Israel : Con tin trong tay những kẻ phi nhân, quân đội khó càn quét Hamas
Theo La Croix và Le Figaro ngày 10/10/2023, vấn đề con tin gây phức tạp cho việc trả đũa. Israel có truyền thống cứu cho bằng được các con tin, ưu tiên cho đối thoại nhưng cũng có thể dùng đến vũ lực, biệt kích Israel từng thành công trong nhiều chiến dịch. Nhưng lần này số con tin cao chưa từng thấy trong lịch sử, có nhiều phụ nữ, trẻ em ; bị phân tán tại nhiều địa điểm với những đường hầm chằng chịt, bị dùng làm bia đỡ đạn và món hàng trao đổi.
Một quân nhân Israel và một chú chó cứu được khi vào vị trí gần một hầm tránh bom ở Kibbutz Kfar Aza, miền nam Israel, ngày 10/10/2023. Reuters – Ronen Zvulun
Israel tiếp tục chiếm trang nhất tất cả các nhật báo Paris. Le Monde ra số đặc biệt với chủ đề "Israel bị tấn công vào trung tâm". Les Echos nói về "Nguy cơ một cuộc khủng hoảng lớn", Libération nhận định "Chiến tranh Hamas-Israel : Vòng xoáy địa ngục". Le Figaro chạy tựa "Gaza : Vây hãm trước khi tấn công", La Croix chú ý đến "Israel : Thế lưỡng nan về con tin".
Israel : Toàn quốc đứng lên cầm súng
Les Echos cho biết "Tại Israel, quân đội được huy động chưa từng thấy". Ngay từ hôm thứ Bảy, những lời kêu gọi đã được đưa ra, và trong chưa đầy 48 giờ, 200.000 quân dự bị đã tham gia quân đội. Toàn quốc cầm vũ khí : quân đội Israel có 170.000 ngàn binh sĩ, và có thể trông cậy vào 465.000 người lính dự bị, chiếm 1/20 dân số. Các gia đình vội vã tổ chức lại, ông bà, bạn bè giúp giữ con cho những người đăng lính. Con số này mỗi lúc mỗi tăng lên, thủ tướng Benjamin Netanyahou cho biết có ít nhất 300.000 người nhập ngũ.
Họ là ai ? Tất cả công dân đã đi quân dịch – 24 tháng đối với nữ và 32 tháng với nam, và đến 48 tháng đối với những ai muốn có cấp bậc sĩ quan. Người dân Israel sau đó được coi là quân dự bị đến 40 tuổi, thậm chí 54 tuổi với một số chuyên ngành. Mỗi người luôn trực thuộc một đơn vị cụ thể. Khi chính quyền tuyên bố tình trạng khẩn cấp, họ được thông báo qua điện thoại để đến trình diện đơn vị. Ngoài quân dự bị, còn có số lượng lớn những người tình nguyện lớn tuổi hơn. Trước mắt, quân đội không đủ để triển khai ở miền nam, cần ngay lực lượng dự bị để kiểm soát toàn bộ biên giới Gaza và tiễu trừ số khủng bố Hamas có thể còn lẩn trốn trên đất Israel.
Hôm qua mấy chục ngàn binh sĩ tiếp tục truy quét, gõ cửa từng nhà, lục soát các ngôi vườn, những chỗ có thể ẩn nấp. Việc huy động còn kéo dài tới chừng nào ? Chẳng ai biết được. Một người tên Tamar nói với báo Pháp : "Hồi năm 1973 trong cuộc chiến tranh Kippur, cha tôi là quân dự bị đã ra đi không báo trước, sáu tháng sau ông mới trở về". Người đàn ông ở độ tuổi sáu mươi này đang trông coi các cháu ngoại, con gái và con rể đã lên đường đến đơn vị mình ngay từ hôm thứ Bảy.
