Macron - Trump : Tình bạn thắm thiết ít ai ngờ
Tổng thống Pháp công du Hoa Kỳ ba ngày, bắt đầu từ hôm nay 23/04/2018. Chuyến viếng thăm cấp Nhà nước đầu tiên của một nguyên thủ nước ngoài kể từ khi ông Donald Trump nhậm chức tổng thống Mỹ, chiếm tựa chính của các báo Pháp hôm nay.
Hai tổng thống Mỹ- Pháp Donald Trump và Emmanuel Macron thường xuyên nói chuyện điện thoại với nhau, một điều hiếm thấy thời Obama- Hollande. Ảnh minh họa
La Croix chạy tựa "Trump- Macron, một sự thuận thảo đầy nghịch lý" Le Monde thuật lại "Macron- Trump, chuyện kể về một mối quan hệ đặc biệt", Le Figaro nhấn mạnh đến "Thách thức Mỹ của Emmanuel Macron". Riêng nhật báo thiên tả Libération dành hẳn một chuyên đề đặc biệt để mô tả "Ác mộng Mỹ".
Macron- Trump : Hai tính cách trái ngược
La Croix phân tích, thoạt nhìn thì cả hai rất khác xa nhau. Emmanuel Macron, 40 tuổi, thuộc giới tinh hoa Pháp, lấy cô giáo cũ lớn hơn mình đến 24 tuổi, theo chủ trương đa phương. Còn ông Donald Trump, 71 tuổi, tỉ phú địa ốc, chủ casino và là người dẫn chương trình truyền hình đã có ba đời vợ, mà người vợ hiện nay là cựu người mẫu trẻ hơn ông 24 tuổi ; chủ trương "Nước Mỹ trước hết".
Mối quan hệ đặc biệt giữa hai nhà lãnh đạo bắt đầu từ cái bắt tay mang tính "nắn gân" nhau, tối thứ Năm 27/05/2017 tại Bruxelles, bên lề cuộc họp thượng đỉnh NATO. Gần hai tháng sau, lời mời ông Donald Trump sang Paris dự cuộc diễu binh nhân Quốc khánh Pháp đã siết chặt một tình bạn mà ít ai ngờ đến.
Khác với La Croix, Le Monde cho rằng mối quan hệ thân thiết giữa Macron và Trump thật ra khởi đầu từ ngày 08/05/2017, ngay sau hôm ứng cử viên trẻ tuổi đắc cử tổng thống Pháp. Emmanuel Macron nhận được cú điện thoại của tổng thống Mỹ : "Emmanuel, chiến thắng này và những gì anh đã thể hiện tại bảo tàng Louvre thật là tuyệt vời ! Cả đêm qua tôi ngồi trước tivi. Những hình ảnh tuyệt lắm, bravo !" - Donald Trump hào hứng. Theo bản năng, hai con người cá tính này đã nhanh chóng đánh giá được nhau và thấu hiểu.
Trong bài xã luận mang tựa đề "Theo bước La Fayette", Le Figaro nhận định được tổng thống Hoa Kỳ khoản đãi tại Mount Vernon - dinh thự của George Washington, vị tổng thống đầu tiên của nước Mỹ và là nơi tướng Pháp La Fayette từng trú ngụ - mang ý nghĩa đặc biệt đối với Emmanuel Macron, vốn yêu thích lịch sử và các biểu tượng.
Đây cũng là sự biệt đãi của Hoa Kỳ đối với đồng minh Pháp. Duyệt hàng quân danh dự trên sân cỏ Nhà Trắng, dạ tiệc cấp Nhà nước, diễn văn trước Quốc hội : trong ba ngày thăm viếng, tổng thống Pháp được dành cho các vinh dự mà chưa nguyên thủ nào có được từ khi ông Trump nhậm chức.
"Emmaaanoueeel" của Donald Trump
Rõ ràng là tổng thống Donald Trump rất hài lòng về chuyến thăm Paris nhân dịp Quốc khánh Pháp 14/7 năm ngoái, nhất là cuộc duyệt binh gây ấn tượng. Để qua một bên những khác biệt về phong cách và quan điểm chính trị, hai nhà lãnh đạo rất thông cảm với nhau. Hai "outsider", xuất thân không phải là chính khách chuyên nghiệp nhưng đều giành chiến thắng, hai nhân vật đã làm đảo lộn hệ thống chính trị truyền thống.
