Thổ Nhĩ Kỳ : Các tập đoàn thân hữu xây dựng kém an toàn, thiệt hại do động đất càng lớn
Báo chí Pháp ngày 08/02/2023 tập trung vào những chủ đề : Động đất bộc lộ sự thiếu chuẩn bị của chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ, những tập đoàn xây dựng thân hữu ít quan tâm đến tiêu chí an toàn. Về chiến tranh Ukraine, đang dấy lên tranh luận nên tiếp tục giữ Bakmut hay rút lui chiến thuật ? Quan hệ Mỹ trung xấu đi một thời gian dài vì vụ khinh khí cầu dọ thám của Trung Quốc. Ngoài Hoa Kỳ, Bắc Kinh còn nhắm tới một số mục tiêu khác, trong đó có Việt Nam.
Cảnh tàn phá do động đất ở Kahramanmaras, Thổ Nhĩ Kỳ, ngày 08/02/2023. AP - Ahmet Akpolat
Những tiếng kêu cứu trong vô vọng của nạn nhân động đất
Trên Les Echos, nhà nghiên cứu Yann Klinger của Viện Vật lý Địa cầu Paris nhận xét, hiếm khi hai trận động đất mạnh đến thế lại liên tiếp diễn ra. Ông lưu ý, mạnh thêm 1 độ Richter có nghĩa là năng lượng được nhân lên đến 30 lần ! Thiệt hại về người và vật chất càng nặng nề hơn do chất lượng xây dựng tồi tệ, và địa chấn xảy ra vào giữa đêm.
Đặc phái viên La Croix tại Thổ Nhĩ Kỳ mô tả "Ở Antakya, chờ đợi cứu giúp đến mỏi mòn". Những nhân viên cứu hộ trong bộ đồng phục đầy bụi yêu cầu trước hết là im lặng, để có thể nghe được những dấu hiệu của sự sống trong đống đổ nát. "Kimse var mi ?" (Có ai ở đây không ?), họ hô lên trước những bức tường bê-tông. Khắp thành phố, vẫn còn vang lên những tiếng nói yếu ớt, một số người khóc hoặc cầu kinh. Nhiệm vụ của những người cứu nạn quá nặng nề : hầu như cả thành phố 200.000 dân đã thành bình địa, những tòa nhà còn tồn tại có thể sụp đổ bất kỳ lúc nào.
Các đặc phái viên của Le Monde ở Thổ Nhĩ Kỳ cũng thuật lại lời của những người cứu hộ "Chúng tôi nghe tiếng người kêu cứu nhưng không thể làm gì được". Một ngày sau trận động đất, ở quận Pazarcik cách biên giới Syria khoảng 60 kilomet, hàng mấy chục ngàn người tiếp tục lang thang tìm nơi ẩn trú. Hàng ngàn ngôi nhà bị bẹp dúm hay sụp đổ, mặt đường bị xé toạc như những tờ giấy. Một chủ đại lý xe hơi đã trao chìa khóa cho những người trong khu phố để họ đến ngủ tạm trong những chiếc xe của ông. Nhiều khu phố bị phá hủy hoàn toàn, cứu hộ không vào được, nạn nhân bị chôn vùi dưới những tòa nhà, kế cả nhà mới xây cũng sập.
Các tập đoàn thân Ankara xây dựng ẩu, dân lãnh đủ
Le Figaro nhận thấy "Động đất bộc lộ sự thiếu chuẩn bị của chính quyền". Nhà địa chấn học Thổ Nhĩ Kỳ Naci Görür từ nhiều năm qua đã báo động về vùng Kahramanmaras, trung tâm của thảm họa hôm 06/02. Trước đó vài ngày, trên tờ Cumhuriyet, ông cũng đã tỏ ra kinh ngạc khi kế hoạch xây dựng 250.000 nhà ở xã hội được loan báo, trước cuộc bầu cử tổng thống tháng Năm, trong khi hàng trăm ngàn tòa nhà khó thể đứng vững nếu có động đất. Tiếc rằng chẳng có ai chịu nghe ông. Các nhà khoa học dự báo khả năng xảy ra động đất ở thủ phủ kinh tế Istanbul từ nay đến năm 2030 là 60%.
