Sắp đến bầu cử, Điện Kremlin cố dập tắt biểu tình ở Bashkortostan
Báo chí Pháp ngày 22/01/2024 tường thuật chi tiết những vụ biểu tình chưa từng thấy từ nhiều ngày qua tại Cộng hòa Bashkortostan, cách Moskva 1.000 kilomet, bất chấp cái lạnh âm 20 độ, để đòi trả tự do cho một nhà đấu tranh sinh thái.
Ảnh cắt từ video của kênh Telegram độc lập SOTA ngày 17/01/2024 cho thấy cảnh sát Nga đụng độ với người biểu tình ở Baymak, Bashkortostan. Hơn 1.000 người tiếp tục xuống đường, gây bối rối cho Điện Kremlin. AP
Kremlin rúng động vì biểu tình ở Bashkortostan
Tại Nga, Le Monde nhận thấy "ở Bashkortostan, Moskva cố gắng dập tắt một phong trào phản kháng hiếm hoi". Đối với La Croix, "Những cuộc biểu tình ở Bashkortostan gây bối rối cho thông điệp của Kremlin". Les Echos cũng cho rằng "Điện Kremlin chấn động vì biểu tình ở Bashkortostan".
Từ nhiều ngày qua, những cuộc xuống đường chưa từng thấy đã diễn ra tại Cộng hòa Bashkortostan, cách Moskva 1.000 kilomet, nơi có cộng đồng người Hồi giáo nói tiếng Thổ, bất chấp cái lạnh âm 20 độ. Hôm 19/01, hàng ngàn người diễu qua những đường phố Ufa, thủ đô nước cộng hòa thuộc Liên bang Nga, để đòi trả tự do cho nhà đấu tranh sinh thái Fail Alsynov, 37 tuổi, vừa bị kết án bốn năm tù vì tội "kích động hận thù sắc tộc". Tại quảng trường Salavat Yulaiev, họ nhảy múa và hát những bài ca bằng tiếng Bashkir. Nhiều người bị cảnh sát bắt đi, hình ảnh cuộc biểu tình được trang web độc lập Sota Vision đăng tải, nhưng báo chí, truyền hình nhà nước hoàn toàn lờ đi.
Trước đó, trong hai ngày 15 và 17/01 gần 5.000 người tập họp ở thành phố Baymak chỉ có 17.000 dân ở miền nam, nơi mà nhà hoạt động rất được người dân tôn trọng bị xử kín. Radio Svoboda (Đài phát thanh Tự Do) phát lời tuyên bố của Alsynov trước khi ra tòa "Sống làm gì nếu không có tự do ngôn luận ?". Sau khi tòa tuyên án, những vụ đụng độ xảy ra. Đám đông ném những tảng tuyết và tất cả những gì có được vào lực lượng chống bạo động, 9 người biểu tình bị bắt nhốt. Internet bị chặn để dân không thể kêu gọi nhau xuống đường.
Năm 2020, dân Bashkortostan đã phản đối một dự án khai thác mỏ trên núi Kushtau, được cư dân cho là ngọn núi thiêng. Công ty khai thác là Bashkir Soda Company có liên quan đến hai tỉ phú Boris và Arkadi Rotenberg, bạn thời thơ ấu của Vladimir Putin. Tháng 4/2023, Fail Alsynov tham gia các cuộc biểu tình lớn chống khai thác mỏ vàng ở Baymak, những lời tố cáo "vi phạm nhân phẩm" lao động nhập cư Trung Á khiến lần này ông phải vào tù.
Trước đó, ông cáo buộc lệnh động viên của Putin là "diệt chủng dân tộc Bachkir". Le Monde cho biết thêm, Bashkortostan tuy giàu tài nguyên nhưng là một trong những vùng đất nghèo nhất Liên bang Nga. Thế nên nước cộng hòa này là nguồn cung cấp lính sang Ukraine, với tiền lương có khi lên đến 300.000 rúp (3.116 euro) trong khi lương tối thiểu được ấn định là 16.242 rúp (169 euro).
Nga : Không được tranh cử, ứng cử viên đối lập trở nên nổi tiếng
Về cuộc bầu cử tổng thống Nga, Les Echos chú ý đến "Sự thăng tiến vùn vụt của Yekaterina Duntsova". Nhà báo độc lập này chỉ trong vài tuần đã giành được sự mến mộ nơi những người Nga chống Kremlin. Sau khi bị bác đơn ứng cử, bà đã lập ra một đảng mới.
