Thông Luận

Trump bỏ rơi người Kurdistan : Các đồng minh đều lo sợ

Thổ Nhĩ Kỳ tấn công vào lực lượng Kurdistan ở miền bắc Syria, hưu chiến thương mại Mỹ-Trung, báo chí Pháp bị hớ trong vụ Dupont de Ligonnès, đó là các hồ sơ chính của báo chí Paris hôm nay 14/10/2019.

Các xe tăng M-60 của Thổ Nhĩ Kỳ tiến vào thành phố Tukhar (Manbij, miền bắc Syria) ngày 14/10/2019. Aref TAMMAWI / AFP

Cộng đồng quốc tế bất lực

Trong bài xã luận mang tựa đề "Bất lực", Libération ghi nhận : Pháp đe dọa ngưng giao vũ khí, Donald Trump bóp nghẹt kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ, bà Angela Merkel kêu gọi ngưng chiến… nhưng ông Recep Tayyip Erdogan lại quyết tâm hơn bao giờ hết.

Tại sao ông ta phải sợ, khi Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc đã chứng tỏ sự bất lực - không thể thông qua nghị quyết mà chỉ là một bản tuyên bố ? Và sau khi khuyến cáo Erdogan ngưng các hoạt động quân sự, bộ trưởng quốc phòng Hoa Kỳ lại loan báo rút đi 1.000 quân…

Hiện nay, việc cộng đồng quốc tế trả đũa Ankara chưa mang lại hậu quả nào, trong khi những gì người Kurdistan phải gánh chịu lại rất rõ. Hôm Chủ nhật 13/10, một đoàn xe chở phụ nữ, trẻ em chạy loạn, được dân quân Kurdistan bảo vệ đã bị không quân Thổ Nhĩ Kỳ oanh kích. Các quản ngục trại Ain Issa cách Raqqa 50 km đã bỏ chạy, để lại những tù nhân trong đó có cả thân nhân thánh chiến, những đơn vị IS (tổ chức Nhà nước Hồi giáo, Daesh) đang ẩn mình.

Sự bất lực về chính trị và ngoại giao trước cuộc tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ tại Syria đã phải trả giá đắt. Do không ngăn cản được, cộng đồng quốc tế đành phải làm mọi cách để tránh một thảm họa nhân đạo ; và ngoài sự khủng khiếp của chiến tranh, đó còn là một nỗi nhục.

"Kẻ thù" ngay trong lòng NATO

Tương tự, Le Figaro trong bài xã luận "Kẻ thù bên trong" cũng nhận xét, ông Erdogan chẳng đếm xỉa đến lời cảnh báo của bà Merkel, cũng như việc Pháp-Đức cấm vận vũ khí, hay trừng phạt kinh tế của Mỹ.

Trước chuyến thăm Nhà Trắng vào tháng 11, Erdogan cho rằng trong ba tuần lễ có thể lập ra được một vùng đệm 120 km x 35 km, để chuyển phân nửa trong số 3,6 triệu người tị nạn Syria đến. Theo tờ báo, với một đồng minh như Thổ Nhĩ Kỳ, NATO chẳng cần có kẻ thù, mà chính Ankara đang được Liên minh Bắc Đại Tây Dương "nuôi ong tay áo".

Trên 130.000 thường dân phải di tản (dự báo của Liên Hiệp Quốc sẽ lên đến 400.000), 800 thân nhân của quân thánh chiến - thế hệ tấn công tự sát tương lai đã đào thoát. Le Figaro đặt câu hỏi, sau món quà này, liệu vị "hoàng đế" Thổ Nhĩ Kỳ có đáng được NATO hỗ trợ ?

Thổ Nhĩ Kỳ và NATO : Chưa ly dị nhưng đã ly thân

Le Monde dẫn lời một nhà ngoại giao giấu tên : "Trước hết, ông Erdogan đã cho phép IS di chuyển và tuyển mộ quân thánh chiến trên lãnh thổ của mình, rồi lại mua hỏa tiễn S-400 của Nga, nay lại tấn công vào người Kurdistan. Tư cách thành viên NATO của Thổ Nhĩ Kỳ phải được xét lại".

