 | Tổng quan: | 3601242 |
Vụ thầy giáo Pháp dạy môn sử-địa Samuel Paty bị khủng bố Hồi giáo sát hại dã man tất nhiên là chủ đề chính được nêu bật trên trang bìa toàn bộ các tạp chí Pháp tuần này. Le Point đặc biệt giới thiệu người quá cố như là một nhân vật lịch sử, trong lúc Courrier International và L’Express nói đến nhu cầu đấu tranh chống chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan. Riêng L’Obs thì lo ngại trước tình trạng nhà trường Pháp bị Hồi giáo cực đoan uy hiếp
Nước Pháp tưởng niệm nhà giáo Samuel Paty và cam kết đẩy mạnh cuộc chiến chống Hồi giáo cực đoan. AFP
"Samuel Paty 1973-2020"
Trên một khung màu đen gần như phủ trọn trang bìa, tạp chí Le Point đưa chân dung nhà giáo Samuel Paty trong một vòng tròn nhỏ, bên dưới hàng tựa "Samuel Paty - 1973-2020 - Giáo sư chết vì tự do".
Le Point dành 3 trang cho tiểu sử người giáo viên đã dấn thân cho các giá trị tự do, thế tục, nói về tuổi trẻ của ông ở thành phố Lyon cho đến tiết học trong đó ông nêu lên các biếm họa về nhà tiên tri Mahomet. Tạp chí cũng dành 4 trang để đề cập đến những "điều mà giáo viên không thể giảng dạy được nữa", trong đó có "khái niệm thế tục, quyền tự do ngôn luận, giáo dục sinh lý, giới tính".
Tạp chí trích dẫn ông Jean-Pierre Obin, tác giả của báo cáo về dấu hiệu tôn giáo ở học đường thường được nhắc đến, cho rằng phải có cả "một kế hoạch đào tạo giáo viên để họ hiểu rõ hơn học sinh của mình vốn đang bị khép vào những lô gíc tôn giáo khép kín. Phần đông các giáo viên sống trong môi trường xã hội thế tục từ nhiều thế hệ nên không biết về sức mạnh của tôn giáo, không biết là mỗi sự kiện trong đời sống xã hội hay riêng tư của học sinh đều có thể chịu ảnh hưởng của tôn giáo".
ACTUALITÉ DES MARQUES
Le Point cũng đăng lại với khổ nhỏ một loạt biếm họa về Mahomet, và nhắc lại là nhà trường, giáo viên từng là mục tiêu của các phần tử thánh chiến ở Algérie, và ngày nay họ là nạn nhân của quân thánh chiến ở vùng Sahel : 611 người đã bị giết chết ở miền đông bắc Nigeria nơi nhóm khủng bố Hồi giáo Boko Haram đang hoành hành.
Tội "phỉ báng (tôn giáo) – blasphème"
Theo Le Point, vụ sát hại ông Samuel Paty đã thu hút sự chú ý đến hiện tượng quay trở lại của một thứ "tội giả tưởng". Đó là tội "phỉ báng tôn giáo – blasphème", đã được chính thức tái lập ở một số nước Châu Âu, như Hy Lạp, Ý, Ireland, nhân danh việc bảo vệ những "chân lý" tôn giáo được xem là linh thiêng.
Ở Áo, Đức, Tây Ban Nha, Đan Mạch thì người ta không dùng từ "phỉ báng tôn giáo", mà xem đó là hành vi xâm phạm tín ngưỡng của một người. Từ ngữ thì thận trọng nhưng kết quả thì vẫn là mọi lời chỉ trích tôn giáo đều bị trừng phạt.
Pháp cũng không phải là ngoại lệ, và đối với Le Point thì đây là một điều đáng ngạc nhiên tại một đất nước mà vào năm 1905, đã ban hành một đạo luật khẳng định tính thế tục. Thế nhưng một đạo luật khác, luật Pleven, ban hành năm 1972, thì "trừng phạt những hành động kích thích hận thù, bạo lực, kỳ thị, vu khống và sỉ nhục một cá nhân hay nhóm người do nguồn gốc chủng tộc, quốc gia hay tôn giáo".
Và chính do đạo luật này mà người ta chứng kiến vào những năm 1990, hàng loạt vụ kiện về tội "phỉ báng tôn giáo" do sự nhập nhằng giữa lời phê phán, tranh biếm họa nhắm vào một tôn giáo với hành đông xúc phạm tín đồ theo đạo đó.
Cũng trên một khung màu đen, Courrier International chạy hàng tựa lớn màu đỏ rất ngắn gọn : "Cuộc đấu tranh của chúng ta", ngay bên dưới là một tấm bảng xanh bên trên có hàng chữ viết bằng phấn trắng "Tự do ngôn luận".
Như thông lệ Courrier International đã giải thích việc chọn lựa chủ đề trang bìa : Vụ ám sát trong điều kiện dã man ngày 16/10 khiến tờ báo phải thay đổi chủ đề dự kiến trước vốn là cuộc bầu cử Mỹ nhìn từ các nơi.
Về sự kiện xẩy ra tại Pháp, tạp chí Pháp cũng đã nêu phản ứng từ các nước khác qua phần trích dịch báo chí nước ngoài, vốn nhất trí với nhau về mối đe dọa đến tự Hồi giáo cực đoan và cho rằng đã đến lúc phải hành động.
Nhật báo Đức Die Welt nhìn dưới góc độ khủng bố, cho rằng : "Khủng bố là một kiểu trắc nghiêm sức kháng cự. Bản chất của khủng bố là luôn tìm cách vượt những hạn mức mới, muốn cho thấy là họ đã đi xa hơn trong sự dã man, tàn ác, thú tính, vì nếu không thì họ không đạt được mục tiêu, như gây chia rẽ trong xã hội".
