Thủ lãnh Hezbollah bị Israel tiêu diệt, khởi đầu cho hồi kết của Iran ?
Israel tiêu diệt Hassan Nasrallah, thủ lãnh của Hezbollah từ hơn ba thập niên qua, và triệt hạ bộ chỉ huy của lực lượng này. Sự kiện vào cuối tuần qua đã làm thay đổi hẳn cán cân trong khu vực, là trọng tâm bàn luận của báo chí Pháp hôm 30/09/2024.
Địa điểm ở ngoại ô phía nam Beirut (Lebanon), nơi Israel không kích giết chết Hassan Nasrallah, thủ lãnh Hezbollah, ngày 29/09/2024. REUTERS - Ahmad Al-Kerdi
Le Monde ra từ cuối tuần trước chạy tít lớn "Nasrallah chết trong vụ oanh kích của Israel". Le Figaro đăng ảnh tàn tích còn đang bốc khói của một tòa nhà, với tựa chính "Israel triệt hạ Hezbollah, căng thẳng cao độ trong khu vực". Ảnh trang nhất của Libération là cảnh một người ngồi trước đống đổ nát của một tòa nhà đã thành gạch vụn, giữa các cao ốc xung quanh, đưa tít "Chiến tranh ở Lebanon : Sự biến chuyển". La Croix chọn tấm ảnh các nhân viên cứu hộ trong khói lửa, nhận định "Cận Đông, bước nhảy vào vô định". Tương tự với Les Echos "Cận Đông trong một kỷ nguyên mới bất định".
Trừ khử lãnh tụ Hezbollah, Tel-Aviv tái lập ưu thế trước Tehran
Theo Le Figaro, "Khử được Nasrallah, Israel tái lập ưu thế trong tương quan lực lượng với Iran". Tối thứ Sáu, thủ lãnh Hezbollah đã bị tiêu diệt ngay tại sở chỉ huy của ông ta tại ngoại ô nam Beirut : chỉ trong vài giây đồng hồ, Không quân Israel đã trút 83 tấn chất nổ xuống tòa nhà nơi Hassan Nasrallah ẩn núp dưới lòng đất.
Trưa thứ Bảy, quân đội Israel chính thức loan báo chiến dịch thành công, những tiếng hô vui mừng vang lên ở Jérusalem, báo chí Israel hoan nghênh sự trỗi dậy của một "Trung Đông mới". Nhà nước Do Thái đang đảo ngược trật tự khu vực. Chỉ trong vài ngày, Israel chứng tỏ ưu thế quân sự và công nghệ, cũng như khả năng thâm nhập phe dân quân Shia, một trong những đối thủ dữ dằn nhất. Tối hôm đó, Benyamin Netanyahou đe dọa "Không có nơi nào an toàn ở Iran hay Trung Đông", "Chúng tôi sẽ không dừng lại" khi chưa đạt được mục đích. Vấn đề là Israel sẽ còn đi đến đâu ? Tiến vào nam Lebanon để đẩy quân Hezbollah về phía bắc, tạo vùng đệm ở miền nam chăng ?
Cho đến nay, Israel chịu đựng cú sốc do thất bại lịch sử : vụ tấn công khủng bố của Hamas hôm 07/10 làm 1.200 người thiệt mạng, 250 người bị bắt làm con tin, đòn chí tử vì quốc gia này vẫn là nơi an toàn cho người Do Thái. Một ngày sau, Hezbollah oanh kích thường xuyên vào miền bắc Israel, khoảng 8.800 rốc-kết, hỏa tiễn và drone đã được phóng sang. Những ngày gần đây, Hezbollah còn bắn phá dữ dội hơn với những loạt khoảng năm chục đợt rốc-kết. Thiệt hại chỉ tương đối nhờ hiệu quả của Vòm Sắt và các biện pháp an ninh, nhưng người ta lo sợ hệ thống phòng không sẽ bị bão hòa.
