Georgia, trắc nghiệm mới cho Liên Hiệp Châu Âu
Theo Le Figaro ngày 29/10/2024, vì Pháp và Đức không muốn cho Georgia (Gruzia) gia nhập NATO năm 2008 nên Moskva mới dám đưa quân sang xâm chiếm. Nếu lần này phương Tây dân chủ vẫn khoanh tay đứng nhìn, để cho Georgia lọt vào tay Kremlin sẽ là dấu hiệu bỏ rơi Ukraine và Moldova, trong khi cả ba nước này đều là ứng cử viên gia nhập EU. Đối với Châu Âu, đó là một trắc nghiệm mới.
Người biểu tình vẫy cờ Liên Hiệp Châu Âu và Ukraine trong cuộc xuống đường của đối lập ngày 28/10/2024 ở Tbilissi, để phản đối kết quả bầu cử Quốc hội Georgia. AP - Zurab Tsertsvadze
Bầu cử Georgia : Nỗi thất vọng của những người ủng hộ Châu Âu
La Croix nhận xét "Cuộc bầu cử ở Georgia đã kết thúc niềm hy vọng của những người thân Châu Âu". Mặc cho nhiều tháng trời biểu tình chống lại những sai lạc của đảng cầm quyền, đảng này vẫn thắng cử hôm thứ Bảy 26/10. Đối lập tố cáo gian lận nhưng chẳng còn biết làm cách nào hơn.
Theo ủy ban bầu cử, đảng Giấc mơ Georgia chiếm 54% số phiếu. Phe đối lập và các quan sát viên nói rằng cuộc bỏ phiếu đã "bị đánh cắp" : những video quay lại những cảnh bỏ nhiều phiếu vào thùng cùng lúc, nạn mua phiếu, mua bán thẻ căn cước giả... bên cạnh đó là những tác động gián tiếp. Cử tri thủ đô Tbilissi hoàn toàn ủng hộ đối lập, nhưng ở các miền quê, sự hào phóng của đảng do tài phiệt Bidzinaivanichvili cầm đầu mang tính quyết định. Bên cạnh đó là nỗi sợ - sợ thêm một cuộc chiến nữa với Nga, sợ mất việc - trong khi lời hứa thay đổi của đối lập không đủ thuyết phục.
Tuy vậy Giấc mơ Georgia chưa đủ 3/4 túc số để có thể sửa đổi Hiến pháp, mà một trong những điều khoản là cấm hẳn đối lập. Dù sao đi nữa, đảng cầm quyền không còn nhiều trở ngại với luật "ảnh hưởng nước ngoài" hay đàn áp cộng đồng LGBT+.
EU phản đối kết quả, chủ tịch luân phiên Orban đích thân sang chúc mừng
Le Monde nhận định "Liên Hiệp Châu Âu bị kẹt trong chiếc bẫy Georgia". Không có gì bất ngờ khi đảng của tỉ phú Bidzina Ivanichvili tuyên bố chiến thắng, cũng không bất ngờ khi ủy ban bầu cử công nhận kết quả này. Tổng thống Georgia, bà Salomé Zurabichvili tố cáo Nga giựt dây và kêu gọi xuống đường. Đáng tiếc là tình trạng này đã được dự báo từ nhiều tuần qua, tại một đất nước mà dân chủ bị thụt lùi, đảng cầm quyền dần dà thâu tóm những định chế chủ chốt. Các áp-phích bầu cử giăng mắc khắp nơi đè bẹp các đảng khác là biểu hiện cho sự bất bình đẳng về phương tiện vận động.
Ngược lại, điều đáng ngạc nhiên nhất là thủ tướng Viktor Orban của Hungary, nước đang làm chủ tịch luân phiên Liên Hiệp Châu Âu (EU) cho đến ngày 01/01 sang năm, không chỉ công khai hoan nghênh chính quyền Georgia ngay trước khi có kết quả kiểm phiếu, mà còn sang thăm chính thức Tbilissi hôm qua, chỉ hai ngày sau cuộc bầu cử gây tranh cãi, cùng với một số bộ trưởng. Thái độ của ông Orban gây rắc rối nghiêm trọng cho Bruxelles và các thành viên khác của EU, khi các quan sát viên của Tổ chức An ninh Hợp tác Châu Âu, NATO và EU đều nhấn mạnh rằng cuộc bỏ phiếu "bất bình đẳng giữa các ứng cử viên, áp lực và căng thẳng". Không một nhà lãnh đạo Châu Âu nào chúc mừng hay công nhận kết quả.
Đây là thách thức mà Viktor Orban đặt ra cho châu lục, khi ngày 07/11 sẽ diễn ra hội nghị thượng đỉnh Cộng đồng chính trị Châu Âu ở Budapest và hôm sau là họp Hội đồng Châu Âu. Theo Le Monde, một tuần sau cuộc bầu cử bất định cho các nhà lãnh đạo thân Châu Âu ở Moldova, không nên để cho chiếc bẫy Georgia khép lại. Trên Telegram, ngay buổi tối bầu cử, báo Russia in Global Affairs thân Kremlin có nhận xét đáng chú ý là phương Tây quá bận rộn ở những nơi khác, sẽ không ủng hộ hiệu quả phong trào phản kháng như thời "cách mạng màu" ở Georgia (2003) hay Ukraine (2004).
