượng này, mà bảo vệ chúng thì sẽ giúp thế hệ sau hiểu thêm rồi rút ra bài học từ lịch sử để tránh đi vào vết xe đổ đó.
Cũng nên nhắc tới việc các pho tượng ở Afghanistan đã từng bị Taliban đập phá khi họ cướp được chính quyền ở Afghanistan năm 1996. Quân Taliban cho phá hủy những bức tượng cổ, trong đó có cả bức tượng Phật cao nhất nhì thế giới vì bị coi là biểu tượng của tà giáo. Hiện Bảo tàng Quốc gia tại Kabul đang nỗ lực phục hồi các bức tượng từ hàng ngàn mảnh vỡ.
"Gone With The Wind" là cuốn phim rất hay dựa theo cuốn tiểu thuyết "Cuốn theo chiều gió" nổi tiếng của Margaret Mitchell cũng bị lấy xuống, không dám để người dân tiếp tục xem vì câu chuyện xảy ra vào thời nô lệ da đen.
Ngoài hành động phá tượng, việc đổi tên các địa danh, cơ sở sinh hoạt cũng đang được dấy lên mạnh mẽ. Nicholls State University đã quyết định đổi tên hai tòa nhà mang tên Beauregard Hall và Leonidas Polk Hall vì có liên hệ tới cuộc nội chiến Mỹ. Trường đại học University of Liverpool cũng đã tuyên bố theo yêu cầu của người dân, họ sẽ đổi tên khu nhà mang tên cựu thủ tướng William Gladstone, vì ông có cái nhìn xấu về nô lệ. London Metropolitan University Cass Business School và Lewis Cass Building ở Michigan cũng phải bỏ tên John Cass đi. Trường University College London cũng đổi tên hai hí viện và building mang tên Francis Galton và Karl Pearson. Đại học Wilson College Princeton cũng không dám tiếp tục dùng tên Wilson. Đại học Yale nổi tiếng cũng bị kêu gọi cải họ đổi tên vì Elihu Yale cũng là một người "slave trader". Tuy nhiên tính tới 30 tháng 6, 2020, trường Yale vẫn giữ vững lập trường không nhượng bộ chịu đổi tên.
Trường trung học Fullerton Joint Union High School ngay tại Cali, nơi có nhiều em học sinh gốc Việt cũng bỏ tên Plummer ra khỏi khán phòng auditorium của trường. Plummer bị cho là một trong các thủ lãnh của Ku Klux Klan giết hại người da đen, dù ông có công đóng góp xây dựng ngôi trường này.
Fairfax County School cũng đổi tên trường "Lee High School" vì không dám nhắc tới ông tướng miền Nam này. Cùng lý do, University of Cincinnati cũng đổi tên vận động trường và thư viện Marge Schott.
Hết trường học thì tới công viên. Columbus Park ở New Jersey và New York cũng bị áp lực để dùng tên gọi khác sau khi bức tượng của Columbus bị đem ra khỏi công viên đi tị nạn ở chỗ khác.
Các đại học Oregon cũng ngưng không dám gọi các cuộc tranh tài thể thao đôi bên là "Civil War-Nội chiến" nữa.
Sang tới tên các con đường, thì có góc đường mang tên Sir John Hawkins Square cũng phải xóa bỏ, cũng chỉ vì lý do John Hawkins có liên hệ với nô lệ. Thế nhưng chẳng mang tên các nhân vật có dính líu tới gì tới nô lệ, mà thị trưởng Muriel Bowser cũng đổi tên góc đường trước tòa Bạch Ốc từ 16th Street Northwest thành Black Lives Matter Plaza Northwest. Broad Street ở Maryland cũng được đổi tên thành Black Lives Matter Boulevard, dù cái tên cũ "Broad" chẳng có vấn đề "nhạy cảm" nào cả. Để ghi nhớ ngày Juneteenth của người da màu, công viên Livingston ở Albany New York cũng được đổi tên thành công viên Black Lives Matter.