Thanh niên từ ngoại quốc về nước đánh giặc
Phóng sự của Libération tả lại khung cảnh ở phi trường Roissy, ngoại ô Paris, nhiều thanh niên Israel xếp hàng về nước để nhập ngũ, trong lúc quân đội đang tảo thanh bọn khủng bố Hamas. Nhân viên của El Al, hãng hàng không quốc gia Israel kiểm tra giấy tờ các quân nhân dự bị này trên điện thoại di động. Có người từ tận Costa Rica trở về. Những thanh niên ở độ tuổi đôi mươi, ăn mặc chẳng khác các nạn nhân trẻ tuổi tham gia nhạc hội bị thảm sát trong các video. Họ được cấp vé ưu tiên về Tel-Aviv, hợp sức với 300.000 quân dự bị đã trình diện. Bên cạnh là những người Israel đủ độ tuổi – một phụ nữ khóc qua điện thoại, một bà có tuổi không nói được tiếng Hebrew nhưng vẫn muốn hồi hương trong lúc này… Họ tranh luận về thứ tự ưu tiên : người lớn tuổi, người đi vé chờ, người có con cái, người thân trong nước. Nhưng không ai nói về chiến tranh.
Hòa bình Cận Đông : Ảo tưởng bị chôn vùi
Trong bài xã luận, Le Figaro nhận định hòa bình ở Cận Đông chỉ là "nghĩa trang của những ảo tưởng". Cuộc tấn công của Hamas vào Israel hôm 07/10/2023 báo hiệu hồi kết cho chính quyền Palestine dưới dạng hiện nay, và "giải pháp hai Nhà nước". Như một chu kỳ đáng buồn không ngơi nghỉ, bóng tử thần một lần nữa lại đổ xuống Israel và dải Gaza.
Sự man rợ mà phe Hamas ở Palestine đã chứng tỏ khi thảm sát hàng trăm thường dân tại nhà họ, và các thanh niên đang dự một nhạc hội ở sa mạc, đã mở ra "một vệt máu có thể biến thành sông". Trong khi chờ đợi đưa "Thanh gươm sắt" đến Gaza, bộ tham mưu Tsahal (quân đội Israel) tập hợp lực lượng, phong tỏa toàn bộ dải đất Palestine. Hai triệu người đã sống trong cảnh trói buộc từ nhiều thập niên, nay lại thêm cúp điện nước, khí đốt. Và những vụ oanh tạc đã diễn ra - để trả đũa hay để chuẩn bị chiến trường - khiến thường dân có thể trả giá đắt trong cuộc chiến sắp tới.
Việc đưa quân vào đại bản doanh của Hamas không còn gì phải nghi ngờ. Nhưng hiện thời phương thức, mục tiêu và thời gian của chiến dịch đặt ra thế khó xử cho Israel : Đơn giản là chiến dịch "tảo thanh" với tác động hạn chế, hay chiếm đóng ít nhất là tạm thời, để đánh bật rễ bộ máy quân sự, chính trị của phong trào Hồi giáo ? Dù sao đi nữa thì cũng sẽ gay go và đẫm máu. Vùng đất thánh ngập nắng Địa Trung Hải vẫn tiếp tục nỗi bất hạnh.
Vụ thảm sát cuối tuần trước đã mở ra một kỷ nguyên mới. Có thể là sự kết thúc của chính quyền Palestine - tham nhũng và trở thành bất hợp pháp, 19 năm sau khi Mahmoud Abbas được bầu lên. Khả năng hai Nhà nước cùng tồn tại cũng khó thể hy vọng, khi người Israel không còn muốn nhượng bộ trước kẻ thù khát máu. Hệ quả là tiến trình bình thường hóa giữa khối Ả rập và Nhà nước Do Thái có nguy cơ bị ảnh hưởng. Ngay cả nền dân chủ Israel cũng có thể trở thành ảo ảnh nếu phe cực đoan thắng thế. Hamas, đồng minh của tất cả các thế lực cực đoan đang nở rộ trong khu vực, đã phát động một công cuộc hủy diệt mà không thể dự đoán sẽ ngừng lại ở đâu.
