Quá dựa vào Telegram, quân đội Nga sợ bị bất lợi sau vụ bắt Durov
Paris khai mạc Thế vận hội người khuyết tật, Nga oanh kích ồ ạt vào các thành phố Ukraine, thủ tướng Anh cảnh báo sẽ phải thắt lưng buộc bụng. Nỗ lực áp đặt người làm thủ tướng thất bại, cánh tả Pháp kêu gọi biểu tình. Đó là là những vấn đề thời sự được chú ý hôm nay, 28/08/2024.
Một bàn phím trước màn hình Telegram, 21/02/2023. Reuters - Dado Ruvic
Ukraine bị Nga oanh kích ác liệt
Le Monde quan tâm đến việc sáng thứ Hai vừa qua Ukraine bị Nga oanh kích dữ dội nhất kể từ đầu cuộc xâm lăng năm 2022, với 127 hỏa tiễn và 109 drone tác chiến, trong khi lực lượng Kiev tiếp tục chiếm thêm đất ở Kursk. Những vụ nổ xảy ra trên khắp cả nước, từ đông sang tây, kể cả những vùng đất lâu nay tương đối yên tĩnh như Lviv, Kiev, Kharkiv...
Cơ sở hạ tầng năng lượng tại 15 vùng bị thiệt hại, nhà máy thủy điện trên sông Dniepr cũng bị tấn công. Tại thủ đô Kiev, những tiếng nổ đầu tiên của đạn pháo phòng không vang lên từ 8 giờ sáng, hàng ngàn cư dân chạy vào các trạm métro trú ẩn, điện bị cúp khẩn cấp và một số khu vực bị cúp nước. Báo động kéo dài 7 giờ 46 phút. Hầu như mỗi lần thất bại trên chiến trường, Moskva đều trút giận vào cơ sở hạ tầng dân sự của Ukraine.
Pháp bắt chủ nhân Telegram, Nga tố "vi phạm tự do ngôn luận"
Về sự kiện Pháp bắt giữ tổng giám đốc Telegram, Libération cho biết "Tại Nga, việc Pavel Durov bị bắt gây lo sợ cho cả Kremlin và những người chống Putin". Ứng dụng này vừa là không gian tự do cuối cùng tại một nước độc tài, lại vừa là một kênh tuyên truyền mạnh mẽ.
Trong lúc tư pháp nước Pháp chậm công bố danh sách 12 tội danh dành cho nghi phạm, phản ứng của người Nga là lập tức và từ cả hai phía. Đối với những ai bị Vladimir Putin bịt miệng - nhà báo độc lập, mẹ tân binh mất tích ở Kursk - Telegram là nơi duy nhất có thể liên lạc an toàn. Tình báo Nga FSB nhiều lần cố bẻ khóa đồng thời đe dọa nhưng vẫn không kiểm soát được.
Hồi năm 2018, khi FSB đòi cung cấp chìa khóa giải mã và dữ liệu cá nhân của người sử dụng, Durov đã gởi đến hai chiếc chìa khóa kim loại cùng một lá thư nói rằng yêu cầu của chính quyền "không thể thực hiện về mặt kỹ thuật" và vi hiến. Telegram bị chặn rất gắt từ tháng 4/2018 đến tháng 7/2020, gây ra những cuộc biểu tình tại nhiều thành phố Nga. Nhờ có VPN, ứng dụng này vẫn hoạt động được, chính quyền đành chịu thua.
Nhưng từ cuối tuần qua, chính những nhà kiểm duyệt lại kêu gào về "nhân quyền", "tự do", tố cáo phương Tây "đạo đức giả". Đó là vì không kiểm soát được, nên Kremlin đã quay sang dùng Telegram làm công cụ tuyên truyền quy mô, bóp méo thông tin, đầu độc không gian mạng.
Blogger quân sự hoảng loạn, quan chức Nga xóa thông tin
Nhà kinh tế Konstantin Sonin, trong một bài xã luận trên Moscow Times, phân tích : "Theo với thời gian, chế độ đã chi ra những số tiền rất lớn để kích hoạt đủ loại kênh tuyên truyền trên Telegram. Chính quyền Putin trả tiền mua "like", người theo dõi, chia sẻ… cho các kênh do Nhà nước nắm". Thế nên những người tuyên truyền mới giận dữ khi Durov bị bắt : họ hết đường làm ăn.
