Israel : Cả nước thành hậu phương lớn cho tiền tuyến
Le Monde ngày 17/10/2023 nêu ra những ưu thế và khiếm khuyết của Israel khi mở chiến dịch tấn công vào Dải Gaza. Về phía người dân, đau thương và căm phẫn trước sự man rợ của quân khủng bố Hamas, những bất đồng được gác lại, hậu phương đoàn kết một lòng phía sau quân đội Israel.
Các quân nhân Israel bên cạnh một chiếc xe tăng tại miền nam Israel, gần Dải Gaza, ngày 15/10/2023. Reuters – Ronen Zvulun
Những cảnh kinh hoàng, từ kibbutz đến nhà vĩnh biệt
Khủng bố ở Israel và Pháp tiếp tục chiếm trang nhất các báo hôm nay. Le Figaro đưa tít "Vụ khủng bố Arras làm dấy lại tranh cãi về luật nhập cư", Le Monde nhấn mạnh "Khủng bố : Macron muốn một Nhà nước thẳng tay". La Croix chạy tựa "Con tin, khủng hoảng và phẫn nộ". Libération nói về những sai lầm của thủ tướng Israel, đặt câu hỏi "Benjamin Netanyahou : Ông ấy biết những gì ?". Nhật báo kinh tế Les Echos quan tâm đến "Israel : Các doanh nghiệp đối mặt với chiến tranh".
Tsahal (quân đội Israel) đã mở cửa các kibbutz bị Hamas tàn sát cho các phóng viên quốc tế, để đáp trả những cáo buộc "fake news". Đặc phái viên Libération có mặt tại kibbutz Kfar Aza, nơi đã trở thành một trong những biểu tượng cho sự dã man của Hamas. Đến nơi 20 tiếng đồng hồ sau vụ thảm sát, quân đội Israel phải mất hai ngày chiến đấu mới chiếm lại được kibbutz này, và nhanh chóng mời các nhà báo chứng kiến "như hồi quân Mỹ giải phóng các trại tập trung" - tướng Itai Veruv giải thích.
Khu phía tây kibbutz, nơi những người trẻ sinh sống, tất cả xe cộ, nhà cửa, vật dụng đều bị đốt cháy và ghim đầy mảnh đạn. Những vật dụng sinh hoạt còn đó, nhưng nền nhà đầy máu. Tại nơi tạm dùng làm nhà xác để cố gắng xét nghiệm ADN, những xác cháy đen gần như thành tro, một phụ nữ có thai bụng bị rách toạc…Trong một video tổng hợp không che, được Bộ Ngoại giao Israel gởi cho các phóng viên, là những cảnh khó thể chịu đựng, như chuẩn bị chặt đầu một người lao động Thái Lan bằng xẻng… chẳng khác tổ chức Nhà nước Hồi giáo. Những tội ác mà Hamas sẽ phải trả giá trong chiến dịch càn quét sắp tới.
Ưu thế Không quân bị hạn chế trong chiến tranh đô thị
Le Monde phân tích "Những điểm mạnh và điểm yếu của quân đội Israel trong một cuộc tấn công trên bộ". Nhà nước Do Thái có thế thượng phong về Không quân, nhưng những năm gần đây quân đội chỉ xâm nhập chớp nhoáng vào Gaza.
Với phi đội chủ yếu gồm F-16 của Mỹ và một số F-35 và vị trí sát bên Gaza, ưu thế trên không của Israel là không thể tranh cãi. Không quân còn có các trực thăng tác chiến (hai phi đội Apache) và lực lượng drone - từ đơn thuần giám sát đến để hướng dẫn pháo binh đến drone vũ trang. Quân đội Israel còn có các drone tự sát có thể chủ động theo dõi mục tiêu đang di chuyển rồi lao xuống tấn công.
Đại tá Michel Goya, tác giả nhiều cuốn sách về Cận Đông, nhận định : "Từ hơn hai mươi năm qua, chiến lược của Israel luôn là tác chiến từ xa, chủ yếu bằng không kích để giảm thiểu rủi ro cho người lính. Nhưng không phải luôn hiệu quả trong môi trường đô thị phức tạp". Lần này chừng như đã khác, với chiến dịch trên bộ được mở ra. Tuy nhiên trong 15 năm qua, Israel chỉ ba lần tấn công nhanh gọn vào Gaza, và vẫn chưa diệt được Hamas.