Tất nhiên là không thể cản được sức mạnh của thiên nhiên, khi Thổ Nhĩ Kỳ nằm giữa ba mảng kiến tạo. Nhưng ít nhất phải có những biện pháp cần thiết để hạn chế thiệt hại. Chính quyền không hề sẵn sàng về hậu cần, chuẩn bị cho dân chúng đối phó với thảm họa, và nhất là cơ sở hạ tầng. Theo chuyên gia trên, khi sống trong một đất nước có nguy cơ địa chấn, cần phải lo bảo đảm nước sinh hoạt và đường sá.
Tuy Thổ Nhĩ Kỳ đã ra luật mới chặt chẽ hơn về xây dựng để hy vọng được gia nhập Liên Hiệp Châu Âu, nhưng theo nhà báo Selçuk Tepeli, vấn đề là những tập đoàn xây dựng thân chính phủ hầu như độc quyền, và không minh bạch, chỉ nhắm đến lợi ích kinh tế thay vì tiêu chí an toàn. Selçuk Tepeli cho rằng những tòa nhà mới sẽ là "những nấm mộ tiềm tàng cho người dân Thổ Nhĩ Kỳ". Đối với tân thị trưởng Istanbul, Ekrem Imamoglu, đối thủ của Erdogan, đã quá trễ để hành động. Trong số 470 địa điểm sơ tán được hoạch định sau trận động đất khủng khiếp năm 1999, chỉ còn lại 77, hầu hết đã được bao phủ bằng các trung tâm thương mại và những công trình xây dựng khác.
Syria : Thiếu thốn phương tiện và bị cô lập về địa chính trị
Tình hình ở Syria thê thảm hơn Thổ Nhĩ Kỳ nhiều, vì nhà cửa tạm bợ dễ sụp đổ, và thiếu thốn mọi thứ. Theo Les Echos, ở vùng tây bắc không do Damas kiểm soát, lực lượng Mũ Trắng dù đã có nhiều năm kinh nghiệm trong một quốc gia có chiến tranh, vẫn hết sức vất vả. Họ chạy đua với thời gian để cứu những người bị kẹt trong đống đổ nát, nhưng không kiếm đâu ra các loại máy móc nặng. Cơ sở y tế thì nghèo nàn, thiếu thuốc men, dụng cụ. Tại những vùng của chính quyền Assad cũng thiếu phương tiện. Khoảng 52 tòa nhà đã sụp đổ ở Aleppo, nhưng khi đưa được người bị thương đến bệnh viện thì đã quá trễ.
Bên cạnh đó, Le Monde cho biết "Viện trợ quốc tế trở nên phức tạp vì căng thẳng địa chính trị". Đối với Thổ Nhĩ Kỳ, Hoa Kỳ, Pháp, Ấn Độ, Trung Quốc, Nga, cũng như các đồng minh của Ankara ở vùng Kapkaz và vùng Vịnh, nhanh chóng đáp lời kêu gọi giúp đỡ của ông Erdogan. Ngay cả Ukraine đang trong chiến tranh cũng đề nghị gởi đội ngũ cứu hộ đến. Nhưng các nhà lãnh đạo Kiev không buồn nhắc đến Syria, một trong những nước hiếm hoi cho đến nay vẫn ủng hộ cuộc xâm lăng của Nga. Phản ứng của Ukraine cho thấy không dễ dàng đối với một đất nước bị xâu xé bởi 12 năm nội chiến, các nhà lãnh đạo bị quốc tế trừng phạt từ 2011. Đa số những vùng bị nạn lại do lực lượng thánh chiến hay dân quân Thổ, người Kurdistan kiểm soát.
Ukraine chưa nhận được xe tăng viện trợ, Nga dồn dập tấn công
Chiến tranh Ukraine tiếp tục được báo chí Pháp đề cập. Tại Bakhmut, đặc phái viên Le Monde đến với "White Angel", những "thiên thần trắng", đơn vị thuộc cảnh sát Donetsk chuyên đưa thường dân bị kẹt trong vùng chiến sự đến nơi an toàn. Về phía quân Nga trên mặt trận kéo dài 250 kilomet từ Vuhledar cho đến Bakhmut vẫn cố gắng gây áp lực liên tục. Lính Nga phối hợp việc nã pháo với các đợt tấn công, tranh thủ khi lực lượng Ukraine chưa nhận được các xe tăng do phương Tây chi viện. Tại Vuhledar ở miền nam Donbass, hai lữ đoàn thủy quân lục chiến Nga chịu thiệt hại nặng để chiếm được vài trăm mét đất.
