Vụ Hoa Vi : Trung Quốc trả đũa, bắt điều tra 2 công dân Canada

Anh Vũ, RFI, 13/08/2021

Ngày 13/12/2018, Bắc Kinh khẳng định hai người Canada bị tình nghi "hoạt động đe dọa an ninh quốc gia" Trung Quốc và đã có các "biện pháp cưỡng chế" với họ.

Michael Spavor tại sân bay Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 13/01/2014.  Reuters/Kim Kyung-Hoon

Tương tự như trường hợp ông Michael Kovrig, đại diện tổ chức phi chính phủ, bị câu lưu hôm 10/12/2018, giờ đến lượt Michael Spavor, một doanh nhân Canada đang làm ăn tại Trung Quốc bị tạm giữ để thẩm vấn.

Thông tín viên RFI tại Bắc Kinh Stéphane Lagarde cho biết thêm chi tiết :

Theo báo chí chính thức Trung Quốc, Michael Spavor bị bắt hôm Thứ Hai vừa qua trong tỉnh Liêu Ninh, phía đông bắc Trung Quốc. Ông bị điều tra vì có hành vi xâm hại an ninh quốc gia. Trên một tấm hình selfi mới đăng trên tài khoản Twitter của ông, người ta thấy nhân viên tư vấn, chuyên gia về Bắc Triều Tiên này xuất hiện trước một chiếc máy bay của hãng hàng không Air Koryo trên sân bay Bình Nhưỡng. Đó là nơi ông thường xuyên đi lại, đưa các đoàn quan tâm đến thị trường Bắc Triều Tiên.

Cư ngụ tại Đan Đông, ông là một số hiếm người phương Tây được gặp Kim Jong-un. Spavor được mô tả như là một người móc nối các trao đổi với Bình Nhưỡng. Năm 2005, ông có 6 tháng làm giảng viên Anh ngữ tại Bắc Triều Tiên. Michael Spavor giờ đây lãnh đạo Paektu Exchange, một tổ chức xúc tiến các chương trình trao đổi văn hóa thể thao với Bắc Triều Tiên. Có thể chính ông là người đã đưa vận động viên bóng rổ Mỹ Dennis Rodman đến gặp lãnh đạo Bắc Triều Tiên.

Như vậy đây là vụ bắt giữ thứ hai công dân Canada tại Trung Quốc trong vòng chưa đầy một tuần, sau ông Michael Kovrig đại diện tổ chức International Crisis Group (ICG). Cho đến hôm qua trước các nhà báo, phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc vẫn khẳng định không có thông tin gì về vụ việc.

Anh Vũ

*****************

Canada–Trung Quốc : Các nạn nhân của "ngoại giao con tin"

Anh Vũ, RFI, 12/08/2021

Sau gần hai năm rưỡi khủng hoảng ngoại giao, quan hệ giữa Canada và Trung Quốc lại thêm căng thẳng bởi đòn tấn công tư pháp của Bắc Kinh. Cuộc đọ sức tư pháp giữa hai nước còn kéo dài, thì sẽ còn người Canada bị đẩy vào bẫy "ngoại giao con tin". Theo nhiều chuyên gia, chỉ Washington mới có thể giúp Ottawa thoát ra khỏi bế tắc hiện nay.

Bà Mạnh Vãn Châu rời tòa án British Columbia, Canada, ngày 23/01/2020, sau khi nghe phán quyết về việc dẫn độ bà sang Hoa Kỳ. Bắc Kinh bị cáo buộc bắt giữ công dân Canada làm con tin để buộc Ottawa thả bà Mạnh. Reuters - Jennifer Gauthier

Cuộc khủng hoảng ngoại giao giữa Canada và Trung Quốc lại được khơi dậy ở mức độ căng thẳng hơn sau khi sáng hôm 11/08/2021, trong một phiên xử chóng vánh, Bắc Kinh tuyên phạt doanh nhân Michal Spavor 11 năm tù vì cáo buộc làm gián điệp.

