Đóng vai bảo vệ người Palestine, Hamas vẫn khó thoát chiếc vỏ khủng bố
Khi biến đe dọa thành hành động, với trận bão lửa khủng khiếp chưa từng thấy, Hamas đã gây ngạc nhiên. Vấn đề là chuyển thành thắng lợi chính trị, để khẳng định họ là đại diện cho tất cả những người Palestine. Điều này khó thành sự thật, vì một khi căng thẳng giảm xuống, Hamas lại hiện nguyên hình là một phong trào Hồi giáo độc đoán, bị đa số người Palestine phản đối.
Một tòa nhà ở Gaza bị Israel không kích ngày 13/05/2021 sau khi Hamas bắn hàng ngàn quả rốc-kết vào Israel. AP - Hatem Moussa
Hôm nay 19/05/2021 nước Pháp bắt đầu giảm nhẹ các biện pháp phong tỏa, các báo có nhiều bài viết về chủ đề này. Le Monde chạy tựa"Nước Pháp vào lúc giải tỏa", Le Figaro nhận xét đây là "Khúc dạo đầu của tự do", La Croix phấn khởi đặt câu hỏi"Và bạn, bạn làm gì hôm nay ?". Libération quan tâm đến cuộc biểu tình quy mô của cảnh sát Pháp hôm nay phản đối bạo lực, còn nhật báo kinh tế Les Echos dành trang nhất cho "cuộc hôn nhân" giữa hai đài truyền hình tư nhân TF1 và M6 để đối phó với YouTube và Netflix.
Israel truy lùng thủ lãnh quân sự Hamas
Đề tài lớn thứ hai vẫn là cuộc xung đột Israel-Palestine. Le Figaro nói về việc Israel truy lùng thủ lãnh quân sự của phe Hamas ở Gaza để trừ khử. Từ khi khởi đầu chiến dịch "Bảo vệ tường thành" cách đây 9 ngày, một trong những ưu tiên của quân đội Israel là tìm ra và tiêu diệt Mohammed Deif, nhưng nhiệm vụ này không dễ dàng.
Deif đã nhiều phen thoát hiểm, lần gần nhất là trong cuộc chiến trước đây ở Gaza năm 2014. Vợ và hai con ông ta thiệt mạng khi bom rơi trúng nhà, còn Deif thoát chết trong đường tơ kẽ tóc. Trong nhiều năm qua, nhân vật này luôn đứng đầu trong danh sách đen của Shin Beth, cơ quan chống khủng bố Israel, với nhiều món "nợ máu".
Mohammed Deif là người chỉ huy một chiến dịch khủng bố tự sát, đặc biệt nhắm vào các xe buýt của Israel, làm mấy chục người chết, và vụ bắt cóc rồi sát hại ba quân nhân Israel vào giữa thập niên 90. Ông cũng trực tiếp liên quan đến việc đào trên 100 kilomet đường hầm. Được mệnh danh là "métro Gaza", mạng lưới này được dùng để tàng trữ vũ khí và giúp các chiến binh Hồi giáo trú ẩn, có thể trồi lên mặt đất bất cứ lúc nào để tấn công các quân nhân Israel tại dải Gaza.
Để sống sót, thủ lãnh quân sự này hoàn toàn sống trong vòng bí mật. Chỉ có một tấm ảnh cũ chụp từ 30 năm trước, rất ít đồng hương có thể nhận diện, và ông ta hầu như không bao giờ phát biểu với truyền thông. Nhưng hôm 05/05, Deif đột ngột lên tiếng, gây ngạc nhiên cho cả Shin Beth, đe dọa Israel "phải trả giá rất đắt", và sau đó hàng ngàn quả rốc-kết bắn vào Jerusalem và nam Israel. Theo Le Figaro, bây giờ chỉ cần một sai sót nhỏ là Deif sẽ bị tìm ra tung tích.