Die Welt ghi nhận : Vụ khủng bố diễn ra trong lúc đang xét xử những thủ phạm vụ khủng bố nhắm vào báo trào phúng Charlie Hebdo và siêu thị Hyper Cacher tháng Giêng 2015, và hai tuần sau vụ tấn công nhắm vào cơ sở cũ của tờ báo, và chỉ vì do việc giáo viên cho xem tranh biếm họa về nhà tiên tri Mahomet trong buổi học về đạo đức và công dân giáo dục.
Điều đó nhắc nhở là cuộc đấu tranh cho quyền tự do ngôn luận còn rất lâu mới giành được thắng lợi ở Pháp. Và lần này đối tượng bị nhắm là trường công lập, một biểu tượng của nền Cộng hòa. Hàng chục ngàn người tập hợp ngày 18/10 đã rất hiểu điều này với khẩu hiểu "Tôi là giáo viên – Je suis prof".
Đối với tờ báo Đức, 5 năm sau khẩu hiệu "Tôi là Charlie – Je suis Charlie", nước Pháp những ngày này lại nghe thấy những âm vang đáng buồn trước đó.
Website Liban Al-Modon, phản ứng nhanh sau vụ ám sát đã không che giấu sự tức giận : "Trên các mạng xã hội cũng như trên truyên thông có nhiều người đã biện minh cho hành động này, nói là giáo viên đa trưng lên cho các học sinh xem biếm họa về nhà tiên tri Mahomet. Điều này một lần nữa, chứng tỏ là thế giới Hồi giáo đã không còn thể chung sống với thế giới không Hồi giáo. Bạo lực Hồi giáo cực đoan không chỉ là một trở ngại cho dân chủ ở Trung Đông, mà từ đây còn là mối đe dọa đối với nền dân chủ phương Tây".
Nhưng tại sao Pháp lại bị nghiêm trọng hơn những nơi khác. Báo Đức Die Welt nhìn thấy Pháp là : "Kẻ thù lý tưởng của Hồi giáo cực đoan. Đó là do quá khứ cường quốc thực dân và một số đông công dân gốc Bắc Phi vùng Maghreb vốn không hay không còn là thành phần của xã hội sau 3 thế hệ".
Nhà văn người Algeria Boualem Sansal, trên Courrier International, cũng có nhận định tương tự và giải thích : "Vấn đề là các nền dân chủ phương Tây không hiểu kẻ thù trước mặt như thế nào. Hồi giáo cực đoan được xem là một xu hướng tôn giáo, nhưng thật ra không chỉ thế thôi mà còn là một tổ chức chính trị mà mục tiêu là áp đặt suy nghĩ và nắm quyền". Theo nhà văn này, một mình nước Pháp không thể khắc phục mà phải có cách tiếp cận chung, toàn diện ở mực độ Châu Âu.
Cần có biện pháp đối phó dứt khoát
Qua các bài đánh giá trên báo nước ngoài, tạp chí cho rằng rõ ràng có thể cảm nhận một sự nôn nóng hành động.
Trên tờ The Spectator, nhà văn nữ gốc Somalia, Ayaan Hirsi Ali, một gương mặt đấu tranh cho nữ quyền, đã thúc giục hành động. Nhắc lại phát biểu của tổng thống Pháp Macron về vấn đề ly khai và tính thế tục, bà cho là "Việc ông Macron phát biểu chống Hồi giáo cực đoan là một dấu hiệu cho thấy tranh luận đã nhanh chóng đổi hướng ở Pháp". Bà kêu gọi tổng thống Pháp hãy "giúp đỡ và mang lại an ninh" cho những người Hồi giáo Pháp chống lại xu hướng cực đoan.
Tại Mỹ, tờ New York Times không ngại chỉ trích nghiêm khắc sự thiếu hiệu quả trong cách ứng phó của chính phủ Pháp, với nhiều thông báo, nhưng không phải lúc nào cũng hợp lý, để phản ứng trước các thành phần cực đoan : khám xét, trục xuất (thường không liên quan gì đến vụ ám sát giáo viên Paty), đóng cửa đền thờ Hồi giáo ở Pantin.
Thông tín viên tại Pháp của nhật báo Đức Süddeutsche Zeitung thì lưu ý là phải cẩn thận không nên để cho các phe cực đoan lợi dụng. Nếu nước Pháp phải chống lại những tư tưởng hủy diệt, thì cũng phải chống lại những kẻ khích động lòng hận thù Hồi giáo, "nếu không thì vết thương sẽ không bao giờ khép lại".
Cũng dùng mầu đen làm nền, trang bìa L’Express chạy hàng tựa màu trắng như là một lời kêu gọi : "Đấu tranh chống Hồi giáo cực đoan", nhưng bên trên gương mặt cựu thủ tướng Pháp François Fillon, đã được tạp chí phỏng vấn và đã khẳng định : "Quyền tự do ngôn luận phải được bảo vệ bằng bất cứ giá nào".
L’Express giải thích tại sao phỏng vấn ông Fillon. Ông đã làm bộ trưởng giáo dục năm 2004-2005. Chính ông là tác giả lệnh cấm mang khăn choàng Hồi giáo ở nhà trường, nhưng lại là người bị tố cáo đã ém nhẹm bản báo cáo Obin về những dấu hiệu tôn giáo trong trường học.
Ông Fillon đã sững sờ trước vụ ám sát nhà giáo Samuel Paty và cho rằng đã đến lúc phải lên tiếng để kêu gọi đấu tranh chống Hồi giáo cực đoan. Vì những lý do trên tạp chí đã nhường lời cho cựu thủ tướng.