Tướng Pháp Michel Yakovleff trong một hội thảo ở Paris cũng phát biểu tương tự : "Những diễn biến cho thấy Thổ Nhĩ Kỳ là mối đe dọa có thực cho NATO, một sự xói mòn ngay từ bên trong". Tuy nhiên, từ Washington đến Paris, Berlin hay Bruxelles đều tỏ ra thận trọng, vì phải cân nhắc đến vai trò chiến lược của Ankara.

Cơ cấu quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đang rối loạn sau vụ đảo chính hụt năm 2016, khiến sườn phía nam của NATO bị đe dọa. Một nguồn tin cho biết : "Mấy chục tướng lãnh bị trói tay, 500-600 sĩ quan cao cấp xin tị nạn ở nước ngoài, các sĩ quan mới bảo thủ hơn, thân Nga hơn và không thích NATO".

Nhưng đối với Hoa Kỳ và Châu Âu, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn là một đồng minh không thể thiếu. Một quân đội với 700.000 binh sĩ, vị trí chiến lược của đất nước, các căn cứ không quân trong đó có một căn cứ cho hỏa tiễn mang đầu đạn nguyên tử, sự hiện diện của 900 thành viên người Thổ Nhĩ Kỳ trong cơ cấu của NATO, sự tham gia các chiến dịch quân sự ở Afghanistan, Kosovo… Hơn nữa đến năm 2021 Ankara sẽ chỉ huy lực lượng can thiệp nhanh của NATO.

Chuyên gia Dick Zandee của Viện Quan hệ Quốc tế Hà Lan Clingendael nhận xét : "Chưa thể ly dị ngay, nhưng Thổ Nhĩ Kỳ và NATO nay đang ly thân".

Người dân chạy trốn khỏi khu vực do lực lượng Kurdistan kiểm soát khi quân Thổ Nhĩ Kỳ tấn công ngày 11/10/2019. Delil SOULEIMAN / AFP

Trump bỏ rơi người Kurdistan : Ai còn có thể tin vào Mỹ ?

Bài phân tích trên Les Echos của tác giả Dominique Moïsi nhận định "Trump bỏ rơi người Kurdistan : Tệ hơn tội ác, đó là sai lầm". Ông Donald Trump theo chân những người tiền nhiệm Barack Obama và Georges W. Bush, hậu quả là làm yếu đi các đồng minh của Mỹ và tăng cường sức mạnh cho các nước thù địch. Rõ ràng kết quả duy nhất khi Thổ Nhĩ Kỳ mở ra mặt trận mới là sự hỗn loạn, và cũng như năm 2013 sau cuộc chiến Iraq, nước thủ lợi nhiều nhất là Iran.

Nhưng lần này, không chỉ đồng minh Kurdistan ở Syria bị phản bội, mà cả khái niệm liên minh. Sau khi người Kurdistan bị bỏ mặc, làm thế nào các đồng minh của Mỹ từ Châu Âu, Châu Á cho đến Trung Đông lại không cảm nhận một sự bất ổn sâu sắc ? Ngay cả tại Israel, vốn luôn nhấn mạnh mối quan hệ thân thiết giữa hai nhà lãnh đạo Trump và Netanyahu, việc bỏ rơi người Kurdistan một cách thô bạo đã gây bất mãn. Người Israel tự hỏi, liệu mình có sẽ trở thành nạn nhân sắp tới của Washington hay không ? Nay người ta chỉ có thể trông cậy vào chính mình mà thôi.

