Tổng thống Mỹ chủ trì thảo luận cải tổ Liên Hiệp Quốc (RFI, 18/09/2017)

Ngày 18/09/2017, tổng thống Mỹ Donald Trump mở màn một tuần hoạt động ngoại giao dày đặc tại Liên Hiệp Quốc, qua việc chủ trì cuộc họp - theo sáng kiến của Washington - với đại diện 130 quốc gia. Phiên họp thảo luận và sẽ ra một tuyên bố chính trị không mang tính ràng buộc, nhằm thúc đẩy Liên Hiệp Quốc cải cách, trong đó có những đề xuất của tổng thống Mỹ gây không ít tranh cãi.

Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Gutteres (trái), tổng thống Mỹ Donald Trump (giữa) và đại sự Nikki Haley tại diễn đàn thảo luận về cải cách Liên Hiệp Quốc ngày 18/09/2017 tại New York. Reuters/Lucas Jackson

Phiên họp dự trù sẽ có 3 bài phát biểu của ông Trump, của bà Nikki Haley, đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc và của tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres. Theo các nguồn tin ngoại giao tại New York, chưa có gì bảo đảm là Nga, Trung Quốc và một số thành viên Hội Đồng Bảo An sẽ nhất trí với văn kiện trên.

Theo AFP, mục tiêu của tuyên bố là nhằm làm cho Liên Hiệp Quốc hoạt động "hiệu quả và hoàn thiện hơn". Tổ chức quốc tế này vẫn bị chê trách vì bộ máy hành chính nặng nề, chi tiêu tốn kém.

Từ khi còn vận động tranh cử tổng thống, ông Donald Trump đã ví Liên Hiệp Quốc như là một câu lạc bộ của những người nhàn rỗi. Ông muốn cắt giảm mạnh chi phí hoạt động Liên Hiệp Quốc.

Washington vẫn luôn đóng góp tài chính nhiều nhất với 7,3 tỷ đô la (28,5%) cho các hoạt động giữ gìn hòa bình và 5,4 tỷ (22%) cho việc vận hành các cơ quan Liên Hiệp Quốc.

Vấn đề cắt giảm ngân sách sẽ vấp phải phản ứng của nhiều thành viên của Liên Hiệp Quốc. Theo một số nhà ngoại giao, chẳng hạn nếu cắt giảm một nửa ngân sách cho Cao Ủy Liên Hiệp Quốc về người tị nạn (HCR), cơ quan này sẽ bị tê liệt. Hiện tại Mỹ vẫn đóng góp 40% ngân sách của cơ quan trên.

Đề xuất tuyên bố của Hoa Kỳ không đưa ra các con số cụ thể mà chỉ đặt ra các nguyên tắc chính như cắt giảm chi tiêu, tinh giản bộ máy gọn nhẹ.

Dù những đóng góp ngân sách của Mỹ sắp tới ra sao, chương trình cải cách của tổng thư ký Antonio Guterres sẽ phải tiết kiệm, hợp lý hóa các khoản chi tiêu, nhưng vẫn bảo đảm hoạt động hiệu quả cho các sứ mệnh cũng như sự vận hành của tổ chức quốc tế này.

Ngoại trưởng Mỹ-Nga gặp nhau tại New York

Trước ngày khai mạc Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, hôm qua 17/09, Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson và đồng nhiệm Nga Serguei Lavrov đã gặp nhau tại New York trong bối cảnh quan hệ giữa hai nước đang rất xấu.

Ngoài việc hợp tác nhằm giảm bạo lực ở Syria, hai ngoại trưởng Mỹ - Nga còn bàn về những hồ sơ ở Trung Đông và thỏa thuận Minsk năm 2015 về xung đột Ukraina. Nhưng thông báo của hai bên không nói rõ là ông Tillerson và ông Lavrov đã đề cập đến hồ sơ hạt nhân Bắc Triều Tiên hay không.

Phía Nga vẫn cho rằng các biện pháp trừng phạt ngày càng nặng nề của Liên Hiệp Quốc, theo yêu cầu của Mỹ, đã không có tác dụng, tuy Moskva đã bỏ phiếu thuận cho những nghị quyết theo hướng này. Phía Washington thì vẫn đòi Nga gia tăng áp lực lên Bình Nhưỡng.

Cuộc gặp gỡ giữa hai ngoại trưởng diễn ra vào lúc hai nước đang trừng phạt ngoại giao lẫn nhau. Washington vừa ra lệnh đóng cửa một toà lãnh sự Nga để đáp lại việc Moskva cắt giảm số nhà ngoại giao Mỹ ở Nga.