Căn nguyên của cuộc khủng hoảng khởi nguồn từ một vụ việc khác. Ngày 01/12/2018, Ottawa tiến hành bắt giữ tại phi trường Vancouver, bà Mạnh Vãn Châu, giám đốc tài chính của tập đoàn viễn thông hàng đầu Trung Quốc Hoa Vi, theo đề nghị của Washington. Hoa Kỳ cáo buộc bà Mạnh Vãn Châu, 49 tuổi, nhân vật số 2 của tập đoàn Hoa Vi, gian lận ngân hàng nhằm lách lệnh cấm vận của Mỹ đối với Iran, mặc dù đối tượng vẫn phủ nhận các cáo buộc. Washington yêu cầu dẫn độ bà Mạnh về Mỹ xét xử.

Chín ngày sau đó, chính quyền Bắc Kinh bắt giữ Michael Spavor, một doanh nhân Canada đang làm ăn tại Trung Quốc và Michael Kovrig, cựu nhân viên ngoại giao Canada. Lý do bắt giữ rất đơn giản : làm gián điệp. Canada và Trung Quốc từ đó rơi vào cuộc khủng hoảng ngoại giao chưa từng có kể từ năm 1970.  Tư pháp của Canada trong thế kẹt, nhưng những ngày tới họ sẽ phải ra quyết định về việc có dẫn độ bà Mạnh Vãn Châu qua Mỹ hay không.

Các bản án với công dân Canada được Bắc Kinh đưa ra vào lúc này không hề ngẫu nhiên. "Tất cả việc đó nằm trong chiến lược (của Trung Quốc) để gây áp lực buộc Canada phải trả tự do cho bà Mạnh Vãn Châu. Họ muốn gửi một thông điệp là Canada sẽ phải trả giá nếu không trả bà Mạnh cho họ", đó cũng là cách làm quen thuộc của Bắc Kinh, cựu đại sứ Canada tại Trung Quốc, Guy Saint-Jacques bình luận trên nhật báo Canada The Global and Mail.

Thực sự thì trong vụ việc này, Canada bỗng nhiên bị đẩy vào thế kẹt giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Bắc Kinh cho rằng ngay từ đầu vụ bắt giữ bà Mạnh Vãn Châu, chính quyền Mỹ muốn đánh vào tập đoàn Hoa Vi, công ty đang đi tiên phong thế giới về mạng 5G. Chuyên gia Roromme Chantal, giáo sư đại học Moncton, Canada và là một chuyên gia về Trung Quốc, nhận định : "Trong vụ việc này, Canada rõ ràng là con tin của cuộc cạnh tranh địa chính trị và công nghệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc" và Bắc Kinh sẽ làm tất cả để Mạnh Vãn Châu được thả.

Từ khi bị bắt ở Vancouver, nhân vật số 2 của Hoa Vi vẫn bị quản thúc tại khu nhà riêng sang trọng tại đây chờ quyết định cuối cùng của tư pháp Canada. Nhưng cho dù có phán quyết chống lại bà Mạnh thì việc dẫn độ vẫn chưa thể tiến hành ngay được. Thủ tục sẽ còn phải mất hàng năm nữa trong trường hợp có kháng án, chưa kể các hoạt động mặc cả ngoại giao trong hậu trường.