Con tin Israel trong tay những kẻ phi nhân tính
La Croix nhận thấy những hình ảnh bạo lực khủng khiếp từ Israel làm người ta đau lòng, chà đạp lên phẩm giá loài người, lên sự tôn trọng mà mọi nền văn minh dành cho cơ thể con người dù sống hay chết.
Mức độ phi nhân tính của những tay súng hay cảm tình viên của Hamas đến đâu, khi nhổ vào một người Israel bị thương, đánh đập họ dã man ? Và những kẻ chặt đầu một số nạn nhân, hãm hiếp các nạn nhân khác ? Ngay cả các em bé cũng bị bắt làm con tin, những tiếng la hét vui mừng khi thấy người khác bị hành hạ... Theo thống kê chưa đầy đủ, 1.000 thường dân đã bị sát hại, trong đó 260 thanh niên dự lễ hội âm nhạc "bị thảm sát một cách lạnh lùng". Người dân còn rúng động trước số phận của khoảng 150 người bị bắt cóc.
Vấn đề con tin gây phức tạp cho việc trả đũa của Israel. Nhà nghiên cứu Étienne Dignat thuộc Sciences Po cho biết Israel có truyền thống cứu cho bằng được các con tin. Họ ưu tiên cho đối thoại, nhưng cũng có thể dùng đến vũ lực. Biệt kích Israel từng có những chiến dịch thành công như ở Entebbe (Uganda) khi không tặc chiếm một phi cơ Air France năm 1976, hay giải cứu một chiếc xe buýt năm 1984. Khả năng thứ ba là "Hannibal" : quân đội pháo kích vào đoàn xe hay một địa điểm có con tin với hy vọng sẽ giải thoát được họ trong cơn hỗn loạn.
Làm thế nào tìm ra người bị bắt trong những đường hầm chằng chịt ?
Nhưng lần này không những số con tin cao chưa từng thấy trong lịch sử Israel mà còn có nhiều phụ nữ, trẻ em. Sẽ rất khó khăn để định vị tại một khu vực rộng lớn với những đường hầm đào khắp nơi. Các con tin đã bị phân tán rải rác tại nhiều địa điểm trên dải Gaza, bị dùng làm bia đỡ đạn, giúp Hamas kéo dài thời gian cuộc chiến, ngăn trở người Israel chấm dứt trạng thái tang tóc để chuyển sang hành động. Theo ông Dignat, "đó là thảm họa cho Israel".
Le Figaro cũng cho rằng vấn đề con tin sẽ bị khai thác một cách thô bạo. Có thể hình dung Hamas và Thánh chiến Hồi giáo đã chuẩn bị chỗ giấu, tình báo Israel phải chạy đua với thời gian vì phe khủng bố đe dọa nếu oanh kích sẽ giết con tin. Một công việc chẳng khác tìm kim đáy biển, trên dải đất đông đúc dân cư.
Trước đây tình báo Israel nắm rõ như lòng bàn tay trong thời gian chiếm đóng từ 1967 đến 1994. Tháng 5/1994 khi cảnh sát Palestine tiếp quản theo thỏa thuận Oslo, họ không biết rằng dưới những tấm đan bê-tông là cả một hệ thống nghe lén, giúp theo dõi 1.200 đường điện thoại trong hai năm. Nhưng từ khi rút hẳn khỏi dải Gaza năm 2005, tai mắt của Israel ít dần. Một trong những thủ lãnh Hamas ngay từ thứ Bảy tuyên bố đã bắt đủ số con tin để có thể đòi phóng thích tất cả 5.000 tù nhân Palestine.
Kẻ thù là khủng bố nhưng trang bị hùng hậu như quân đội
Từ 50 năm qua, chưa bao giờ Nhà nước Do Thái đứng trước chọn lựa khó khăn cho giải pháp quân sự như vậy. Nhà nghiên cứu Sarah Fainberg của Centre Elrom ở Tel Aviv nhận định : "Chúng tôi đang lâm chiến với một kẻ thù hoạt động theo kiểu tổ chức Nhà nước Hồi giáo nhưng có nguồn lực của một quân đội. Không thể tiến hành một cuộc chiến nhanh chóng với không quân làm mũi nhọn".
