Định mệnh Israel : Những cuộc chiến không mong muốn, vì sự tồn vong
Từ con số không sau nạn diệt chủng, người Do Thái đã gầy dựng được một quốc gia có quân đội hùng mạnh, nền kinh tế công nghệ cao, 13 giải Nobel. Trả lời Le Point, chính khách đối lập Yair Lapid, cựu thủ tướng Israel khẳng định : "Chúng tôi không hề muốn có cuộc chiến tranh này, nhưng nếu không tiến hành thì mọi việc sẽ tái diễn". Về phía Hamas, Courrier International cho biết tuy chịu thiệt hại nặng nề nhưng phe Hồi giáo vẫn bám trụ ở Gaza.
Các quân nhân Israel trên một xe quân sự rời khỏi Gaza trong thời gian hưu chiến với phe Hồi giáo Hamas, ngày 24/11/2023. Reuters – Amir Cohen
Thả con tin đợt đầu và hưu chiến : Những tia sáng hy vọng
Về đợt trao trả con tin đầu tiên, các báo ra cuối tuần đều có bài tường thuật chi tiết. Tại Israel, lần đầu tiên từ 48 ngày qua Red Alert im lặng, đây là ứng dụng luôn báo động mỗi khi rốc-kết bắn sang để người dân chạy đến nơi trú ẩn gần nhất. Còn ở Gaza, bầu trời hoàn toàn yên tĩnh.
Le Figaro cuối tuần cho biết vào khoảng 6 giờ chiều thứ Sáu, năm chiếc xe địa hình của Hồng thập tự chở các con tin Israel chạy chầm chậm đến cửa khẩu Rafah, đám đông Palestine bao quanh hô lên "Allah Akbar !". Tại biên giới, các sĩ quan Israel kiểm tra danh tính từng người, sau đó đến các bác sĩ - năm bệnh viện Israel chuẩn bị tiếp nhận. Cuối cùng họ mới có thể gọi cho gia đình.
Nhưng nhiều người trong số họ đã bị mất đi người thân, có khi chứng kiến cả cảnh cha mẹ, anh chị em bị sát hại. Bị tách rời khỏi thế giới, không rõ họ có hay biết về những gì diễn ra sau đó hay không. Những ai có đủ sức khỏe được về nhà, nếu họ còn nhà để về : nhiều kibbutz bị thảm sát hôm 07/10 vẫn chưa thể cư ngụ được. Bác sĩ Rony Berger, thuộc đội ngũ phụ trách tiếp đón cho biết sẽ phải chuẩn bị dần tâm lý để họ trở về với thực tại, thách thức đối với các con tin chưa kết thúc.
Tại Ramallah, "những tù nhân Palestine được chờ đợi như những người hùng". Theo Libération, đa số chỉ phạm những tội nhẹ, nhưng Le Figaro nêu ra trường hợp Nour Han năm nay 23 tuổi, bị bắt lúc 15 tuổi vì dùng kéo định đâm một quân nhân Israel trong phong trào "intifada bằng dao" năm 2015 và bị lãnh án 13 năm tù. Trong nhà tù, cô học hành, lấy được bằng cấp trong lãnh vực xã hội, và nay có tên trong danh sách 300 tù nhân Palestine mà Hamas muốn trao đổi.
Libération mô tả tại Dải Gaza từ 7 giờ sáng thứ Sáu, bầu trời không còn là mối đe dọa, đạn pháo Israel đã ngưng rơi. Nhưng trong những giờ hưu chiến đầu tiên, không phải là sự im lặng ngự trị, mà các video cho thấy ở Khan Younès, thành phố lớn miền nam, đàn ông, đàn bà, trẻ em đều lao ra theo đủ mọi hướng. Xe hơi, xe được lừa hay ngựa kéo, xe gắn máy, xe ba bánh, xe tải nhẹ, xe đạp khiến đường xá bị kẹt trong buổi sáng. Phản ứng đầu tiên là tìm kiếm thông tin : nhà cửa có còn nguyên, hàng xóm còn sống hay không... Quân đội Israel rải truyền đơn cho biết đi về hướng bắc Gaza rất nguy hiểm và bị cấm, chiều từ bắc về phía nam thì được phép.