Chỉ mới cách đây bốn tháng, Duntsova không được ai biết đến. Cây bút độc lập vốn là một bà mẹ đơn thân với ba đứa con ở Rjev, một thành phố nhỏ chỉ có 60.000 dân. Phản đối "chiến dịch quân sự đặc biệt", bà có được sự ủng hộ từ Kaliningrad đến Vladivostok và những người Nga lưu vong. Kênh Telegram của Duntsova chỉ trong vài tháng từ vài chục người theo dõi đã tăng vọt lên trên 300.000. Bị chận bước lần này, nhưng bà không sợ hãi và hy vọng vào kỳ bầu cử tổng thống năm 2030, lúc đó bà mới 46 tuổi còn Vladimir Putin 77 tuổi có thể vẫn ra tranh cử, 30 năm sau khi lên nắm quyền.
Litva : Nếu Putin thắng, tất cả đều bị đe dọa
Về cuộc chiến tranh ở Ukraine, ngoại trưởng Litva, ông Gabrielius Landsbergis khi trả lời Les Echos đã nhấn mạnh "Nếu Putin thắng cuộc chiến này, tất cả chúng ta đều bị đe dọa". Ông Landsbergis cho rằng thay vì "ủng hộ Ukraine lâu dài cho đến khi nào còn cần thiết", Châu Âu nên thay bằng câu "cho đến khi chiến thắng", và tập trung mọi nguồn lực cho mục đích này. Trước việc một số nhà lãnh đạo tỏ ra thối chí, ngoại trưởng Litva nhận thấy những trao đổi gần đây về hậu quả thất bại của Ukraine, lại là thuốc giải độc cho tâm trạng mệt mỏi. Bởi vì nên trắng ra trắng, đen ra đen. Nếu Putin chiến thắng, đến lượt các nước xung quanh sẽ là nạn nhân.
Về việc Nga vẫn mua được linh kiện chế tạo vũ khí dù bị cấm vận nhờ đi vòng, Litva đã đơn phương hành động bằng cách buộc các công ty xuất khẩu phải cam kết hàng của mình đến đúng nơi đúng chỗ. Tại Bruxelles hôm nay, ông sẽ đề nghị trừng phạt những nước tham gia giúp Nga lách cấm vận. Đối với người dân Litva, Châu Âu có khả năng giúp Ukraine nhiều hơn nhưng lại không làm, và như vậy không răn đe được Putin. Về số viện trợ 50 tỉ euro cho Kiev bị Viktor Orban ngăn chặn, ngoại trưởng Litva nhận định các thành viên vẫn có thể cam kết mà không cần Hungary : một liên minh 26 nước dựa trên các giá trị Châu Âu.
Phong trào phản kháng của nông dân Châu Âu
Báo chí Pháp hôm nay đồng loạt dành trang nhất cho giới nông dân. Le Figaro đưa tít "Nông dân : Cơn giận tăng cao ở Pháp cũng như Châu Âu", tương tự với Le Monde "Sự phẫn nộ của nông dân Châu Âu". Les Echos và La Croix không hẹn mà nên, có cùng tít trang nhất "Nhà nông : Những nguyên nhân của cơn giận". Libération chạy tựa lớn "Nông dân : Sục sôi phẫn nộ".
Libération tóm tắt : Sau khi làm tê liệt nước Đức, phong tỏa biên giới Ba Lan, gây rối loạn việc nhập khẩu ở Romania và đảo lộn chính trị ở Hà Lan, đến lượt nông dân Pháp bày tỏ sự thất vọng. Đã bốn ngày qua họ chận xa lộ A64 gần Toulouse. Chính phủ đành dời lại dự luật định hướng nông nghiệp, nhưng những vấn đề căn bản về ngành này ở Châu Âu không phải là mới mẻ, và cũng không thể được giải quyết trong ngày một ngày hai.
Nhà nông Pháp một cổ nhiều tròng
Riêng tại Pháp, tình trạng của nông dân đã được biết đến từ đầu thập niên 70. Cứ hai người bắt đầu tham gia thị trường lao động trong ngành nông nghiệp thì chỉ có một người trụ lại, và với nữ giới thì tỉ lệ ra đi là 2/3. Từ khi bắt đầu nghiên cứu về nạn tự sát cách đây hơn mười năm, người ta nhận thấy tỉ lệ nông dân tự tử cao hơn hẳn so với những nghề nghiệp khác, lên đến 150 nạn nhân một năm. Thêm vào đó, những tháng gần đây họ lại chịu nhiều áp lực, trợ cấp của Châu Âu giảm xuống, và nay đến việc áp dụng các chỉ tiêu sinh thái mới theo hiệp ước Green Deal (Thỏa thuận Xanh) của Liên Hiệp Châu Âu, mà các chính phủ không chuẩn bị đầy đủ.
