Bức Tường Đá Đen tọa lạc ngay giữa trung tâm thủ đô Washington là đài tưởng niệm các quân nhân Mỹ đã nằm xuống trên chiến trường Việt Nam cách đây nhiều thập niên, tuy nhiên đài tưởng niệm này dần dà đã được các cựu quân nhân Mỹ tham chiến tại Việt Nam và may mắn sống sót trở về, coi như một "thánh địa", nơi họ tụ tập về hàng năm để gặp lại anh em đồng đội cũ, nhắc lại những kỷ niệm xưa và trải nghiệm lại những cảm xúc khi đứng trước bức tường ghi tên gần 58.000 đồng đội của họ đã bỏ mình ở Việt Nam.
Một hoa hồng đỏ và một máy bay trực thăng đồ chơi để lại tại Đài Tưởng niệm Chiến tranh Việt Nam trong Ngày Cựu Chiến Binh tại Washington 11/11/2015. Reuters/Carlos Barria
Nhiều cựu quân nhân Mỹ cảm thấy gắn bó với Bức Tường tới mức họ mong muốn được an giấc ngàn thu tại nơi này. Không được toại ý, giải pháp gần nhất là muốn tro của mình được mang tới rải, hoặc đặt dưới chân Bức Tường.
Theo tờ Washington Post, đó là lời trăn trối mà Gordon Castro đã để lại cho người anh, Leon Castro, trước khi Gordon qua đời cách đây 6 năm. Leon đã làm theo ý em, ông làm lễ hỏa táng và giữ tro trong một chiếc hộp inox có khắc tên em, ông dán huân chương Chiến Binh Bội Tinh, huy hiệu cuả đơn vị bộ binh của Gordon và Sư đoàn 1 Thiết Kỵ lên hộp, đặt tro của em trên ghế xe bên cạnh, rồi lái chiếc pickup từ Corpus Christi, bang Texas, tới thẳng Đài Tưởng niệm Chiến tranh Việt Nam ở Washington. Ông tâm sự :
Trong mấy thập niên qua, nhiều cựu quân nhân Mỹ cũng có chung ý nghĩ đó. Gần đây hơn, hiện tượng này xảy ra quá thường xuyên, gây khó khăn cho Cơ quan quản lý các công viên quốc gia Hoa Kỳ, National Park Service- Sở Công viên quốc gia- viết tắt là NPS.
NPS mới đây lên tiếng yêu cầu khách đến thăm tượng đài đừng để lại tro cốt của thân nhân. Đây là chính sách của NPS được áp dụng từ lâu, tuy nhiên gia đình của các quân nhân vẫn mang tro cốt người thân đựng trong hộp hay bình, ngay cả hộp nhựa Tupperware, đến đặt trịnh trọng tại Bức Tường Đá Đen.
Khoảng 70 bộ tro cốt, một số đựng trong các hộp hoặc bình chứa, đã được để lại tại Bức Tường Đá Đen, bộ đầu tiên được tìm thấy vào năm 1990, và bộ gần đây nhất, chỉ cách đây vài tuần. Trong 5 năm qua, có 31 bộ tro cốt đã được để lại tại Đài Tưởng niệm này, kể cả 5 trường hợp trong năm 2017.
Báo Washington Post dẫn lời người phát ngôn của Sở Công viên Quốc gia và các Đài tưởng niệm, Mike Litterst, nói rằng trong mấy tháng gần đây vấn đề trở nên phức tạp, và vì thế Sở Công viên quốc gia đang tìm cách khuyến khích mọi người hãy tuân thủ quy định này.
Có một số yếu tố khả dĩ có thể giải thích vì sao số người mang tro cốt của thân nhân tới để lại ở đài tưởng niệm chiến tranh Việt Nam lại tăng vọt.
Lý do thứ nhất là, nhiều cựu quân nhân từng tham chiến tại Việt Nam giờ đã luống tuổi, có nhiều người trước khi qua đời, mong muốn được "nằm xuống bên cạnh các chiến hữu" của mình. Lý do thứ hai là vì năm nay, 2018, đánh dấu kỷ niệm 50 năm ngày xảy ra những biến cố có tính bước ngoặt trong chiến tranh Việt Nam, như biến cố Tết Mậu Thân 1968, buổi ra mắt bộ phim tài liệu về Chiến tranh Việt Nam của hai đạo diễn Ken Burns và Lynn Novick vào mùa Thu vừa rồi, là những biến cố có thể gợi nhớ nhiều kỷ niệm liên quan tới cuộc chiến.
Một cựu quân nhân Mỹ tại Bức Tường Đá Đen vào Ngày Cựu Chiến Binh 25/5/2014
Sở Công viên quốc gia cho biết đã thu thập được hơn 400.000 kỷ vật để lại tại Đài tưởng niệm Chiến tranh Việt Nam, các kỷ vật này đang lưu trữ trong kho để sau này mang ra triển lãm.
Tuy nhiên Đài Tưởng niệm lưu ý rằng Sở Công viên quốc gia "không được trang bị để có thể lưu trữ tro cốt" của những người đã khuất. Ông Litterst nói :
"Đây là một vấn đề vô cùng tế nhị. Người dân đã tin tưởng chúng tôi và mang tro cốt của người thân tới đây. Chúng tôi cần tìm ra một cách để giải quyết vấn đề với sự tôn trọng tối đa".
Điều dứt khoát là tro cốt của người quá cố sẽ không được lưu trữ trong kho tàng các kỷ vật một khi cơ sở trưng bày kỷ vật thành hình trong tương lai.