Sợi dây mà ông Donald Trump vừa giật đứt khó thể kết nối lại. Sự tin cậy được hình thành một cách chậm chạp nhưng lại mất đi rất dễ dàng và đôi khi là vĩnh viễn. Hàng chục ngàn chiến binh Kurdistan đã hy sinh mạng sống để lãnh địa tổ chức Nhà nước Hồi giáo thu hẹp lại như miếng da lừa và biến mất. Thế nhưng một cựu quan chức Mỹ lại biện minh "Đó chỉ là một liên minh chiến thuật không lâu bền".

Thời kỳ của luật rừng

Theo tác giả Moïsi, tuy khái niệm đạo lý thường ít có trọng lượng trước chính sách thực dụng, nhưng không thể quá đáng ; nhất là khi sự tai ác lại đi kèm với bất tài, thiếu quyết đoán và sự thiếu vắng tầm nhìn chiến lược. Ông Trump tuần rồi đã đặt câu hỏi : "Người Kurdistan có chiến đấu bên cạnh chúng ta tại Normandy hồi năm 1944 ?".

Thực tế, khi bật đèn xanh cho ông Erdogan, ông Donald Trump không quan tâm đó có phải là điều tốt cho Trung Đông, thậm chí cho Hoa Kỳ hay không, mà chỉ nhắm đến việc tái đắc cử, trong lúc đang gặp khó khăn vì phe Dân chủ tiến hành thủ tục truất phế.

Người Kurdistan là nạn nhân của ý định tại vị của hai tổng thống Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ. Sự leo thang bạo lực ở Syria là minh họa hoàn hảo cho tình trạng trật tự thế giới hậu chiến bị phá vỡ. Một nước Mỹ gây rối loạn, những nhà lãnh đạo không tôn trọng truyền thống ngoại giao, thường dân trở thành con tin cho những tính toán sai lầm và tham vọng, một tổ chức Nhà nước Hồi giáo có thể tái sinh từ đống tro tàn, và một Châu Âu bị bắt bí.

Ông Erdogan đã đe dọa : "Đừng có nói với tôi từ ‘xâm lược’, nếu không tôi sẽ gởi sang Châu Âu 3,6 triệu người Syria đang tị nạn ở Thổ Nhĩ Kỳ". Một vụ săng-ta đáng xấu hổ, nhắc nhở rằng chúng ta đang ở vào thời kỳ mà kẻ mạnh làm ra luật lệ.

Thương chiến Mỹ-Trung : Tập Cận Bình chịu thiệt nhưng chưa vội nhượng bộ

Về kinh tế, Les Echos, Le Monde và Le Figaro đều đề cập đến cuộc chiến tranh thương mại Mỹ-Trung. Các báo cho rằng cuộc hưu chiến hiện nay vẫn chưa thể chấm dứt được những quan ngại.

Le Figaro nhận xét, tuy tổng thống Donald Trump nhắc đi nhắc lại rằng sẽ không chấp nhận một thỏa thuận nửa vời, nhưng từ thứ Sáu tuần trước, ông lại biện minh cho giải pháp tạm thời này mà ông đặt tên là "giai đoạn 1", vốn là điều mà Trung Quốc vẫn mong muốn.

Tuy vậy Washington vẫn có được một số lợi ích, chủ yếu là mối đe dọa đánh thuế lên 360 tỉ đô la hàng Trung Quốc vẫn còn treo lơ lửng. Một áp lực lớn đối với Bắc Kinh, hiện đang thiệt thòi vì cuộc chiến thương mại nhiều hơn Washington, và cần có "giai đoạn 2" để dỡ bỏ trừng phạt khiến xuất khẩu của Trung Quốc phải khốn đốn.

Một lợi ích khác là nhượng bộ duy nhất của Donald Trump vẫn còn "ảo" : tạm chưa áp dụng trừng phạt bổ sung từ 25% lên 30% lên 250 tỉ đô la hàng Trung Quốc. Ngoài ra, vấn đề nhạy cảm là việc Hoa Vi bị cấm mua công nghệ Mỹ cũng không nằm trong chương trình đàm phán. Về đối nội, Nhà Trắng cũng ghi điểm với việc Trung Quốc hứa mua 40 đến 50 tỉ đô la nông sản Mỹ, rất cần thiết cho cử tri vùng trung tây.