Les Echos nêu ra những lý do khiến nông dân phải xuống đường, trong khi chỉ còn một tháng nữa là đến Hội chợ Nông nghiệp - thường thu hút rất đông khách tham quan. Trước hết là họ sợ thu nhập giảm vì các hệ thống phân phối làm áp lực để giảm giá. Kế đến, kiểm dịch thực vật ở Pháp gắt gao nhất so với các nước Châu Âu khác, một số sản phẩm bị cấm dùng trong khi không có giải pháp thay thế, khiến người trồng anh đào, củ cải đường, ngũ cốc thiệt hại. Việc dùng nước cũng bị hạn chế, các nhà chăn nuôi gia cầm và bò phải đối phó với một số đợt dịch, thế hệ trẻ ít uống vang đỏ hơn… Bị than phiền nhiều nhất là thủ tục hành chánh ngày càng nặng nề
Chương trình tranh cử của ông Emmanuel Macron năm 2017 đề ra việc tăng cường khả năng thương lượng, lập một hệ thống chi trả cho môi trường khoảng 200.000 euro một năm và xem xét lại tất cả những tiêu chí vô ích trong năm năm tới. Tuy nhiên đến nay, không có gì là khả quan. Le Figaro nêu ra điều phi lý là Trung Quốc, Hoa Kỳ, Nam Mỹ… tha hồ xuất sang các sản phẩm giá rẻ mà nông dân Châu Âu không còn quyền sản xuất, có khi được xử lý bằng những chất mà Châu Âu đã cấm dùng từ hai chục năm trước. La Croix cho rằng về phía người tiêu thụ cũng nên chấp nhận trả đúng cái giá của nông sản.
Israel : Mâu thuẫn nội bộ bị phơi bày trên truyền hình
Tại Trung Đông, các báo đều chú ý đến sự rạn nứt nội bộ ở Israel đã được công khai. Một sự kiện hiếm hoi đã diễn ra trên đài truyền hình nhiều người xem nhất, trong chương trình nổi tiếng Uvda. Tối thứ Năm, tướng Gadi Eisenkot, thành viên của nội các chiến tranh và là đảng viên cánh trung, đã lên tiếng chỉ trích chính sách của thủ tướng Benjamin Netanyahu. Ông nói rằng mục đích cuộc chiến ở Gaza không đạt được, và chính phủ đã không nói sự thực.
Những bình luận này bị một số chỉ trích, nhưng tướng Eisenkot là một nhân vật khó thể đụng chạm : con trai và cháu trai ông đã hy sinh ở Gaza. Là cựu tổng tham mưu trưởng, ông hiểu hơn ai hết về thực tế chiến trường. Và khi Eisenkot hàm ý cần tổ chức bầu cử "trong những tháng tới", rõ ràng là đối lập không muốn chờ đợt đến khi kết thúc cuộc chiến sẽ còn lâu dài này để hất cẳng ông Netanyahu. Thân nhân các con tin cũng gây sức ép : Cuối tuần qua hàng ngàn người Israel đã biểu tình đòi hỏi thủ tướng phải ra đi.
Hồng Hải : Houthi sẽ còn hoành hành đến đâu ?
Cũng liên quan đến Trung Cận Đông, Le Monde nói về "Sự nguy hiểm của phe Houthi". Phiến quân Yemen liên tục tấn công trên trục thương mại chiến lược Hồng Hải, với danh nghĩa ủng hộ người Palestine. La Croix nhận định "Những vụ tấn công ở Hồng Hải làm rung chuyển kinh tế thế giới", vốn đã bị ảnh hưởng vì đại dịch và chiến tranh ở Ukraine. Liệu sẽ còn đi đến đâu ?
Trước sự ngang nhiên vi phạm luật pháp quốc tế của phe này, đợt trả đũa đầu tiên của Mỹ với sự yểm trợ của Anh đã không đạt được kết quả răn đe mong muốn. Việc Mỹ lại ghi tên phe này vào danh sách các tổ chức khủng bố cũng chưa mang lại tác dụng. Từ 2016, vùng biển này đã là nơi xung đột giữa phiến quân Houthi được Iran hà hơi tiếp sức, với Saudi Arabia rồi Israel, và bây giờ là Hoa Kỳ.