Anh Vũ

*********************

Thỏa thuận khí hậu Paris : Mỹ duy trì áp lực (RFI, 17/09/2017)

Nhà Trắng dập tắt hy vọng vừa để ngỏ tại hội nghị khí hậu Montréal khai mạc ngày 16/09/2017. Washington thông báo tái khẳng định lập trường của tổng thống Trump, rút khỏi thỏa thuận Paris nếu như các đòi hỏi của Hoa Kỳ không được chấp nhận.

Thỏa thuận chống biến đổi khí hậu Paris 2015, "tiến trình không thể đảo ngược". Reuters/Stephane Mahe

Trước đó, nhiều nhà đàm phán quốc tế nuôi hy vọng Hoa Kỳ sẽ thay đổi thái độ trong hồ sơ khí hậu, với việc cử một đại diện đến Montréal, Canada. Hội nghị này quy tụ bộ trưởng Môi Trường của khoảng 30 quốc gia với mục tiêu đẩy nhanh việc thực thi thỏa thuận Paris COP 21. Nhưng ngay tối qua, thông cáo của Nhà Trắng là "một gáo nước lạnh". Thông tín viên Jean-Louis Pourtet tường trình từ Washington :

"Ủy viên Châu Âu phụ trách hồ sơ này, Miguel Arias Canete, dẫn lời của thành viên phái đoàn Mỹ, theo đó Hoa Kỳ có thể sẽ xem xét khả năng ở lại trong thỏa thuận khí hậu Paris, mà không cần thương lượng lại. Điều này ngay lập tức được giải thích như là lập trường của Washington có thể sẽ mềm dẻo hơn. Tuy nhiên, chính quyền Mỹ đã bác bỏ khả năng này. Phát ngôn viên Nhà Trắng Sarah Huckabee Sanders : ‘‘Không có bất cứ một thay đổi nào trong lập trường của chúng tôi. Tổng thống Trump đã nhiều lần nói rõ ràng là Hoa Kỳ sẽ rút, trong trường hợp không đưa được vào thỏa thuận Paris những sửa đổi có lợi cho đất nước chúng tôi’’.

Quả thực là không có dấu hiệu nào cho thấy Donald Trump đứng về phía những người bảo vệ môi trường. Ông đã loại bỏ gần như tất cả các biện pháp vì môi trường của người tiền nhiệm Obama. Tuy nhiên, tổng thống Mỹ cũng có thể thay đổi quan điểm, như trong trường hợp Hiệp Định Tự Do Mậu Dịch Bắc Mỹ (NAFTA) hay quy chế đón tiếp trẻ em nhập cư (DACA).

Tổng thống Trump đã để ngỏ cánh cửa cho các thương lượng về khí hậu, đặc biệt với đồng nhiệm Pháp Emmanuel Macron khi đến Paris dự lễ Quốc Khánh 14 Tháng 7. Trong bối cảnh Donald Trump chuẩn bị phát biểu lần đầu tiên trước Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc vào thứ Ba tuần tới, cũng có thể là tổng thống Mỹ sẽ tỏ thái độ hòa hoãn hơn, để được cộng đồng quốc tế hưởng ứng hơn".

Thỏa thuận Paris không thể đảo ngược

Lập trường xoay như chong chóng của Mỹ dường như không cản trở cộng đồng quốc tế khẩn trương thực thi thỏa thuận khí hậu Paris, thông qua tại hồi tháng 11/2015, nhằm giới hạn nhiệt độ Trái đất tăng không quá 2°C so với thời tiền công nghiệp. 

Các trận bão Harvey và Irma gây thiệt hại nặng nề cho miền nam Hoa Kỳ cho thấy không quốc gia nào, dù hùng mạnh như nước Mỹ, có thể tránh được các thảm họa do biến đổi khí hậu gây nên.

Theo AFP, trong buổi họp báo kết thúc hội nghị Montréal, bộ trưởng môi trường Canada Catherine McKenna nhấn mạnh là các quốc gia tham dự khẳng định "Thỏa thuận Paris là không thể đảo ngược, và không thể thương lượng lại".

Ủy viên Châu Âu phụ trách khí hậu Arias Canete cho biết, trước thượng đỉnh COP 24 tại Ba Lan năm tới 2018, cộng đồng quốc tế cần phải thảo ra được các quy định nhằm "theo dõi, kiểm tra và so sánh" mức phát thải của mỗi nước, một bước quan trọng trong việc thực thi thỏa thuận khí hậu. Theo đại diện của Liên Hiệp Châu Âu, các cuộc gặp bên lề Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc vào tuần tới sẽ cho phép làm rõ "lập trường thực sự" của Hoa Kỳ.