Cựu thủ tướng Israel : Chúng tôi không hề muốn có cuộc chiến này
Le Point dành hẳn nhiều trang báo cho Trung Đông, với tựa đề "Chiến tranh và hậu chiến : Định mệnh Israel", trong hồ sơ này có bàiphỏng vấn cựu thủ tướng Yair Lapid, thủ lãnh đối lập. Phác họa tương lai của Israel và Gaza một khi đã tiêu diệt được Hamas, ông khẳng định : "Chúng tôi không hề muốn có cuộc chiến tranh này, nhưng nếu không tiến hành thì mọi việc sẽ tái diễn".
Là cựu nhà báo, người dẫn một chương trình truyền hình nổi tiếng, võ sĩ quyền anh nghiệp dư, tác giả nhiều tiểu thuyết hình sự, truyện thiếu nhi và ca khúc, ông Lapid có quá trình như Zelensky, từ văn chương nghệ thuật chuyển sang chính trị. Trở thành dân biểu rồi bộ trưởng tài chánh, ngoại giao, ông làm thủ tướng khoảng sáu tháng trong năm 2022.
Trả lời câu hỏi, có bị sốc trước những chỉ trích dữ dội từ những trường đại học Mỹ đối với Israel, thậm chí một dạng đồng tình với Hamas hay không, Yair Lapid nói rằng luôn đáng ngạc nhiên và thất vọng khi những người thông minh lại hành động một cách xuẩn ngốc, ở đây có thể hiểu là thái độ phớt lờ. Họ chẳng cần tìm hiểu trước khi xuống đường, rằng Hamas khác với Phong trào Giải phóng Palestine (PLO). Khi hô khẩu hiệu "Từ sông đến biển", họ không hiểu đó là kêu gọi diệt chủng người Do Thái.
Quốc gia non trẻ và 13 giải Nobel
Phải chăng Shoah đã phai mờ trong ký ức tập thể ? Thế giới có khuynh hướng lý tưởng hóa, giới trẻ không hề có khái niệm về cuộc sống trong một nước thiếu vắng dân chủ. Họ nghĩ rằng dân chủ và những quyền lợi đã thụ đắc là vĩnh viễn. Người ta quên rằng Liên Hiệp Quốc là một định chế với nhiều thành viên không dân chủ nhưng lại có quyền bỏ phiếu về tất cả mọi vấn đề. Lapid nhấn mạnh, nếu có một phương cách hòa bình nào đó để trừ khử Hamas thì tất nhiên Israel đã sử dụng, nhưng tiếc thay vẫn phải tiến vào Gaza. Tất cả những ai chỉ trích chiến dịch quân sự đều không đưa ra được một giải pháp nào, không chịu hiểu nhóm khủng bố dùng người Palestine làm bia đỡ đạn.
Cựu thủ tướng nhấn mạnh, Israel được xây dựng với tinh thần lạc quan, sau khi chịu đựng nạn diệt chủng thô bạo nhất lịch sử. Người ông của Yair Lapid chết trong trại tập trung quốc xã, người cha năm 1945 vẫn sống trong một ghetto. Chỉ ba năm sau, cha của Lapid được một chuyến tàu mang lá cờ của một quốc gia mới đưa đến vùng đất này, và đã bật khóc khi nghe quốc ca trỗi lên tuy không hiểu được lời.
