Putin đơn độc trong giấc mộng đại cường
Trong bài "Giấc mơ của Vladimir Putin", tác giả Dominique Moisi trên Les Echos nhận định tổng thống Nga không phải là người gây ra biến loạn ở Kazakhstan, nhưng đã nắm lấy cơ hội thuận lợi giữa cuộc khủng hoảng Ukraine. Nhưng liệu lá bài của Nga có lấn lướt được Châu Âu và Hoa Kỳ ?
Tổng thống Vladimir Putin tại Ural (Nga) ngày 03/10/2016. Alexei Druzhinin/AP – Ảnh minh họa
Cách đây hơn 30 năm, khối xô-viết sụp đổ như một lâu đài bằng giấy trong sự vui mừng của mọi người. Không có giọt máu nào phải đổ ra, trừ việc vợ chồng Ceaucescu bị xử tử ở Romania. Ông Mikhail Gorbachev từ chối dùng vũ lực chống lại những tiến trình dân chủ đang diễn ra. Nhà lãnh đạo cuối cùng của Liên Xô có trái tim biết cảm thông, nhưng đó không phải là trường hợp của các lãnh đạo Belarus và Kazakhstan ngày nay. Để giữ ghế, họ không ngần ngại dùng đến những biện pháp thô bạo nhất, nhất là đã yên tâm có sự hỗ trợ tích cực của nhà bảo trợ Vladimir Putin.
Sau khi bị bất ngờ bởi các cuộc cách mạng màu như ở Ukraine năm 2014, Nga dường như quyết tâm chống lại những phong trào phản kháng. Cùng với việc bảo vệ chính quyền Belarus và Kazakhstan chống lại ý nguyện của người dân hai nước này, Moskva còn phản đối quyền của Ukraine được tự do chọn lựa vận mệnh. Phải chăng tham vọng của Putin là viết lại lịch sử hậu chiến tranh lạnh ở Châu Âu, lợi dụng một tương quan lực lượng thuận lợi hơn so với cách đây 30 năm ?
Với việc can thiệp vào Kazakhstan, Nga tự cho mình có quyền tuyệt đối về định mệnh chính trị của các chư hầu cũ, thông qua Hiệp ước An ninh Tập thể gồm sáu nước cộng hòa thuộc Liên Xô trước đây. Vẫn còn quá sớm để biết được những gì đã thực sự diễn ra tại Kazakhstan, ngoài con số ít nhất 225 người chết và 8.000 người bị bắt. Có phải như chính quyền đương nhiệm nói, là âm mưu đảo chính từ bên ngoài, cộng với phong trào phản kháng của dân chúng, trong một đất nước tham nhũng và bất bình đẳng sâu sắc ?
Putin nhân cơ hội này đã biểu dương lực lượng, đưa hơn 2.000 quân vào Kazakhstan để dằn mặt Ukraine và phương Tây. "Các vị đe dọa trừng phạt kinh tế, tìm kiếm lối thoát ngoại giao, nhưng các xe tăng của tôi đã vào vị trí". Tự tin vào dân tộc chủ nghĩa, Putin cảm thấy bất khả xâm phạm, trước một Hoa Kỳ với nền dân chủ đang yếu đi và một Châu Âu mờ nhạt. Tuy nhiên theo Les Echos, tất cả không phải đều là màu hồng cho Vladimir Putin. Những lý do thúc đẩy người dân Kazakhstan xuống đường vẫn còn đó, Belarus cũng tương tự. Chế độ có thể bịt miệng họ, nhưng được bao lâu ?
Khi hỗ trợ những chế độ độc tài bất nhân, Nga nhận lấy rủi ro cho tương lai ; và những khiêu khích của Moskva đã đẩy người dân Ukraine về phía phương Tây. Hãy thử hình dung những hình ảnh chiến tranh ở Ukraine cộng với đại dịch bùng phát kể cả ở kẻ đi xâm lăng, liệu có tốt đẹp cho Putin ? Theo thăm dò mới nhất của Viện Levada, chỉ có 32% người Nga muốn coi nước mình là "đại cường được tôn trọng và lo sợ trên thế giới". Trong giấc mơ vĩ cuồng, Putin có thể đơn độc hơn là ông ta tưởng.