Phản ứng từ Tsahal, hai ngày sau vụ tấn công đẫm máu của Hamas vẫn còn giới hạn. Sự kềm chế này phần vì sợ con tin bị chết, mặt khác để tránh Hezbollah ở Lebanon mở thêm mặt trận thứ hai với sự hỗ trợ của Iran. Không những Israel thận trọng trước nguy cơ này, mà Hoa Kỳ cũng gởi hàng không mẫu hạm USS Gerald-R.-Ford đến. Trên mặt đất, quân đội Israel hoàn tất việc chiếm lại tất cả những thành phố, làng mạc. Đồng thời triển khai quân dự bị để bắt đầu phong tỏa Palestine, trước khi phát động chiến dịch trên bộ để diệt trừ Hamas.
Sarah Fainberg nhắc nhở rủi ro rất cao : Lữ đoàn Al-Qassam, nhánh vũ trang của phong trào Palestine sở hữu số lượng lớn rốc-kết, drone, súng phóng lựu. "Chiến tranh trong đô thị rất đẫm máu cho cả kẻ thù lẫn Tsahal. Chính phủ có thể trả đến cái giá nào, và với mục tiêu chiến lược ra sao ? Chiếm đóng Gaza đòi hỏi nguồn lực quân sự rất lớn. Thay đổi chế độ chăng ? Phía sau Hamas có Thánh chiến Hồi giáo, cũng liên hệ với Iran. Nhưng trong chiến tranh, không có giải pháp nào hoàn hảo cả".
Tham vọng Hamas quá lớn, không thể "mua" được bình yên
Vì sao Hamas dám thách thức Nhà nước Do Thái ? Le Monde nhận định, Israel đã không dự đoán được tham vọng của tổ chức khủng bố này - không muốn đóng khung trong vai trò người quản lý một nhà tù lộ thiên như Gaza. Hamas không từ bỏ truyền thống vũ lực bất chấp rủi ro, không tự hài lòng với "hòa bình qua kinh tế" mà Israel dành cho. Từ 2021, các chính phủ Naftali Bennett, Yair Lapid và nay là Benjamin Netanyahou tự cho là giảm được bạo động qua việc cấp trên 17.000 giấy phép lao động cho người Gaza sang Israel làm việc.
Les Echos cho biết thêm, lương nhận được ở Israel cao gấp mười lần ở dải Gaza, nguồn tiền này giúp hàng trăm ngàn gia đình sinh sống. Bên cạnh đó, từ 5 năm qua Israel chấp nhận để cho Qatar tài trợ 30 triệu đô la hàng tháng để mua bình an : nhiên liệu cho nhà máy điện và trả lương cho Hamas cùng các công chức. Số tài trợ này bằng tiền mặt, đựng trong những vali trên những chiếc xe chạy từ Israel sang Gaza – Qatar không có quan hệ ngoại giao với Israel. Liệu có cái bóng Iran phía sau Hamas hay không ? Theo Wall Street Journal, Tehan trực tiếp hoạch định và bật đèn xanh cho chiến dịch.
Moskva xoa tay, các nước Ả rập lúng túng
Trong khi đó Le Figaro cho rằng "Moskva hy vọng thủ lợi từ một cuộc khủng hoảng đã che khuất cuộc xâm lăng Ukraine". Theo nhà báo Mỹ Thomas Friedman, leo thang xung đột Israel-Hamas khiến Kiev khó thể có được hỏa tiễn Patriot, đạn pháo 155 ly và những loại vũ khí khác mà quân đội Ukraine vô cùng cần đến. Những ngày gần đây, truyền thông Nga đua nhau dẫn lại lời của Dmitri Medvedev, rằng Washington và đồng minh nên quan tâm đến "giải pháp Palestine-Israel" thay vì "can thiệp vào chuyện nội bộ" của Nga, viện trợ quân sự cho Kiev.
