Quân nổi dậy tấn công phe Assad, người Kurdistan ở Syria lại bị đe dọa
Chính phủ của thủ tướng Barnier có thể sẽ đổ sau khi Mặt trận Bình dân Mới và đảng cực hữu đệ trình kiến nghị bất tín nhiệm. Kỹ nghệ Châu Âu chao đảo do tăng trưởng chậm và bị Trung Quốc cạnh tranh. Chiến tranh ở Trung Đông và Ukraine, tổng thống Mỹ Joe Biden ân xá cho con trai gây tranh cãi. Trên đây là những chủ đề chính trên các trang báo hôm nay 03/12/2024.
Người tị nạn từ Syria, chủ yếu là người Kurdistan, chạy trốn chiến tranh sang Iraq ngày 20/08/2013. AP - Hadi Mizban
Pháp : Chính phủ Barnier trước nguy cơ sụp đổ
Le Figaro đưa tít "Le Pen chọn cắt đứt, Barnier chịu trừng phạt", Les Echos nói về "Bước nhảy vào vô định", Libération gọi là "Cái ách" mà người đứng đầu đảng cực hữu đặt ra, Le Monde giải thích "Việc giải tán chính phủ làm khủng hoảng chính trị nặng nề thêm ra sao". Những nhượng bộ của thủ tướng Michel Barnier về ngân sách không mang lại kết quả. Ông Barnier quyết định vận dụng điều 49.3 để thông qua dự thảo luật ngân sách An sinh Xã hội, vì không có được đa số ở Quốc hội. Sau thông báo này, lập tức đảng Nước Pháp Bất Khuất (LFI) và Tập Hợp Dân Tộc (RN) đưa kiến nghị bất tín nhiệm để lật đổ chính phủ.
Các dân biểu liên minh với thủ lãnh cực tả Jean-Luc Mélenchon sẽ không bỏ phiếu cho kiến nghị của RN, nhưng các dân biểu của thủ lãnh cực hữu Marine Le Pen loan báo sẽ ủng hộ LFI. Một sự phối hợp kỳ lạ giữa hai phe cực đoan, theo La Croix, nhằm lật đổ một chính phủ ngay trước khi ngân sách 2025 được thông qua, một lần nữa sẽ làm nước Pháp rơi vào tình trạng bất định. Tờ báo cho rằng thật đáng chóng mặt khi chính phủ phải vất vả mới hình thành được hồi tháng 9 đang phải sống những giờ phút cuối cùng.
Cũng rất đáng tiếc cho thái độ vô trách nhiệm, hậu quả trực tiếp từ tham vọng của các chính khách, với một mục tiêu duy nhất : kỳ bầu cử tổng thống lần tới. Từ việc ông Jean-Luc Mélenchon to tiếng đòi hỏi tổng thống Macron phải từ chức, cho tới bà Marine Le Pen, đang mơ đến việc giải tán Quốc hội để chiến thắng trong cuộc bầu cử trước thời hạn, làm bàn đạp để tiến lên tranh cử chức vụ cao nhất năm 2027, tất cả có vẻ sẵn sàng hy sinh vận mệnh đất nước cho tham vọng cá nhân của mình.
Le Figaro nhận xét, Marine Le Pen đã đạt được hầu như tất cả những gì bà đòi hỏi, từ giá điện cho đến việc thanh toán bảo hiểm y tế, nhưng bà còn muốn lật đổ chính phủ Barnier. Thủ lãnh cực hữu sẽ làm nước Pháp rơi vào tình trạng bất định về chính trị và tài chánh, khiến những người nghèo nhất chịu thiệt hại. Cần nhắc nhở rằng không có bầu cử Quốc hội trước tháng 7, bầu cử tổng thống đến hai năm rưỡi nữa mới diễn ra. Hiến Pháp bảo vệ tổng thống Emmanuel Macron cho đến phút chót. Thế thì tại sao kích hoạt cuộc khủng hoảng này, phải chăng ý định trả thù quá lớn ? Tờ báo cho rằng Marine Le Pen đã đặt ra vô số lằn ranh đỏ, với nguy cơ nước Pháp rơi vào một hố đen.