Hamas muốn đóng vai đại diện cho người Palestine
Libération cho rằng Hamas muốn có được vầng hào quang của thiên sứ. Phong trào Hồi giáo này tìm cách đóng vai đại diện của người Palestine. Khi biến đe dọa thành hành động, với trận bão lửa khủng khiếp chưa từng thấy, Hamas đã gây ngạc nhiên cho người Palestine hơn cả với người Do Thái.
Với chiến dịch "Lưỡi gươm Jerusalem", Hamas tự coi là lực lượng duy nhất bảo vệ thánh địa thứ ba của Hồi giáo (Đông Jerusalem còn là thánh địa của Do Thái giáo), trong khi cho đến nay chỉ liên quan đến Gaza. Nhà nghiên cứu Leila Seurat nhận xét đây là hành động mang tính cơ hội, nhằm gây ảnh hưởng lên người Palestine. Những ngày gần đây, ngay cả những người phản đối chính sách của phe Hồi giáo cực đoan này cũng không còn gọi là "Hamas"mà là"kháng chiến".
Đây là chiến lược mới của tân lãnh đạo Yahya Sinwar, người từng lãnh ba án chung thân vì tội khủng bố và ở tù 23 năm, được thả ra năm 2011 trong cuộc trao đổi 1.000 tù nhân Hamas lấy một quân nhân song tịch Pháp-Israel, Gilad Shalit. Ông ta đã thử nhiều sáng kiến khác nhau, từ những cuộc biểu tình ôn hòa, thả những quả bóng gây cháy sang lãnh thổ Israel, thiêu rụi đất nông nghiệp, cho đến việc sản xuất hàng loạt quả đạn rốc-kết ngày càng có sức công phá lớn hơn.
Vấn đề là làm thế nào Hamas có thể chuyển thành công về quân sự mới đây thành thắng lợi chính trị, để khẳng định là đại diện cho tất cả những người Palestine. Điều này theo Libération khó thành sự thật, vì một khi cuộc "kháng chiến" đã qua, căng thẳng giảm hẳn, Hamas lại hiện nguyên hình là một phong trào Hồi giáo độc đoán, bị đa số người Palestine chống đối. Về phía cộng đồng quốc tế thẳng thừng bác bỏ mọi tiếp xúc với một phong trào được coi là khủng bố, tiếp tục cấm Hamas gia nhập thế giới bên ngoài.
Vũ khí của Iran, tiền bạc từ Qatar
Trong bài "Từ Teheran đến Doha, Hamas thân cận với các nhà bảo trợ", Libération cho biết phong trào Hồi giáo dựa nhiều vào tiền bạc của Qatar và vũ khí của Iran. Hai nước này dùng việc bênh vực Palestine để tuyên truyền hơn là vì niềm tin tôn giáo.
Ngoại trưởng Iran, Mohammad Javad Zarif hủy bỏ chuyến thăm Vienna cuối tuần này sau khi chính phủ Áo quyết định cho treo lá cờ Israel lên Dinh Thủ tướng và Bộ Ngoại giao để ủng hộ Nhà nước Do Thái. Ngay cả khuôn mặt tươi cười của Cộng hòa Hồi giáo cũng không thể chống lại giáo chủ Khomenei, người luôn hỗ trợ Palestine thông qua Hamas và tổ chức Thánh chiến Hồi giáo, cho dù không có ích cho quyền lợi đất nước.
Iran muốn chống lại các nước đã ký hiệp ước hòa bình với Israel như Bahrein, Các tiểu vương quốc Ả Rập Thống Nhất và sắp tới có thể là Saudi Arabia. Trong khi quan hệ của Tehran với các nhóm Palestine xưa nay ít chặt chẽ hơn so với chế độ Syria, Hezbollah ở Lebanon, phe Houthi ở Yemen.