Kinh nghiệm chiến trường, đạn dược : Những băn khoăn
Cũng theo ông Goya, gót chân Achilles của Israel là số lượng bom thông minh và hỏa tiễn, vừa để tấn công vừa phòng vệ, vì hệ thống Vòm Sắt phải có đủ hỏa tiễn bắn chặn mới hiệu quả. Thế nhưng hồi tháng Giêng, Washington đã lấy đi số lượng đạn dược tương đương 300.000 quả để giúp Ukraine, và bây giờ Mỹ phải bù đắp.
Israel có 7 lữ đoàn bộ binh cơ giới, mỗi lữ đoàn khoảng 3.000 quân. Những đoàn thiết giáp theo sau là các loại xe nhà binh hạng nhẹ có thể tiến vào Gaza, không dùng những con đường hiện có vì quá nguy hiểm, mà bằng cách phá hủy tất cả những tòa nhà trên đường tiến, dù chỉ tiến được 300-400 mét một ngày. Nhưng như vậy cần những người lính thiện chiến, trong khi quân đội Israel chỉ có 26.000 quân thuộc các đơn vị tác chiến. Còn Hamas từ 7.000 đến 10.000 tay súng cộng với số dân quân tương đương và rất nhiều mìn bẫy. Thiệt hại nhân mạng sẽ lớn lao, liệu chính quyền có sẵn sàng chấp nhận hay không.
Israel có thể động viên 360.000/460.000 quân dự bị, nhưng chuyên gia Héloise Fayet băn khoăn liệu có thể trấn giữ được nhiều mặt trận, từ biên giới với Lebanon, Syria đến West Babnk (Cisjordanie) hay không. Những năm qua, nhiều tiếng nói ở Israel đã lo ngại về mức độ huấn luyện, nhiệt tình và trang bị cho quân dự bị. Vấn đề còn lại là mục đích của cuộc chiến - mà các nhà quan sát cho rằng phần lớn nhằm tái lập uy tín sau cuộc tấn công của Hamas. Việc huy động quân dự bị khiến kinh tế gặp khó khăn, chưa kể chi phí chiến tranh được ước tính là 6 tỉ đô la.
Tất cả vì tiền tuyến !
Tuy nhiên, ở hậu phương, người dân đoàn kết một lòng sau quân đội. Gác lại những bất đồng, xã hội tổ chức lại để ủng hộ nỗ lực chiến tranh. Tại khu triển lãm của Tel Aviv đã biến thành trung tâm cứu trợ, Le Monde gặp gỡ Nadav Salzberger, 28 tuổi, vốn là thủ lãnh một lực lượng sinh viên chống lại chính sách của ông Benjamin Netanyahou, tham gia nhiều cuộc biểu tình. Nhưng đó đã là quá khứ, chỉ vài giờ sau khi người dân Israel phát hiện trên mạng xã hội vô số hình ảnh cho thấy quy mô của khủng bố. Không chỉ số người chết, người bị thương và bị bắt cóc, mà cả việc nhổ lên thi thể nạn nhân, tàn bạo với trẻ em và những tiếng kêu vui mừng trên các đường phố Gaza trước những cảnh tượng này.
Ngay tối thứ Bảy 07/10, toàn bộ tổ chức chống Netanyahou gồm 15.000 thành viên bỗng trở thành một tổ chức nhân đạo, tham gia phong trào ái quốc. Hàng ngàn người Israel nấu nướng, mang thức ăn tặng cho những người tản cư từ các kibbutz, hay những người lính được điều đi khỏi căn cứ. Các nhà hàng cũng đóng góp, nhiều công ty tặng tiền, vật phẩm hay yêu cầu nhân viên đi làm tình nguyện, những hàng người hiến máu nối dài bất tận trước các bệnh viện. Những người dân tình nguyện giữ trẻ vì trường học đóng cửa, hay làm tài xế, người khác gởi đến những két đầy quần áo, đồ chơi, thực phẩm, thuốc men.