Tờ báo nhắc lại, mọi nỗ lực của Israel lâu nay vẫn tập trung ở Dải Gaza. Nhưng bỗng dưng xảy ra loạt nổ máy nhắn tin, hôm sau đến bộ đàm, hàng ngàn chiến binh Hezbollah bị giết khiến cả thế giới sững sờ. Ba ngày sau thủ lãnh lực lượng đặc nhiệm Radwan cùng với khoảng hai chục chỉ huy của Hezbollah mất mạng trong vụ không kích vào Beirut. Chỉ vài ngày, quân đội Israel đã tiêu diệt hầu hết lãnh đạo của Hezbollah và chiều Chủ nhật đến lượt cảng Hodeida ở Yemen, nơi phe Houthi bắn hỏa tiễn sang Israel, bị oanh tạc. Uy tín của Benyamin Netanyahou gia tăng.
Kẻ gieo gió đã gặt bão
Trong bài xã luận "Giờ tính sổ", Le Figaro ghi nhận Hassan Nasrallah sống với lưỡi gươm Hồi giáo và nay đã chết dưới những quả bom của kẻ thù bất cộng đới thiên, tham gia "điện Panthéon" của những "người tử đạo" Shia.
Việc tiêu diệt ông ta khiến Hezbollah trở nên bơ vơ, sau hơn ba thập niên được Nasrallah điều khiển, đặt Lebanon dưới ách thống trị. Gần một năm sau vụ thảm sát man rợ ngày 07/10, Israel đã "tính sổ" - theo lời Benjamin Netanyahou. Thủ tướng Israel đã giành được một chiến thắng ngoạn mục, tái lập quyền lực răn đe đã bị Hamas làm lung lay.
Ngay từ ngày 08/10/2023, Nasrallah đã chọn mở một mặt trận mới để yểm trợ đồng minh Palestine, trong lúc Israel đang khủng hoảng. Các vụ bắn phá của Hezbollah khiến 60.000 dân Israel ở miền bắc phải di tản - một tình trạng khó thể chấp nhận. Sau khi oanh kích Hamas ở Gaza suốt một năm qua làm mấy chục ngàn người Palestine thiệt mạng, Netanyahou quay sang kẻ thù chính của Nhà nước Do Thái. Chỉ trong hai tuần lễ, ông đã gây rối loạn cho Hezbollah với một loạt vụ nổ máy nhắn tin, bộ đàm, trước khi trảm tướng của phong trào này.
Iran "chiến đấu cho đến người Lebanon cuối cùng" ?
Tuy nhiên Le Figaro lưu ý Hezbollah vẫn chưa bị triệt hạ hoàn toàn, kho vũ khí đạn đạo và hàng ngàn tay súng thiện chiến của phong trào này vẫn là một mối đe dọa lớn.
Để có thể đưa người dân miền bắc Israel hồi cư, ông Netanyahou hoặc phải ký kết ngưng bắn, hoặc mở chiến dịch tấn công trên bộ để tạo một vùng đệm chạy dài đến sông Litani. Sự thay đổi thăng bằng chiến lược cũng không phải là không nguy hiểm. Bị yếu đi, Iran có trả thù cho lực lượng ủy nhiệm chính của mình bằng một cuộc chiến tranh khu vực ?
Hiện giáo chủ Khamenei, cũng không hẳn an toàn ở Tehran, dường như ủng hộ Hezbollah...cho đến người Lebanon cuối cùng. Không dám can dự trực tiếp vì sợ đối đầu trực diện với Israel và Hoa Kỳ, Tehran tỏ ra kiên nhẫn, chờ đợi phục hồi sức lực và làm mọi cách để đạt được vũ khí nguyên tử với sự trợ giúp của Moskva. Liệu Lebanon có lợi dụng được thời cơ để giảm bớt sự khống chế của Hezbollah đối với Nhà nước đang sụp đổ của mình ? Đó là là một mối nguy khác : nội chiến ở xứ sở trầm hương, dẫn đến một cuộc xung đột mới.
Hầu như không còn lằn ranh đỏ đối với Israel
Libération cho rằng "Tại Lebanon, Israel tha hồ vượt qua các lằn ranh đỏ". Từ khi "trảm" được chiếc đầu và trừ khử lần lượt từng người lãnh đạo, Israel cảm thấy được tự do hơn bao giờ hết để tiêu diệt các kẻ thù, bất kể giá nào.
