Mỹ-Trung : Bước đại nhảy lùi trong quan hệ song phương
Covid-19, chiến lược chống dịch tại Pháp thất bại, hình ảnh chính quyền Trung Quốc ngày càng xấu trong công luận Tây Phương, đối lập Belarus không cô đơn, đối lập Nga hy vọng gây bất ngờ trong cuộc bầu cử 13/09 là những đề tài chính trên báo Pháp hôm nay.
Tổng thống Mỹ Donald Trump và chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ảnh ghép ngày 14/05/2020. AFP – Jim Watson, Peter Klaunzer
Covid-19, Hội đồng Khoa học Pháp nhìn nhận chiến lược chống dịch thất bại khuyến cáo chính phủ phải chọn những quyết định khó khăn. 50.000 ca lây nhiễm mỗi tuần. Sau Marseille đến lượt Bordeaux báo động đỏ. Khắp nơi, các học sinh có dấu hiệu nhiễm bệnh đều được gửi về nhà. Bác sĩ bị tràn ngập các câu hỏi lo ngại của phụ huynh học sinh. Cha mẹ buộc phải ở nhà trông con và được hưởng trợ cấp thất nghiệp bán phần… Le Monde điểm qua tình hình đại dịch tại Pháp nhưng cũng không quên câu chuyện nhà báo Mỹ "Bob Woodward tố cáo tổng thống Donald Trump nói dối về mức độ nguy hiểm của Covid-19". Để rộng đường dư luận, nhật báo độc lập trích các lời giải thích của chủ nhân Nhà Trắng, theo đó, một siêu cường, một lãnh tụ không nên tuyên bố gây sợ hãi.
Washington - Bắc Kinh, bước đại nhảy lùi
Quan hệ bất bình đẳng giữa Trung Quốc với Tây Phương được Le Monde phân tích qua hai bài : Washington-Bắc Kinh, bước đại nhảy lùi và trọng lượng của Trung Quốc (250 tỷ euro đầu tư có Nhà nước sau lưng) trong Liên Âu làm Thẩm kế Viện Châu Âu lo ngại.
Alain Frachon, tác giả bài xã luận "Washington-Bắc Kinh, bước đại nhảy lùi" lưu ý là tổng thống Donald Trump không gọi Trung Quốc nữa mà dùng cụm từ "Đảng cộng sản Trung Quốc", không làm chuyện ngây thơ tìm cách tái lập quân bình cán cân thương mại nữa. Trái lại, Donald Trump "tách đôi" hai nền kinh tế. Trong mùa tranh cử, chủ nhân Nhà Trắng và ngoại trưởng Pompeo liên tục, kẻ cam kết "đem hết xí nghiệp Mỹ về nước" người tố cáo chế độ bạo ngược, phải chặt đứt những cái vòi bạch tuộc của Đảng cộng sản, thế giới tự do phải thắng bạo quyền.
Theo tác giả, phải khách quan nhìn nhận, thứ nhất, ngòi nổ không phải là Trump mà là Tập. Trung Quốc có quyền lên án Mỹ không chấp nhận là đã trợ giúp cho một đối thủ vươn lên với tầm cỡ Liên Xô cũ. Những tuyên bố vung vít của Donald Trump trong mùa tranh cử làm mờ đi một thực tế phũ phàng : đó là Mỹ và thế giới đụng phải một Trung Quốc mới. Tập Cận Bình lãnh đạo một cường quốc tự tin và muốn thống trị: mỗi ngày mỗi độc đoán hơn với dân trong nước, mỗi hung hăng thêm với nước ngoài.
Thứ hai, đại dịch Covid làm lộ ra cường độ xung khắc mang tính chất cấu trúc của hai chế độ. Ban đầu, chính quyền Trung Quốc tỏ ra yếu kém, độc tài, thiếu khả năng bởi vì thiếu minh bạch. 8 tháng sau, tổng kết thiệt hại tại Mỹ cho thấy Donald Trump đã thua trên mặt trận chống dịch.
Đương đầu với Tập Cận Bình, Joe Biden lợi hại hơn Donald Trump ?
Trung Quốc xác quyết là các chế độ dân chủ Tây phương, với tinh thần rộng lượng, đa hiệu, nay đã xuống dốc, hết hấp dẫn, và do vậy Bắc Kinh không ngần ngại quảng cáo mô hình độc tài, được yểm trợ bằng công nghệ số là tương lai nhân loại.
Thế nhưng, theo Le Monde, dù Trump tái đắc cử hay Joe Biden vào Nhà Trắng, Hoa Kỳ vẫn phải đối mặt với cuộc chiến đa dạng với Trung Quốc của Tập Cận Bình. Trong trận chiến này, Joe Biden có rất nhiều lợi thế để mang lại xung lực mới cho nền dân chủ Hoa Kỳ mà Donald Trump đang phá hỏng. Joe Biden là lá chủ bài quan trọng.