Phương Tây tiếp tục phản ứng lấy lệ ?
Tương tự, Le Figaro coi Georgia là "một trắc nghiệm mới cho Châu Âu". Kremlin và các tay chân ở địa phương, đảng Giấc mơ Georgia và tài phiệt Bidzina Ivanichvili dùng mọi phương tiện để dập tắt khát vọng dân chủ của một dân tộc đại đa số ủng hộ Châu Âu. Nhà cầm quyền cũng dùng nỗi sợ chiến tranh với Nga, lấy Ukraine làm gương để lôi kéo những người còn do dự, và biến đất nước nhỏ bé vùng Kavkaz có 4 triệu dân thành thuộc địa Nga.
Dù khốn đốn ở Ukraine, Vladimir Putin vẫn không từ bỏ mục tiêu buộc những nước thuộc vùng ảnh hưởng cũ của Nga đang xích dần lại với phương Tây, phải quay lại thần phục Kremlin. Hiện các đối tác phương Tây chỉ bày tỏ "quan ngại", yêu cầu mở "điều tra". Sự ôn hòa này trái ngược với quyết tâm của Viktor Orban, nhân vật thân cận với Moskva ; trong lúc Donald Trump có thể quay lại Nhà Trắng, cuộc chiến Trung Đông có thể vượt ra ngoài biên giới và nhiều ý kiến muốn buộc Ukraine phải hy sinh một phần lãnh thổ để đổi lấy hòa bình.
Một cuộc khủng hoảng mới ở Georgia sẽ tác hại đến cuộc chiến tranh Ukraine. Cũng như việc cộng đồng quốc tế không phản ứng khi Nga chiếm Crimea năm 2014 đã dẫn đến việc xâm lăng Ukraine 8 năm sau, sự thụ động tương đối của Châu Âu trong cuộc chiến chớp nhoáng của Nga vào Georgia tháng 8/2008 dẫn đến phe thân Nga chiếm ưu thế và cuộc khủng hoảng bầu cử hiện nay. Và mai đây có thể là một Maidan mới... Paris đặc biệt liên quan, vì có hai nhân vật là người Pháp. Nữ tổng thống Zurabichvili là một nhà cựu ngoại giao Pháp, và tài phiệt thân Nga Ivanichvili sau khi nhập tịch Pháp năm 2010, đã được tặng thưởng Bắc đẩu bội tinh năm 2021.
Chính vì Pháp và Đức không muốn cho Georgia gia nhập NATO năm 2008 nên Moskva mới dám đưa quân sang. Cũng là nước Pháp thời Nicolas Sarkozy sau khi Nga xâm lăng đã dàn xếp một nền hòa bình không hoàn hảo giữa Moskva và Tbilissi. Nếu phương Tây dân chủ không hành động, kịch bản Georgia có thể dễ dàng hình dung, từ đàn áp biểu tình cho đến một cú đảo chánh của tình báo Nga. Vận mệnh Georgia liên quan đến Ukraine và Moldova. Để cho Georgia lọt vào tay ông chủ điện Kremlin sẽ là thêm một dấu hiệu bỏ rơi đối với Ukraine và Moldova, trong khi cả ba nước này đều là ứng cử viên gia nhập EU. Đối với Châu Âu, đó là một trắc nghiệm mới.
Ukraine : Thành phố tử đạo Izyum vác nặng thập giá
Về cuộc chiến tranh ở Ukraine, đặc phái viên Le Monde tại Izyum mô tả "Sự phục sinh khó khăn của một thành phố tử đạo", nơi quân Nga từng chiếm đóng vài tháng và làm hơn 1.000 người trong số 13.000 dân đã chết. Một trong những ngõ vào thành phố là một khu rừng thông, với 449 chiếc hố có gắn sơ sài cây thánh giá. Nơi đây người ta quẳng xuống xác những người thiếu may mắn vì bị lính Nga gặp phải, hay chết vì thiếu thuốc men, phu đào mộ chỉ ghi con số lên thập tự giá. Khi thành phố được giải phóng, những xác này được gia đình khai quật đem chôn nơi khác, nhưng vẫn còn lại 20 ngôi mộ vô thừa nhận.
Được mệnh danh là "chìa khóa của Donbass", giao lộ đường sắt nằm cạnh sông Siversky Donets, Izyum từng có quá khứ huy hoàng. Nay 80% cơ sở hạ tầng và 30% nhà cửa đã bị phá hủy. Dọc theo đường Ngày 1 Tháng Năm, một tòa nhà bị oanh tạc ngày 09/03/2022 khiến 50 cư dân trú ẩn trong hầm đều bị thiệt mạng. Rốc-kết Nga đã biến những công trình vốn là niềm hãnh diện của thành phố thành đống gạch vụn. Dưới chân đồi, dãy nhà nơi công an và tình báo Nga dùng làm nơi tra tấn, từ hai năm qua không hề thay đổi, dường như bóng ma của những nạn nhân vẫn quanh quẩn.