Những cảnh báo từ nhiều nước về nguy cơ xung đột khu vực không còn tác động gì đối với chính phủ Israel. Đồng minh Mỹ từ một năm qua vẫn hoài công kêu gọi không ngăn cản viện trợ nhân đạo cho Gaza ; không tấn công vào Rafah - nơi phân nửa cư dân Gaza di tản sang. Lằn ranh đỏ do Ai Cập vạch ra về việc chiếm đóng hành lang Philadelphie ở biên giới giữa Gaza và Ai Cập thì đã bị vượt qua kể từ nhiều tháng.
Israel nay cảm thấy không còn bị trói tay, sau khi tiêu diệt Hassan Nasrallah tối thứ Sáu. Tổng thống Mỹ Joe Biden gọi đây là "biện pháp công lý", nhắc đến rất nhiều nạn nhân của Hassan Nasrallah, trong đó có "hàng ngàn thường dân Mỹ, Israel và Lebanon". Lẽ ra ông cần phải thêm vào danh sách người Syria, trong suốt hai ngày đã ăn mừng cái chết của thủ lãnh Hezbollah, đã chiến đấu ác liệt để cứu vãn chế độ Bachar Al-Assad.
Nasrallah bị tiêu diệt, khởi đầu cho hồi kết của Iran ?
Điểm mới ở đây là các lằn ranh đỏ do Iran vạch ra đã bị xóa nhòa. Tehran vốn không phản ứng trước sự phá hủy Gaza lẫn việc ám sát Ismael Haniyeh, thủ lãnh Hamas ngay trên lãnh thổ của mình, chừng như không sẵn sàng yểm trợ cho Hezbollah, lực lượng do chính mình khai sinh.
Phe dân quân này yêu cầu Iran can thiệp sau loạt vụ nổ máy nhắn tin và tiêu diệt những chỉ huy quân sự vào tuần trước, nhưng trước Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc tổng thống Iran chỉ đề nghị Hoa Kỳ đối thoại về nguyên tử. Một sự cởi mở được những người ủng hộ Hezbollah coi là một cái tát. Libération dẫn lời một chiến binh Hezbollah giận dữ trên mạng xã hội : "Iran đang ở đâu ? Các vị đã để cho Jerusalem, Lebanon và nhân dân chúng tôi phải mang họa".
Chuyên gia Lina Khatib trong bài "Vì sao việc sát hại Nasrallah là khởi đầu cho hồi kết của Iran" đăng trên tờ Sunday Times ở Luân Đôn giải thích vai trò hàng đầu của Hezbollah trong toàn bộ "trục kháng chiến" của Iran tại khu vực. Các phe dân quân thân Iran ở Syria, Iraq, Yemen, vốn coi Nasrallah là thần tượng, đang lo cho số phận của chính mình. Sau khi thủ lãnh Hezbollah bị tiêu diệt, với sự ôn hòa đáng kinh ngạc, Iran kêu gọi Hội đồng Bảo an ngăn chặn Israel. Ngoài năm ngày quốc tang và những tuyên bố rằng Hezbollah sẽ chiến thắng, Iran không hề muốn can thiệp để hỗ trợ cho nhánh vũ trang chính của mình ; bỏ rơi Hezbollah trong cuộc đối đầu với Israel.
Tehran bế tắc, chỉ còn những giải pháp tệ hại
Theo Le Figaro, Tehran đang bế tắc về biện pháp trả đũa. Trong chủ thuyết an ninh của Iran, Hezbollah và 140.000 hỏa tiễn là phương thức răn đe tối hậu trước Nhà nước Do Thái. Nhưng bộ máy quân sự của phe dân quân Shia này từ một năm qua đã bị hủy hoại 50% năng lực, cộng với việc thủ lãnh quân sự lẫn chính trị đều bị tiêu diệt, ván bài đã bị xáo trộn hoàn toàn.
Hezbollah bảo vệ Iran, nay chính Iran phải bảo vệ Hezbollah đang yếu đi và bấn loạn. Nhưng Tehran có thể làm gì ? Tuyên chiến với Nhà nước Do Thái ? Đe dọa suông rồi quay lưng ? Đa số chuyên gia cho rằng nay Iran chỉ còn những chọn lựa tồi tệ. Tổng thống ôn hòa Massoud Pezechkian vừa đắc cử vào tháng 6, tại Liên Hiệp Quốc tuyên bố muốn nối lại quan hệ với phương Tây. Đang trong khủng hoảng kinh tế và xã hội, bị dân chúng chống đối, Tehran không muốn bị lôi vào một cuộc chiến với Israel và Hoa Kỳ.