L’Express cũng đăng lại các bức biếm họa về nhà tiên tri Mahomet mà tạp chí đã công bố cách đây 14 năm trước làn sóng hận thù, hù dọa mà các bức biếm họa đã làm dấy lên thời đó. Và bây giờ tạp chí quyết định đăng trở lại, và trong đó có hai bức mà giáo viên Samuel Paty đã cho học trò xem khi nói về quyền tự do ngôn luận, về tính thế tục.
L’Express giải thích là đăng những biếm họa mang tính xúc phạm – đối với Hồi giáo, Do Thái giáo hay Thiên Chúa giáo – không phải là nhục mạ những người theo đạo. Đó chỉ là thực hiện quyền tự do mà người Pháp được hưởng ở Pháp, đó là kết quả của lịch sử Pháp và những giá trị của hàng thế kỷ.
Theo L’Express, việc đăng lại các bức biếm họa vào lúc này rất cần thiết, vì nỗi sợ hãi đã xuất hiện ở khắp nơi, nhưng không thể nào để nó thắng chúng ta.
Tạp chí L’Obs cũng dành trang bìa cho vụ khủng bố, nhưng nhìn về phía trường học với dòng tựa "Trường học đối mặt với Hồi giáo cực đoan", với ảnh một em học sinh đứng khóc, tay dụi mắt trước những bó hoa tưởng niệm với tấm biển "Tôi là Samuel".
Theo tạp chí Pháp, sau quyền tự do ngôn luận, giờ đây đến lượt nền giáo dục thế tục bị chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan tấn công.
Tạp chí đã điều tra để tìm hiểu thêm về những nguyên do đã dẫn đến cái chết của nhà giáo Samuel Paty, bị sát hại chỉ vì đã cho học sinh của mình xem tranh biếm họa Mahomet mà tờ báo trào phúng Charlie Hebdo đã công bố, trong một tiết học về công dân giáo dục.
Theo L’Obs, hành vi đáng sợ này lại diễn ra trong bối cảnh các giáo chức tại Pháp ngày càng bị sức ép từ các phần tử Hồi giáo cực đoan nhưng lại không phải lúc nào cũng được cấp trên của mình giúp đỡ.
Trong một bài phỏng vấn, người đứng đầu Đền thờ Hồi giáo Paris (Grande Mosquée de Paris) đã kêu gọi giới tu sĩ Hồi giáo tại Pháp đứng lên trực diện chống lại các tư tưởng Hồi giáo quá khích.
Vụ ám sát khủng bố tại Pháp đã đẩy các chủ đề thời sự khác xuống hàng thứ yếu. Tuy nhiên, Courrier International cũng cố giới thiệu trên trang bìa hồ sơ quốc tế mà tạp chí đã chuẩn bị trước lúc xẩy ra vụ sát hại nhà giáo Samuel Patel. Hồ sơ mang tựa : "Nước Mỹ không còn khiến người ta mơ ước nữa".
Phần đặc sắc trong hồ sơ về nước Mỹ của Courrier International là những cái nhìn khác nhau về chiến dịch tranh cử tổng thống ở Mỹ đến từ báo chí nhiều nơi trên thế giới.
Lý thú nhất là cái nhìn từ Hồng Kông, nơi nhật báo SCMP rất ngạc nhiên trước việc những người đấu tranh cho dân chủ tại Trung Quốc hay ở nước ngoài lại ủng hộ tổng thống Trump.
Được tờ báo nêu bật là trường hợp của nhà ly khai Trần Quang Thành, dù được bà Hillary Clinton cứu ra khỏi Trung Quốc thời bà còn là ngoại trưởng Mỹ, nhưng hiện nay lại ủng hộ tổng thống Donald Trump, và từng lên phát biểu tại Đại hội Đảng Cộng hòa Mỹ ngày 26/08 vừa qua.
Theo SCMP, hành động của Trần Quang Thành đã gây sốc nơi nhiều nhà đấu tranh dân chủ Trung Quốc khác, vì ông Trump không phải là hình mẫu của dân chủ.
Đối với tờ báo Hồng Kông, sự đồng cảm của Trần Quang Thành và những người như ông dành cho Trump đã cho thấy sức thu hút của những lời lẽ chống Bắc Kinh mà tổng thống Mỹ thích sử dụng để phân biệt mình với đối thủ Joe Biden thuộc đảng Dân chủ.
Theo giới quan sát, thái độ ủng hộ của một số nhà hoạt động Trung Quốc dành cho Trump cũng có thể được giải thích qua thực tế là họ tôn vinh Hoa Kỳ và có ác cảm đối với bất kỳ chính sách cánh tả nào mà họ đồng hóa với Đảng cộng sản Trung Quốc.
Mai Vân
Pháp : Chính phủ chuyển sang thế tấn công Hồi giáo cực đoan
Nước Pháp vẫn còn chưa hết choáng váng với vụ khủng bố Hồi giáo cực đoan chặt đầu thầy giáo Samuel Paty tại tỉnh Yvelines. Sau một nước Pháp đầy xúc động với các cuộc tập hợp, tuần hành khắp cả nước tưởng nhớ thầy giáo bị khủng bố sát hại, giờ là một nước Pháp hành động, chủ động tấn công, không để thụ động trước khủng bố.
Đông đảo người Pháp tập trung tại quảng trường Cộng hòa - République, Paris ngày 18/10/2020 để tưởng nhớ thầy giáo Samuel Paty, người bị khủng bố Hồi giáo sát hại dã man. Reuters – Charles Platiau
Trên trang nhất các báo Pháp hôm nay đều đề cập đến một chủ đề chung là hành động của chính phủ sau vụ khủng bố man rợ mà thủ phạm đã được chỉ rõ là Hồi giáo cực đoan.