Từ con số không, người Do Thái đã gầy dựng được một quốc gia đáng tự hào với quân đội hùng mạnh, một nền kinh tế công nghệ cao, nông nghiệp phát triển, 13 giải Nobel (bằng tất cả các nước Ả rập cộng lại). Trong những năm tháng tới, cũng với tinh thần lạc quan này, cần tái thiết lại Gaza cùng với cơ sở hạ tầng của cơ quan quyền lực Palestine, và theo hình thức nào thì sẽ còn bàn bạc.
Khả năng quân sự của Hamas đến đâu sau hưu chiến ?
Về quân sự, liệu Hamas có khả năng tiếp tục chiến đấu nếu chiến tranh lại bùng lên sau hưu chiến hay không ? Theo phân tích của Jerusalem Post được Courrier International dịch lại, Hamas chịu thiệt hại nặng nề kể từ ngày 07/10, nhưng vẫn luôn hiện diện trong thành phố Gaza.
Trước vụ khủng bố, Hamas có khoảng 30.000 quân. Nhiều tay súng đã chết hoặc bị bắt giữ ở bắc Gaza, các đơn vị đặc biệt như nhóm biệt kích trên biển đã bị tiêu diệt. Nhà báo Seth Frantzman dẫn một báo cáo ngày 13/11 cho biết, có 10 trong tổng số 24 tiểu đoàn của phe này đã suy yếu hẳn đi sau bảy tuần lễ bị oanh tạc và những trận đánh trên mặt đất. Một số đã bị xóa sổ như tiểu đoàn Shati hoạt động tại khu vực cùng tên ở tây bắc Gaza và xung quanh bệnh viện Al Shifa.
Phe Hồi giáo này hiện không có cách nào thay thế số chiến binh ở phía bắc Gaza, nhưng vẫn còn nhiều ngàn tay súng trong thành phố và ở phía nam. Tổ chức này có nguy cơ sụp đổ nếu sức ép lên các đơn vị quá lớn, và các chỉ huy tiếp tục bị trừ khử - một chiến lược mà Israel vẫn theo đuổi từ đầu cuộc chiến. Tuy nhiên Hamas vẫn sẽ tìm cách tổ chức lại và chiêu mộ thêm quân. Những nhóm khủng bố khác như tổ chức Nhà nước Hồi giáo (Daesh, IS) ở Mosul đã chiến đấu cho đến người cuối cùng, nhưng quân thánh chiến ở Tal Afar (đều thuộc Iraq) thì đầu hàng.
Những chiếc vòi bạch tuộc tài chánh của phe khủng bố
Trên phương diện tài chánh, The Economist nói về những chiếc vòi bạch tuộc của Hamas mà Israel không thể chặn nổi. Với những tổ chức rửa tiền, hầm mỏ và nhiều cơ sở kinh doanh khác, đế chế tài chánh hàng năm mang lại cho Hamas khoảng 1 tỉ đô la. Phần lớn thu nhập từ nước ngoài, ước tính khoảng 750 triệu đô la một năm, là nguồn tài chánh cho kho vũ khí, xăng dầu của nhóm khủng bố. Một phần trong số đó từ các nước "bạn bè", chủ yếu là Iran. Nhiệm vụ của những người phụ trách tài chánh của Hamas là lưu chuyển tiền mà không bị dính trừng phạt của Mỹ. Nhiều triệu đô la đổ vào túi Hamas thông qua thị trường tiền ảo, hệ thống các quầy đổi tiền cho du khách ở Istanbul.
Khoảng 500 triệu đô la hàng năm đến từ đầu tư vào các công ty đặt ở Trung Đông, do người của Hamas trực tiếp điều hành. Một trong số đó đã xây dựng Afra Mall, trung tâm thương mại đầu tiên ở Sudan, một công ty khác xây những tòa nhà chọc trời tại Các tiểu vương quốc Ả rập thống nhất. Tại Jordan, Hamas đã phải từ bỏ trung tâm tài chánh dưới áp lực của Mỹ, nhưng trải rộng ở nhiều nước khác. Đặc biệt Thổ Nhĩ Kỳ làm ngơ cho các ngân hàng giao dịch với phe này. Trước chiến dịch của Israel, các nước thân Palestine có thể dễ dãi hơn với Hamas. Và trong khi cư dân Gaza rơi vào bi kịch, những nhà tài chánh của phe Hồi giáo này vẫn có thể thảnh thơi thưởng thức món tôm hùm và ngắm cảnh eo biển Bosphore.
