Hơn một tháng sau khi Kim Jong-nam bị giết tại Kuala Lumpur, các chuyên gia đang cố gắng tìm hiểu những phát hiện của Malaysia rằng chất độc thần kinh gây chết người VX đã được sử dụng để giết ông Kim mà dường như không gây hại bất cứ ai khác.
Tẩy độc tại nhà ga đi ở Sân bay Quốc tế Kuala Lumpur 2 tại Sepang hôm 26/02/2017.
Cảnh sát Malaysia hầu như không công bố chứng cứ giảo nghiệm liên quan đến vụ ám sát anh cùng cha khác mẹ của nhà lãnh đạo Bắc Hàn Kim Jong-un.
Các nhà khoa học thấy ngỡ ngàng trước việc VX - chất độc chết người được Liên Hiệp Quốc phân loại là một dạng vũ khí hủy diệt hàng loạt - đã được đưa tới một sân bay quốc tế mà không gây tổn thương nghiêm trọng cho những người tấn công, cũng như nhân viên y tế tại sân bay hoặc các du khách khác.
Jean-Pascal Zanders, một chuyên gia về giải trừ vũ khí hóa học và sinh học, cho biết : "Chúng tôi đang chỉ dựa vào các giả định" để giải thích những gì đã xảy ra.
Cảnh quay bằng CCTV tại sân bay vào ngày 13/02 cho thấy hai phụ nữ tiếp cận nạn nhân 45 tuổi và dường như ấp vải vào mặt ông. Ông chết vài phút sau đó, theo cảnh sát, với độc tố VX còn sót ở trên mặt.
Siti Aisyah, 25 tuổi, người Indonesia và Đoàn Thị Hương, 28 tuổi, từ Việt Nam đã bị buộc tội giết người và đã nói với các nhà ngoại giao rằng họ bị lừa và tưởng rằng họ đang tham gia một chương trình truyền hình hài hước.
Cảnh sát đã bác bỏ các tuyên bố này nhưng chưa đưa ra bất kỳ bằng chứng nào để giải thích làm thế nào mà hai phụ nữ có thể mang một trong những chất độc hại nhất trên thế giới mà không hề hấn gì.
VX là gì ?
VX là một hợp chất phosphate hữu cơ tấn công hệ thần kinh, kích thích quá mức các tuyến và cơ cho đến khi ngừng hoạt động.
Những người tiếp xúc với liều lượng cao bị tê liệt, đau tim và ngưng hô hấp. Vì độc tố này bay hơi từ từ, nó có khả năng gây ô nhiễm các khu vực xung quanh trong một khoảng thời gian dài.
Một hiệp ước toàn cầu được ký kết bởi hơn 160 nước có hiệu lực vào năm 1997 cấm sản xuất, tàng trữ và sử dụng VX.
Bắc Triều Tiên, nước không tham gia Hiệp ước, đã bị Seoul cáo buộc gây ra vụ ám sát ông Kim Jong-nam, và Nam Hàn nói rằng nhà lãnh đạo Bắc Hàn muốn thanh toán đối thủ tiềm tàng.
Vì sao chuyên gia thấy khó hiểu ?
Các chuyên gia đã tỏ ra hoài nghi về kết luận điều tra của Malaysia, với một nhà khoa học ở Anh nói với AFP rằng "có những khía cạnh của vấn đề này chưa có tính thuyết phục" thêm nữa ".
Ông Simon Cotton, một chuyên gia về hóa học phân tử tại Đại học Birmingham, nói thêm : "Tôi không thể giải thích được việc những phụ nữ bị buộc tội đã đưa ra liều VX trực tiếp cho nạn nhân mà không bị tổn thương tương tự như vậy.
"Cũng không có tin đưa về việc có bất kỳ dấu vết nào của VX - hay bất kỳ loại vải hoặc bình đựng nào còn sót lại ở hiện 'trường tội phạm'".
Vậy là không có việc dùng VX ?
Các nhân viên rà soát ô nhiễm chất độc tại phi trường Kuala Lumpur ở Thủ đô Malaysia.
Một số chuyên gia đã đưa ra một giả thuyết cho rằng vụ sát hại được thực hiện bằng cách sử dụng một phiên bản nhị phân của VX được gọi là VX2.
Trong trường hợp đó, những sát thủ này sẽ phải dùng riêng hai hóa chất để ấp lên mặt nạn nhân bằng cách sử dụng một chất đầu tiên không độc hại nghiêm trọng nhưng sẽ gây chết người khi kết hợp với lưu huỳnh. Giải thuyết thích tại sao hai phụ nữ đã được dùng cho vụ tấn công.
Matthew Meselson, Giáo sư tại Đại học Harvard, đồng thời là thành viên của ủy ban cố vấn quốc gia thuộc Trung tâm kiểm soát vũ khí và không phổ biến vũ khí hạt nhân của Mỹ, nói : "Giải thích đơn giản nhất là nó là dùng nhị phân.
"Khi hai chất hóa học kết hợp trên mặt ông Kim và tạo ra VX, những người tấn công sẽ không bị tổn thương trong khi phản ứng chậm sẽ khiến ông Kim tiếp tục đi bộ được như đã thấy trong đoạn phim CCTV.
Cũng dễ dàng hơn để vận chuyển VX qua biên giới khi nó được chia thành hai thành phần dường như vô hại.
Tại sao sử dụng VX thay vì các chất độc khác ?
Các chuyên gia tin rằng Bình Nhưỡng đã đưa ra quyết định sử dụng VX thay vì Sarin, là chất được dùng nhiều hơn.
"Sarin giết người bừa bãi và có rủi ro gây ảnh hưởng phụ, sử dụng nó ở nước ngoài sẽ là một hành động chiến tranh", theo Vipin Narang, chuyên gia về chiến lược hạt nhân của Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT).
Không giống như Sarin, một chất bốc hơi nhanh dù ở dạng hơi hay lỏng, VX bay hơi chậm, có nghĩa là nhà chức trách có thời gian để cách ly các khu vực bị ảnh hưởng trước khi nhiều người tiếp xúc với nó.
Có cách nào để ông Kim có thể thoát chết ?
Mặc dù chỉ một giọt VX có thể giết chết một người đàn ông khi hít phải, chất độc thần kinh sẽ cần thêm thời gian để ngấm vào da, có nghĩa là ông Kim có thể sống sót nếu có ai đó tiêm cho anh ta thuốc giải độc atropine trong vài phút.
Thậm chí đơn giản hơn là ông có thể rửa mặt để loại bỏ độc tố - vốn sẽ tan trong nước lạnh - như hai người tấn công đã làm, rửa tay ngay sau vụ tấn công.
Giáo sư đại học Harvard, Meselson nói "Nếu ông ấy đã... rửa mặt hoặc lau bằng khăn giấy thì đã có thể làm giảm mức bị nhiễm và có thể bị ốm chứ không chết".
Vì sao các chuyên gia vẫn nghi ngờ ?
Lý thuyết nhị phân dựa hoàn toàn vào các bằng chứng cụ thể và nó không giải thích bằng cách nào các bác sĩ điều trị cho ông Kim ngay sau khi bị tấn công lại không bị nhiễm độc, như chuyên gia giải trừ vũ khí Zanders giải thích.
"Người ta cho rằng đó là VX và sau đó tìm ra lý do tại sao lại có một số việc bất thường xảy ra".