Nhật báo Le Monde chạy tựa trang nhất : "Hồi giáo cực đoan : Macron hứa "hành động cụ thể". Tựa chính của Le Figaro : "Hồi giáo cực đoan : Chính phủ muốn đáp trả cứng rắn". Tương tự, trang nhất Libération phủ hàng tựa lớn, nhấn mạnh : "Khủng bố : Đến lúc đáp trả".Trong khi đó, La Croix chạy tựa : "Hồi giáo cực đoan vùng xám".
Các báo đều dành nhiều bài viết để phản ánh quyết tâm hành động của chính phủ trước đòi hỏi của dư luận xã hội về việc Pháp cần phải có ngay những biện pháp mạnh mẽ bài trừ những phong trào Hồi giáo cực đoan. Xã luận của Le Monde mang tiêu đề "Để không còn phải chết vì dạy học". Bài viết kêu gọi cần phải ủng hộ mạnh mẽ các nhà giáo, coi họ là những người trên tuyến đầu chống Hồi giáo cực đoan, giống như nhân viên y tế là những người trên tuyến đầu trong cuộc chiến chống Covid-19. Cả nước, mỗi người dân phải đoàn kết với đội ngũ giáo viên, ủng hộ họ thay vì làm họ trở nên yếu ớt, bảo vệ họ thay vì chỉ trích họ, nhằm bảo đảm ở Pháp sẽ không bao giờ có ai chết vì dạy học.
Trong khi đó, Le Figaro đặt câu hỏi : "Tự do, Bình đẳng, Bác ái. Khẩu hiệu đó sắp tới sẽ ra sao nếu nước Pháp cứ cúi mình ?". Để chống lại có hiệu quả chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan, nước Pháp cần phải được vũ trang lại toàn bộ, từ trong suy nghĩ cho đến hệ thống pháp luật, chính sách nhập cư, quyền tị nạn, quyền của trẻ vị thành niên… và phải hành động một cách thực dụng thì nước Pháp mới có thể chiến thắng được Hồi giáo cực đoan và những kẻ cuồng tín vốn dĩ chỉ muốn nước Pháp phải câm lặng. Điều quan trọng là các nhà chính trị Pháp không chỉ hô hào bằng lời nói mà phải bằng hành động cụ thể, không còn theo kiểu nửa vời. Từ tổng thống Emmanuel Macron cho đến bộ trưởng Nội vụ trong những ngày qua đã cố gắng tỏ rõ quyết tâm đưa ra những biện pháp cụ thể để chống lại chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan, Le Figaro ghi nhận.
Trong khi đó, xã luận Libération viết : "Sau các cuộc tập hợp cuối tuần qua để tưởng nhớ đến thầy giáo sử - địa Samuel Paty, và trước ngày tưởng niệm toàn quốc dành cho ông ngày mai, chính phủ đã tỏ rõ quyết tâm chống khủng bố Hồi giáo. Bắt giữ, trục xuất những thành phần nguy hiểm, đe dọa cấm một số tổ chức hiệp hội, Emmanuel Macron đã yêu cầu tại cuộc họp Hội đồng Quốc phòng tối Chủ nhật là cần phải có "những hành động cụ thể". Nhưng "sự đáp trả an ninh cần thiết chỉ có thể thực hiện với sự hỗ trợ của một thứ vũ khí khác : luật pháp, luôn là luật pháp… Luật pháp cũng như văn hóa, giáo dục, đó là những thứ thuốc giải độc bổ trợ không thể thiếu cho kho vũ khí trấn áp".
Còn xã luận của La Croix nhấn mạnh : Thực tế những gì đã xảy ra cho thấy cần phải phân định rõ giữa Hồi giáo và Hồi giáo cực đoan. "Nhiệm vụ sẽ khó khăn, đòi hỏi phải rất kiên trì", La Croix kết luận.
Bầu cử Mỹ 2020 : Chuyển biến trong cử tri có thay đổi kết quả bầu cử ?
Chuyển qua phần thời sự quốc tế khác : Chỉ còn hơn chục hôm nữa đến ngày bầu cử tổng thống Mỹ, những biến chuyển hàng ngày ở nước Mỹ vẫn liên tục được các báo Pháp quan tâm theo dõi.
Nhật báo Le Monde có bài viết với tựa đề khá lạ : "Khi California "xuất khẩu" các cử tri".Bài báo đề cập đến việc thời gian gần đây rất đông người dân của bang rộng lớn có xu hướng ủng hộ đảng Dân chủ đã chuyển đến sống tại các bang vốn là thành lũy của phe Cộng hòa như Texas, Arizona hay Nevada. Sự biến động dân cư này đang là yếu tố có thể làm thay đổi cán cân lực lượng cử tri trong cuộc bỏ phiếu tới đây ở nhiều bang. Tờ báo cho biết, từ năm 2007 đã có 7 triệu người dân California chuyển đến sinh sống ở các bang miền tây nước Mỹ. Sự biến động dân cư đã dẫn đến những chuyển biến rõ nét. Trong các cuộc bầu cử ở các địa phương này thời gian qua, phe Dân chủ có xu hướng lấn dần sân của phe Cộng hòa. Đây là một trong những yếu tố quan trọng mà phe Cộng hòa sẽ phải tính đến trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ sắp tới.
Trong một bài viết khác, Le Monde ghi nhận tại Mỹ có "Ba mươi hai triệu cử tri gốc La-tinh" và phe Dân chủ hy vọng huy động được lực lượng cử tri của sắc dân thiểu số hàng đầu đất nước này, đặc biệt là giới trẻ và phụ nữ. Bài báo cũng ghi nhận là thách thức chủ yếu là vận động để các cử tri gốc La-tinh đăng ký vào danh sách đi bầu cử vì tỷ lệ nhóm cử tri này tham gia bầu cử ở Mỹ thường vẫn rất thấp.