Trọng Thành

***********************

Canada-Châu Âu-Trung Quốc thúc đẩy thỏa thuận khí hậu (RFI, 16/09/2017)

Hôm 16/09/2017, tại Montreal, Canada, khai mạc một hội nghị đặc biệt nhằm thúc đẩy việc thực thi thỏa thuận về khí hậu Paris 2015, đang gặp nhiều thách thức.

Biến đối khí hậu khiến tình trạng khô hạn gia tăng. Ảnh chụp ngày 24/08/2017 cho thấy nước trong hồ Barrios de Luna, bắc Tây Ban Nha, cạn kiệt. Reuters / Eloy Alonso

Việc chọn Montreal, bang Quebec, làm địa điểm tổ chức mang ý nghĩa biểu tượng mạnh. Thông tín viên Marie Josselin tường trình từ Montreal :

"Hội nghị Montreal được quyết định cách đây ít tháng, giữa Canada, Trung Quốc và các nước Liên Hiệp Châu Âu. Đây là một cách phản ứng tại Bắc Mỹ về tình trạng thiếu lãnh đạo, trong bối cảnh tổng thống Hoa Kỳ quyết định rút khỏi Hiệp định khí hậu Paris.

Chính tại Montreal, cách đây đúng 30 năm, nghị định thư Montreal đã được ký kết. Đây là thỏa thuận quốc tế lớn đầu tiên về môi trường. Thỏa thuận này có mục tiêu cấm các chất lảm thủng tầng ozon trong khí quyển.

Ba mươi năm trôi qua, biến đổi khí hậu vẫn là vấn đề thời sự, nhưng lần này với sự tham gia của nhiều nước hơn trước. Cụ thể là ngoài các quốc gia tổ chức, còn có Nga, Ấn Độ, Mêhicô, Brazil, những nước rất dễ tổn thương do biến đổi khí hậu như Maldives, những nước nghèo như Ethiopia.

Liên Hiệp Châu Âu muốn đi tiên phong trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, với hy vọng thực thi toàn bộ và nhanh chóng Thỏa thuận Paris COP 21. Hội nghị này được coi là một cơ hội để tiến nhanh hơn.

Cần nhấn mạnh là hội nghị Montreal diễn ra ngay trước một cuộc họp vào thứ Hai tới, do Hoa Kỳ tổ chức, được quyết định vào phút chót. Nhà Trắng mời các bộ trưởng Môi Trường của hơn 10 nền kinh tế lớn nhất đến Washington trao đổi về vấn đề khí hậu. Bộ trưởng Môi trưởng Canada Cathrine McKenna vẫn tin tưởng là có thể thuyết phục được chính quyền Mỹ từ bỏ quyết định rút khỏi thỏa thuận khí hậu Paris".

Trước thềm hội nghị Montreal, nhiều cường quốc đã có một số quyết định đột phá trong nỗ lực chuyển đổi sang kinh tế không sử dụng năng lượng hóa thạch. Sau Pháp và Anh, đến lượt Trung Quốc tuyên bố sẽ cấm xe hơi với động cơ xăng dầu, cuối tuần trước. Trong tuyên bố hôm thứ Năm 14/09, tại Nghị Viện Châu Âu ở Strasbourg, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Juncker khẳng định Ủy Ban sẽ nhanh chóng công bố phương án giảm khí thải cacbon trong lĩnh vực giao thông.

Bộ trưởng môi trường Canada – quốc gia đứng hàng thứ sáu về sản xuất dầu mỏ - khẳng định sẽ nghiêm chỉnh thực thi cam kết COP 21, đầu tư mạnh mẽ cho các công nghệ năng lượng tái tạo. Theo bộ trưởng McKenna, các quốc gia cần "khẩn trương" phê chuẩn điều khoản sửa đổi nghị định thư Montreal, được thông qua hồi năm ngoái.

Mục tiêu của điều khoản sửa đổi này là nhằm nhanh chóng loại trừ khí HFC – được sử dụng nhiều trong máy điều hòa nhiệt độ và tủ lạnh -, thủ phạm phá vỡ tầng ozon. HFC mạnh hơn đến 14.000 lần so với khí CO2 - cũng là một thủ phạm chính khiến Trái đất nóng lên nhanh chóng. Theo bộ trưởng Canada, nếu thực hiện đúng nghị định thư Montreal, nhiệt độ thế giới sẽ giảm được 0,5°C trước cuối thế kỷ.

Trọng Thành