Kỹ năng của Iran về hỏa tiễn đặc biệt có lợi cho Hamas. Tehran giúp phe này rất nhiều, từ chuyên gia cho đến việc vận chuyển, và gần đây là giúp sản xuất tại chỗ. Còn Qatar cung cấp tiền bạc cho dân đang bị phong tỏa và tài trợ hào phóng cho chính quyền dải Gaza. Bên cạnh đó, tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ cũng có những phát biểu nẩy lửa, khiến Israel giận dữ tố cáo ông Erdogan cung cấp hộ chiếu cho các thành viên Hamas.
Các quốc gia khu vực làm trung gian hòa giải thay phương Tây
La Croix cho biết đang có những hoạt động ngoại giao mạnh mẽ để đạt được ngưng bắn ở Gaza. Các nhân tố khu vực như Ai Cập, Qatar và Jordan đóng vai trò chính thay cho các cường quốc phương Tây.
Đây là điểm mới, khi Hoa Kỳ và các nước Châu Âu lần này chỉ đóng vai thứ yếu. Riêng Ai Cập, nước có chung đường biên giới với dải Gaza và đã ký thỏa ước hòa bình với Israel, tìm lại vai trò truyền thống là nhà trung gian hòa giải. Một phái đoàn Ai Cập, gồm cả các nhà lãnh đạo tình báo, đang có mặt tại chỗ. Qatar, thân cận với Huynh đệ Hồi giáo, cũng tạo điều kiện cho Hamas. Jordan, đã ký hiệp ước hòa bình với Nhà nước Do Thái, cũng tham gia các hoạt động ngoại giao, bên cạnh đó là Saudi Arabia và Thổ Nhĩ Kỳ, Iran.
Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken lần này trong chuyến thăm Đan Mạch chỉ điện đàm với các đồng nhiệm Ai Cập, Jordan, Tunisia, Qatar, Saudi Arabia, còn đặc sứ Mỹ có những cuộc tham vấn tại chỗ. Cựu đặc phái viên Mỹ Martin Indyk phân tích, Hoa Kỳ giờ đây không muốn giữ vai hàng đầu tại Trung Đông, chỉ muốn duy trì sự yên tĩnh để có thể xử lý các vấn đề quan trọng hơn ở những khu vực khác.
Về phía Liên Hiệp Châu Âu, sự chia rẽ trong nội bộ khiến Bruxelles khó thể làm người trung gian hòa giải. Đối thoại trực tiếp với Hamas, được coi là phong trào khủng bố, hoàn toàn bị bác. Paris thông qua chiếc ghế thường trực Hội đồng Bảo an và quan hệ với Ai Cập để cố giảm xung đột. Mục tiêu chính là đạt được ngưng bắn và đưa vào viện trợ nhân đạo, còn việc tái lập tiến trình hòa bình Israel-Palestine dường như vẫn ngoài tầm tay với.
Tập Cận Bình trấn áp các tập đoàn công nghệ Hoa lục
Liên quan đến Trung Quốc, Les Echos giải thích "Vì sao Bắc Kinh trấn áp các tập đoàn công nghệ". Mã Vân (Jack Ma) không phải là đích nhắm duy nhất. Sau khi làm ngơ trong một thời gian dài, Đảng cộng sản Trung Quốc nay muốn chấn chỉnh internet, đồng thời giám sát chặt chẽ hơn lãnh vực tư nhân.
Hôm 10/05, sự xuất hiện hiếm hoi của Mã Vân tại trụ sở Alibaba ở Hàng Châu trong ngày "Ali Day", sự kiện thường niên của tập đoàn, rất được chú ý, dù ông ngồi lặng lẽ ở cuối phòng trong trang phục đơn sơ. Việc Mã Vân phê phán các ngân hàng Trung Quốc hoạt động như "nhà cầm đồ" đã khiến nhà tỉ phú vốn là biểu tượng thành công bị thất sủng. Số tiền phạt 2,3 tỉ euro cho Alibaba vì lạm dụng vị trí độc quyền là điều chưa từng có tại Trung Quốc.