Chuyển qua báo Le Figaro, tờ báo ghi nhận hai tuần trước ngày bầu cử, Donald Trump vẫn tiếp tục tự tin sẽ chiến thắng, chưa có gì khẳng định ông sẽ bị thất cử cho dù ứng cử viên Dân chủ vẫn đang đầy hy vọng giành thắng lợi. Trong lúc mà thất bại bất ngờ trong kỳ bầu cử tổng thống 2016 trước Donald Trump vẫn còn ám ảnh phe Dân chủ, tờ báo viết : "Hai tuần trước ngày đi bầu. Kỳ bầu cử tổng thống kỳ lạ diễn ra trong bối cảnh chưa từng có của đại dịch và khủng hoảng kinh tế, cả phe Cộng hòa cũng như Dân chủ đều bị ám ảnh bởi cuộc bầu cử 2016".
Đảng Cộng hòa thì hy vọng lặp lại chiến thắng bất ngờ của Donald Trump trước Hillary Clinton, khi đó vẫn được các cuộc thăm dò cho kết quả thắng. Còn đảng Dân chủ lúc này thì lại lo sợ gặp lại kịch bản thảm họa là thắng số phiếu phổ thông nhưng lại thua về số đại cử tri. Trong các cuộc thăm dò dư luận hiện tại, ứng viên Joe Biden luôn dẫn trước Donald Trump 11 điểm, gần giống như những gì đã xảy ra với ứng viên Dân chủ 4 năm trước, đến sát bầu cử bà Hillary Clinton luôn dẫn trước đến 10 điểm thăm dò nhưng kết cục thì như đã thấy. Vì thế, các viện thăm dò thì cứ thăm dò, còn không nhà chính trị, bình luận hay nhà báo nào dám khẳng định hay dự báo trước điều gì. Nhất là dù có hơi bị hao hụt chút năng lượng, ứng cử viên Cộng hòa Donald Trump với tính cách đặc biệt không giống ai vẫn tiếp tục khiến những người ủng hộ ông phát cuồng.
Trung Quốc cố hồi phục sau đại dịch
Liên quan đến Châu Á, báo Libération trở lại Trung Quốc với bài phóng sự dài "Vũ Hán trở lại từ từ với cuộc sống". Bài phóng sự cho thấy, cái tên Vũ Hán đã gắn một cách đáng buồn với Covid-19. Thành phố lớn này giờ đây đang cố gắng tìm cách thu hút trở lại các du khách nội địa, hiện vẫn không thể ra khỏi Trung Quốc. Thành phố Vũ Hán mở cửa miễn phí hầu hết các tụ điểm du lịch, nới lỏng các biện pháp y tế phòng dịch. Tuy nhiên, ở một khía cạnh khác, thành phố từng bị coi là cái nôi của virus corona này vẫn còn bị ám ảnh vì nỗi sợ hãi dịch bệnh. Vũ Hán đang cố gắng trở lại với cuộc sống bình thường, nhưng sẽ còn phải rất nhiều thời gian nữa đại dịch này mới có thể lùi vào quá khứ.
Vẫn liên quan đến Trung Quốc, các trang báo kinh tế của le Figaro cũng như Les Echos đều chú ý tới việc kinh tế Trung Quốc đang có dấu hiệu phục hồi, tìm lại được tăng trưởng. Sau quý đầu năm sụt giảm nặng nề do dịch bệnh, trong hai quý liên tục vừa rồi, GDP của nước này đã tăng trở lại 4,9% so với cùng kỳ năm ngoái. Trung Quốc giờ là nước duy nhất trên thế giới bị dịch Covid-19 nhưng thoát được suy thoái trong năm 2020. Trung Quốc dường như bắt đầu giành lại thị trường xuất khẩu, đặc biệt nhờ bán các sản phẩm, trang thiết bị y tế. Le Figaro gọi đó là "hiệu ứng Covid" tích cực với Bắc Kinh.
Ấn Độ : Miền đất hứa mới cho GAFA
Trở lại với trang kinh tế của Le Monde, tờ báo có bài viết :"GAFA đổ xô đến Ấn Độ". Bài viết ghi nhận một thực tế đang diễn ra là các ông chủ của những đại tập đoàn tin học hàng đầu thế giới của Mỹ : Google, Apple, Facebook, Amazon đang đầu tư hàng núi tiền vào các doanh nghiệp công nghệ cao ở Ấn Độ, thị trường lớn chỉ sau Trung Quốc. Lý do khiến những người khổng lồ này đi tìm một thị trường mới là cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, môi trường kinh tế ở Ấn Độ cũng cởi mở hơn so với Trung Quốc. Tuy nhiên, Ấn Độ chưa hẳn đã là miền đất hứa mới cho những ông lớn công nghệ số của Mỹ. Bởi lẽ Ấn Độ là đất nước rộng lớn, đông dân nhưng kinh tế lại yếu kém, người nghèo còn quá đông, môi trường chính trị, xã hội phức tạp.
Anh Vũ
Nhà giáo Pháp : "Chiến sĩ tuyến đầu" và "thành trì cuối cùng" của nền Cộng hòa
Giống như gần 6 năm về trước, Chủ nhật 18/10/2020, cả nước Pháp lại xuống đường. Vụ Hồi giáo cực đoan giết hại một giáo viên cấp hai dạy môn sử - địa, hôm thứ Sáu tuần trước, một lần nữa đặt nước Pháp trước thách thức nghiêm trọng. Trên trang nhất các báo là ảnh những biển người tràn ngập đường phố, bày tỏ lòng thương tiếc người thầy giáo.