Theo nhóm chuyên gia quân sự Conflict Intelligence Team (CIT), Ukraine chống chọi được với quân Nga đông đảo hơn nhiều, một phần là nhờ những vũ khí chất lượng như đại pháo Caesar của Pháp. Ngược lại, Nga tiến được ở phía tây và phía bắc Bakhmut, tạo thành thế gọng kềm cắt đứt đường tiếp tế chính cho thành phố. Lực lượng tấn công ở đây từ bảy tháng qua là lính đánh thuê Wagner, chủ yếu là tù hình sự, từ một tháng qua được tăng viện bằng hai trung đoàn dù và một lữ đoàn cơ giới chính quy.
Giữ Bakhmut hay rút lui chiến thuật ?
Phía Ukraine đang có sự tranh luận, giữa việc tiếp tục làm tiêu hao quân địch hay rút lui chiến thuật sang những vị trí thuận lợi hơn để đỡ tổn thất sinh mạng. Tư lệnh lục quân Ukraine Oleksandr Syrsky hôm 06/02 cho biết Bakhmut đã được chuẩn bị để phòng vệ lâu dài nhờ địa thế những ngọn đồi cao. Trên 1.000 quân địch đã bị tiêu diệt, dù từ những đơn vị tinh nhuệ nhất. Nhưng đa số chuyên gia cho rằng trước sau gì cũng phải rút khỏi Bakhmut.
Ở phía bắc, tại vùng Luhansk, chiến dịch phản công tái chiếm Kreminna và Svatove của Ukraine vẫn giậm chân tại chỗ. Cho dù quân Nga không thắng được trận nào từ mùa xuân 2022, nhưng vẫn tiến được từ từ. Mục tiêu của Kremlin là chiếm trọn Luhansk và Donetsk. Tổng thống Volodymyr Zelensky hôm 06/02 báo động Moskva muốn mở đợt tấn công quy mô mới để kỷ niệm một năm cuộc xâm lăng. Nhưng chuyên gia quân sự Ruslan Leviev cho rằng Nga chỉ đánh những trận nhỏ, vì không thấy họ tập trung quân, thiết giáp hay phương tiện hậu cần ở hướng này.
Các quan sát viên khác nhận thấy việc động viên tân binh của Nga bắt đầu mang lại kết quả, có thể tấn công nhờ quân số đông, buộc Ukraine phải ở thế thủ khi có thêm xe tăng từ phương Tây. Sau một loạt thất bại quân sự nặng nề năm 2022, bộ tham mưu Nga đã thực tế hơn, tỉnh táo chuẩn bị cho một cuộc chiến lâu dài.
Thái Lan : Cảnh sát bị tố cáo ăn hối lộ, làm dịch vụ VIP cho khách Trung Quốc
Tại Đông Nam Á, thông tín viên Le Monde ở Bangkok cho biết cảnh sát Thái Lan bị tố cáo vì tệ nạn ăn hối lộ hay cung cấp dịch vụ VIP cho các du khách nhiều tiền.
Nữ nghệ sĩ Đài Loan Charlene An đi du lịch ở Bangkok. Sau khi dự một tiệc sinh nhật trở về rạng sáng 04/02, chiếc taxi chở cô và hai người bạn bị chận lại kiểm tra. Phát hiện một người có ba điếu thuốc điện tử, cảnh sát nói rằng việc này bị cấm, sẽ phải ngồi tù hai ngày, nếu không đóng tiền phạt 27.000 baht (750 euro). Các du khách nộp phạt, nhưng khi về nước cô An kể lại trên mạng xã hội. Vụ này gây xôn xao không chỉ ở Đài Loan mà cả ở Thái Lan, trong bối cảnh du khách Châu Á đang quay lại. Ban đầu được giải thích là do ngôn ngữ bất đồng, nhưng cuối cùng bảy cảnh sát liên quan bị đình chỉ công tác.
Cảnh sát Thái đang lao đao vì một vụ khác : dịch vụ hộ tống từ sân bay về khách sạn, rất được khách Trung Quốc ưa chuộng. Một "KOL" (người có ảnh hưởng trên mạng xã hội) với tên ChouDan0302, có đến 6,3 triệu người theo dõi ở mạng Douyin (tương đương với TikTok) đã ghi hình cảnh cô được một nhân viên cảnh sát cầm bảng tên đón ở sân bay, và chỉ mất năm phút cho việc kiểm soát hộ chiếu. Ngồi vào một chiếc xe sang trọng có đèn chớp, được mô tô với cảnh sát mặc cảnh phục dẫn đường, một giờ sau cô đến khách sạn Hilton ở Pattaya. "KOL" này cho biết chỉ mất 13.000 baht (360 euro) cho "dịch vụ VIP" tìm được trên internet.