Tuy nhiên theo nhà phân tích Ernan Cui, "Alibaba chỉ là món khai vị", gió đã đổi chiều đối với tất cả các tập đoàn công nghệ Trung Quốc. Tập đoàn Tencent, sở hữu ứng dụng WeChat được 1 tỉ người Trung Quốc sử dụng, cũng sắp bị phạt nặng, và ít nhất 34 nền tảng internet lớn đã bị cảnh cáo.
Bắc Kinh có lý khi bảo vệ người tiêu dùng, nhưng bên cạnh đó, Đảng cộng sản Trung Quốc còn muốn mở rộng ảnh hưởng trong giới tư doanh. Nếu Đặng Tiểu Bình từng khuyến khích "Hãy làm giàu đi", thì nay Tập Cận Bình đầy quyền lực muốn nhấn mạnh thông điệp "Hãy trung thành với đảng và đừng quên nhờ đâu các vị giàu lên". Trước một Mã Vân quá tự tin, Tập Cận Bình nhanh chóng chứng tỏ ai mới là ông chủ.
Chứng "cuồng Biden" ở Châu Âu và thực tiễn New Deal của Roosevelt
Cũng về kinh tế nhưng tại Hoa Kỳ, tác giả Jean-Marc Daniel, giáo sư của ESCP Business School có bài viết trên Les Echos mang tựa đề "Để kết thúc với Biden-mania" (tạm dịch "chứng cuồng Biden"). Kế hoạch phục hồi của ông Joe Biden tổng cộng đến 6.000 tỉ đô la gây hứng khởi cho nhiều người Châu Âu chán ghét chính sách khắc khổ về ngân sách. Tuy nhiên, theo giáo sư Daniel, kế hoạch này là tai hại cho doanh nghiệp và đầu tư, cũng như hiệu năng làm việc.
Nhân 100 ngày Biden bước vào Nhà Trắng, ở Châu Âu có nhiều lời khen ngợi, so sánh ông với tổng thống Franklin Roosevelt và "New Deal". Tuy nhiên, tác giả dẫn báo cáo mới nhất của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) khẳng định các biện pháp dưới thời cựu tổng thống Donald Trump đủ để xóa đi những hậu quả của đại dịch Covid năm 2022 và quay lại với tăng trưởng từ đầu 2023.
IMF còn nhấn mạnh hai điều : tăng trưởng của Mỹ thường xuyên giảm từ 20 năm qua do hiệu suất giảm, và thâm hụt cán cân thanh toán dẫn đến cách sống vượt quá khả năng của mình. Năm 2020 thâm thủng lên đến 650 tỉ đô la, tương đương 3% GDP và 2021 sẽ là 800 tỉ đô la (4% GDP). Trong khi đó các biện pháp Biden sẽ làm trầm trọng thêm tình hình. Việc gia tăng trọng lượng Nhà nước trong nền kinh tế, nhất là tăng thuế, sẽ gây thiệt hại cho đầu tư tư nhân, vốn đã tăng lên 20% thời ông Trump. Ngay trong đảng Dân chủ cũng đã có những tiếng nói phản đối.
Nếu dù sao đi nữa, những người "cuồng Biden" vẫn tin vào "ưu điểm Roosevelt" của thần tượng, thì giáo sư Daniel đề nghị suy nghĩ thêm về câu nói sau đây : "Chúng ta đã cố gắng chi ra càng nhiều tiền càng tốt để đối phó với khủng hoảng. Kết quả là giờ đây tỉ lệ thất nghiệp vẫn như lúc mới lên nắm quyền, cộng với một món nợ khổng lồ". Câu này trích từ một trong những bài diễn văn nổi tiếng của Henry Morgenthau đọc vào ngày 10/11/1937. Morgenthau là ai ? Đó chính là bạn thân của tổng thống Roosevelt, là bộ trưởng Tài chính Mỹ thời đó. Ông nhìn nhận thất bại của "New Deal" khi gia tăng chi tiêu công.
Thụy My