Đường dẫn đến chấm dứt chiến tranh còn dài và bất định
Anh Vũ, RFI, 17/06/2024
Hội nghị vì hòa bình tại Ukraine tổ chức tại Thụy Sĩ đã khép lại sau hai ngày thảo luận, với sự tham dự của hơn 90 lãnh đạo các nước và tổ chức quốc tế. Kiev đã mở rộng phạm vi sự ủng hộ, nhưng các nước phương Nam giữ thái độ dè dặt. Một lộ trình hòa bình cho Ukraine còn nhiều bất định.
Tổng thống Volodymyr Zelensky trong phiên họp toàn thể tại Hội nghị vì hòa bình cho Ukraine, Thụy Sĩ, ngày 16/06/2024. AFP - Urs Flueeler
Nước chủ nhà Thụy Sĩ ngày từ đầu đã đề ra mục tiêu chính cho hội nghị là nhằm phác thảo một lộ trình định hướng cho các cuộc đàm phán hòa bình cho Ukraine trong tương lai. Tuy nhiên, vắng mặt đại diện Nga và Trung Quốc trên các bàn thảo luận, con đường đi đến chấm dứt chiến tranh cho Ukraine có vẻ mơ hồ và xa vời.
Sau 2 ngày làm việc, 84 quốc gia đã ký thông cáo cuối cùng của hội nghị vì hòa bình ở Ukraine. Nội dung chủ chốt của văn kiện là tái khẳng định sự ủng hộ đối với "toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine", phản đối "việc quân sự hóa an ninh lương thực" và kêu gọi "hồi hương trẻ em Ukraine bị cưỡng bức đưa sang Nga". Ấn Độ, Indonesia, Mexico, Saudi Arabia và Nam Phi đều từ chối ký thông cáo, mặc dù một số vấn đề gai góc đã được lược bớt trong văn kiện.
Tuy nhiên, hội nghị đã mang lại cho Kiev cơ hội đề cao sự hỗ trợ cần thiết của các đồng minh phương Tây để Ukraine có thêm sinh khí tiếp tục chiến đấu với kẻ thù lớn hơn nhiều. Thụy Sĩ, nhà tổ chức hội nghị này có tham vọng quy tụ càng nhiều quốc gia càng tốt, tham gia phác thảo một lộ trình hướng tới hòa bình làm tiền để để Nga có thể chấp nhận đàm phán.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky có thể hài lòng về số lượng quan khách tới dự hội nghị. Với ông, mục tiêu của hội nghị tại Thụy Sĩ trên hết là chứng tỏ các đồng minh luôn sát cánh với Ukraine, dù vào thời điểm mà những tin xấu đang chồng chất ở phía trước. Hơn nữa, không chỉ có các nước phương Tây, sự nghiệp chính nghĩa của Ukraine đang được sự ủng hộ rộng rãi trên khắp thế giới.
Tinh thần của người dân Ukraine đang suy sụp sau hơn hai năm chiến tranh. Bất kỳ sự hỗ trợ nào, dù mang tính biểu tượng hay thậm chí một sự ủng hộ tinh thần, đều sẽ được hoan nghênh.
Trong bài phát biểu hôm Chủ nhật 16/06, tổng thống Volodymyr Zelensky đã giải thích rằng ông muốn tập hợp càng nhiều quốc gia càng tốt, theo một số nguyên tắc mà "một khi được đưa ra bàn và được tất cả mọi người chấp nhận, sẽ được truyền đạt tới các đại diện của Nga để chúng ta có thể chấm dứt chiến tranh".
Trong khi đó, chính Kiev đã không muốn mời Moskva nga dự hội nghị. Kremlin ngay từ đầu đã khẳng định Thụy Sĩ, tổ chức sự kiện, không trung lập và nhạo báng hội nghị "vô bổ", "tốn thời gian". Trung Quốc từ chối tham gia vì lý do Nga vắng mặt.
Theo ghi nhận của Reuters, vì không có một con đường rõ ràng nào mở ra cho một tiến trình hòa bình, nên hội nghị mới tập trung vào các vấn đề ngoài lề của cuộc chiến như an ninh hạt nhân, an toàn lương thực vì Ukraine là nước xuất khẩu ngũ cốc lớn của thế giới... Nhưng hội nghị đã bỏ qua nhiều câu hỏi khó như : giải pháp hậu chiến cho Ukraine sẽ ra sao ? Liệu Ukraine có thể gia nhập NATO trong tương lai ? Hay việc rút quân của hai bên sẽ thế nào trong trường hợp có thỏa thuận.