Tiếp theo để vinh danh người da đen thành đạt, khu vực mang tên Independence Square ở Washington DC đã được đổi tên thành Mary Jackson NASA Headquarters, vì Mary là người phụ nữ da màu đầu tiên làm kỹ sư cho NASA. Biết ơn, tôn trọng người có nỗ lực để thành đạt là điều nên làm, nhưng đặc biệt lưu ý tới màu da, vì sợ mà tôn vinh người da đen hơn thì nên đặt câu hỏi lại về việc kỳ thị chủng tộc. Như vậy thì thật sự ai đang kỳ thị ai ?
Nếu bạn hay đi California, chắc đã từng đáp xuống phi trường Santa Ana tên là John Wayne Airport. John Wayne đã sinh sống ngay tại Cali và là tài tử đóng phim nổi tiếng, tuy nhiên ông lại có lời phát biểu khoảng 50 năm trước đây với ý ủng hộ da trắng là thượng đẳng, do đó tượng của ông bị yêu cầu bỏ đi và tên phi trường phải đổi lại tên cũ là Orange County Airport. Con trai và gia đình của John Wayne đã lên tiếng cải chánh, đồng thời nêu lên thành quả tốt đẹp của cơ quan từ thiện John Wayne Cancer Foundation. Phi trường McCarran International Airport ở Las Vegas cũng đồng số phận, vì Sen. Patrick McCarran cũng bị liệt vào loại có "thành tích".
Không những tên đường, tên trường, tên công viên, các tòa building, mà tên nhà hàng cũng bị đổi để tránh búa rìu qua hiện tượng Black Lives Matter. Nhà hàng Bully Hayes ở New Zealand cũng phải thay tên vì Bully Hayes liên hệ tới "blackbirding" bắt ép công nhân, người làm việc với giá lương thấp. Tương tự khách sạn Captain Cook, tòa nhà Colston Tower ở New Zealand và Buchanan Wharf ở United Kingdom, Scotland cũng phải đổi tên. USCGC Taney (WHEC-37) ở Pearl Harbor, Baltimore cũng có danh xưng khác vì Taney lại có thành tích kỳ thị. Tillman Hall ở South Carolina cũng cùng số phận vì Ben Tillman là người theo chủ nghĩa da trắng thượng đẳng.
Rồi tới ban nhạc nổi tiếng Dixie Chicks ở Texas cũng phải tìm tên mới vì chữ "Dixie" cũng có liên quan tới nô lệ qua "Mason–Dixon line". Tiếp theo là các sản phẩm như bột làm bánh pancake, syrup mang tên Aunt Jemima với hình ảnh một phụ nữ nô lệ da đen làm bếp cũng bị bỏ đi. Hãng Pepsi là chủ của hệ thống làm thức ăn sáng Aunt Jemima này sẽ tốn hàng triệu mỹ kim để thay đổi hình ảnh, tên gọi trên các sản phẩm của mình. Riêng với tôi, dì Jemima khéo tay làm bánh ngon, giỏi việc nội trợ là hình ảnh đáng được tiếp tục lưu giữ, vinh danh chứ sao phải tốn tiền để xóa bỏ. Rõ ràng quan niệm, góc nhìn của mọi người đều khác nhau, và các khía cạnh cuộc đời luôn thay đổi không có gì là vững bền luôn mãi được. Về ẩm thực, tiếp tới tên của một loại bánh là Eskimo Pie, hoặc loại kem cây Eskimo Bar cũng phải thay tên đổi họ vì bị cho là mang tính chất kỳ thị thổ dân Eskimo.