Bên cạnh đó, quân đội Nga cũng dùng Telegram làm kênh hầu như duy nhất để tiến hành cuộc xâm lăng Ukraine, từ trao đổi thông tin ngoài mặt trận cho đến hướng dẫn đường bay hỏa tiễn. Nếu Telegram ngưng hoạt động hay rơi vào tay địch, toàn bộ "chiến dịch quân sự đặc biệt" coi như tiêu tùng. Ông Sonin nói : "Chính quyền Nga không tạo nổi phương tiện hiệu quả khác cho liên lạc của quân đội. Durov bị Pháp bắt, các blogger quân sự hoảng loạn vì không biết bí mật nào sẽ bị tiết lộ cho tình báo Pháp".
Trong những giờ sau khi Durov bị câu lưu, theo kênh Baza thân Kremlin, một số nhân viên an ninh và viên chức Phủ tổng thống Nga được lệnh xóa những liên lạc chính thức của họ trên Telegram ; ngoài ra còn có cả các quan chức quốc phòng cao cấp và doanh nhân tầm cỡ. Dư luận viên tung ra hàng loạt bài viết công kích phương Tây. Được biết một ngày trước khi sang Pháp, Pavel Durov có mặt ở Baku, Azerbaijan. Theo những thông tin chưa được kiểm chứng của Novaïa Gazeta Europe được Libération đưa lại, nhà tỉ phú muốn thương lượng với Vladimir Putin. Phía Kremlin khẳng định không có cuộc gặp này.
Nếu chìa khóa Telegram được giao nộp, quân đội Nga sẽ lâm nguy
Le Monde nói thêm "Tại Nga, các kênh Telegram ủng hộ chiến tranh sôi sục". Từ khi Pavel Durov bị bắt, các blogger quân sự lo sợ bị mất kênh liên lạc duy nhất ở tiền tuyến. Lần lượt các kênh Telegram đều kêu gọi trả tự do cho Pavel Durov, quảng bá cho các trang web bán áo thun mang dòng chữ "#freedurov", đăng hình một quả đạn pháo mang tên ông ta hướng về kẻ thù phương Tây… Đành rằng các kênh "Z" - chữ cái biểu tượng cho "chiến dịch quân sự đặc biệt" - phải đưa tin về thời sự trong ngày là cuộc oanh kích ồ ạt của Nga vào Ukraine, nhưng tuyên bố của công tố viên Pháp Laure Beccuau khiến các kênh này tập trung nhấn mạnh đến việc "Durov bị cáo buộc 12 tội danh".
Họ phát tán đủ loại tin đồn, nào là Pháp hành động theo lệnh của Washington để chuẩn bị cho bầu cử tổng thống Mỹ tháng 11, nào là Paris trả thù cá nhân Durov… Kết luận chung của các kênh này là "Tự do ngôn luận ở Châu Âu bị hủy diệt". Vladimir Putin không có lời bình luận nào, nhưng như một sự tình cờ, tư pháp Nga loan báo sắp đưa công dân Pháp Laurent Vinatier, cộng sự của một tổ chức phi chính phủ Thụy Sĩ, ra xét xử.
Từ hai năm rưỡi qua, Telegram đã trở thành kênh quan trọng cho mạng lưới quân sự Nga cả ngoài mặt trận lẫn hậu cứ. Các kênh thân Nga là nguồn bổ sung thiết yếu cho các nguồn chính thức, kể cả với lính Nga. Cố lãnh đạo Wagner Yevgeny Prigozhin chủ yếu sử dụng Telegram để chỉ trích ban tham mưu và kêu gọi sự ủng hộ của công chúng, trước khi tử nạn một cách bí ẩn hồi năm 2023. Nếu Telegram bị cấm thì làm thế nào ? Nhiều blogger kêu gọi lập ứng dụng riêng của Nga, đồng thời chỉ trích "nước đến chân mới nhảy". Số khác lo sợ một khi Pavel Durov giao nộp chìa khóa Telegram, quân đội Nga sẽ gặp nguy hiểm. Tất cả đều theo dõi sát sao những diễn tiến ở Paris.
Tân chính phủ Pháp : Vẫn bế tắc
Về chính trường Pháp, La Croix nhận xét "Việc tìm kiếm một chính phủ vẫn trong ngõ cụt". Hôm qua tổng thống Pháp bác việc bổ nhiệm một thủ tướng từ Mặt trận Bình dân Mới, mở ra vòng tham vấn thứ hai. Vì sao không thể bổ nhiệm bà Lucie Castets dù cánh tả ra sức làm áp lực ? Theo thông cáo của Phủ tổng thống, "một chính phủ dựa trên một chương trình duy nhất (...) của Mặt trận Bình dân Mới sẽ lập tức bị toàn bộ các nhóm khác ở Quốc hội trừng phạt". Nói cách khác, chính phủ do bà này đứng đầu sẽ lập tức bị lật đổ. Trong khi chờ đợi, chính phủ từ nhiệm vẫn phụ trách những vấn đề cần thiết như ngân sách, tựu trường... Liên minh cánh tả tố cáo một sự "chối từ" dân chủ.