Dân chúng tập hợp tại quảng trường Cộng Hòa (place de la République, Paris) tưởng niệm giáo viên Samuel Paty, ngày 18/10/ 2020. RFI/Alexandra Cagnard
Người truyền thụ cho học sinh "quyền tự do tư tưởng, tự do bày tỏ, tự do viết và tự do vẽ" đã bị một kẻ căm thù tự do hạ sát. "Cắt cổ một giáo viên, khủng bố Hồi giáo tấn công trường học, đúng vào tâm não", tựa của Le Monde. "Xúc động và giận dữ", tựa Le Figaro. "Đối mặt với nạn cuồng tín", trang nhất La Croix. Les Échos nói đến "Cuộc phản công cần thiết".
"Những người gieo mầm ý thức cộng hòa"
Mục "Mỗi ngày một sự kiện" của Les Échos ghi nhận vụ khủng bố nhắm vào thầy Samuel Paty cho thấy các giáo viên - thực thi sứ mạng "gieo mầm tinh thần cộng hòa trong mỗi tâm hồn trẻ thơ" - đang phải đối mặt với những đe dọa sát hại tàn bạo. Nhưng nhật báo kinh tế Pháp cũng nhấn mạnh là "những người giáo viên của chúng ta không chỉ đứng trên tuyến đầu, mà họ cũng chính là thành trị cuối cùng bảo vệ chúng ta".
Tại sao lại là thành trì cuối cùng ? Bởi, cũng chính những người chiến sĩ tuyến đầu ấy là người giúp cho các thế hệ tương lai, tự do suy nghĩ, "miễn dịch" với các tuyên truyền cực đoan đủ loại, để giúp các thảm kịch như thế này không bao giờ xảy ra, như lời giải thích của nhà báo, nhà viết tiểu luận Caroline Fourest.
Bài xã luận của Libération mang tựa đề "Người hy sinh vì sứ mạng của nền Cộng hòa" nói đến một giáo viên được học sinh ngưỡng mộ, một người thầy truyền cho học sinh niềm khát khao học hỏi, ngay cả với những học sinh không thích đi học cũng trở nên chăm chú, chuyên cần, khi được học với "thầy Paty".
"Hai tuần lễ hận thù" dọn đường cho tội ác
Các báo Pháp tập trung làm sáng tỏ con đường dẫn đến tội ác man rợ hôm thứ Sáu 16/10. Xã luận La Croix, với tựa đề "Chống lại man rợ", bác bỏ một hướng suy nghĩ khá phổ biến trong xã hội, cho rằng thủ phạm là "một kẻ bệnh hoạn" hành động đơn độc, do bị ảnh hưởng bởi các tuyên truyền nhồi sọ nói chung trên mạng. Trong trường hợp người giáo viên ở Conflans-Sainte-Honorine bị sát hại, rõ ràng là có mối liên hệ trực tiếp giữa các kêu gọi trả thù mà một phụ huynh học sinh đưa lên mạng và hành động của kẻ sát nhân.
Le Figaro số ra hôm nay, dành một vị trí đặc biệt cho bài xã luận, vốn thường chỉ là hai khổ báo nhỏ, nằm ở phía dưới trang. Bài xã luận mang tựa đề "Những giọt nước mắt, những lời tưởng niệm. Nhưng sau đó thì sao ?" (dài gần trang báo hôm nay) khẳng định "trong vòng hai tuần lễ", Samuel Paty đã trở thành "đối tượng của một chiến dịch kêu gọi trả thù được tổ chức một cách kỹ lưỡng và hết sức kín đáo". Hành động tội ác đã hoàn toàn không diễn ra ngẫu nhiên, do một kẻ "tâm thần bất ổn" gây ra. Trong số những phần tử Hồi giáo cực đoan đừng đằng sau vụ này, có một "phụ huynh học sinh", cũng là một phần tử Hồi giáo cực đoan, vốn có mặt trong danh sách bị an ninh Pháp truy lùng. Thủ phạm hoàn toàn không phải là "một con sói cô độc", mà được cả một môi trường Hồi giáo cực đoan bao bọc.
"Quyền tự do mong manh"
Không phản đối việc tìm hiểu các nguyên nhân cụ thể dẫn đến vụ sát hại thầy giáo, cũng như môi trường dung dưỡng hành động tội phạm, Le Monde cho rằng các tranh luận về những vấn đề này là "cần thiết và không tránh khỏi trong mọi xã hội dân chủ", nhưng nhật báo Pháp muốn tập trung nhấn mạnh trên hết quyền tự do ngôn luận
Bài xã luận, mang tựa đề "Vụ người giáo viên bị cắt đầu ở Conflans-Sainte-Honorine : Đối mặt với đe dọa gieo rắc sợ hãi, cần bảo vệ quyền tự do ngôn luận", lưu ý là các "quyền tự do tư tưởng, tự do bày tỏ, tự do viết và tự do vẽ" đã liên tục bị tấn công từ nhiều năm nay. Tiếp theo vụ tấn công vào tòa soạn báo Charlie Hebdo đầu năm 2015, là vụ thảm sát nhà hát Bataclan cuối năm 2015, rồi đến vụ những người tham dự ngày Quốc khánh 2016 tại Nice bị tàn sát… Không kể đến rất nhiều âm mưu khủng bố đã bị các lực lượng an ninh phá vỡ. Người Pháp không hình dung được đe dọa khủng bố rình rập mình đến mức nào, các quyền tự do căn bản đang trở nên mong manh như thế nào. Vụ thầy giáo sử - địa bị khủng bố giết hại đã một lần nữa nhắc lại điều này.
Theo Le Monde, vụ sát hại diễn ra đúng vào đêm trước ngày Paris và 8 đô thị lớn ban hành lệnh giới nghiêm, chống Covid-19, cho thấy rõ hai cuộc khủng hoảng mà người Pháp đang phải đối mặt: đe dọa khủng bố và đe dọa dịch bệnh. Hơn bao giờ hết, người dân không phân biệt nguồn gốc, quan điểm, tôn giáo cần đoàn kết để cùng nhau hành động.