Hôm thứ Sáu, trước ngày khai mạc hội nghị, Moskva ngang nhiên đưa ra điều kiện trên thế của kẻ mạnh. Vladimir Putin cho biết sẵn sàng thương lượng, nếu Kiev chấp nhận từ bỏ đòi hỏi chủ quyền bốn vùng miền Đông mà ông đã ký sắc lệnh sáp nhập vào Liên bang Nga gồm Donetsk, Luhansk, Kherson và Zaporijjia. Như vậy, cộng với bán đảo Crimea thì Ukraine sẽ phải mất 25% lãnh thổ. Hơn nữa, Moskva yêu cầu Kiev từ bỏ toàn bộ dự định gia nhập NATO. Những điều kiện này tất nhiên là không thể chấp nhận được. Ngay lập tức tổng thống Zelensky và các lãnh đạo phương Tây coi đề nghị của Nga là một tối hậu thư đòi Ukraine đầu hàng.
Ngoại trưởng Ukraine, Dmytro Kuleba, sau đó cho biết, "tất nhiên, chúng tôi hoàn toàn hiểu rằng sẽ đến lúc cần phải nói chuyện với Nga, tuy nhiên, quan điểm của chúng tôi rất rõ ràng : chúng tôi sẽ không cho phép Nga nói ra ngôn ngữ của tối hậu thư như hiện nay".
Nếu coi hội nghị vì hòa bình cho Ukraine tại Thụy Sĩ là phác thảo cho một lộ trình đi tới một cuộc đàm phán với Nga, nhưng dường như cái đích đến còn ở rất xa.
Anh Vũ
***************************
Thượng đỉnh Hòa bình Ukraine : Vì sao Việt Nam được mời nhưng không tham dự ?
BBC, 17/06/2024
Dù được mời tới Thượng đỉnh Hòa bình Ukraine tại Thụy Sĩ, Việt Nam đã không tới tham dự.
Cố vấn chính trị, Phó Đại sứ Ukraine tại Việt Nam, bà Nataliya Zhynkina, cho BBC News tiếng Việt biết thông tin trên hôm 17/6.
Hình ảnh một số lãnh đạo quốc gia tham dự Thượng đình Hòa bình Ukraine tại Thụy Sỹ (15-16/6/2024)
Trước thượng đỉnh nói trên, một số nhà quan sát từng đưa ra nhận định về khả năng Việt Nam tham dự thượng đỉnh nói trên.
Trong bài viết đăng tải trên chuyên trang Fulcrum hôm 6/6, Tiến sĩ Ian Storey, học giả của Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS – Yusof Ishak Institute) tại Singapore từng viết rằng Việt Nam, Myanmar, và Lào là ba quốc gia trong ASEAN có thể không tham dự.
Ông phân tích :
"Cả Việt Nam và Lào đều từng bỏ phiếu trắng tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc trong các nghị quyết lên án việc Nga xâm lược Ukraine.
"Việc tham dự thượng đỉnh sẽ bị Moscow xem là hành động không thân thiện".
Thượng đỉnh Hòa bình Ukraine vừa diễn ra vào hai ngày 15-16/6 tại khu nghỉ dưỡng Bürgenstock của Thụy Sĩ.
Hôm 6/6, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Phạm Thu Hằng nói rằng Việt Nam "hoan nghênh và sẵn sàng tham gia các nỗ lực trung gian hoà giải quốc tế, nhằm tìm kiếm giải pháp hòa bình, bền vững cho xung đột Nga – Ukraine, phù hợp với luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên Hiệp Quốc"..
Tuy nhiên, Việt Nam không có tên trong hơn 90 quốc gia tham dự Thượng đỉnh Hòa bình Ukraine.
Tổng cộng, Ukraine đã gửi thư mời tham gia thượng đỉnh đến khoảng 160 quốc gia và tổ chức.
Việt Nam cho đến nay luôn khẳng định "là bạn, là đối tác tin cậy của Liên bang Nga", luôn nhắc tới sự giúp đỡ to lớn của Liên Xô trước đây cũng như Nga ngày nay.
