Syria : Erdogan đuổi Mỹ giúp Putin (RFI, 23/10/2019)
Giấc mơ của tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan là kiểm soát một vùng biên giới Syria dài 440 km và sâu vào bên trong lãnh thổ láng giềng 32 km. Donald Trump bật đèn xanh, nhưng chiến lược của Ankara bị tổng thống Nga Vladimir Putin khôn khéo chận lại qua thỏa thuận Sochi. Cụ thể ra sao ?
Xe tăng Thổ Nhĩ Kỳ ở Ceylanpinar, khu vực biên giới chung với Syria, ngày 22/10/2019. Reuters/Huseyin Aldemir
Với lý do cần một vùng trái độn an toàn dọc theo biên giới Syria để đưa 3,8 triệu người Syria tị nạn hồi hương và để dập tắt mưu đồ lập quốc của người Kurdistan kéo dài từ Syria, Iraq đến Thổ Nhĩ Kỳ, tổng thống Erdogan mở chiến dịch "Nguồn Hòa Bình" vào ngày 09/10. Sau một tuần lễ, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ chiếm được hai thành phố và 40 ngôi làng dọc 120 cây số biên giới. Sau đó, theo tinh thần thỏa hiệp với phó tổng thống Mỹ Mike Pence hôm 17/10, Ankara chấp thuận ngưng bắn trong 5 ngày để cho chiến binh Kurdistan triệt thóai.
Những gì Trump không làm được, Putin lại thành công
Trên thực tế, những gì Donald Trump không làm được, Vladimir Putin thành công.
Theo thỏa thuận Mỹ-Thổ Nhĩ Kỳ ngày 17/10, Hoa Kỳ không những triệt thoái mà còn buộc đồng minh Kurdistan-Syria rút bỏ một vùng kiểm soát sâu 30 km tính từ biên giới Syria và để toàn bộ khu vực dài 420 km cho Thổ Nhĩ Kỳ kiểm soát. Tổng thống Erdogan vẫn khẳng định không có tham vọng lãnh thổ, nhưng ngoại trưởng Mevlut Çavuşoğlu, tuyên bố một cách hứng khởi : Quân đội chúng ta sẽ ở lại.
Thế rồi, một ngày trước khi lệnh hưu chiến hết hạn, tổng thống Erdogan, theo lời mời của tổng thống Nga sang Sochi đàm phán một thỏa thuận khác. Sau hơn 5 tiếng đồng hồ thương lượng, Putin đã thuyết phục được Erdogan đồng ý một thỏa thuận ngưng bắn khác mà theo tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ là một "quyết định lịch sử". Trước đó, theo yêu cầu của lực lượng Kurdistan, quân đội Syria và quân cảnh Nga được đưa lên vùng biên giới.
Erdogan mất hai phần ba chỉ tiêu ban đầu ?
Thỏa thuận Nga-Thổ Nhĩ Kỳ ngày 23 tháng 10 nói gì ? Nga bảo đảm để cho chiến binh Kurdistan rút khỏi khu vực 440 cây số chiều dài và 30 cây số chiều rộng như Ankara yêu cầu. Thổ Nhĩ Kỳ cũng được quyền kiểm soát 120 cây số biên giới đã chiếm được. Tuy nhiên, điều đó có nghĩa là không giao hết diện tích đất đai vùng biên giới Syria, 13200 km2, cho Thổ Nhĩ Kỳ. So với thỏa thuận với phó tổng thống Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ chỉ kiểm soát được có một phần ba.
Đã vậy, thỏa thuận Sochi còn quy định hai bên Nga và Thổ Nhĩ Kỳ tuần tra chung dọc theo 320 cây số còn lại ở khoảng cách "10 cây số" cách biên giới, hầu bảo đảm "toàn vẹn lãnh thổ Syria". Nhưng toàn bộ 320 cây số biên giới là do Nga và Syria kiểm soát.
Nói cách khác, Thổ Nhĩ Kỳ không thực hiện được kế hoạch tự kiểm soát một vành đai an ninh 13.200 cây số vuông. Sau khi hãnh diện tuyên bố "đuổi Mỹ ra khỏi khu vực", tổng thống Erdogan gặp lính Nga.
Chưa hết, chiến dịch "Nguồn Hòa Bình" chống người Kurdistan xem như chấm dứt. Vấn đề là liệu về lâu dài có giải quyết được khủng hoảng hay không ?
Theo chuyên gia Maxim Souchkov thuộc Hội Đồng Quốc Tế Vụ của Nga, tình hình vẫn còn nhiều bất trắc : Nếu quyết định triệt thoái của chiến binh Kurdistan đã được Damascus và đại diện của phe này thỏa thuận với nhau rồi, thì cuộc đàm phán tại Sochi là màn đạo diễn tuyệt vời của tổng thống Putin. Còn nếu chưa có thỏa thuận thì coi chừng diễn biến phức tạp.