Bất lợi là ở chỗ thiếu vắng các văn bản cụ thể hóa, mà các vấn đề thường nảy sinh ở những chi tiết. Những người chỉ trích cho rằng những điểm chính trong "giai đoạn 1" thật ra đã đạt được cách đây hơn một năm, còn lời hứa không lũng đoạn tiền tệ của Bắc Kinh thì không có gì mới. Hơn nữa, "giai đoạn 1" vẫn không làm rõ về chuỗi cung ứng, đang làm đầu tư sút giảm từ nhiều tháng qua.

Một vấn đề nữa : làm thế nào chuyển sang "giai đoạn 2", vẫn được cho là sẽ gồm cả nhượng bộ lớn của Bắc Kinh về chuyển giao công nghệ và trợ giá cho những ngành chiến lược – mục tiêu chính của đại diện thương mại Bob Lighthizer. Tập Cận Bình có thể tính toán, chờ xem Donald Trump có tái đắc cử không trước khi nhượng bộ, và như vậy ông Tập không vội vã so với ông Trump để chuyển sang giai đoạn kế tiếp.

Kinh tế Hồng Kông sa sút, người giàu tìm cách ra đi

Còn tại Hồng Kông, "Hoạt động kinh tế bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng chính trị", theo Le Monde. Tương tự với Les Echos : "Căng thẳng tăng lên khiến kinh tế sa sút".

Có 200 nhà hàng tại Hồng Kông đã phải đóng cửa, doanh số bán lẻ hàng xa xỉ sụt mất 50%. Hồng Kông đang đối mặt với nạn suy thoái đầu tiên kể từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, với GDP giảm 0,4% trong quý 2 và sẽ còn tệ hơn trong quý 3.

Những người giàu nhất đang tính đến việc ra nước ngoài định cư. Các nước được nhắm đến nhiều nhất là các quốc gia nói tiếng Anh có cộng đồng người Hoa đông đảo như Úc, Hoa Kỳ, Canada ; nhưng những người mới về hưu và các cặp vợ chồng trẻ thích chọn Châu Âu. Gần đây một số nước Châu Á cũng được quan tâm như Đài Loan, Malaysia, Thái Lan. Một công ty tư vấn định cư cho biết mỗi tháng nhận được khoảng 1.000 yêu cầu, tăng gấp ba so với đầu năm, và doanh số tăng lên gấp bốn lần.

Bài học cho làng báo Pháp từ vụ bắt lầm một nghi can

Về nước Pháp, các báo đều đề cập đến vụ bắt nhầm một người bị cho là Dupont de Ligonnès, nghi can đã sát hại vợ và bốn đứa con hồi năm 2011 tại Nantes. Đây là một trong những nghi án lớn nhất trong những năm gần đây, đã có đến 800 lần các nhà điều tra phải mừng hụt.

Lần này các báo Paris và nhất là hãng tin AFP đều vội vã đưa tin Dupont de Ligonnès đã bị bắt tại Glasgow khi vừa xuống máy bay. Theo cảnh sát Scotland, dấu vân tay đúng là của nghi can, nhưng phía Scotland chỉ dựa vào 5 điểm giống nhau còn Pháp đòi hỏi đến 12. Xét nghiệm ADN rốt cuộc cho thấy người bị bắt chỉ là một người hưu trí bình thường.

Một nhà báo Le Monde cho biết đã kiểm tra đến hai nguồn tin, thêm vào đó là bản tin AFP nên mới cho đăng, hơn nữa tin này lại được đưa ra vào 21 giờ tối thứ Sáu cuối tuần. Bài học rút ra cho làng báo là phải thận trọng gấp đôi trước những vụ án ly kỳ kiểu này.