Thế lực Hồi giáo cực đoan "tràn ngập" xã hội ?
Nhưng đoàn kết như thế nào ? Vẫn xã luận Le Figaro tỏ ra hết sức lo ngại trước tình trạng các thế lực Hồi giáo cực đoan tràn ngập khắp nơi. Nhật báo thiên hữu nhấn mạnh đến việc Hồi giáo cực đoan có cả một tổ chức hoạt động công khai mang tên Tập hợp những người chống lại nạn kỳ thị Hồi giáo (CCFI), cũng như nhiều cơ sở bán chính thức và các chân rết ngầm, nhiều luật sư tài ba - ủng hộ lập trường Hồi giáo cực đoan - có cơ hội tiếp cận với thượng tầng quyền lực Nhà nước. Hồi giáo cực đoan cũng được nhiều doanh nghiệp chu cấp tài chính, những nhà giảng đạo có mặt khắp các thánh đường… giới Hồi giáo cực đoan còn có cả chỗ dựa trong nhiều đảng phái chính trị, nhiều phương tiện truyền thông, nơi truyền bá các quan điểm rất có lợi cho Hồi giáo cực đoan. Theo Le Figaro, để những phần tử như vậy trà trộn trong hàng ngũ những người tưởng niệm vị thầy giáo vừa hi sinh cho nền Cộng hòa là một điều "ô nhục".
Le Figaro khẩn thiết chất vấn : "Giờ đây ta phải làm gì ? Sau những giọt nước mắt và lời tưởng niệm, sau các diễn văn hùng hồn và các cuộc mít tinh… điều gì sẽ xảy ra ?". Theo Le Figaro, không có cách nào khác là phải đáp trả bằng một chính sách kiên quyết, "nói ít hơn và hành động nhiều hơn". Cụ thể là đóng cửa tất cả các thánh đường nào truyền bá lòng hận thù nhắm vào nước Pháp, trục xuất ngay tức khắc những giáo sĩ nước ngoài reo rắc hận thù, giải tán tổ chức CCIF và tất cả các tổ chức nhân danh cuộc chiến chống "kỳ thị đạo Hồi", để dung dưỡng Hồi giáo cực đoan. Hay chấm dứt tình trạng khoan dung với các phần tử Hồi giáo cực đoan nằm trong danh sách bị an ninh truy lùng, cấm các phần tử nằm trong danh sách bị theo dõi đảm nhiệm các nghề nghiệp nhạy cảm, như giáo viên, cho dù không phạm pháp. Tóm lại, theo Le Figaro, phải cứng rắn, bởi "mục tiêu cuối cùng của các phần tử Hồi giáo cực đoan không phải là chia rẽ xã hội Pháp, mà là thống trị, và áp đặt luật lệ của mình ở bất cứ nơi nào có tín đồ Hồi giáo". Theo Le Figaro, chính giới Pháp cho đến nay đã thiếu dũng cảm để hành động như vậy.
"Hiện tượng tự kiểm duyệt" khá phổ biến
Nhiều báo, như Le Monde hay Le Figaro, cùng nêu bật hiện tượng "tự kiểm duyệt" trong hoạt động giảng dạy, kéo dài từ nhiều năm nay, để tránh gặp rủi ro với các phần tử cực đoan. Bài "Từ nhiều năm nay, tôi không còn nói về kinh Coran : các giáo viên tự kiểm duyệt" trên Le Figaro, dẫn lời của một giáo viên tiếng Pháp tại một trường cấp hai cũng thuộc tỉnh Yvelines, nơi có người thầy bị sát hại. Jeanne kể lại, cho dù trong các bài giảng đầu tiên, nói về kinh Coran một cách chừng mực, cô đã nhận lại các phản ứng dữ dội của nhiều học sinh xuất thân từ các gia đình có giáo dục tôn giáo theo xu hướng cực đoan. Kể từ đó, người giáo viên trẻ quyết định ngừng nói về đạo Hồi, cho dù đây là một chủ đề nằm trong chương trình giảng dạy. Trải nghiệm của Jeanne được nhiều người chia sẻ.
Theo ông Jean-Rémi Girard, chủ tịch nghiệp đoàn quốc gia các trường cấp 2 và cấp 3 (Snalc), tình hình này đã tồn tại từ nhiều năm ở nhiều trường học, và không có gì đã được làm để bảo vệ giáo viên. Vụ sát hại thầy Paty đã đến "như một cơn sốc điện", đã khiến nhiều nạn nhân lên tiếng. Le Figaro dẫn thông tin của cựu tổng thanh tra Giáo dục Jean-Pierre Obin, ước tính của khoảng 40% giáo viên trên toàn quốc tự kiểm duyệt trước một số chủ đề nhạy cảm, nhưng không cho biết cụ thể là các chủ đề nào.
Trả lời phỏng vấn Le Figaro, nhà xã hội học Dominique Schnapper, nguyên thành viên Hội đồng Bảo hiến, chủ tịch Hội đồng các cố vấn về thể chế thế tục (Conseil des sages de la laïcité), do bộ Giáo dục thành lập năm 2018, chỉ trích việc chính quyền nhắm mắt trước tình trạng ảnh hưởng gia tăng của Hồi giáo cực đoan trong nhà trường, từ 15 năm nay.