Georgia liên tiếp biểu tình, chính quyền ra tay đàn áp
Ở Đông Âu, dân chúng Georgia (Gruzia) phản ứng dữ dội trước việc ngưng tiến trình gia nhập Liên Hiệp Châu Âu, biểu tình lan rộng và bị đàn áp. Bốn đêm liên tiếp, mấy chục ngàn người xuống đường tại thủ đô và các thành phố lớn nhỏ. Không chỉ Tbilissi, Batumi, Gori, Zugdidi, Kutaissi, mà những thị trấn nhỏ an bình như Khachuri, Lagodekhi, Ozurguet cũng nổ ra những cuộc biểu tình. Tại làng Daba Jvari ở chân một ngọn núi, người dân phong tỏa xa lộ Zugdidi-Mestia và hô "Phản đối chế độ Nga !", hay "Tương lai Georgia là ở Liên Hiệp Châu Âu !". Nhiều viên chức các bộ ngoại giao, quốc phòng, giáo dục, kể cả các thẩm phán ký tên vào kiến nghị phản đối. Trên 100 trường trung, đại học bãi khóa ; 160 nhà ngoại giao Georgia chỉ trích chính quyền vi phạm Hiến pháp, làm đất nước bị cô lập. Nhiều đại sứ Georgia từ chức, trong đó có đại sứ ở Hoa Kỳ, Hà Lan, Bulgaria, Litva.
Le Monde cho biết ở thủ đô, cảnh sát dùng vòi rồi, hơi cay và cả đạn cao su để giải tán biểu tình, cả nhà báo cũng bị đánh đập. Việc đàn áp càng thúc đẩy người dân xuống đường, trên 200 người bị bắt và 44 bị thương. Tổng thống thân Châu Âu Salomé Zurabichvili thông báo sẽ không rời chức vụ dù nhiệm kỳ kết thúc vào giữa tháng 12, bà cho rằng Quốc hội mới – sẽ bầu ra tổng thống ngày 14/12 – là bất hợp pháp, vì cuộc bỏ phiếu gian lận. Đảng Giấc mơ Georgia đạt 54% số phiếu, nhưng đối lập tố cáo bầu cử gian trá, đòi bầu lại, nhưng hôm Chủ nhật thủ tướng Iraqli Kobakhidze đã bác bỏ.
Ba ngày trước đó, chính ông Kobakhidze đã đổ dầu vào lửa khi loan báo tạm hoãn đàm phán gia nhập EU trong khi 80% dân chúng ủng hộ hội nhập với Liên Âu (EU), và mục tiêu trở nên thành viên EU, NATO đã được ghi trong Hiến pháp. Từ sau cuộc xâm lăng Ukraine, chính quyền Georgia thiên về phía Moskva trong khi quân Nga vẫn đang chiếm đóng 20% lãnh thổ Georgia từ 2008. Nhà tài phiệt thân Nga Bidzina Ivanichvili, người sáng lập đảng Giấc mơ Georgia, tiết lộ chiến lược : để cho người dân kiệt lực với các cuộc biểu tình và sau đó không còn sức phản kháng trong các cuộc bầu cử tới.
Tranh cãi quanh việc Biden ân xá cho con trai
Tại Hoa Kỳ, các báo đều nhận thấy khi ân xá cho con trai Hunter Biden hôm 01/12, tổng thống Joe Biden gây hoang mang ngay cả trong phe Dân Chủ. Vì sao có quyết định này ? Trước hết, vì ông Joe Biden có thẩm quyền. Điều II Hiến pháp Hoa Kỳ cho tổng thống quyền ân xá về các tội phạm liên quan đến tư pháp liên bang, và những rắc rối tư pháp của Hunter Biden đều thuộc thẩm quyền của tòa án liên bang chứ không phải của một bang nào. Đó là tội dối trá khi mua súng năm 2018, bị bắt giam 11 ngày ; chối không sử dụng ma túy ; và tội trốn thuế, nhưng đã đóng trả đầy đủ sau đó.
Tiếp theo, vì Joe Biden cho rằng con trai ông là nạn nhân bị truy bức về chính trị, nhằm phá rối nhiệm kỳ tổng thống của ông. Trong thông cáo, vị tổng thống 82 tuổi khẳng định đó là "sai lầm tư pháp". Theo nhiều luật gia, các vụ truy tố nhắm vào Hunter Biden có thể được giải quyết theo cách khác. Tháng 6/2023, các luật sư và công tố viên đã thỏa thuận được để tránh án tù, nhưng sau đó lại đổi ý dưới áp lực từ các dân biểu Cộng Hòa.
Trong quá khứ, Joe Biden đã nhiều lần nói sẽ không can thiệp vào các cuộc điều tra nhắm vào con trai, và không dùng quyền tổng thống để ân xá. Nhưng chiến thắng của Donald Trump hôm 05/11 và danh sách các nhân vật được bổ nhiệm đã làm thay đổi tình hình. Ông chủ sắp tới của Nhà Trắng không che giấu ý định trả thù các đối thủ, nhất là việc đưa nhân vật trung thành nhất là Kash Patel lên làm giám đốc FBI. Thông cáo của ông Joe Biden không nói đến Donald Trump, nhưng các luật sư của con ông trong một tài liệu dài 52 trang cho rằng "mối đe dọa lên Hunter là có thật", "Trump nói rằng trong danh sách kẻ thù có cả Hunter". Họ cho rằng ông Trump có thể gây áp lực lên các công tố viên đặc biệt để họ truy tố Hunter.