Cuộc sống không còn như trước, một chiếc hố vô hình ngăn cách những người từng từ chối hợp tác với quân xâm lược và những người đã tiếp tay - thường là vì để có việc làm, thực phẩm, tiền bạc, vì lười biếng hay vì ngu xuẩn. Bài phóng sự kết thúc bằng hình ảnh một gia đình ăn mặc lịch sự đến nghĩa trang viếng mộ. Họ phải đi qua con đường thông xanh có hàng trăm ngôi mộ bỏ trống nói trên, như dấu ấn của những người đã khuất. Một thập tự giá đè nặng lên tất cả - cây thập tự của Izyum.
Nhiều người Châu Phi bị mafia Trung Quốc giam cầm để lừa đảo phương Tây
Liên quan đến Châu Á, Le Monde có bài điều tra tiết lộ "Mafia Trung Quốc giam giữ người Châu Phi để lừa đảo phương Tây như thế nào". Ngày càng nhiều người Châu Phi bị dụ dỗ đến khu tam giác vàng để phục vụ cho những tập đoàn tội phạm người Hoa. Theo Viện nghiên cứu vì hòa bình của Hoa Kỳ, số người bị bọn mafia người Hoa giam giữ tại khu vực được mệnh danh là tam giác vàng nằm giữa Miến Điện, Lào và Cam Bốt, lên đến 305.000 người, đại đa số là người Châu Á. Từng là trung tâm buôn lậu thuốc phiện, vùng đất này đã trở thành đại bản doanh của kỹ nghệ lừa đảo trên mạng.
Những băng nhóm tội phạm liên quan đến Tam Hoàng nở rộ, tại khu vực bất khả xâm phạm do cuộc nội chiến Miến Điện và sự đồng lõa của viên chức địa phương. Trong số những kẻ cầm đầu có Wan Kuok Koi, thủ lãnh nổi tiếng của Tam Hoàng 14 tại Macao, bí danh "Răng gãy" ; và tài phiệt Cam Bốt Ly Yong Phat, từng là cố vấn đặc biệt của cựu thủ tướng Hun Sen, từ tháng 9 đã bị Mỹ trừng phạt vì "vi phạm nhân quyền liên quan đến cưỡng bức lao động cho các hoạt động lừa đảo trên mạng". Kỹ nghệ này mang tên "pig butchering" (xẻ thịt heo), "vỗ béo" các nạn nhân trên internet để rồi rút rỉa tiền bạc qua các trang tiền ảo. Hoạt động này mang lại 75 tỉ đô la từ 2020.
Bridget Motari, một nữ sinh viên Kenya 22 tuổi thuật lại, được hứa một việc làm lương cao, cô đến Bangkok và được đưa đi bằng xe tải rồi đi tàu qua sông, tưởng rằng ở Thái Lan nhưng thật ra là đất Lào. Cô bị tịch thu tất cả giấy tờ, giao cho một máy tính, bốn điện thoại. Ở "địa ngục trần gian" này, các nạn nhân biến thành kẻ lừa đảo, phải tạo danh khoản giả trên Instagram, Telegram, Tinder, Facebook ; đăng hình những cô gái xinh đẹp thường là người Nga, bịa chuyện về đời tư. Những phần mềm trí thông minh nhân tạo được các kỹ sư Trung Quốc tạo ra để dễ qua mặt các mục tiêu, thường là nam giới phương Tây, ưu tiên dụ dỗ người Mỹ.
Khi cá đã cắn câu, họ được đề nghị đầu tư tiền ảo và các kỹ sư Trung Quốc sau đó cướp tiền của nạn nhân thông qua một liên kết gài bẫy. Năm 2023, mafia Trung Quốc đã lừa được gần 4 tỉ đô la của mấy chục ngàn cư dân mạng Mỹ, theo ước tính của FBI. Những nô lệ thời hiện đại đến từ Châu Phi đa số đã tốt nghiệp đại học, họ cũng bị đánh đập nếu không đạt chỉ tiêu lừa đảo, nhưng các nạn nhân người Châu Á còn bị hãm hiếp, có trường hợp bị nghi là cướp nội tạng. Điều cay đắng là để thoát khỏi những "trại tập trung" này, họ phải tìm cách lừa được người khác vào làm kiếp trâu ngựa thay mình. Ông Kiptiness Lindsay Kimwole, đại sứ Kenya tại Thái Lan cho Le Monde biết, do có ít đại sứ quán Châu Phi ở Bangkok, nên Kenya khi giải cứu công dân cũng đã trợ giúp cho các lao động cưỡng bức người Uganda, Ethiopia, Zimbabwe, Morocco, Burunda thoát được mafia người Hoa.
Thụy My