Cam Bốt : Sihanoukville trở thành "thủ đô" tội phạm mạng Trung Quốc
Nhìn sang Châu Á, Le Monde có bài phóng sự dài nói về những "thành phố cấm" của bọn tội phạm có tổ chức người Hoa ở Sihanoukville, Cam Bốt. Hưởng lợi nhiều từ "Con đường tơ lụa mới", nhưng Cam Bốt cũng chịu đựng những tác hại của các sòng bạc bất hợp pháp ở Sihanoukville của người Trung Quốc. Đặc phái viên Le Monde đến thăm "Chinatown", khu phố có 11 tòa nhà cao 11 tầng nằm cách bãi biển xinh đẹp Otres chưa đầy 200 mét. Chinatown chỉ là một trong 12 khu vực chuyên về cờ bạc và lừa đảo trên mạng do người Hoa tổ chức tại Cam Bốt, với khoảng mấy chục ngàn nhân viên dưới sự giám sát của các ông chủ Trung Quốc và các băng đảng đủ loại.
Phóng viên gặp gỡ Sem Chakrya, nữ nhân viên người Khmer, một trong những mắt xích của "sát trư bàn" (sha zhu pan). Các nạn nhân trước hết bị dụ dỗ từ những trang web môi giới, rồi được xúi giục tham gia chơi xổ số và những trò cờ bạc trên mạng, hay đầu tư vào tiền ảo. Ban đầu họ được nhử cho thắng những món tiền nhỏ, "con heo đất" này được vỗ béo cho đến khi bị rút rỉa hết tiền bạc. Bắc Kinh trấn áp những trò lừa đảo này ở Hoa lục, khiến bọn tội phạm chạy sang các nước Đông Nam Á khác hoạt động, mà Sihanoukville là "thủ đô". Mục "chuyện linh tinh" (faits divers) trên báo chí địa phương luôn phong phú với những vụ bắt cóc, thanh toán, ma túy, mại dâm…
Trong đại dịch, những nhân viên người Hoa hoặc các quốc tịch khác bị giữ hết giấy tờ, không thể ra đi. Nhờ là người Khmer, Chakrya có thể nghỉ việc. Vài tháng trước, cô nhận được tin nhắn từ nhóm Facebook các nhân viên đồng hương đề nghị đăng tấm ảnh của một thanh niên người Việt ở Chinatown với chữ RIP (an nghỉ) : anh bị ông chủ Trung Quốc đánh đập và đẩy khỏi cửa sổ rơi xuống, sau đó nói rằng nạn nhân tự sát. Tờ Khmer Times nêu ra trường hợp 44 người lao động Indonesia, 103 người Thái Lan được giải cứu. Còn Xiao Xiong, một người Hoa sống ở Nội Mông, giấu được một điện thoại di động đã liên lạc với cảnh sát Cam Bốt nhưng lại bị tiết lộ cho ông chủ. Rốt cuộc anh cầu cứu thủ tướng Hun Sen trên… trang Facebook của ông, và hai ngày sau được tự do !
Miến Điện : Tập đoàn quân sự quyết triệt hạ đối lập
Cũng về Đông Nam Á, bài xã luận của Le Monde phê phán việc tập đoàn quân sự Miến Điện quyết triệt hạ đối lập. Bà Aung San Suu Kyi, 76 tuổi, hôm 10/01 đã bị lãnh thêm 4 năm tù vì tội nhập khẩu bất hợp pháp các máy bộ đàm.
Các chính phủ phương Tây không còn ủng hộ bà Aung San Suu Kyi, do bà từ chối lên án việc quân đội diệt chủng người thiểu số Rohingya. Đó là một vết nhơ về đạo đức, tuy nhiên theo tờ báo, các nước dân chủ không nên dửng dưng trước số phận của nhà lãnh đạo đối lập Miến Điện. Khi đến thăm tướng Min Aung Hlaing, thủ tướng Cam Bốt đã đơn phương phá vỡ sự cô lập mà ASEAN đã cố gắng tạo ra với chính quyền quân sự Miến Điện. Điều này không gây ngạc nhiên đối với chế độ như của Hun Sen, nhưng thế giới tự do cũng không nên để nhân dân Miến Điện bị rơi vào quên lãng.
