Hiệp ước INF tan vỡ, Mỹ rảnh tay đối phó Trung Quốc (RFI, 02/08/2019)
Hiệp ước tên lửa tầm trung (INF) Mỹ - Nga tan vỡ hôm nay, 02/08/2019. Lý do Washington chính thức đưa ra là Moskva đã không phá hủy các vũ khí vi phạm Hiệp ước. Nga lên án Mỹ là thủ phạm gây đổ vỡ. Tuy nhiên, trên thực tế, cả Mỹ và Nga đều không muốn ở lại với Hiệp ước trong tình trạng như hiện nay. Việc rút khỏi INF cho phép Washington triển khai các vũ khí vốn bị INF cấm tại vùng Đông Á, để ngăn đà bành trướng của Trung Quốc, cũng như gia tăng áp lực buộc Bắc Kinh tham gia vào một thỏa thuận tên lửa tầm trung mới.
Tên lửa SSC-8/9M729 của bị phương tây cho là vi phạm hiệp ước INF. Ảnh chụp tại trung tâm trưng bày Patriot Expocentre, gần Moskva, 23/01/2019. Reuters/Maxim Shemetov
Việc Hiệp ước INF hết hiệu lực đã được hai bên chờ đợi từ nhiều năm nay. Từ năm 2014, Washington đã lên án Nga triển khai các tên lửa 9M729, có tầm bắn 1.500 km, vi phạm INF, không cho phép triển khai các tên lửa tầm trung, có tầm bắn từ 500 km đến 5.500 km trên bộ, điều mà Moskva kiên quyết phủ nhận. tháng 10/2018, tổng thống Mỹ Donald Trump khẳng định sẽ rút khỏi INF, nếu Nga không tuân thủ Hiệp ước. Chính quyền Nga kể từ đó đã không làm gì để giữ Washington ở lại với INF.
Trên thực tế, Hiệp ước INF cũng bị nhiều giới chức cao cấp Nga lên án là bất công, có lợi cho Washington. Trả lời AFP, chuyên gia độc lập người Nga Pavel Felgenhauer cho biết : "Ngay từ năm 2007, khi Moskva rút khỏi Hiệp ước FCE (về vũ khí quy ước tại Châu Âu), quân đội Nga và điện Kremlin đã cho rằng INF không phải là một hiệp ước tốt cho Nga". Tại Moskva, vấn đề hủy bỏ Hiệp ước INF với Mỹ lại trở lại mỗi khi có thông tin về việc triển khai một hệ thống hỏa tiễn chống tên lửa mới tại các quốc gia đồng minh của Mỹ ở Châu Âu hoặc Châu Á. Đối với Hoa Kỳ, đây chỉ là hệ thống vũ khí phòng vệ, nhưng Nga lo ngại các cơ sở hạt nhân của nước này là đối tượng tấn công.
Việc Nga và Hoa Kỳ rút khỏi INF gây nhiều lo ngại về một nguy cơ chạy đua vũ trang mới giữa Nga và Mỹ. Trên thực tế, hai bên dường như đều tỏ ra kiềm chế. Washington thông báo sẽ không triển khai thêm vũ khí hạt nhân tầm trung tại Châu Âu.
Về phần mình, Moskva đề xuất thảo luận về một số khu vực mà Mỹ - Nga đồng thuận không triển khai hỏa tiễn tầm trung, sau quyết định rút khỏi INF của Mỹ. Bộ trưởng Quốc Phòng Nga cũng nhiều lần khẳng định việc phát triển các tên lửa tầm trung mới, nếu có, sẽ không dẫn đến việc tăng chi phí quốc phòng. Chính quyền Nga đối mặt với một thực tế khắc nghiệt là kinh tế Nga tiếp tục chưa thoát khỏi cuộc khủng hoảng bắt đầu từ năm 2014, sau khi Moskva thôn tính bán đảo Crimée của Ukraine, khiến phương Tây áp đặt nhiều trừng phạt kinh tế. Ngân sách quân sự của Nga chỉ bằng một phần mười so với Mỹ.
Trung Quốc : Hệ thống tên lửa tầm trung hùng hậu
Việc Washington rút khỏi INF được giới quân sự Mỹ đón nhận hồ hởi. Phát biểu trước Thượng Viện, ngay trước ngày rút chính thức, tân lãnh đạo bộ Quốc Phòng Mỹ, ông Mark Esper, nhấn mạnh đến mối đe dọa Trung Quốc tại Châu Á, bởi một phần lớn hệ thống hỏa tiễn của nước này thuộc loại tên lửa tầm trung.
Theo nhiều nhà quan sát, cho đến nay, do không bị ràng buộc bởi các thỏa thuận quốc tế, Bắc Kinh đã phát triển được một hệ thống hỏa tiễn tầm trung hùng hậu tại Hoa lục, được đánh giá là "tân tiến nhất thế giới", trái ngược hoàn toàn với tình trạng yếu kém của binh chủng tên lửa Trung Quốc vào thời điểm Mỹ - Xô ký thỏa thuận INF năm 1987.
Hàng trăm tên lửa Trung Quốc được bố trí tại miền đông nam nước này, có thể dễ dàng tấn công Đài Loan, hòn đảo dân chủ được Hoa Kỳ hậu thuẫn, cũng như đặt Nhật Bản và Ấn Độ trong tầm ngắm. Tên lửa Trung Quốc cũng có thể tấn công các đảo của Mỹ ở Tây Thái Bình Dương.