Cụ thể ngày 12/01, Mỹ và Anh đã dùng hỏa tiễn và chiến đấu cơ tấn công vào khoảng 15 địa điểm tại Yemen của Houthi. Theo phó đô đốc Pascal Ausseur của Quỹ Nghiên cứu Chiến lược Địa Trung Hải (FMES), đây chỉ mới là tín hiệu cảnh cáo phiến quân. Pháp, Ý, Tây Ban Nha là ba nước có hải quân hùng mạnh lại từ chối tham gia liên minh của Mỹ nhưng không nói rõ lý do, có lẽ do không muốn tỏ ra quá thân thiết với Israel.
Giá vận chuyển tăng nhưng giá dầu giảm
Chuyên gia Jonathan Piron ở Bruxelles cho rằng Houthi vốn được Iran cung cấp tin tình báo và hỏa tiễn chống hạm, luôn tỏ ra trung thành với ông chủ. Trong khi Tehran có lợi khi gây bất ổn ở Trung Đông, và làm Mỹ cùng với Israel yếu đi. Tuy nhiên Iran không muốn lao vào một cuộc chiến tổng lực mà chắc chắn mình sẽ thua. "Khi một nhóm tay sai làm ngơ trước những tín hiệu, Iran dằn mặt bằng cách cúp viện trợ hay ủng hộ một địch thủ. Nhưng hiện nay không phải như vậy".
Để bảo vệ các tàu, thủy thủ và hàng hóa, đa số công ty hàng hải tránh kênh Suez, đi vòng sang Châu Phi, mất thêm từ 10 đến 20 ngày. Đường đi qua mũi Hảo Vọng tốn thêm nhiều nhiên liệu, nhất là phải tăng vận tốc để rút ngắn bớt thời gian bị mất. Những chuyến tàu hiếm hoi vẫn tiếp tục đi qua Hồng Hải phải chịu chi phí tăng cao. Từ đầu tháng 12, giá vận chuyển một container 40 feet từ Châu Á sang Châu Âu trước đây 850 đô la bỗng tăng đến 2.800 đô la.
Tuần trước hãng Tesla và Volvo phải ngưng sản xuất tại một số nhà máy Châu Âu, còn Stellantis đưa một số linh kiện quan trọng sang bằng đường hàng không. Giá vận chuyển tăng sẽ làm giá hàng hóa tăng lên, khiến Ngân hàng Trung ương Châu Âu chưa thể giảm lãi suất chỉ đạo. Về hậu quả đối với nhiên liệu, dù 10% lượng dầu lửa trao đổi đi qua Hồng Hải, nhưng các vụ tấn công của Houthi chẳng những không làm giá dầu tăng mà còn giảm xuống đôi chút. Đó là vì nhu cầu giảm do kinh tế thế giới chậm lại, trong khi lượng cung dồi dào.
Thái Lan : 50 năm tù vì tội "khi quân"
Tại Đông Nam Á, La Croix cho biết "Ở Thái Lan, tội khi quân vẫn được áp dụng mặc cho nỗi khao khát cải cách". Chiến thắng năm ngoái của đảng cấp tiến Move Forward (MFP) không thay đổi được gì. Hôm 18/01, tòa án Chiang Rai đã kết án Mongkol Thirakot 50 năm tù vì "khi quân" - một bản án lịch sử. Nhà đấu tranh dân chủ 30 tuổi đã làm gì ? Anh đã đăng lên Facebook 27 "post" bị cho là chống lại hoàng gia.
Tại Thái Lan, điều 112 luật hình sự bảo vệ những người trong hoàng tộc, mỗi vi phạm bị phạt từ 3 đến 15 năm tù giam, thế nên mới có bản án kỷ lục trên. Đảng MFP dù được giới trẻ ủng hộ đông đảo vẫn bị chận đường, đảng dân túy Pheu Thai (PT) phải liên minh với địch thủ cũ là các đảng thân tập đoàn quân sự. Từ năm 2020, đã có 262 nhà đấu tranh bị kết án vì điều luật khắc nghiệt trên. Ngay cả đảng MFP nay cũng không dám lên tiếng. Đảng này đang bị đe dọa : Tòa Bảo Hiến vào cuối tháng sẽ quyết định về việc giải thể.
Thụy My