Trung Quốc : Cấm dạy thêm, bất bình đẳng càng tăng
Liên quan đến Trung Quốc về mặt xã hội, La Croix cho biết "Các gia đình Trung Quốc vét sạch tiền để cho con học thêm". Từ tháng 7/2021, các công ty tư nhân chuyên về dạy thêm bị buộc phải đăng ký như tổ chức phi lợi nhuận, dẫn đến việc khoảng mấy chục ngàn giáo viên đã bị sa thải. Nhưng nhiều cơ sở đã lách luật, chuyển thành các "trường năng khiếu", nhưng thực ra dạy lén môn Anh văn và toán là hai môn chính để có thể vượt qua kỳ thi "cao khảo" (tú tài) khó khăn.
Trên thực tế, nhiều gia đình tiếp tục dành phần lớn ngân sách để đầu tư cho tương lai con cái. Chi phí khoảng 4.000 nhân dân tệ mỗi tháng (550 euro). Quá tầm tay với của 600 triệu người Trung Quốc có thu nhập chỉ 120 euro/tháng, nhưng phải chăng đối với 250 triệu người trung lưu. Cùng với nạn lạm phát từ mùa hè, chiếc hố bất bình đẳng giàu nghèo lại càng được đào sâu.
Biến thể Omicron làm "zero Covid" của Trung Quốc có cơ phá sản
Trên lãnh vực y tế, sau Thiên Tân, An Dương, Thượng Hải và Chu Hải, biến thể Omicron đã được phát hiện hôm thứ Bảy 15/01 tại Bắc Kinh, nơi sẽ khai mạc Thế vận hội mùa đông ngày 04/02, gây lo ngại những đợt phong tỏa mới. Một cư dân Bắc Kinh nói với La Croix, tuy không ở quận Hải Điến (Haidian) là nơi ca Omicron đầu tiên được phát hiện, nhưng cũng như hàng xóm, người này đã lo dự trữ gạo, dầu ăn và bình nước uống.
Với ca này, một khoảng hở đã được mở ra trong khi thủ đô Trung Quốc được bảo vệ nghiêm ngặt trước Covid. Lâu nay Bắc Kinh vẫn đóng cửa đối với những người ở các tỉnh có ca dương tính, và tất cả những ai đặt chân đến thủ đô đều phải xét nghiệm PCR âm tính. Chính quyền cũng yêu cầu dân Bắc Kinh không về quê ăn Tết. Cùng lúc đó, thành phố kỹ nghệ Chu Hải gần Macao và Hồng Kông (2,4 triệu dân) phát hiện ít nhất 7 ca Omicron. Tất cả chuyến bay về Bắc Kinh đều bị hủy, xe buýt không chạy, tiệm uốn tóc, phòng tập thể dục, rạp xi-nê bị đóng cửa, và người dân không được rời thành phố, hàng triệu người phải đi xét nghiệm. Hai thành phố An Dương (Anyang, 5 triệu dân) và Vũ Châu (Yuzhou, 1 triệu dân) của Hà Nam, Tây An (Xian, 13 triệu dân) của Thiểm Tây, tổng cộng 19 triệu dân bị phong tỏa toàn bộ.
Omicron làm lung lay chính sách "zero Covid" của Trung Quốc. Lâu nay Trung Quốc giữ được tỉ lệ lây nhiễm thấp, mỗi khi phát hiện vài ca là các khu phố, trường đại học hoặc cả một quận, một thành phố bị phong tỏa, đôi khi rất thô bạo. Chẳng hạn khách hàng một cửa tiệm ở Thượng Hải bị nhốt bên trong 24 tiếng đồng hồ vì một ca duy nhất. Một giáo viên ở Vũ Hán cho biết đã chuẩn bị tinh thần bị cách ly bất kỳ lúc nào. Từ 2020, đã có 2 tỉ liều vac-xin được tiêm, nhưng một nghiên cứu khoa học của Singapore công bố tuần trước cho thấy vac-xin Sinovac và Sinopharm có hiệu quả rất thấp. Một nhà ngoại giao Châu Âu ở Bắc Kinh dự báo, nếu tình hình trầm trọng như Châu Âu, toàn bộ Hoa lục có thể bị phong tỏa một, hai tháng, nhưng không thể trước Thế vận hội Bắc Kinh.