Theo chuyên gia Thomas Mahnken, Trung tâm nghiên cứu chiến lược đại học Johns Hopkins (trong một bài phân tích trên mạng War on the Rocks), đây là thời điểm cho phép đảo ngược lại cán cân lực lượng. Trước Thượng Viện Mỹ, tướng Mark Milley, tổng tham mưu trưởng tương lai của quân đội Mỹ cũng ủng hộ quan điểm cần triển khai tên lửa tầm trung tại khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương.
Theo nhật báo Mỹ New York Times, ngay trong những tháng tới, Hoa Kỳ sẽ trắc nghiệm phiên bản hỏa tiễn tầm trung Tomahawk trên bộ, loạt tên lửa hành trình trên bộ đầu tiên sẽ được triển khai trong vòng 18 tháng tới. Hiện tại, Washington đang tìm kiếm địa điểm đặt hỏa tiễn tầm trung mới. Hàn Quốc được nhắc đến như là một địa điểm hàng đầu có thể tiếp nhận tên lửa Mỹ.
Trọng Thành
********************
Mỹ chính thức rút khỏi Hiệp ước hỏa tiễn tầm trung (RFI, 02/08/2019)
Hôm 02/08/2019, Hoa Kỳ chính thức rút khỏi Hiệp ước tên lửa tầm trung (tằn bắn từ 500 đến 5.500 km), có khả năng mang đầu đạn hạt nhân (tên gọi tắt là INF), ký kết với Liên Xô hồi 1987. Cho dù các nước Châu Âu lo ngại về nguy cơ chạy đua vũ trang mới, khối NATO đã chính thức ủng hộ quyết định của Mỹ, với lý do tên lửa 9M729 của Nga vi phạm hiệp ước.
Ảnh tư liệu : Tổng thống Mỹ Donald Reagan (P) và lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev, lúc ký hiệp ước INF tại Nhà Trắng, ngày 8/12/1987. Reuters//File Photo
Việc Mỹ và Nga từ bỏ Hiệp ước INF, trên thực tế, đã được hai bên sẵn sàng từ nhiều tháng nay. Thông tín viên Daniel Vallot tường trình từ Moskva :
"Nga bị Hoa Kỳ cáo buộc vi phạm Hiệp ước về tên lửa tầm trung, đây là điều mà Moskva thường xuyên phủ nhận. Moskva khẳng định loại tên lửa bị cáo buộc không có tầm bắn đến 1.500 km, như khối NATO khẳng định, mà chỉ hơn 480 km (tức không nằm trong quy định cấm của INF).
Bất kể cáo buộc của các nước phương Tây có cơ sở hay không, kể từ giờ Hiệp ước tên lửa tầm trung đã thuộc về quá khứ, và nước Nga cũng đã chuẩn bị điều này. Hồi tháng 2 vừa qua, bộ trưởng Quốc Phòng Nga đã thông báo có dự án chế tạo một tên lửa tầm trung mới, cụ thể là phát triển một phiên bản trên bộ của hỏa tiễn tầm trung Kakibr, vốn đã được sử dụng trong Hải quân Nga.
Với sự chấm dứt của Hiệp ước INF, giờ chỉ còn lại một thỏa thuận giải trừ vũ khí hạt nhân song phương duy nhất giữa Mỹ và Nga. Hiệp ước cắt giảm vũ khí hạt nhân chiến lược START, ký kết năm 1991, sẽ hết hạn với năm 2021. Trả lời phỏng vấn hãng thông tấn Interfax, cựu tổng thống Liên Xô Mikhaïl Gorbatchev, người ký hai thỏa thuận hỏa tiễn này với tổng thống Mỹ Ronald Reagan, tỏ ra bi quan. Theo ông, sự chấm dứt Hiệp ước INF là một ‘đe dọa đối với an ninh không chỉ của Châu Âu, mà cả với phần còn lại của thế giới’".
Trước nguy cơ thế giới bước vào một cuộc chạy đua hạt nhân mới, tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres nhắc nhở Mỹ và Nga đừng quên các bài học của quá khứ. Ông nhấn mạnh : "INF là một thỏa thuận căn bản giúp cho Châu Âu được ổn định, chấm dứt thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Hiện nay, thế giới mất đi một công cụ quý báu để chống lại chiến tranh hạt nhân. Hai bên cần tránh leo thang và đi đến một thỏa thuận mới về kiểm soát vũ khí".
Chuyên gia Quentin Lopinot, thuộc Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS), ở Washington, nhận định việc INF tan vỡ không nhất thiết dẫn đến chạy đua vũ trang toàn cầu, nhưng một cơ chế hiệu quả giúp cho việc ngăn chặn nguy cơ này đã mất đi. Chuyên gia CSIS dự báo là chạy đua phát triển các vũ khí vốn bị INF cấm sẽ diễn ra tại Châu Á hơn là ở Châu Âu. Hoa Kỳ hứa hẹn không triển khai thêm tên lửa hạt nhân mới tại Châu Âu, dù không đưa ra hứa hẹn nào về các vũ khí quy ước.
Quyết định rút khỏi INF của Hoa Kỳ giúp cho quân đội Mỹ rảnh tay trong việc phát triển và triển khai tên lửa tầm trung tại vùng Đông Á nhằm đối phó với Trung Quốc. Bắc Kinh hiện đang giữ ưu thế áp đảo trong lĩnh vực tên lửa tầm trung tại Đông Á, do không bị ràng buộc bởi bất cứ thỏa thuận nào. Nhiều quốc gia đồng minh và đối tác của Mỹ, và kể cả một số căn cứ của Hoa Kỳ, nằm trong tầm bắn của hỏa tiễn Trung Quốc.
Trọng Thành