Về phía các quốc gia Ả rập, nhà nghiên cứu Denis Bauchard, Viện Quan hệ Quốc tế Pháp (IFRI) trên Les Echos nhận thấy sự lúng túng của các nước này, "đa số thù địch với Hamas". Dù vậy Ai Cập cũng cố đóng vai trò trọng tài truyền thống. Chuyên gia Frédéric Encel của Sciences Po lưu ý đến "những phản ứng chậm chạp, thiếu nhiệt tình, khác biệt", nhắc nhở "thế giới Ả rập theo nghĩa địa chính trị, không còn tồn tại từ nhiều năm qua". Ông nhấn mạnh Hamas là "mối nguy hiểm và kẻ thù" của nhiều chế độ Ả rập, là nhánh cực đoan Palestine của Huynh đệ Hồi giáo, từng gây bất ổn cho nhiều nước trong Mùa xuân Ả rập.
"Yêu hòa bình" hay đứng về phía kẻ xâm lăng Ukraine ?
Khói lửa Trung Đông không thể làm quên lãng số phận Ukraine đang bị đe dọa. Libération bất bình khi trong lúc cuộc phản công đang dậm chân tại chỗ, ngày càng có những tiếng nói nhân danh "yêu hòa bình", đòi hỏi nhanh chóng kết thúc cuộc chiến, gây áp lực lên những người ủng hộ Kiev.
Trước hết là một con số đáng sợ : nửa triệu người, không biết là cộng luôn thương vong hay chỉ là số người thiệt mạng, của cả Nga và Ukraine. Số liệu của Mỹ cho thấy cuộc chiến này rõ ràng là cuộc thảm sát, đang bị những người thân Nga lợi dụng. Cả một đội quân thứ năm ngày đêm kêu đòi "hòa bình", khả năng Donald Trump đắc cử năm 2024, và kết quả chưa thấy được của cuộc phản công, tạo ra không khí bất lợi đang đầu độc các bên ủng hộ Ukraine.
Các láng giềng của Ukraine đang trong mùa bầu cử. Phe đối lập ở Ba Lan, Slovakia thiên về xu hướng thân Nga của Hungary trong khi hai nước này vốn ủng hộ tích cực Kiev. Ba Lan là hậu cứ, nơi chuyển giao vũ khí từ Mỹ, Anh, Pháp, Đức. Slovakia là nước đầu tiên chi viện MiG-29 cho Ukraine. Phe thân Nga đòi ngưng cấp vũ khí cho Kiev, lý sự rằng các biện pháp trừng phạt gây thiệt hại cho Châu Âu nhiều hơn là Nga. Tại Pháp, họ lột bỏ chiếc mặt nạ "nhân đạo" ; tung nhiều bài viết trên truyền thông, chuẩn bị biểu tình "vì hòa bình" ; ở Hoa Kỳ cũng tương tự.
Tướng Ben Hodges, cựu tổng tham mưu trưởng NATO từ 2012 đến 2017 nói rõ, Hoa Kỳ vũ trang cho Ukraine đủ để không bị đánh bại, nhưng không đủ để đuổi được quân Nga ra khỏi biên giới. Theo ông, "cuộc phản công của Ukraine thực sự có tiến triển", và khẳng định nếu phương Tây muốn Kiev giành chiến thắng thì "không nên ngần ngại cung ứng tất cả những gì Ukraine cần đến". Putin đã nêu gương xấu, không tôn trọng bất cứ điều gì, và rồi người Armenia bị đuổi khỏi quê hương Thượng Karabakh, còn Hamas - được Iran chống lưng - tàn sát người Israel ngay trên lãnh thổ Do Thái. Hết cuộc chiến này đến cuộc chiến khác, giải pháp quân sự đã thay cho thương lượng.
Thụy My