Cơ quan du lịch Thái Lan nói rằng không hề có loại dịch vụ như vậy trên mạng, nhưng nhiều blogger nhanh chóng phát hiện vô số lời rao trên Taobao, sàn thương mại điện tử Trung Quốc, về dịch vụ "fast track" (qua nhanh) từ mười năm qua. Đài truyền hình công PBS của Thái Lan đặt câu hỏi, phải chăng mọi thứ đều mua được ở đất Thái.
Trên 100 đồn công an trá hình của Bắc Kinh ở 53 nước
Cũng tại Châu Á, Le Monde cho biết "Trung Quốc muốn nắm cộng đồng Hoa kiều ở nước ngoài thông qua những cơ sở dùng làm ‘ăng-ten’ cho công an". Chính ông Tập Cận Bình hồi năm 2014 đã tuyên bố trước đại diện Hoa kiều từ 119 nước tất cả những người gốc Hoa trên thế giới "đều là thành viên của đại gia đình Trung Quốc".
Giáo sư Carsten Schäfer, đại học Cologne, nhận thấy những năm gần đây dưới thời ông Tập, Bắc Kinh lợi dụng cộng đồng người Hoa vào việc tuyên truyền những luận điệu của đảng cộng sản Trung Quốc, quảng bá cho Con đường tơ lụa mới… Và đặc biệt trong việc truy lùng những người đã trốn ra ngoại quốc, ép buộc họ quay về Hoa lục.
Tổ chức phi chính phủ Safeguard Defenders ghi nhận có đến 102 đồn công an Trung Quốc trá hình tại 53 nước, trong đó có 4 tại Pháp. Một "đồn" ở đại lộ Victor-Hugo thuộc Aubervilliers, ngoại ô Paris do Hu Renai, một ông chủ ngành dệt may sống tại Pháp từ ba thập niên qua phụ trách. Chính ông khoe với báo chí Hoa lục đã từng giúp đưa một tội phạm về nước. Hoạt động này trùng hợp với các chiến dịch "Săn Cáo", "Sky Net" nhằm dẫn độ công dân Trung Quốc của chính phủ.
Việt Nam cũng bị khinh khí cầu gián điệp Trung Quốc theo dõi
Vụ khinh khí cầu dọ thám của Trung Quốc bị Mỹ bắn rơi sẽ còn đầu độc quan hệ Mỹ -Trung Quốc một thời gian dài, vì đây không phải là lần đầu tiên Bắc Kinh dùng đến công cụ gián điệp này. Les Echos dẫn tin từ báo chí Mỹ cho biết, có ít nhất bốn khí cầu tương tự đã từng xâm nhập không phận Hoa Kỳ trong nhiệm kỳ của ông Donald Trump.
Hồi đầu tuần, tướng Glen VanHerck, lãnh đạo Bộ tư lệnh Hoa Kỳ đặc trách phía bắc (USNorthCom) và Bộ chỉ huy Phòng không Bắc Mỹ (NORAD) nhìn nhận ba vụ, nhưng không nói chi tiết. CNN và Washington Post đưa cụ thể : trên không phận Hawai, Florida, Texas, đảo Guam. Tướng VanHerck nói rằng vào lúc đó các khinh khí cầu này không bị bắn hạ vì không phát hiện kịp.
Hoa Kỳ không phải là mục tiêu duy nhất của khinh khí cầu dọ thám. Theo Washington Post, một số nước khác là cũng bị Bắc Kinh ưu tiên nhắm đến, nhất là Nhật Bản, Việt Nam, Đài Loan, Philippines, Ấn Độ. Trong trường hợp nước Ấn, khí cầu gián điệp thường được sử dụng ở Himalaya, ngoài ra còn ở một số nơi khác. Cuối tuần qua, đại tá về hưu Vinayak Bhat khẳng định khinh khí cầu Trung Quốc xuất hiện ở Port Blair, thủ phủ quần đảo Andaman-Nicobar của Ấn Độ, nơi có một căn cứ hải quân. Vị đại tá tỏ ra ngạc nhiên khi New Delhi không hề có phản ứng nào.
Thụy My