Mathieu Carpentier, giáo sư về công pháp của đại học Toulouse-Capitole, nhận xét, về mặt Hiến pháp, không có gì bắt buộc ông Emmanuel Macron. Điều 8 quy định tổng thống tùy ý bổ nhiệm thủ tướng, và Mặt trận Bình dân Mới không có đa số tuyệt đối ở Quốc hội để đòi lãnh đạo chính phủ. Macron tiếp tục tham khảo các dân biểu nhóm Liot (độc lập, hải ngoại) và các lãnh đạo đảng cánh hữu LR, nhưng loại trừ đảng cực hữu RN và cực tả LFI. Thủ lãnh cực tả Jean-Luc Mélenchon đe dọa đưa kiến nghị bất tín nhiệm tổng thống, mà trên thực tế rất ít cơ hội thực hiện. Khó thể hình thành một chính phủ đa số : cực hữu bị cô lập, cánh hữu quá yếu, chỉ còn cánh trung và cánh tả. Cánh trung hy vọng vào sự hợp tác của LR và đảng xã hội PS, từ đó mới có ý định đề nghị một thủ tướng cánh tả ôn hòa.
Nhật báo kinh tế Les Echos thì thở phào nhẹ nhõm : Điều tệ hại nhất đã tránh được ! Đó là suy nghĩ của giới kinh doanh sau quyết định của tổng thống Emmanuel Macron từ chối một chính phủ Mặt trận Bình dân Mới. Lucie Castets bị loại, nhưng nhất là một chương trình làm toát mồ hôi lạnh cho các doanh nghiệp cũng như những người có kiến thức về kinh tế. Ông Macron đã hành động đúng, tránh được khả năng cải cách hưu bổng bị hủy bỏ hay tăng lương tối thiểu – những sắc lệnh một khi đã ban hành không thể thay đổi được. Cánh tả do LFI cầm đầu cho rằng dự án do 193 dân biểu của mình ủng hộ (trên 577) mới là chính danh, không cần thỏa hiệp với các lực lượng khác. Có một điều chắc chắn là chính sách kinh tế từ nay sẽ ít tạo điều kiện cho doanh nghiệp so với bảy năm vừa qua.
Thế vận hội người khuyết tật : Không khí lễ hội quay lại Paris
Trên lãnh vực thể thao, La Croix chạy tít trang nhất "Thế vận hội người khuyết tật : Quay lại với lễ hội". Les Echos nói về "Paris trước thử thách phải thành công trong Olympic người khuyết tật". Sau mười lăm ngày thế vận thắng lợi rực rỡ, Pháp đối mặt với thách thức về mặt tổ chức và sự hào hứng của công chúng, trong bối cảnh chính trường căng thẳng.
Cũng như Thế vận hội vừa qua, lễ khai mạc được tổ chức ngoài trời, ở quảng trường Concorde hoành tráng. Đuốc thế vận được 1.200 người thay phiên đưa về, chạy qua 50 thành phố Pháp. Số vận động viên 4.400 người từ 168 quốc gia (ở Luân Đôn là 162, Tokyo 164) đã lần lượt đến làng thế vận được xây dựng theo tiêu chuẩn cho người khuyết tật. Họ sẽ tham gia 549 cuộc tranh tài cho 22 môn. Nhiều địa điểm lịch sử ở trung tâm Paris như Grand Palais, tháp Eiffel, hay cung điện Versailles sẽ là nơi thi đấu, vạc lửa đã quá nổi tiếng sẽ lại bay lên hàng đêm tại vườn Tuileries. Các kênh truyền hình công dành đến 300 giờ để đưa tin trực tiếp, gấp ba so với Tokyo.
Nhờ thành công của Thế vận hội Paris 2024, Paralympic đã bán được 2 triệu vé (trong số 2,5 triệu), 90% do người Pháp mua. Số còn lại được cho là sẽ dần lấp đầy khán đài nhờ người đi nghỉ hè về. Khác với Thế vận hội mà chi phí 100% được tư nhân gánh (bán vé, nhà tài trợ, Ủy ban Thế vận Quốc tế), Thế vận hội người khuyết tật một phần do ngân sách chi trả. Vấn đề khác là an ninh : dù chỉ có 4 triệu khán giả so với 10 triệu của Thế vận hội vừa qua, nhà chức trách vẫn huy động 25.000 cảnh sát, hiến binh và 10.000 nhân viên an ninh tư. Sự kiện lần này diễn ra cùng lúc với mùa tựu trường nên việc đi lại khó khăn hơn. Đoàn vận động viên Pháp 237 người hy vọng giành được 20 huy chương vàng để nằm trong Top 8.
Thụy My