Đông đảo học sinh vẫn được học về tự do ngôn luận
Cũng về chủ đề tự kiểm duyệt, Le Monde có một tiếp cận khác, không tập trung thái quá vào sự đối kháng giữa giáo viên và học sinh được giáo dục trong môi trường Hồi giáo cực đoan, và cũng không quá tập trung vào vấn đề Hồi giáo. Lo ngại tự kiểm duyệt là có thực, và có nguy cơ sẽ phổ biến trong tương lai, nếu không có biện pháp. Nhưng theo nhiều nhân chứng, tại các trường cấp hai và cấp ba hiện nay, tự do ngôn luận vẫn tiếp tục được giảng dạy lồng ghép trong nhiều môn học, từ giáo dục đạo đức - ý thức công dân đến sử - địa. Vấn đề tự do ngôn luận là tâm điểm của chương trình giáo dục đạo đức - ý thức công dân. Đông đảo học sinh được học về quyền tự do ngôn luận qua các đề tài như tự do, bình đẳng, nền dân chủ…
Thầy Ben, dạy học từ hơn 20 năm nay tại một trường ngoại ô Paris, tỉnh Seine-Saint-Denis, nói một cách hào hứng : "Tôn trọng người khác, tiếp nhận và chia sẻ các giá trị của nền Cộng hòa, tiếp thu có phê phán thông tin trên truyền thông: với ba chủ đề nằm ở tâm điểm của chương trình, chúng tôi phải đối mặt với nhiều chủ đề nhạy cảm. Nhưng đối với người giáo viên, thì thật là hấp dẫn : chúng tôi có cơ hội đi sâu vào các lĩnh vực như luật pháp, thời sự và hiển nhiên là lịch sử".
Cô Christine Guimonnet, giáo viên một trường trung học ở Val-d’Oise, tổng thư ký Hiệp hội các giáo viên sử - địa, thì nhấn mạnh trước hết đến thời gian mà cô dành để học sinh trình bày quan điểm của mình về các nội dung lĩnh hội, mong đợi của các em, cũng như các vấn đề học sinh muốn được đào sâu. Tổng thư ký Hiệp hội các giáo viên sử địa Pháp cũng rất chú ý đến việc "nhiều học sinh trung học không theo tôn giáo nào" đã thường xuyên nhấn mạnh đến "thái độ tôn trọng cần phải có với các tôn giáo".
Chống cuồng tín bằng tự do tư tưởng, hiểu biết về tôn giáo
Theo Le Monde, xu hướng "tự kiểm duyệt" có nguy cơ sẽ phát triển trong tương lai, như ghi nhận của thầy Iannis Roder, giáo viên tỉnh Seine-Saint-Denis và thành viên Hội đồng các cố vấn về thể chế thế tục của do bộ Giáo Dục, một phần chủ yếu do việc người giáo viên "thiếu đào tạo" trong các lĩnh vực giảng dạy liên quan đến tự do ngôn luận.
Libération cho rằng, để vinh danh tài năng sư phạm của thầy giáo quá cố Samuel Party, ngay đầu năm học tới, cần tổ chức một bài học về các bức biếm họa nhà tiên tri Mahomet cho 12 triệu học sinh. Rất cần làm điều này bởi nhiều thế lực không muốn các em được hưởng một nền giáo dục quá thế tục như vậy, được tiếp xúc với các giảng viên quá tự do như thầy Paty.
Cũng như nhiều báo khác, nhật báo công giáo La Croix đặc biệt chú ý đến các giải pháp căn bản để ngăn ngừa các thảm kịch tương tự tái diễn. Theo La Croix, bên cạnh các biện pháp cứng rắn về pháp luật, việc hoàn thiện hệ thống đào tạo về tự do tư tưởng, tự do ngôn luận trong nhà trường vẫn là điều căn bản. Một lãnh đạo của nghiệp đoàn giáo viên Sgen-CFDT nhấn mạnh đến tình trạng khá phân tán của lĩnh vực đào tạo quan trọng này. Chuyên gia về chủ nghĩa khủng bố, thượng nghị sĩ Nathalie Goulard, đảng UDI thì lưu ý đến việc cần đào tạo giáo viên và ban giám hiệu nhà trường về năng lực nhận dạng các phần tử cực đoan, để có "các biện pháp báo động và xử lý phù hợp".
Nhật báo kinh tế Les Échos cũng thừa nhận các lỗ hổng của đào tạo hiện nay, khi chỉ có 6% giáo viên được đào tạo về thể chế thế tục (laïcité), một nguyên tắc nền tảng của nền Cộng hòa Pháp. Tình trạng kém đào tạo này cũng giải thích một phần nguyên nhân khiến Hồi giáo cực đoan có cơ hội xâm nhập mạnh mẽ vào nhà trường. Vẫn theo thầy Iannis Roder, thành viên Hội đồng các cố vấn về thể chế thế tục của bộ Giáo Dục, nếu hỏi các giáo viên "thể chế thế tục là gì", thì câu trả lời nhận được thường chỉ là "lập trường trung lập" về tôn giáo, hay chính trị. Thật quá ít ỏi so với một nguyên tắc được coi là nền tảng của chế độ Cộng hòa Pháp.
Nguyên tắc thế tục không đồng nghĩa với việc chống lại tôn giáo, bài trừ tôn giáo như không ít người lầm tưởng. Một trong các điểm quan trọng nhất của nguyên tắc thế tục là ứng xử với các tôn giáo như các tồn tại khách quan. Les Échos dẫn lời bộ trưởng Giáo Dục Jean-Michel Blanquer cho biết, ông đang muốn thúc đẩy giảng dạy về các tôn giáo, để học sinh hiểu rõ hơn về "đạo Thiên Chúa, đạo Do Thái, đạo Hồi, đạo Phật, cũng như lịch sử chủ nghĩa vô thần và trào lưu tư tưởng tự do (la libre-pensée)", thông qua nhiều môn học, như văn học, triết học, tiếng Anh, bên cạnh môn lịch sử - địa lý. "Tất cả những hiểu biết này cần có mặt trong hành trang văn hoá của mỗi học sinh", bộ trưởng Giáo Dục Pháp khẳng định.
Trọng Thành