Như vậy là các công dân Canada bị kết án tại Trung Quốc đang trở thành con tin của cuộc đấu ngoại giao và tư pháp giữa Bắc Kinh và Ottawa. Trong khi đó, Canada cũng trong hoàn cảnh không khác gì một con tin của mối quan hệ đối địch Mỹ-Trung. Trong vụ này, Canada, đồng minh của Mỹ, thực sự bị đẩy vào thế khó xử. Theo chuyên gia Roromme Chantal, "cách duy nhất để giải thoát cho công dân Canada là ngoại giao tay ba, cùng với Hoa Kỳ", vì Trung Quốc không dễ gì nhượng bộ khi Mạnh Vãn Châu không được trả tự do. Nếu không Bắc Kinh sẽ tiếp tục sử dụng đòn tư pháp để trả đũa. Sắp tới đây sẽ còn một phán quyết khác liên quan đến công dân Michael Kovrig. Giới quan sát dự báo bản án sẽ còn nặng hơn nữa, nếu vụ án Mạnh Vãn Châu không được giải quyết theo ý của Bắc Kinh.

Hôm qua ngoại trưởng Canada khẳng định đã thảo luận với Washington về việc "giải thoát hai ông Michael". Theo theo cựu đại sứ Canada Saint-Jacques, "một trong những giải pháp có thể sẽ là Hoa Kỳ bỏ các cáo buộc đối với bà Mạnh, hay tìm được một thỏa thuận với Trung Quốc".

Hiện tại thì lập trường của Washington không hề thay đổi. Ở Canada, một số nhân vật kêu gọi, trong hoàn cảnh hiện nay, phải làm áp lực lên Trung Quốc bằng cách đe dọa tẩy chay Thế Vận Hội mùa đông Bắc Kinh 2022. Như vậy thì vẫn lại là cái vòng luẩn quẩn của "ngoại giao con tin".

Anh Vũ

***********************

Phương Tây đồng thanh lên án Trung Quốc xử các công dân Canada

Anh Vũ, RFI, 12/08/2021

Bản án tù 11 năm mà chính quyền Bác Kinh tuyên phạt công dân Canada hôm qua, 11/08/2021, ngay lập tức đã dấy lên phẫn nộ từ Ottawa và cộng đồng quốc tế. Vụ bắt giữ nhân vật này ngay từ đầu đã bị tố cáo là cách mà Trung Quốc trả đũa vụ Hoa Vi để gây sức ép với chính quyền Canada.

Hai công dân Canada - Michael Kovrig (trái) và Michael Spavor (phải) - bị Trung Quốc bắt giam và kết án, những vụ án mà phương Tây cáo buộc là có động cơ chính trị.  © La Presse canadienne/Twitter

Ngay ngày hôm qua, ông Charles Michel, chủ tịch Hội Đồng Châu Âu, cũng như lãnh đạo ngoại giao EU Josep Borrell đã lên tiếng phản đối gay gắt phán quyết của tư pháp Trung Quốc và bày tỏ sự ủng hộ đối với Canada, xem bản án này là cách trả đũa vụ bắt giám đốc tài chính của Hoa Vi tại Canada.

Bộ ngoại giao Pháp cũng phản ứng ngay về bản án 11 năm tù vì tội gián điệp đối với công dân Canada Michael Spavor và án tử hình đối với Robert Lloyd Schellenberg vì tội buôn ma túy. Phát ngôn viên ngoại giao Pháp trong một thông cáo tuyên bố "Pháp lên án mạnh mẽ tính chất vô lối của các bản án này" và "khẳng định lại Pháp luôn phản đối án tử hình".

Cùng lúc, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken kêu gọi Bắc Kinh trả tự do "ngay lập tức và không điều kiện" cho công dân Canada Michael Spavor. Trong một thông cáo ra hôm qua, lãnh đạo ngoại giao Mỹ nhấn mạnh : "Việc bắt giữ vô cớ các cá nhân để tạo áp lực đối với các chính phủ nước ngoài là hoàn toàn không thể chấp nhận được".

Về phần mình, Canada khẳng định sẽ kháng cáo. Thông tín viên RFI tại Québec Pascale Guéricolas tường trình :

"Chính phủ Canada sẽ kháng cáo bản án đối với doanh nhân Michael Spavor mà thủ tướng Justin Trudeau đánh giá là hoàn toàn không thể chấp nhận và bất công".