Chiến tranh và những kẻ đứng sau Hamas
Trả lời L’Express, nhà sử học chuyên nghiên cứu về các chế độ cộng sản Stéphane Courtois so sánh vụ khủng bố của Hamas hôm 07/10 là một "Saint-Barthélemy mới", tức vụ thảm sát hồi thế kỷ 16 ở Pháp. Triết gia kiêm nhà văn, nhà hoạt động nhân đạo Bernard-Henri Lévy giải thích với Le Point "Vì sao tôi bênh vực Israel".
Đó là vì Hamas cố tình gây ra cuộc chiến tranh này để lôi Israel vào. Vì phía sau Hamas, Houthi, Hezbollah là Iran - nhà tài trợ, Nga – quốc gia duy nhất đón tiếp nồng hậu các thủ lãnh Hamas sau vụ thảm sát, và một cách nào đó là Thổ Nhĩ Kỳ - đã "nguyền rủa" Israel là "Nhà nước khủng bố", cũng như thái độ đổi "ngậm máu phun người" của Trung Quốc. Ủng hộ Israel, vì đây không phải là chiến tranh bình thường nhằm giải phóng lãnh thổ, mà là một cuộc chiến tổng lực nhằm tiêu diệt dân tộc Do Thái. Cần nhắc lại, Dải Gaza từ 2005 lần đầu tiên trong lịch sử đã trở thành vùng đất không bị ai đô hộ.
Từng đưa tin về nhiều cuộc chiến khác nhau, ông Lévy cho biết đã quay những bộ phim tài liệu cho đài Arte, chẳng hạn về cuộc giải phóng Mosul, thủ phủ tổ chức Nhà nước Hồi giáo. Nhưng ông chưa bao giờ thấy một quân đội thận trọng như Israel sau thảm kịch, khi báo trước các vụ oanh kích, và có khi còn phải giúp thường dân di tản để không làm bia đỡ đạn cho Hamas. Ngay sau ngày 07/10, Bernard-Henri Lévy đã có mặt tại các kibbutz bị thảm sát, trao đổi với tất cả các bên, lắng nghe nhiều người ở Mỹ, ở Châu Âu ; không ai đưa ra được một phương pháp nào khác với những gì văn phòng chiến tranh ở Jerusalem đang làm. Cuối cùng, trừ khử Hamas cũng chính là điều kiện cần thiết giúp người Palestine xây dựng được một nền hòa bình với Israel.
Nguy cơ Trump "trở về mái nhà xưa"
Courrier International tuần này nói về "Di dân : Pháo đài Châu Âu". Xây tường, đóng cửa biên giới, đẩy sang một nước thứ ba… Còn bảy tháng nữa đến bầu cử Châu Âu, các nước trong Liên hiệp cứng rắn hơn trong chính sách nhập cư. L’Obs chạy tựa "Patrick Pouyané : Ông vua dầu lửa", phân tích làm thế nào ông chủ tập đoàn Total kìm hãm lại việc chuyển đổi năng lượng. The Economist cũng quan tâm đến vấn đề khí hậu, nhận định "Có một vài tiến bộ, nhưng cần nỗ lực nhiều hơn".