Những người hùng mới của Do Thái
Tại trường đại học Reichman ở phía bắc Tel Aviv, trong số 9.000 sinh viên ghi danh, có 3.000 đã tham gia các đơn vị quân dự bị, số còn lại trở thành tình nguyện viên. Các sinh viên ngành thương mại bận rộn đặt hàng : vớ, đồ lót, quần áo ấm, đèn pin... Nhu cầu rất lớn : 360.000 quân dự bị (trên 9 triệu dân) chỉ trong vài phút đã rời nhà đi nhập ngũ.
Các cựu quân nhân thuộc tổ chức "Brothers and Sisters in Arms" chống chính phủ Netanyahou, nhanh chóng tham gia. Những vị tướng về hưu nằm trong số những người đầu tiên mặc vào bộ quân phục, đến cứu các thường dân bị Hamas tấn công. Hình ảnh các sĩ quan cao cấp này, như tướng Noam Tivon hay tướng Yair Golan, đến giải cứu những thanh niên tham gia nhạc hội bị quân khủng bố tàn sát đã lan truyền trên toàn quốc : người Do Thái có những khuôn mặt người hùng mới.
Chẳng hạn tổ chức ZAKA làm công việc cực nhọc là thu nhặt các phần thi thể để nhận dạng. Trong đội ngũ tình nguyện, có những người mới cách đây mười ngày rất ghét nhau, nhưng nay họ sát cánh làm việc. Không còn hữu hay tả, không còn chính trị. Sẽ có lúc họ sẽ nói về những sai lầm đã dẫn đến thảm họa, nhưng không phải là lúc này.
Tinh hoa kỹ thuật số giúp tìm kiếm người mất tích
La Croix nói về "Cảm giác bị bỏ rơi của gia đình các con tin". Quân Hamas đã bắt đi ít nhất 199 con tin đủ lứa tuổi, cả người bệnh hay bị thương, nhốt họ ở Gaza. Chẳng hạn cô gái song tịch Pháp-Israel Karin Journo 24 tuổi, tin nhắn cuối cùng của cô là "Ba, mẹ, nếu con không trở về, đừng quên rằng con rất yêu thương ba mẹ". Chị của cô bật khóc : "Hình ảnh cuối của Karin là một video tìm thấy trên mạng xã hội, cùng với hai cô khác trong một chiếc xe do bọn khủng bố lái". Chính quyền lẫn quân đội đều không thể cung cấp thêm thông tin nào.
Về phía công dân, chỉ trong 24 giờ, nhiều tình nguyện viên đã tổ chức tìm kiếm tin tức. Tel-Aviv, Expo trở thành đại bản doanh của công nghệ số, ban đầu chỉ có 15 người, nhưng ba ngày sau con số vọt lên 2.000 người. Do rốc-kết vẫn bắn sang, nên chỉ tối đa 400 người có mặt tại trung tâm. Nhiều tình nguyện viên là những "tinh hoa của tinh hoa" kỹ thuật số, có người cấp tốc từ Apple Research ở Mỹ về.
Những dữ liệu liên quan đến người mất tích - ảnh chụp, video, tin nhắn – thu thập từ Facebook, Instagram… được tập hợp và phân tích. Họ phối hợp với cơ sở dữ liệu của quân đội và cảnh sát, quan tâm đến những dấu vết đặc biệt như vết thẹo, hình xăm… Và khi đã có khá đủ, ê-kíp kỹ thuật dùng trí thông minh nhân tạo, phần mềm nhận diện, lập ra thuật toán, so sánh với các phim do Hamas và những nguồn khác đăng lên mạng. Đến 99% tình nguyện viên từng đi biểu tình chống chính phủ Netanyahou và chống cải cách tư pháp.
Châu Âu tương đối lạc quan sau bầu cử Ba Lan
Tại Châu Âu, các báo đều tỏ ra lạc quan sau cuộc bầu cử ở Ba Lan. La Croix phân tích Trở ngại nhỏ của những người chiến thắng thân Châu Âu. Liên minh do ông Donald Tusk lãnh đạo muốn tái lập Nhà nước pháp quyền và được Châu Âu dỡ bỏ trừng phạt. Theo Le Figaro, ông Tusk từng là chủ tịch Hội Đồng Châu Âu, quan hệ giữa Ba Lan và Liên Hiệp Châu Âu sẽ nhanh chóng được hâm nóng lại, với Đức và Ukraine cũng vậy.