Liên minh ngầm Damascus-Kurdistan ?
Chưa chi mà phát ngôn viên điện Kremlin cảnh báo "Mỹ đã khuyến khích chiến binh Kurdistan ở lại chống quân đội Thổ Nhĩ Kỳ".
Ai khuyến khích ? Hư thực chưa rõ.
Điều chắc chắn là mưu kế của tổng thống Erdogan trấn đóng lâu dài tại miền bắc Syria sẽ gặp nhiều khó khăn. Tổng thống Bachar al Assad nhiều lần tuyên bố sẽ không để thế lực ngoại nhập kiểm soát Syria. Dù có lệnh ngưng bắn, ông sẽ tiếp tục chiến dịch tái chiếm lãnh thổ. Hôm thứ Ba, khi nhắc đến tình hình biên giới, lãnh đạo Syria lên án Thổ Nhĩ Kỳ «là bọn cướp đất» và cam kết sẽ "ủng hộ mọi cuộc kháng chiến chống Thổ Nhĩ Kỳ xâm lược" tuy không nhắc tên lực lượng võ trang Kurdistan.
Tú Anh
******************
Syria : Nga-Thổ đạt thỏa thuận ngưng tấn công ở miền bắc Syria (RFI, 23/10/2019)
Sau cuộc đàm phán 5 tiếng đồng hồ hôm thứ Ba 22/10/2019 tại Sochi, tổng thống Nga Vladimir Putin và đồng nhiệm Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đạt được thỏa thuận về Syria : Thổ Nhĩ Kỳ ngưng chiến dịch quân sự trên lãnh thổ Syria. Đổi lại, lực lượng Kurdistan trấn đóng dọc biên giới sẽ rút đi hết trong vòng 6 ngày, theo cam kết của Moskva. Lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ gọi đây là "thỏa thuận lịch sử".
Tổng thống Nga Vladimir Putin và đồng nhiệm Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan, trong cuộc họp báo tại Sotchi sau thỏa thuận về Syria, ngày 22/10/2019. Sergei CHIRIKOV / POOL / AFP
Từ Sochi, đặc phái viên Daniel Vallot tường thuật :
"Đây là một quyết định quan trọng và mấu chốt mà chúng tôi đạt được" theo tuyên bố của tổng thống Nga. Vladimir Putin đã mất hơn năm tiếng đồng hồ với Erdogan mới đi đến thỏa thuận này : Thổ Nhĩ Kỳ cam kết không mở lại chiến dịch quân sự ở vùng biên giới phía bắc của Syria. Đổi lại Nga bảo đảm là lực lượng Kurdistan sẽ rút khỏi vùng biên giới.
Hai nhà lãnh đạo để cho Ngoại trưởng Nga Serguei Lavrov thông báo các nét chính : Kể từ 12 giờ ngày 23 tháng Mười, quân cảnh Nga và lực lượng biên phòng Syria sẽ tạo điều kiện cho các nhóm chiến binh Kurdistan cùng với vũ khí rút khỏi vùng lãnh thổ sâu 30 km dọc theo đường biên giới. Cuộc triệt thoái sẽ phải hoàn tất trong vòng 150 tiếng đồng hồ.
Cũng theo thỏa thuận này, lực lượng Syria và Nga sẽ đảm trách kiểm soát toàn thể biên giới, trừ một đoạn dài 120 km mà quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đã chiếm được. Các đơn vị Nga và Thổ Nhĩ Kỳ tiến hành tuần tra chung ở phía đông và phía tây của khu vực này. Tổng thống Erdogan đánh giá đây là một thỏa thuận lịch sử và tỏ ra tin tưởng vào những bảo đảm mà phía Nga đưa ra. Về phần tổng thống Nga Vladimir Putin, ông tự hào với hai thành tích : vừa đóng vai trò trọng tài mà cũng vừa giúp cho chế độ Bachar al Assad, đồng minh chủ yếu của Nga, mở rộng vùng ảnh hưởng.
Bình luận về thỏa thuận Sochi, phát ngôn viên điện Kremlin Dmitri Peskov cho biết thêm là nếu chiến binh Kurdistan vẫn còn trong khu vực sau thời hạn "150 tiếng đồng hồ", lực lượng Syria và Nga sẽ rút khỏi nơi đây để cho quân đội Thổ Nhĩ Kỳ "thẳng tay nghiền nát". Dmitri Peskov cáo buộc Hoa Kỳ, sau khi phản bội chiến binh Kurdistan, đã khuyến khích họ ở lại để đánh quân Thổ Nhĩ Kỳ.