Vì sao Ba Lan tận lực ủng hộ đối lập Belarus
Về thời sự quốc tế, Belarus chiếm khá nhiều cột báo. Ba Lan ủng hộ "Belarus tự do". Nhà đối lập lưu vong Svetlana Tsikhanovskaya được Warszawa tiếp như thượng khách công du hôm thứ Tư vừa qua. Từ 1991, Ba Lan cấp học bổng cho sinh viên Belarus bị đuổi học vì lý do chính trị, lập kênh truyền hình Bielsat phát sóng về Belarus tin tức thời sự về Belarus. Những hành động này nằm trong chiến lược được phác họa từ thời 1950 trong giới tị nạn Ba Lan. Họ nghĩ rằng, chính sách hay nhất để ngăn chận Moskva tiến hành chiến tranh xâm lược của thời Liên xô là củng cố chiến lược ULB độc lập : Ukraine, Belarus và Litva.
Từ khi gia nhập NATO và Liên Hiệp Châu Âu, Ba Lan cố gắng thuyết phục mở rộng biên giới Liên Âu về phía tây. Ba lan cũng đóng vai trung gian hòa giải trong các vụ khủng hoảng ở láng giềng như trường hợp Ukraine trong vụ "Cách mạng cam" năm 2004 và khi xảy ra biểu tình ở quảng trường Maidan 2014. Nhưng bài học Ukraine mất Crimea và một phần Donbass làm nhiều nhà bình luận ở Warszawa cảnh báo không nên hấp tấp lật đổ Lukashenko tạo cơ hội cho Nga can thiệp quân sự, gây nguy hiểm cho khu vực.
Một tựa khác về Belarus : Svetlana Alexievitch bị đe dọa, Nobel văn học 2015, tác giả tác phẩm "Hồi kết của ông cộng sản" (La fin de l’homme rouge) cố thủ trong nhà ở Minsk. Le Monde thuật lại những gì xảy ra trong 48 giờ qua từ khi nhân vật cuối cùng trong số 7 thành viên của Hội đồng Điều phối phong trào đối lập còn tự do, bị an ninh thẩm vấn.
Novosibirsk : thí điểm "bầu cử thông minh" của đối lập Nga
Về thời sự Liên bang Nga, La Croix đưa bài phóng sự "Novosibirsk theo dấu chân Navalny". Thành phố lớn thứ ba ở Siberia trong không khí chuần bị bầu 50 đại biểu Hội đồng thành phố vào Chủ Nhật 13/09 có gì khác với bình thường ? Trước khi bị đầu độc, Alexei Navalny đã làm một phim tài liệu về nạn tham nhũng trong giới đại biểu của đảng Nước Nga Thống Nhất ở Novosibirsk và tổ chức cho phong trào chống tham ô tại địa phương tham gia bầu cử. Một số cử tri, phần đông là người trẻ cho biết họ muốn thay đổi tình trạng này và chứng tỏ với Châu Âu là có thể thực hiện bằng lá phiếu.
Cùng một đề tài, bài phóng sự của đặc phái viên Les Echos cho biết thêm "Đội ngũ của Alexei Navalny hy vọng sẽ đánh bại đảng của điện Kremlin". Chính vì thế mà lãnh tụ đối lập đến tận nơi để tổ chức hàng ngũ để gây bất ngờ. Nhật báo kinh tế nhắc lại chiến thuật "lá phiếu thông minh" dồn phiếu cho bất kỳ đại diện đảng nào miễn có cơ may loại ứng cử viên của đảng cầm quyền. Trước khi bị đầu độc, Alexei Navalny xác quyết "Novossibirk là trận đánh lịch sử, là trận đánh quan trọng nhất trong các cuộc bầu cử tương lai". Sergei Boiko, đại diện của phong trào chống tham nhũng tại Novossibirk tuyên bố "Không cho phe chính quyền tái đắc cử. Thành phố này có thể làm gương cho tất cả đối lập Nga".
Môi trường, sinh thái trở thành một vấn đề nát óc
Les Echos báo động "Kịch bản đen cho ngành hàng không nếu tổng thống Emmanuel Macron thực hiện đề nghị của xã hội công dân, ra luật thu thuế sạch". Dự án 4,2 tỷ euro thuế môi trường đe dọa 150.000 việc làm trong ngành hàng không dân dụng đang chật vật vì Covid.