Tên của một loại marshmallow bên ngoài bọc chocolate ngọt ngào, hoặc loại bánh tea-cake theo tiếng Colombia gọi là "Beso de negra"- nghĩa là cái hôn của người đàn bà da đen, cũng phải tới ngày phải khai tử, cần khai sinh ra một cái tên khác. Redskins – đội football ở Washington và Chicos ở Úc Châu lấy theo tên của Native Americans và Latin Americans, cũng bị coi là có vấn đề. Kem đánh răng Darlie mà chi nhánh sản xuất rất lớn ở Hong Kong cũng bị ảnh hưởng. Điều này làm tôi nhớ trước 1975 ở Việt Nam cũng có kem đánh răng hiệu anh Bảy Chà Hynos, tươi cười với hàm răng thật trắng. Nếu hãng này vẫn còn tới nay thì bảo đảm qua cao trào Black Lives Matter này sẽ bị thay tên đổi hình ngay lập tức. Đến nỗi chi nhánh làm mỹ phẩm Fair & Lovely tại India thường quảng cáo làm trắng da cũng cũng phải xem lại ngôn từ của mình. Ấy chết, nếu thế đặt tên con là Bạch Lan, Bạch Tuyết, Bạch Phụng… không biết có bị điều tiếng gì không !
Ảnh hưởng lây lan mạnh sang khắp nơi, bà con xứ Uganda cũng ký thỉnh nguyện thư bỏ tên đường và tượng của Kampala. Xa xôi tại East-Central Africa, người ở đây cũng theo nhóm "cách mạng" đòi đổi tên đường Zubeir Pasha vì Al-Zubeir cũng bị liệt vào nhóm buôn bán nô lệ.
Còn khá nhiều cơ sở, tên gọi đang nằm trong danh sách cần phải thay đổi ở nhiều nơi trên khắp thế giới. Tính ra phong trào Black Lives Matter đang thắng thế và các bức tượng đang bị đe dọa trầm trọng. Để nguyên cho những hình tượng này tồn tại hay gỡ bỏ chúng xuống đều có các suy tư, cách giải thích khác nhau. Cuộc chiến vẫn đang tiếp diễn và câu hỏi là từng người trong chúng ta nên nghĩ sao, phải làm gì để góp phần xây dựng, giảm bớt sự chia rẽ, căng thẳng trong lúc này. Cái gì cũng có nguyên nhân sâu xa, cần kiên nhẫn tìm hiểu để thông cảm. Gia đình chị tôi phải đưa ra "đạo luật" là trong bữa cơm gia đình không được bàn về Tổng thống Trump hoặc Black Lives Matter, vì nói tới là mẹ con anh chị em gây lộn ăn mất ngon. Ngoài giờ cơm chung thì được vì ai cũng có quyền phát biểu, chia sẻ các góc cạnh suy nghĩ khác nhau, giúp nhau tìm hiểu xem cái nào là tin thật, cái nào là tin giả "fake news".
Nãy giờ nói chuyện về tượng nhưng toàn chuyện buồn, tôi xin tạm kết với niềm vui về một bức tượng vừa được cộng đồng Việt Nam chung sức chung lòng xây dựng xong. Đó là tượng đài Thuyền Nhân ở Mississauga, Canada. Tượng này do họa sĩ kiêm điêu khắc gia Vivi sáng tác. Tượng đánh dấu sự trưởng thành và lòng tri ân của người Việt Tị Nạn tại Canada. Hình ảnh gia đình 3 người đang lênh đênh trên chiếc tàu vượt biên tạc bằng đồng, sẽ là dấu ấn cho con cháu về sau biết được sự gian truân, cố gắng của cha ông mình, từ đó sẽ tìm hiểu để yêu mến cội nguồn hơn.
Như vậy, đập đổ, phá hoại các bức tượng có là vấn đề không ? Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Tổng thống Mỹ Donald Trump và một số nhân vật trong chính quyền các nước đã lên tiếng mạnh mẽ, cho rằng việc phá hoại các tượng đài là hành động phủ nhận lịch sử dân tộc và xúc phạm tới các vị đã có công đóng góp cho đời sống. Cũng xin mở ngoặc một chi tiết khá thú vị là Tổng thống Pháp và Tổng thống Mỹ lại có thêm một điểm tương đồng. Vợ chồng họ cách nhau tới 2 con giáp. Ông Trump có vợ trẻ hơn mình 24 tuổi, ông Macron trẻ hơn vợ mình 24 tuổi, chứng tỏ tình yêu của hai cặp vợ chồng quyền lực trên thế giới này không hề có việc phân biệt tuổi tác.