Hồ sơ của L’Express cảnh báo "Vì sao ông Trump có thể quay lại", được cho là với tâm lý trả đũa và cách tổ chức tốt hơn. Trong bài "Nguy rồi, Trump quay lại !", tuần báo nhận định còn một năm nữa đến bầu cử Mỹ, khả năng cựu tổng thống trở lại Nhà Trắng khiến không ít người lo ngại. Đó là cuộc bầu cử mà chẳng ai muốn, giữa một tổng thống vừa 81 tuổi (từ ngày 20/11) và người tiền nhiệm sắp 78 tuổi. Thường thì người Mỹ thích "come-back", nhưng lần này các võ sĩ đã thấm mệt khi lên võ đài. Trump là đối thủ duy nhất mà Biden có thể đánh bại, và ngược lại. Tất cả những ứng cử viên khác nhỏ tuổi hơn sẽ phải chờ đến lần sau.
Tại sáu "swingstate" - tiểu bang chao đảo - Donald Trump dẫn trước từ 4 đến 10 điểm ở năm bang, trong các cuộc thăm dò. Một dấu hiệu cảnh báo khác : 22% người Mỹ da đen muốn bầu cho Trump, trong khi năm 2020 chỉ có 8%, chứng tỏ lá bài Kamala Harris không ổn. Chuyên gia Laurence Nardon cho rằng sự thụt lùi của Biden là đáng ngạc nhiên vì chính sách kinh tế của ông có hiệu quả. Những rắc rối với tư pháp có tác dụng ngược, giúp Donald Trump càng được ủng hộ.
Về phía Ukraine, L’Express ghi nhận "Nỗi lo bị bỏ rơi", khi Kiev phải lệ thuộc vào vũ khí của Hoa Kỳ để chống lại quân xâm lược Nga. Nhưng giới tinh hoa Ukraine từ chối cách nhìn bi quan, cựu ngoại trưởng Pavlo Klimkin cho rằng sẽ thuyết phục được Trump. Chuyên gia Oleksandr Prism cũng hy vọng với doanh nhân Donald Trump, có thể chứng tỏ cuộc chiến mang lại lợi ích cho kỹ nghệ quốc phòng Mỹ và ông sẽ đổi ý. Tất nhiên cũng phải tìm kiếm những nguồn khác chứ không thể chỉ dựa vào một cá nhân, dù đó là tổng thống Mỹ.
Nga : Chuyện kinh dị về những kẻ sát nhân được thả
Trong khi đó tại Nga, những tên tội phạm từ chiến trường trở về khiến người dân hoảng sợ. Chẳng hạn một kẻ sát nhân ăn thịt người sắp sửa được tự do sau vài tháng chiến đấu ở Ukraine. Theo Le Figaro cuối tuần, câu chuyện về tội ác của Denis Gorine khiến người ta phải dựng tóc gáy : tên tội phạm 44 tuổi bị kết án 22 năm tù vì bốn vụ giết người, trong đó ít nhất một vụ hắn ta trữ các bộ phận cơ thể nạn nhân trong tủ lạnh để ăn dần. Denis Gorine nay được Vladimir Putin ân xá sau vài tháng trên mặt trận Ukraine, theo hợp đồng ký với Storm-Z, một công ty quân sự "tư nhân" do Bộ Quốc phòng lập ra từ tháng 4 theo mô hình Wagner. Bị thương nhẹ, tên này sắp xuất viện và được tự do, trước sự phẫn nộ của gia đình các nạn nhân.
Ít nhất 17 thủ phạm các vụ trọng án đã được ân xá tương tự. Tuần này thêm một đại sát thủ trở về sau sáu tháng phục vụ Storm-Z. Nikolai Ogolobiak bị lãnh án 20 năm tù năm 2010 vì những tội ác làm rung chuyển nước Nga thời đó. Cùng với năm thanh niên theo giáo phái quỷ Satan, tên sát hại bốn thiếu niên, phân thây và ăn thịt họ. Cha mẹ một trong các nạn nhân là Varvara Kuzmina cho biết họ vô cùng kinh hoàng. Trong số những tội phạm được thả, tỉ lệ tái phạm rất đáng kể, các kênh Telegram đã phản ánh khoảng 20 vụ.