Tú Anh
*****************
Quân Nga vượt sông Euphrates tiến về biên giới Thổ Nhĩ Kỳ - Syria (BBC, 23/10/2019)
Nga triển khai quân về phía biên giới Thổ Nhĩ Kỳ -Syria để đuổi các đơn vị Kurd theo một thỏa thuận với Ankara và Damascus.
Quân Nga đã có mặt tại Syria trong chiến dịch ủng hộ chế độ Assad từ 2015
Diễn biến mới nhất này là dấu hiệu chính quyền của Tổng thống Vladimir Putin dính líu sâu vào chiến sự tại Trung Đông ngay sau khi Hoa Kỳ tuyên bố rút đi.
Các đơn vị quân Nga đã vượt sông Euphrates tiến về phía thị trấn Kobane trong ngày 23/10, theo tin tức từ khu vực.
Ba nước Thổ Nhĩ Kỳ, Nga và Syria thỏa thuận việc triển khai quân này sẽ đuổi các nhóm chiến binh người Kurd, cựu đồng minh của Hoa Kỳ khỏi khu vực này để lập một vùng cách ly.
Phiến quân Syria do Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ đã chiếm thị trấn biên giới Tal Abyad
Lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ, ông Recep Tayyip Edrodgan đã bắt tay với tổng thống Putin trong cuộc gặp tại Sochi, Nga hôm 22/10/2019 để đồng ý về kế hoạch lập "vùng trái độn" dọc biên giới với Syria.
Các chiến binh Kurd nhận được tối hậu thư trong vòng 150 giờ tính từ chiều thứ Tư 23/10 phải rút khỏi dải biên giới 30 km.
Đến 29/10, khi hạn chót chấm dứt, quân Thổ Nhĩ Kỳ và Nga sẽ cùng tuần tra dọc phía Tây và Đông của khu vực hiện quân Thổ Nhĩ Kỳ đang có chiến dịch "tẩy sạch" người Kurd.
Moscow và Ankara vừa tuyên bố quân Kurd sẽ bị "tống xuất khỏi Manbij và thị trấn Tal Rifat", cách đó 50km.
Bộ Quốc phòng Nga cho hay hôm 23/10 rằng quân chính phủ Syria sẽ lập ra 15 trạm kiểm soát dọc biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ.
Tổng thống Vladimir Putin (trái) và lãnh đạo Recep Tayyip Erdogan của Thổ Nhĩ Kỳ bắt tay tại Sochia hôm 22/10 sau khi đồng ý về chiến dịch đuổi quân Kurd
Thổ Nhĩ Kỳ luôn chống lại sự hiện diện của người Kurd tại Syria, cũng như thường xuyên tung ra các cuộc hành quân nhắm vào các nhóm Kurd ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Dù là đồng minh NATO của Washington, Ankara có cách nhìn nhận vấn đề người Kurd, dân tộc không có tổ quốc, sinh sống ở Thổ Nhĩ Kỳ, Iraq, Syria và một số nước lân cận, khác với Hoa Kỳ.
Việc "bỏ rơi" cựu đồng minh Kurd vốn giúp Washington trong cuộc chiến chống lại tổ chức tự xưng là 'Nhà nước Hồi giáo- IS' khiến có ý kiến phê phán tổng thống Donald Trump.
Ankara gọi các chiến binh Kurd là "khủng bố" và gần đây quân Thổ Nhĩ Kỳ đã giao tranh với họ.
Chiến dịch bắt đầu trong tháng 10/2019 của Ankara được triển khai chỉ vài ngày sau khi Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump rút lính Mỹ ra khỏi bắc Syria, một quyết định được công bố sau khi có cuộc điện thoại với ông Erdogan vốn làm dấy lên những chỉ trích rộng khắp ở trong nước và cả ở nước ngoài.
Sự hiện diện của Nga
Quân Nga đã có mặt tại Syria trong chiến dịch ủng hộ chế độ Assad từ 2015.
Bộ Quốc phòng Nga gần đây cho hay chừng 63.000 quân Nga đã được luân chuyển sang Syria qua nhiều đợt và có được "kinh nghiệm chiến trường" ở Syria.
Chỉ tính đến hết năm 2018, 48.000 quân nhân Nga đã được triển khai sang Syria.
Một video của Bộ Quốc phòng Nga công bố nói rằng không quân Nga đã thực hiện 39.000 chuyến bay, phá hủy 121.466 "cơ sở của khủng bố" và giết 86.000n chiến binh địch.
Quân cảnh Nga tại Aleppo, Syria trong hình chụp tháng 8/2018. Sự hiện diện của quân Nga đã cứu cho chế độ của Tổng thống Assad
Chưa có nguồn khác nào xác nhận các con số này và Moscow Nga không nêu thương vong của quân Nga là bao nhiêu.