Giới y tế Pháp chán ngán trước những luận điệu chống vac-xin
Tại Pháp, Les Echos bắt đầu loạt bài điều tra hai kỳ trong giới y tế, hai năm sau khi đại dịch Covid bắt đầu. Trong bài đầu tiên hôm nay, bốn bác sĩ, y tá nêu ra hậu quả chết người của các tuyên truyền chống vac-xin, và những hy sinh để chữa trị cho các bệnh nhân. Giáo sư Olivier Joannes-Boyau, trưởng khoa hồi sức ở Bordeaux kể lại, mới đây đã phải mở nội khí quản cho một phụ nữ quen chạy marathon và leo núi không chích ngừa Covid, và không biết bà có thể sống sót hay không. Đại đa số bệnh nhân khoa hồi sức là những người không tiêm chủng, và thường thì họ hối tiếc nhưng đã muộn. Các bác sĩ tránh phê phán bệnh nhân, nhưng họ không thể không chán chường khi thường xuyên nghe câu : "Nếu tôi biết vậy…". Có những y tá, hộ lý đã đổi nghề vì không chịu nổi áp lực thường nhật.
Chuyện dài Djokovic-Úc kết thúc, tay vợt Serbia trả giá nặng nề
Thiếu bác sĩ ở vùng quê, cải cách về thủ tục xin con nuôi và thuế thừa kế, những dấu hiệu đáng phấn khởi trước Covid và đầu tư nước ngoài vào Pháp gia tăng, đó là các đề tài chiếm trang nhất các báo Pháp hôm nay. Ở trang trong, sự kiện cây vợt tennis số một thế giới Djokovic bị trục xuất khỏi Úc được chú ý nhiều nhất. Chỉ 15 tiếng đồng hồ trước khi giải quần vợt Úc mở rộng được khởi động, feuilleton mà Le Figaro cho rằng đã trở thành "Trò cười toàn cầu", được kết thúc sau 12 ngày kịch tính, và cả ba phía liên quan đều thiệt.
Novak Djokovic rời khỏi Úc "vô cùng thất vọng", nhưng hình ảnh từ nay đã bị ảnh hưởng nặng nề vì những sai lầm, hoặc tệ hơn, những gian dối của anh. Sự bướng bỉnh của Djokovic đã khiến anh phải trả cái giá nặng nề cho sự nghiệp. Bộ trưởng nhập cư Úc Alex Hawke thì phóng đại khi coi tay vợt Serbia là "nhân vật nhiều ảnh hưởng" có thể gây nguy hại cho toàn bộ chiến dịch chống Covid của đất nước. Các nhà tổ chức giải Úc mở rộng cũng chẳng lợi lộc gì. Không có Djokovic, Federer thì bị chấn thương, Nadal mới vừa quay lại sau 5 tháng vắng mặt, giải Grand Slam Úc mất đi sự thu hút ngay trước khi khai mạc.
Tương tự,Libération nhận định Djokovic đã lãng phí cơ hội của mình : giành giải Grand Slam thứ 21, vượt qua hai ngôi sao Federer và Nadal. Tay vợt nổi tiếng rời nước Úc vào trưa hôm qua, sau hai lần bị đưa vào một khách sạn được chuyển đổi thành trại tạm cư cho người tị nạn. Tại Melbourne, chỉ có 3/100 vận động viên quần vợt hàng đầu thế giới là chưa chích ngừa Covid, tuy ATP (Hiệp hội Tennis Chuyên nghiệp) không áp đặt. Le Figaro băn khoăn về việc Djokovic tham dự các giải đấu sau đó tại Hoa Kỳ, rồi giải Roland-Garros, Wimbledon, còn Open Australia, trên lý thuyết Novak Djokovic bị cấm nhập cảnh ba năm sau khi visa bị hủy… "một viễn cảnh đầy những dấu hỏi".
Thụy My