Cũng như Hezbollah, Iran biết rằng đã bị Mossad xâm nhập vào hệ thống. Sáng Chủ nhật, chủ tịch Quốc hội Iran, Mohammad Bagher Ghalibaf hứa hẹn các nhóm kháng chiến sẽ tiếp tục chống lại Israel với sự giúp đỡ của Iran. Đây là động thái tối thiểu : các tay sai của Iran ở Iraq và Yemen tiếp tục quấy rối để tỏ tình tương trợ. Tấn công vào các lợi ích của Israel hay người Do Thái ở nước ngoài là một khả năng khác. Cuối cùng là quả bom nguyên tử khi không còn Hezbollah, nhưng đây không phải là chọn lựa trong ngắn hạn.
Hoa Kỳ và Iran đều bất lực trước Israel
Trên Les Echos, nhà bình luận Dominique Moisi nhận định "Sau cái chết của Nassarah, cả Hoa Kỳ lẫn Iran đều bất lực" trước sự táo bạo của Benjamin Netanyahou. Tuy là quốc gia ủng hộ Nhà nước Do Thái mạnh mẽ nhất, Hoa Kỳ vẫn không thể gây áp lực lên Israel để tạm ngưng bắn ở Gaza và Lebanon, và chỉ được báo trước vụ tấn công tiêu diệt Nassarah có vài phút. Còn Iran trước hết chỉ lo cứu vãn chế độ vì sẽ khó sống sót nếu chiến tranh với Israel.
Trả lời Les Echos, ông Antoine Basbous, giám đốc Đài quan sát các nước Ả rập cho rằng trái với một số ý kiến, hiện khó thể bùng nổ xung đột trong khu vực. Iran ý thức được những điểm yếu của mình sẽ không trả đũa, và không một quốc gia Ả rập Sunni nào muốn hành động. Ai Cập và các vương quốc vùng vịnh Persian sẽ không chống lại Israel, vốn đã trở thành đối tác về an ninh và công nghệ ; để bênh vực Hezbollah, phe dân quân thường xuyên sỉ nhục và đe dọa họ.
Khi kêu gọi ngưng bắn, Pháp không giúp cứu vãn Lebanon, mà chỉ giúp Hezbollah có thời gian hồi phục. Ông cho rằng phản ứng của Paris là đáng ngạc nhiên, vì Hezbollah vấy máu rất nhiều người Pháp, nhất là cái chết của 58 lính nhảy dù Pháp năm 1983 và nhiều người bạn Lebanon, chưa kể các vụ bắt con tin. Le Figaro kể thêm : 248 quân nhân Mỹ bị sát hại trong vụ khủng bố ở Drakkar, ám sát cựu thủ tướng Lebanon Rafic Hariri năm 2005… và năng lực quân sự to lớn khiến Hezbollah được coi là "khối u" cần diệt trừ. Phải chăng Washington, Paris và tổng thư ký Liên Hiệp Quốc đã quên ?
Trung Quốc : Tàu ngầm nguyên tử thế hệ mới bị chìm
Nhật báo Wall Street Journal hôm 26/09 tiết lộ một trong những tàu ngầm nguyên tử thế hệ mới của Trung Quốc đã bị chìm vào mùa xuân tại cảng. Tai nạn này vẫn còn được giữ bí mật cho đến nay, được các viên chức Bộ Ngoại giao Mỹ xác nhận, nhưng Bắc Kinh từ chối bình luận. Le Monde cho biết theo các hình ảnh vệ tinh của Planet Labs, chiếc tàu ngầm lớp Chu đang được neo ở xưởng ở Vũ Hán bên bờ sông Dương Tử, bỗng dưng bị chìm vào giữa tháng 6, những cần cẩu tấp nập hoạt động xung quanh, có lẽ để trục vớt. Đây là đòn khá nặng cho Trung Quốc trong cuộc chạy đua về tàu ngầm nguyên tử với Hoa Kỳ.
Thụy My