Bản án 11 năm tù cho ông Spavor được tuyên ngay ngày hôm sau kháng án của một công dân Canada khác bị bác. Đó là một bị cáo bị kết án tử hình vì tội buôn ma túy tại Trung Quốc.

Theo các chuyên gia ngoại giao, thời điểm được chính quyền Trung Quốc chọn để thông báo phán quyết của tư pháp này không hề ngẫu nhiên. Thực tế, nhân vật số hai của tập đoàn viễn thông Hoa Vi hiện đang chờ tòa án Canada ra quyết định về việc dẫn độ sang Hoa Kỳ.

Việc bắt giữ bà Mạnh Vãn Châu tại sân bay Vancouver hồi tháng 12/2018 đã dẫn đến vụ bắt giam ông Michael Spavor, khi đó đang sống nhiều năm ở Trung Quốc và vẫn thường xuyên qua lại Bắc Triều Tiên.

Một công dân Canada khác là Michael Kovrig, cựu nhân viên ngoại giao, cũng đang phải trả giá cho những rối ren giữa hai cường quốc hiện nay. Ông cũng bị giam tại Trung Quốc từ hai năm rưỡi nay và đang chờ tuyên án sau một phiên xử chóng vánh.

Anh Vũ

********************

Thủ tướng Trudeau tố cáo bản án bất công của Trung Quốc cho công dân Canada Spavor

Thụy My, RFI, 11/08/2021

Thủ tướng Canada Justin Trudeau hôm 11/08/2021 tuyên bố bản án 11 năm tù mà Trung Quốc dành cho công dân Canada Michael Spavor vì cáo buộc gián điệp là "bất công, hoàn toàn không thể chấp nhận được".

Ảnh hai công dân Canada Michael Kovrig (trái) và Michael Spavor, bị Bắc Kinh bắt giữ từ hơn hai năm qua, trên màn hình tại đại sứ quán Canada ở Trung Quốc, ngày 11/08/2021.  AP - Mark Schiefelbein

Trong thông cáo, thủ tướng Trudeau tố cáo: "Bản án hôm nay cho ông Spavor sau hơn hai năm rưỡi giam cầm tùy tiện rất thiếu minh bạch trong tiến trình tố tụng, và đây là một phiên tòa thậm chí không đáp ứng được các tiêu chuẩn tối thiểu của luật quốc tế".

Từ Bắc Kinh, thông tín viên Liu Zhifan cho biết thêm chi tiết :

"Năm tháng sau một phiên tòa vội vã, doanh nhân Canada Michael Spavor đã biết được số phận của mình. Sáng thứ Tư, 11/08, ông bị tòa án Trung Quốc kết án 11 năm tù vì cáo buộc "làm gián điệp", "đánh cắp bí mật Nhà nước".

Bản án được tuyên cùng thời điểm với một phiên tòa khác đang diễn ra ở Canada, xử bà Mạnh Vãn Châu, giám đốc tài chính của Hoa Vi và là con gái của nhà sáng lập tập đoàn viễn thông Trung Quốc.

Việc bà Mạnh bị bắt tại Canada vào tháng 12/2018 đánh dấu sự xuống cấp trong quan hệ giữa Bắc Kinh và Ottawa. Chế độ cộng sản tố cáo vụ bắt giữ này mang tính chính trị, trong khi Mạnh Vãn Châu có nguy cơ bị dẫn độ sang Hoa Kỳ vì nghi ngờ gian lận ngân hàng.

Vài ngày sau khi bà Mạnh bị bắt, Trung Quốc liền bắt giam ông Michael Spavor và nhà cựu ngoại giao Canada Michael Kovrig. Ông Kovrig cũng bị cáo buộc tội gián điệp và đang chờ bản án. Từ hai năm qua chịu cảnh tù tội và không có cơ hội lên tiếng, hai công dân Canada này đều được xử kín".

Thụy My