Việc ân xá vào cuối nhiệm kỳ tổng thống luôn bị tranh cãi. Chẳng hạn Bill Clinton đã đặc xá cho người em cùng mẹ khác cha Roger, bị kết án năm 1985 vì tội buôn ma túy, hay ân xá cho doanh nhân Marc Rich, vào ngày cuối nhiệm kỳ. Hoặc năm 2020 ông Donald Trump ân xá cho thông gia là Charles Kuchner, bị tội trốn thuế. Quyết định của ông Joe Biden cũng vậy, bị phe Cộng Hòa đả kích, nhưng cả bên phía Dân Chủ có những người lên tiếng phản đối.
Người Kurdistan lại bị đe dọa
Ở khu vực Trung Đông, Libération quan tâm đến số phận của người Kurdistan, một lần nữa lại bị đe dọa. Tuy lực lượng Kurdistan không phải là kẻ thù của Hayat Tahrir al-Sham (HTS), phe chủ đạo trong lực lượng nổi dậy ; nhưng lại bị các nhóm thân Thổ Nhĩ Kỳ khác cùng tham gia chiến dịch tấn công ở Syria coi là địch thủ. Một nhà nghiên cứu nhận xét, người Kurdistan không muốn trở thành mục tiêu sắp tới của quân nổi dậy. Như vậy họ không thể bị coi như ủng hộ chế độ để phòng trường hợp Assad bị lật đổ, và hy vọng không bị Nga bỏ rơi.
Từ nhiều năm qua, Ankara vẫn đe dọa tấn công quy mô để đuổi người Kurdistan ở Syria, lập vùng an toàn rộng 30 kilomet. Chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ coi lực lượng PYD, đang quản lý đông bắc Syria và ủng hộ PKK là "nhóm khủng bố". Từ hôm Chủ nhật, lực lượng Kurdistan bị mất thành phố Tall Rifaat vào tay "quân đội quốc gia Syria", là một liên minh những nhóm phiến quân thân Thổ Nhĩ Kỳ, khiến hàng ngàn người phải chạy loạn.
HTS tuy đòi hỏi các chiến binh Kurdistan phải rút khỏi khu Cheikh Maqsud của Aleppo, nhưng trong một thông cáo nhìn nhận dân tộc này "có quyền chính đáng được sống đàng hoàng, tự do như toàn bộ dân Syria", "là một phần của bản sắc đa dạng của Syria", đồng thời bảo đảm an ninh cho người Kurdistan tại Aleppo. Trên thực tế, có một loại hiệp ước bất tương xâm giữa Kurdistan và HTS, cả hai lực lượng có kẻ thù chung là tổ chức Nhà Nước Hồi Giáo. Ngược lại, nguy cơ đối với họ đến từ Thổ Nhĩ Kỳ.
Không nơi ẩn náu
Phóng sự của Libération "Chúng tôi chẳng còn biết ẩn náu nơi đâu" tả lại tâm trạng lo sợ của thường dân Kurdistan. Khoảng 200.000 thường dân chạy khỏi làng Shehba ở phía bắc Aleppo do Lực lượng Dân chủ Syria (FDS) kiểm soát, bị kẹt giữa hai lằn đạn từ hơn 48 giờ qua. Một hàng dài lên đến 20.000 chiếc xe hơi, xe máy cày, xe tải nối đuôi trên nhiều cây số gần làng Fafin, nhưng các con đường đều bị phong tỏa. Xung quanh họ ầm vang tiếng pháo. Đa số dân làng Shehba là người di tản, đã bỏ chạy khi phe SNA và Thổ Nhĩ Kỳ chiếm được Afrin năm 2018. Họ sống trong bốn trại tị nạn và bảy ngôi làng, trên một dải đất dài 40 kilomet, rộng 15 kilomet. Họ trải qua những đêm lạnh giá, không có nước uống, thức ăn, mất cả nhà lẫn đất và nay còn có nguy cơ chết đói.
Về phía chế độ Damascus, Le Monde phân tích, "Al Assad bị suy yếu vì thái độ không khoan nhượng". Hồi năm 2011, trước đà tiến của phe nổi dậy, Assad đã phải bỏ lại những phần lãnh thổ được cho là thứ yếu như Idlib, để bảo vệ những khu vực chiến lược. Chín năm sau, lịch sử lặp lại. Theo tờ báo, sai lầm của tổng thống Syria là cố chấp không nhượng bộ trước đề nghị của Thổ Nhĩ Kỳ, muốn giải quyết vấn đề 3 triệu người Syria tị nạn trong lúc kinh tế đang xuống dốc.
Thụy My