Theo Le Monde, chuyến thăm Paris của tổng thống Mỹ đánh dấu bước ngoặt trong quan hệ. Kể từ đó, Donald Trump rất thích gọi "Emmaaanoueeel". Cách đây vài ngày, tổng thống Mỹ đã điện thoại cho đồng nhiệm Pháp để nói rằng ở Washington, ai cũng muốn được tham dự buổi dạ tiệc tại Nhà Trắng tối 24/4 khoản đãi Macron. "Tất cả các ông bạn của tớ đều muốn đến ! Chắc là tớ phải bán vé quá !" - ông Trump vừa cười vừa nói.
Riêng với "anh bạn" Macron, tổng thống Mỹ thường cắt những bài báo nói về mối quan hệ tốt đẹp Pháp-Mỹ, hay tình trạng kinh tế Pháp được cải thiện. Ông khoanh tròn tựa bài, và chú thích bên cạnh bài báo "it’s true" (đúng rồi) hay "great job" (hay), sau đó cho gởi sang Paris bằng va-li ngoại giao. Tuy không ngần ngại chỉ trích thậm chí chế giễu nguyên thủ các nước khác, Donald Trump chưa bao giờ công khai phê phán Emmanuel Macron.
Nhiều tờ báo Mỹ hay chỉ trích tổng thống Trump tỏ ra hoan nghênh tình bạn kỳ lạ này. New York Times viết : "Emmanuel Macron là hy vọng cuối cùng cho các đồng minh của Mỹ, để hạn chế bớt khía cạnh thảm họa trong tính cách của Donald Trump". Tại thủ đô nước Mỹ, người Pháp cũng không còn bị coi là "cheese-eating surrender monkeys" (những chú khỉ đầu hàng ăn toàn phô-mai) như hồi Pháp từ chối tham gia đánh Iraq. Cuộc can thiệp tại Mali năm 2013 đã thuyết phục được Ngũ Giác Đài về quyết tâm của Pháp, và sự hiện diện của ngoại trưởng Jean-Yves Le Drian, vốn là cựu bộ trưởng quốc phòng, bên cạnh Emmanuel Macron cũng là một ưu thế.
Macron, người đối thoại Châu Âu của tổng thống Mỹ
Đại sứ Pháp tại Hoa Kỳ, Gérard Araud giải thích, đó là vì lợi ích của cả đôi bên. "Đối với tổng thống Pháp, dù quan điểm chính trị thế nào, có quan hệ tốt với tổng thống Mỹ - người quyền lực nhất thế giới - là rất quan trọng".
Ngay từ khi bước vào điện Elysée tháng 5/2017, ông Emmanuel Macron đã khẳng định : "Là thành viên Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc và là cường quốc nguyên tử, nước Pháp phải biết đóng vai trò đối trọng khi thấy xuất hiện tình trạng mất cân bằng".
Để đóng được vai trò người đối thoại của Châu Âu với tổng thống Mỹ, Emmanuel Macron đã tận dụng bối cảnh hai đồng minh lớn Châu Âu của Hoa Kỳ gặp bất lợi.
Thủ tướng Anh Theresa May đang bối rối với Brexit, khó duy trì được truyền thống "quan hệ đặc biệt" giữa Luân Đôn và Washington. Và dưới mắt ông Trump, bà Angela Merkel, đang bị yếu thế sau sáu tháng thương lượng lập chính phủ, là đại diện cho Mercedes-Benz, BMW, các nhà sản xuất xe hơi "xấu xí" của Đức, cần phải đe dọa tăng thuế hải quan. Thâm hụt thương mại - nỗi ám ảnh của ông Trump - giữa Hoa Kỳ và Đức lên đến 70 tỉ đô la, còn đối với Pháp chỉ 4 tỉ đô la. Nữ thủ tướng Đức sẽ được tiếp đón tại Washington vào thứ Sáu tuần này, nhưng không với vinh dự tương tự như tổng thống Pháp.
Hậu trường vụ không kích Syria
Về cuộc không kích Syria, Le Monde tiết lộ, tối Chủ nhật 08/04/2018 tầng một của điện Elysée vẫn sáng đèn : Macron triệu tập các cố vấn thân cận cùng với đô đốc Bernard Rogel họp khẩn. Trước đó ông đã yêu cầu bộ phận đối ngoại tổ chức cuộc điện đàm với Donald Trump. Hai tổng thống Pháp-Mỹ trao đổi vào lúc nửa đêm, và trong tuần lễ tiếp theo, hàng đêm cả hai đều nói chuyện điện thoại, cho đến khi diễn ra cuộc không kích của ba đồng minh Mỹ-Pháp-Anh vào địa điểm vũ khí hóa học của Syria đêm 13 rạng 14/4.