Hôm 17/6, Reuters dẫn lời nhiều quan chức cho biết Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ thăm Hà Nội vào tuần này và nhấn mạnh lòng "trung thành" của Việt Nam đối với Nga.
Chuyến thăm dự kiến của Putin cũng vấp phải chỉ trích từ Mỹ.
Theo các quan chức, ông Putin dự kiến sẽ gặp Chủ tịch nước Tô Lâm và các nhà lãnh đạo khác trong chuyến thăm kéo dài hai ngày vào 19-20/6.
Trung Quốc kêu gọi Nga và Ukraine hòa đàm
Trong một diễn biến khác, dù từ chối tham dự Thượng đỉnh Hòa bình Ukraine tại Thụy Sĩ, Trung Quốc đã kêu gọi Nga và Ukraine hòa đàm càng sớm càng tốt.
"Trung Quốc kêu gọi các bên có liên quan tới cuộc xung đột thể hiện thiện chí chính trị, ngồi lại với nhau và bắt đầu các cuộc hòa đàm sớm nhất có thể để đạt được thỏa thuận ngừng bắn và chấm dứt các hoạt động quân sự", ông Geng Shuang, Phó Đại diện thường trú của Trung Quốc tại Liên Hiệp Quốc, phát biểu tại Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc hôm thứ Sáu 14/6.
Việc Trung Quốc không tham gia thượng đỉnh lần này đã làm dấy lên những nghi vấn về tính trung lập của Bắc Kinh trong cuộc chiến ở Ukraine.
Ngày 15/6, ông Jake Sullivan, Cố vấn An ninh Quốc gia của Nhà Trắng, nói bên lề Thượng đỉnh Hòa bình tại Thụy Sỹ rằng việc Trung Quốc vắng mặt có thể là do chịu áp lực từ Nga và hành động này nhất quán với việc Trung Quốc "hỗ trợ Nga vận hành cỗ máy chiến tranh".
"Tôi cho rằng họ không ở đây vì [Vladimir] Putin đã yêu cầu họ không đến, và họ tuân theo yêu cầu của Putin", ông Sullivan nói với các phóng viên tại khu nghỉ dưỡng của Thụy Sĩ. "Trung Quốc đã khẳng định rằng họ ủng hộ hòa bình ở Ukraine. Một cách tốt để chứng tỏ điều đó đã là đến đây".
Cũng vào ngày 15/6, trong buổi họp báo của Liên Hiệp Quốc về việc cung cấp vũ khí cho Ukraine, ông Geng Shuang đã bảo vệ "tính khách quan và trung lập" của Trung Quốc, theo South China Morning Post (SCMP).
Ông cũng cáo buộc Mỹ "tuyên truyền sự dối trá rằng Trung Quốc đã hỗ trợ nỗ lực chiến tranh của Nga".
Trả lời báo chí vào cùng ngày 15/6, ông Igor Zhovkva, Phó Chánh văn phòng Tổng thống Ukraine, nói rằng thượng đỉnh lần này "nhằm tập hợp các quốc gia sẵn sàng hành động để mang lại hòa bình cho Ukraine".
Theo ông Zhovkva, người Ukraine muốn sự tham gia của các quốc gia vẫn đang duy trì quan hệ với Nga.
Họ cho rằng đó là những quốc gia có thể tác động tới Moscow trong việc đưa ra đề xuất hòa bình với Ukraine.
Tham gia thượng đình lần này có cả những quốc gia không phải đối tác thân thiết của Ukraine, bao gồm Saudi Arabia và Kenya.
Ngoại trưởng Saudi Arabia từng cảnh báo rằng Ukraine sẽ phải thỏa hiệp, Kenya từng lên tiếng phản đối các biện pháp trừng phạt mới đây đối với Nga.
‘Sẽ tổ chức hòa đàm ngay hôm sau nếu Nga rút quân’
Ngày 16/6, trong khuôn khổ Thượng đỉnh Hòa bình Ukraine, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã nói rằng Kyiv sẽ tổ chức hòa đàm với Moscow ngay hôm sau nếu Nga rút quân ra khỏi lãnh thổ của Ukraine.
Cũng tại đây, ông Zelensky đã phát biểu rằng Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ không chủ động chấm dứt cuộc chiến và phải bị ngăn chặn "bằng mọi giá", bao gồm cả các biện pháp quân sự và ngoại giao.