Bắc Kinh cố tác động lên bầu cử tổng thống Đài Loan
Nhìn sang Châu Á, L’Express cho biết "Trung Quốc cố gắng tác động lên bầu cử ở Đài Loan như thế nào". Trước cuộc bầu cử tổng thống, nở rộ những chỉ trích đối với chính phủ và thông tin liên tục bị bóp méo trên các mạng xã hội, trong đó có TikTok. Tại đảo quốc 24 triệu dân, TikTok có 4,2 triệu người sử dụng. Nếu trước đây các fake news thường từ những doanh nhân hay chính khách có người thân ở Hoa lục, thì nay đi thẳng từ truyền hình và những người có ảnh hưởng ở Trung Quốc đến TikTok.
Những tuyên bố, sự kiện bị cắt xén, xuyên tạc đa số nhằm lung lạc tinh thần người Đài Loan, làm giảm sút lòng tin nơi đồng minh Mỹ, rằng Hoa Kỳ sẽ không bảo vệ nếu Trung Quốc tấn công. Tuy vậy một thăm dò năm 2022 cho biết chỉ có 9% người Đài Loan coi Trung Quốc là "đáng tin cậy". Hiện giờ ông Lại Thanh Đức (William Lai), ứng cử viên của đảng Dân Tiến dẫn đầu, nhưng khả năng liên kết giữa hai ứng cử viên đối lập và tốc độ gia tăng những tin tức sai lạc có thể làm thay đổi ván cờ.
Trung Quốc đầu độc phương Tây bằng tin giả và ma túy
Đối với phương Tây, Le Point giải thích "Trung Quốc đầu độc chúng ta ra sao". Giữa tháng 11, TikTok lan truyền mấy trăm video ca ngợi Usama bin Laden, kẻ chủ trương vụ tấn công nước Mỹ ngày 11/09/2001 làm 3.000 người thiệt mạng. Một tháng sau vụ thảm sát của Hamas ở Israel, nhiều người trẻ Mỹ cho biết vừa đọc "Thư gởi nước Mỹ" của trùm khủng bố này viết vào thời đó, nhằm biện bạch cho hành động của mình.
Lá thư nói gì ? Rằng đó là do các nhà lãnh đạo phương Tây đàn áp các dân tộc khác và nhất là người Palestine, với sự đồng lõa của Israel, "Việc thành lập Israel là tội ác, cần phải xóa bỏ". Qua lăng kính bài Do Thái, vụ thảm sát của Al Qaeda và Hamas là nhằm chống độc tài phương Tây. Hoàn toàn đổi trắng thay đen ! Nhưng mãi đến ngày 14/11, sau làn sóng phẫn nộ khi #LetterToAmerica đã có 14 triệu lượt xem trên mạng TikTok – sở hữu của công ty Trung Quốc ByteDance, mới chịu xóa nội dung.
Bắc Kinh không chỉ đầu độc giới trẻ phương Tây trong thế giới ảo, mà còn theo nghĩa đen. Hôm 15/11 khi gặp tổng thống Joe Biden, Tập Cận Bình cam kết chấm dứt nạn buôn lậu fentanyl, chất ma túy tổng hợp mỗi năm giết chết 74.000 người Mỹ, tức mỗi ngày 200 nạn nhân ! Điều tra của báo Đức Frankfurter Allgemeine Zeitung cho biết mạng lưới ngân hàng Trung Quốc còn đóng vai trò chủ chốt trong việc rửa tiền từ ma túy tại Châu Âu. Ngược lại ở Hoa lục, buôn bán ma túy bị đàn áp thẳng tay, mạng xã hội bị chế độ kiểm soát chặt chẽ. Phải chăng Bắc Kinh có chiến lược làm suy yếu phương Tây bằng cách nhắm vào lớp trẻ ? Tôn Tử từng khuyên : "Để né những kẻ mạnh, hãy đánh vào kẻ yếu".
Thụy My