Một nhà ngoại giao Pháp cho biết : "Vào đầu tuần, Donald Trump rất phấn khích. Ông viết nhiều tweet, cân nhắc các giải pháp khác nhau. Rồi đến khi quyết định tấn công được đưa ra, Trump hiểu rằng cần phải kín đáo hơn. Qua điện thoại, Donald Trump bỗng trở nên thận trọng hơn, nói theo cách ẩn dụ. Nơi ông ấy vẫn có điều gì mang tính kịch sĩ". Trong suốt chiến dịch, Donald Trump tỏ ra là một đối tác khả tín.
Le Figaro nhận định, nếu không có cuộc không kích chung này, Emmanuel Macron chẳng có mấy thành tích để chứng tỏ với đồng minh Mỹ. Macron là lãnh đạo Châu Âu có thể "thì thầm" vào tai ông Trump, nhưng vấn đề là có được lắng nghe hay không. Cho đến nay mối quan hệ ưu ái này vẫn chưa mang lại kết quả ngoạn mục nào, trừ loạt hỏa tiễn trên bầu trời Trung Đông. Syria, Nga… các hồ sơ mà tổng thống Pháp phải bàn bạc đối tác Mỹ không hề thiếu. Emmanuel Macron còn phải cố thuyết phục Donald Trump quay lại với hiệp định khí hậu Paris, và đừng xé bỏ hiệp ước nguyên tử với Iran.
Chuyên gia Sébastien Jean, giám đốc Trung tâm nghiên cứu thông tin quốc tế (CEPII), trên La Croix cho biết thêm một mối quan ngại chung khác, đó là Trung Quốc. Những vi phạm quy định thương mại quốc tế mà trước đây có thể bỏ qua đối với các quốc gia mới nổi, nay không còn có thể chấp nhận với nền kinh tế thứ nhì thế giới. Châu Âu và Hoa Kỳ không thể tiếp tục để Bắc Kinh làm mưa làm gió với pin mặt trời vốn được trợ giá rất nhiều chẳng hạn, và sắp tới có thể là xe hơi điện. Tuy nhiên, tổng thống Pháp phải cố gắng thuyết phục ông Trump rằng một thỏa thuận đa phương là phương cách tốt nhất để giải quyết.
Cho đến nay, chính sách ngoại giao thực dụng của tổng thống Pháp đã mang lại cho ông hình ảnh tốt đẹp trên trường quốc tế, nhưng hiệu quả đến đâu ? Theo Le Figaro, không phải là dễ dàng cho Macron, trong một thế giới cũng bất định như chính bản thân ông Trump.
Cánh cửa hòa giải cho hồ sơ Iran ?
La Croixtrong bài xã luận "Một cánh cửa hòa giải" nhận xét, thế giới trong những ngày gần đây trải qua những trạng thái nóng lạnh khác nhau. Nếu Bắc Triều Tiên bỗng trở nên hòa hoãn, với thông báo hôm thứ Bảy 21/4 cho biết sẽ ngưng thử nguyên tử và hỏa tiễn liên lục địa, thì Iran lại đe dọa sẽ cho làm giàu uranium trở lại, nếu đến giữa tháng Năm Hoa Kỳ ngưng hiệp ước hạt nhân như tổng thống Trump đã nói.
Chắc chắn các hồ sơ này sẽ được hai tổng thống Pháp- Mỹ đề cập đến. Ông Trump tự cho rằng nhờ mình to tiếng mà Bình Nhưỡng mới biết điều hơn - việc này thì về sau lịch sử sẽ soi rọi. Tuy nhiên không thể quên vai trò trung gian kín đáo của tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in. Cung cách gây hấn của Donald Trump đã mang lại kết quả bất ngờ, là thu hút những nỗ lực hòa giải.
La Croix đặt câu hỏi, liệu cuộc khủng hoảng Iran-Mỹ có tìm được nhà hòa giải nào hay không ? Đó là một trong những thách thức trong chuyến công du Hoa Kỳ của tổng thống Pháp. Cần phải có được tất cả sự nhiệt thành của một Emmanuel Macron, sự mạnh mẽ của một Angela Merkel để có thể gây ảnh hưởng. Tất cả niềm tin và sức mạnh của một "lục địa củ" từng hiểu hơn ai hết, rằng nền hòa bình xứng đáng để tập trung mọi nỗ lực. Số phận của hiệp định nguyên tử Iran sẽ là thử nghiệm cho trọng lượng của Châu Âu trong trật tự thế giới mới.
Thụy My