Les Echos dẫn lời ông Eric Maurice, Quỹ Robert Schuman nhận xét, trước hết là tránh được sự quay lại của nhóm Visegrad gồm Ba Lan của đảng PiS, Hungary của Orban và Slovakia của Fico. Bên cạnh đó là một Nhà nước pháp quyền phù hợp với các giá trị Châu Âu, và ít xung đột hơn trong hồ sơ ngũ cốc với Ukraine. Ba Lan sau tám năm dưới quyền chính phủ bảo thủ PiS (Pháp luật và Công lý) đầy những tranh cãi giữa Warszawa và Bruxelles, sẽ được chuyển hướng
Theo kết quả chưa đầy đủ, đảng Cương lĩnh Dân sự (cánh hữu tự do) của ông chiếm được 163 ghế trong Quốc hội, tuy ít hơn số 200 ghế của PiS nhưng đảng bảo thủ đơn độc, còn Donald Tusk có thể liên minh với cánh trung (55 ghế) và cánh tả (30 ghế), tổng cộng 248 ghế. Đó là nhờ tỉ lệ cử tri đi bầu lên đến 73%, đông đảo chưa từng thấy kể từ sau chế độ cộng sản.
Tuy nhiên PiS có thể ngáng chân bằng cách liên tục kiện lên Tòa Bảo hiến và sử dụng quyền phủ quyết của tổng thống. Được biết tổng thống Andrzej Duda thuộc đảng PiS và phải đạt 3/5 số phiếu ở Quốc hội mới "hóa giải" được quyền của tổng thống. Bên cạnh đó, Tòa Bảo hiến hiện đã bị chính trị hóa từ khi PiS bổ nhiệm những nhân vật trung thành. Cuộc chiến chỉ mới bắt đầu.
Hamas, cú sốc thứ ba sau Covid và Ukraine
Trên lãnh vực kinh tế, Les Echos nói về "Nỗi lo một cú sốc thứ ba". Từ bốn năm qua, hai cú sốc đã làm rung chuyển hành tinh. Một đại dịch gây rối loạn sản xuất, tiêu thụ, trao đổi và chuỗi cung ứng. Cuộc xâm lăng Ukraine của Nga, cuộc xâm lược đầu tiên kể từ Đệ nhị Thế chiến, làm chao đảo thị trường hai mặt hàng thiết yếu là lúa mì và dầu lửa. Hai cú sốc có đặc tính hoàn toàn khác nhau đã tạo ra cùng một hiệu quả : lạm phát. Giá cả tại các nước phát triển cao chưa từng thấy từ 40 năm qua, tuy gần đây có giảm xuống đôi chút. Khi tung ra cuộc tấn công khủng bố kinh hoàng nhất từ ngày 11/09/2001, Hamas lại có thể làm tăng lạm phát.
Những sự kiện đang diễn ra tại Cận Đông giống hồi năm 1973 một cách kỳ lạ. Bắt đầu là vụ tấn công vào Israel đang trong ngày lễ tôn giáo, mà tình báo nước này không hay biết, rồi quân đội Israel thẳng tay trả đũa... Hồi sau thì khác hẳn. Cách đây đúng 50 năm, vào hai ngày cuối tuần 16 và 17/10 năm ấy, các quốc gia dầu lửa Ả Rập họp tại Kuwait tuyên bố tăng giá dầu 70% và giảm sản lượng, nếu quyền của người Palestine không được phương Tây công nhận, và hai tháng sau lại tăng tiếp.
Ngày nay, giá dầu chủ yếu do thị trường quyết định. Israel đã bình thường hóa quan hệ với Ai Cập, nước đã tấn công mình năm 1973, và đang có tiến trình tương tự với Saudi Arabia. Tình hình vẫn căng thẳng với Hezbollah được Iran chống lưng, Saudi Arabia tạm ngưng thương lượng, Qatar chưa rõ ràng, Iraq và Libya bất ổn ; trong khi vùng này chiếm 41% lượng dầu xuất khẩu. Cú sốc thứ ba do Hamas gây ra có thể gây thêm tác hại, nhưng hãy còn quá sớm để tuyệt vọng. Bởi vì sau một loạt bi kịch những năm gần đây, nền kinh tế vẫn chống chọi được.
Thụy My