Riêng cá nhân tôi đồng ý rằng việc phá bỏ các bức tượng lịch sử sẽ khiến thế hệ tương lai mất đi cơ hội hiểu thêm về tổ tiên, nguồn gốc trong quá khứ, làm phương hại tài sản quốc gia. Những cảnh sát hoặc bất cứ nhân viên nào làm việc tắc trách, lạm dụng quyền lực cần bị xét xử, khiển trách để phục vụ tốt hơn. Các cảnh sát viên cần được huấn luyện lại kỹ lưỡng, có tình có lý hơn. Người dân dù da màu gì, gốc gác ở đâu cũng cần được đối xử bình đẳng, nhưng "enough is enough", không thể vì lợi dụng sai lỗi của Chauvin lúc này mà nhóm Black Lives Matter muốn làm gì thì làm, muốn đập gì thì đập. Cuộc bạo loạn "Rodney King" năm 1992 tại Los Angeles đã làm tổn thất trên 1 tỷ dollars Mỹ. Lần này tổn thất sẽ còn nhiều hơn nữa, cộng thêm chi phí để đổi tên trường, tên đường… Do vi trùng Vũ Hán, do sợ hãi bất an, tỉ lệ người thất nghiệp và các cảnh sát, thầy cô giáo nghỉ hưu sớm lên cao chưa từng có, như vậy tiền đâu để bù đắp vào thâm thủng quốc gia. Đó là chưa nói tới thiệt hại về tinh thần, ai cũng lo lắng, hoang mang chia rẽ, chán nản xuống tinh thần….
Bản thân tôi da vàng mũi tẹt cũng từng bị kỳ thị khi đi học ở Mỹ và làm việc ở Canada, nhưng nói chung đa số bạn bè da trắng da đen đều đối xử tốt với chúng tôi. Xin tạ ơn về điều này. Tôi cũng có mấy người bạn làm tới chức giám đốc rất dễ thương người da đen. Mấy đứa cháu họ lấy chồng gốc Châu Phi mà rất hạnh phúc khi người chồng ấy thật tài giỏi hiền hòa.
Nếu bị đối xử tệ, phải lên tiếng đòi công bình nhưng cũng nên hỏi lại mình đã làm gì để ra nông nỗi đó. Khi đi ăn nhà hàng Buffet, thấy có các bảng dán bằng tiếng Việt "Đừng lấy nhiều thức ăn quá rồi bỏ phí" hoặc bảng "Coi chừng móc túi" ở các nơi công cộng tôi rất xấu hổ, nhưng phải tự hỏi người Việt mình đã hành xử ra sao để bị đối xử như vậy. Chúng tôi có anh bạn thân làm bác sĩ gây mê, có nhiều y tá nhân viên dưới quyền. Anh bắt nhân viên phải phát âm chính xác tên anh theo tiếng Việt rồi mới trả lời. Họ nể anh nên uốn lưỡi gọi tên anh đúng chóc ! Hãy giỏi, hãy tự trọng, hãy đàng hoàng tạo uy tín cho mình để không bị người khác coi thường, khinh bỉ. Hãy là hình tượng đẹp trong lòng con cháu, người chung quanh.
Trong mùa đại dịch Covid lan tràn, cộng thêm những lùm xùm về Black Lives Matter với nhiều tiếng súng nổ, bạo lực, nghi ngờ chụp mũ, kiện tụng tranh cãi xảy ra khắp nơi, chúc bạn và gia đình vui khỏe, được đối xử thật tốt. Và ước mong sao các đảng phái, phe nhóm khắp nơi bỏ qua các bất đồng chia rẽ, để cùng nhau đóng góp chống dịch và làm cuộc sống được ngày càng dễ dàng, ý nghĩa hơn.
Nguyễn Ngọc Duy Hân
Nguồn : VNTB, 21/07/2020