Ông Zelensky từng nói rằng Ukraine muốn "thử giải quyết bằng ngoại giao" và chứng minh rằng "những nỗ lực chung" có thể giúp chấm dứt chiến tranh.
Theo bài viết ngày 16/6 trên Politico, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã tuyên bố Ukraine sẽ không trực tiếp đàm phán với Nga, mà đang nỗ lực xây dựng một liên minh các bên trung gian để giúp chấm dứt chiến tranh ở Ukraine.
Ông cũng nói thêm rằng lý do Nga không được mời vì nếu "Nga quan tâm đến hòa bình thì đã không có chiến tranh".
Trước đó, ngày 14/6, ông Putin đã ra điều kiện ngừng bắn nếu Ukraine rút binh sĩ khỏi bốn vùng mà Moscow sáp nhập hồi năm 2022, là Donetsk, Luhansk, Kherson và Zaporizhzhia.
Ukraine chưa bao giờ công nhận việc sáp nhập này.
Tại Thượng đỉnh Hòa bình Ukraine, nhiều quốc gia đã phản đối đề xuất nói trên của ông Putin.
Thủ tướng Italy Giorgia Meloni gọi kế hoạch của Tổng thống Nga là "tuyên truyền", ngụ ý rằng Nga đang đề xuất rằng Ukraine "phải rút lui khỏi Ukraine".
Thủ tướng Đức Olaf Scholz cũng bác bỏ và gọi cho rằng đề xuất này thể hiện một "sự hòa bình độc tài".
Thủ tướng Anh Rishi Sunak chỉ trích ông Putin "thêu dệt dối trá về việc ông ta sẵn sàng đàm phán".
Ông nói thêm rằng các quốc gia đang cung cấp vũ khí cho Nga "đang ở sai phía của lịch sử".
Chánh văn phòng Tổng thống Ukraine, ông Andriy Yermak, nói với BBC rằng Ukraine sẽ "không khoan nhượng về độc lập, chủ quyền và sự toàn vẹn lãnh thổ".
Kết thúc thượng đỉnh, gần 80 quốc gia thể hiện cam kết đối với sự toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine.
Văn bản chung của thượng đỉnh ủng hộ việc Ukraine khôi phục quyền kiểm soát đối với nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia hiện đang bị Nga chiếm đóng, cùng với việc trao đổi tất cả tù nhân và trả lại trẻ em bị Nga bắt cóc.
Văn bản này cũng gọi cuộc xâm lược của Nga là "chiến tranh", một cụm từ mà Moscow luôn phản đối.
Những vấn đề gây tranh cãi nhất, như tình trạng các khu vực mà Nga đang chiếm đóng, sẽ được giải quyết sau.
Trả lời báo giới sau cuộc họp, ông Zelensky cảm ơn các nhà lãnh đạo thế giới đã tham dự, cho biết ông rất biết ơn rằng những quốc gia này đã thể hiện sự độc lập và đến tham dự thượng đỉnh dù phải chịu áp lực từ Nga.
"Cuộc họp thượng đỉnh này cho thấy sự hỗ trợ từ quốc tế [đối với Ukraine] không hề suy yếu", ông nói, nhấn mạnh rằng các quốc gia trước đây không tham gia vào nỗ lực ngoại giao hiện đã tham gia vào quá trình này.
Trước đó, trong cuộc họp hôm 13/6, khối G7 đã nhất trí soạn một dự thảo cho Ukraine vay 50 tỷ USD.
Khoản này được trích từ tiền lãi của khoản 300 tỷ USD của Nga bị phong tỏa ở nước ngoài.
Ngoài ra, Kyiv đã kí với Washington một thỏa thuận an ninh song phương 10 năm để tăng cường khả năng phòng thủ của Ukraine.
Theo đó, Mỹ sẽ cung cấp thiết bị quân sự, đào tạo nhân lực, chia sẻ tình báo, hỗ trợ công nghiệp quốc phòng… cho Ukraine.
Nhật Bản cũng đã cam kết cung cấp 4,5 tỷ USD cho Ukraine trong năm nay.