Làm "loa" cho nông dân, Le Figaro cảnh báo : Nông gia Pháp trước thách thức cách mạng xanh. 45.000 nông gia trồng củ cải đường bị đe dọa sạt nghiệp vì bệnh ký sinh làm lá úa vàng cần sử dụng lại hóa chất trừ sâu Neonicortinoide, bị cấm vì gây hại cho thần kinh và dưới áp lực rất mạnh của phong trào sinh thái. Trong bài phỏng vấn dành cho Le Figaro, bộ trưởng Nông Nghiệp Pháp trình bài nhu cầu "chuyển đổi thực dụng". Hồ sơ này sẽ tăng nhiệt vào mùa thu khi đưa ra Quốc Hội với dự luật đặc cách sử dụng Neonicortinoide trong trường hợp tối cần thiết. Ủng hộ đường lối thực dụng, nhật báo thiên hữu khuyên can phe chống hóa chất trong nông nghiệp nên nhường nhịn nông gia đừng bắt chẹt chính phủ. Chính phủ đã chiều lòng phe sinh thái đóng cửa một lò hạt nhân cũ kỹ, đã đến lúc phe này phải có cử chỉ bảo vệ một phần lãnh vực trồng trọt của đất nước mình.
Trung Quốc : bốn phương lo ngại
Về địa chính trị, nhân chuyến viếng thăm Ấn Độ của bộ trưởng quân lực Pháp Le Figaro đưa tin: Florence Parly trao cho Ấn Độ thêm năm chiếc Rafale. Đây chỉ là một phần trong nỗ lực hiện đại hóa quân đội của New Delhi trước mối đe dọa của Bắc Kinh, nhật báo thiên hữu nhận định.
Nhật báo kinh tế Les Echos, trang thế giới, tóm tắt bản báo cáo bi quan của Phòng Thương mại Châu Âu tại Trung Quốc : "Các công ty Châu Âu tại Trung Quốc đi trên một bãi mìn chính trị". Đúng là giới đầu tư Tây phương ở Hoa Lục rất mệt mỏi trong những năm gần đây nhưng họ kiên trì bám trụ với hy vọng cuối cùng Trung Quốc sẽ trở lại con đường cải cách và mở cửa.
Thế nhưng, quyển Sách Trắng của Phòng Thương mại Châu Âu, công bố hôm thứ Năm tại Bắc Kinh, cho thấy sự phẫn nộ trong số 1.700 hội viên. Xin trích một câu : Tiếp theo đại dịch Covid, nhiều chướng ngại mới đã xuất hiện làm cho doanh nhân Châu Âu cảm thấy ngày càng ít được hoan nghênh tại Trung Quốc.
Chính quyền Trung Quốc thi hành chính sách "một nền kinh tế, hai chế độ". Một nền kinh tế là kinh tế quốc doanh. Nhà nước ủng hộ tối đa xí nghiệp công và hạn chế đầu tư ngoại quốc khiến cho công ty quốc tế không thể cạnh tranh được.
Phim truyện dã sử cũng bị tẩy chay
Libération hôm nay tập trung vào vụ án Hồi giáo khủng bố thảm sát gần như toàn ban biên tập của tuần báo trào phúng Charlie Hebdo ngày 15/01/2015. Hầu như những thủ phạm chính và nhất là nghi can chủ mưu đều bị giết chết chỉ còn một số đồng lõa ra tòa.
Trang điện ảnh, nhật báo thiên tả giới thiệu phim "Mộc Lan" (Mulan) ra mắt khán giả trong hoàn cảnh trớ trêu. Trung Quốc chi nhiều tiền để áp đặt kịch bản phát huy quyền lực mềm và các nhà điện ảnh Tây phương khuất phục. Thế nhưng, Mộc Lan phải giã từ lô độc đắc kính chào phong trào tẩy chai, theo cách chạy tựa ví von của Libération. Cuốn phim dã sử kiếm hiệp bị công luận bài xích vì quay ngoại cảnh ở Tân Cương nơi mà Bắc kinh tiến hành chính sách đàn áp người Duy Ngô Nhĩ. Trớ trêu thứ hai, phim Mộc Lan - câu chuyện một thiếu nữ giả trai tòng quân triều đình chống xâm lăng phương Bắc (Mông Cổ) - ra mắt đúng vào lúc hàng ngàn học sinh ở Nội Mông liên tục biểu tình chống chính sách Hán hóa chương trình giáo dục của Bắc Kinh. Chưa hết, cộng đồng mạng cho biết diễn viên đóng vai cha của Mộc Lan có gương mặt giống Tập Cận Bình. Không biết chi tiết này hay hay dở ? Libération cho biểt hồi mùa hè vừa qua, một diễn viên nhạc kịch Opera bị xóa tài khoản trên ứng dụng Douyin (TikTok ở Trung Quốc), vì ông trông giống tổng bí thư Đảng cộng sản Trung Quốc. Cách nay hai năm, phim "Jean Christophe và Gấu con" bị cấm ở Hoa Lục vì cộng đồng mạng loan truyền gấu con giống Tập chủ tịch.
Tú Anh