Nguồn : BBC, 17/06/2024
*****************************
Điện Kremlin chỉ trích kết quả hội nghị về Ukraine mà không có Nga
Reuters, VOA, 17/06/2024
Nga hôm thứ Hai nói hội nghị do Thụy Sĩ tổ chức về cuộc chiến Ukraine đã mang lại kết quả không đáng kể và cho thấy sự vô ích của việc tổ chức các cuộc đàm phán mà không có Moscow.
Người phát ngôn Điện Kremlin - Dmitry Peskov.
Bình luận của Điện Kremlin là về hội nghị thượng đỉnh hồi cuối tuần, nơi các cường quốc phương Tây và đồng minh lên án việc Nga xâm lược Ukraine nhưng không thuyết phục được các quốc gia lớn không liên kết tham gia vào tuyên bố cuối cùng của họ.
Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nói kết quả của cuộc họp mà Nga không được mời tham dự là "gần như bằng 0".
Trong cuộc họp báo thường nhật với các phóng viên, ông Peskov được hỏi liệu việc các nước như Hungary, Serbia và Thổ Nhĩ Kỳ tham gia cuộc họp và ký tuyên bố có làm hỏng mối quan hệ của Nga với họ hay không.
"Không, nó sẽ không làm hỏng. Tất nhiên, chúng tôi sẽ xem xét quan điểm mà các quốc gia này đã đưa ra. Điều này rất quan trọng đối với chúng tôi và chúng tôi sẽ tiếp tục giải thích lý do của mình cho họ", ông Peskov nói.
"Nhiều nước trong số họ, và đây là quan điểm chung về sự kiện này, đã xác nhận họ ý thức về việc không có triển vọng cho bất kỳ cuộc thảo luận nghiêm túc, thực chất nào mà không có sự hiện diện của đất nước chúng tôi... Nếu chúng ta nói về hiệu quả tổng thể của cuộc họp này, nó gần như bằng không".
Tổng thống Vladimir Putin tuần trước nói Nga sẵn sàng chấm dứt chiến tranh, nhưng ông đặt ra các điều kiện cho Ukraine là từ bỏ tham vọng vào NATO và rút quân khỏi 4 khu vực mà Nga tuyên bố chủ quyền, điều mà Kyiv bác bỏ vì coi đó tương đương với đầu hàng.
"Tất nhiên, chúng tôi… hiểu rất rõ rằng sẽ đến lúc cần phải nói chuyện với Nga", Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba nói. "Tuy nhiên, quan điểm của chúng tôi rất rõ ràng : Chúng tôi sẽ không cho phép Nga nói theo ngôn ngữ tối hậu thư như nước này đang nói hiện nay".
Ông Peskov nói rằng điều mà ông gọi là sáng kiến hòa bình của ông Putin vẫn nằm trong chương trình nghị sự và tái khẳng định quan điểm của Moscow rằng Nga sẵn sàng đối thoại.
Hãng thông tấn nhà nước TASS dẫn lời Giám đốc tình báo nước ngoài Nga, Sergei Naryshkin, hôm thứ Hai nói rằng nếu các điều kiện của ông Putin bị bác bỏ, chúng sẽ được thay thế bằng những điều khoản mới và cứng rắn hơn.
Bước sang năm thứ ba của cuộc chiến, Nga kiểm soát gần 1/5 diện tích Ukraine và đã dần dần tiến lên trên một số mặt trận kể từ tháng Hai.
Hơn 90 quốc gia đã tham dự các cuộc đàm phán kéo dài hai ngày tại Thụy Sĩ. Tuy nhiên, quyết định không tham gia của Trung Quốc gần như là khiến hội nghị thượng đỉnh không đạt được mục tiêu của Ukraine là thuyết phục các nước lớn từ "phía Nam địa cầu" tham gia cô lập Nga.
Tuyên bố cuối cùng của hội nghị thượng đỉnh kêu gọi khôi phục quyền kiểm soát của Ukraine đối với nhà máy hạt nhân Zaporizhzhia và các cảng trên Biển Azov.
Tương ứng với những mục tiêu khiêm tốn hơn đã được nêu ra, hội nghị đã bỏ qua những vấn đề khó khăn hơn về việc giải quyết hậu chiến cho Ukraine ra sao, liệu Ukraine có thể gia nhập liên minh NATO hay việc rút quân từ cả hai bên có thể diễn ra như thế nào.
Reuters