Thụy My

Syria : Hệ quả khó lường vì Donald Trump lại bốc đồng

Syria rối loạn thêm vì Donald Trump thiếu chính chắn, Trung Quốc tức giận vì doanh nghiệp bị Mỹ trừng phạt, bị dân Hồng Kông tẩy chay. Tổng thống Pháp kêu gọi dân chúng cảnh giác đối phó với tình trạng "Hồi giáo lầm đường" xâm nhập là những chủ đề lớn trên báo Pháp hôm nay.

Tổng thống Donald Trump tuyên bố rút quân khỏi Syria trong buổi lễ ký hiệp định thương mại Mỹ-Nhật tại Nhà Trắng ngày 7/10/2019. Reuters/Kevin Lamarque

Donald Trump gây thêm hỗn loạn tại Syria và kinh ngạc tại Washington khi bất ngờ thông báo rút quân bỏ rơi đồng minh Kurdistan. Bị toàn bộ nghị sĩ Cộng hòa phản đối, chủ nhân Nhà Trắng vội vàng "sửa sai". Đích thân thượng nghị sĩ Lindsey Graham cảnh báo tổng thống Erdogan của Thổ Nhĩ Kỳ không được vi phạm làn ranh đỏ, động binh đánh vào miền bắc Syria.

Quyết định rồi cải chính, một lần nữa tổng thống Mỹ Donald Trump gây một làn sóng chỉ trích. Le Figaro, trong bài "Paris lo ngại Thổ Nhĩ Kỳ tấn công vào Syria", nhận định chua chát : Tổng thống Mỹ đơn phương hành động, không thông báo cho Paris. Trong thế giới của Donald Trump, đồng minh không có ý nghĩa gì cả trừ phi có thể khai thác phục vụ chính trị nội bộ và tâm tính thất thường của chủ nhân Nhà Trắng.

Trong bài xã luận "Ngoại giao vô trách nhiệm của Donald Trump", Le Monde thẩm định trong số những tuyên bố bốc đồng, những hành động thiếu suy nghĩ, thay đổi như chong chóng của Donald Trump từ đầu nhiệm kỳ đến nay, thì vụ "rút quân" ở Syria là điều gây tai hại hơn cả. Các nước đồng minh của Mỹ và chính quyền Mỹ chới với đã đành, đây là lần đầu tiên cả phe Cộng hòa cũng bất bình vì tổng thống Donald Trump đã làm suy yếu tiếng nói của siêu cường.

Ngoài sự kiện không tôn trọng lời hứa, tuyên bố muốn bỏ Trung Đông còn giúp cho khủng bố hồi phục trong bối cảnh khu vực hoang mang, rối loạn. Thượng nghị sĩ Lindsey Graham, một trong những trụ cột của phe đa số Cộng hòa đã từng lên án nghiêm khắc : Dối trá lớn nhất của chính quyền (Trump) là khẳng định tổ chức Nhà nước Hồi giáo đã chết.

Nếu Donald Trump dùng lá bài "rút quân" để kiếm phiếu thì hệ quả chuyện dối trá này có thể dẫn đến những hệ quả tai hại vô cùng. Donald Trump tự hủy hoại uy tín. Chuyện gì sẽ xảy ra trên chiến trường Syria và địa bàn Trung Cận Đông ? Chiến binh Kurdistan chuyển quân lên biên giới phía bắc. Pháp và Israel lo ngại chiến tranh lan rộng nếu Ankara và Tehran lợi dụng thời cơ.

Theo Le Monde, quyết định bốc đồng của tổng thống Donald Trump, như thói quen của ông, thoáng nghe qua thì thấy là một chiến thắng của Thổ Nhĩ Kỳ. Hai bên đã ký một thỏa thuận vào ngày 07/08 lập một vùng an toàn ở địa đầu giới tuyến của Syria nhưng thật ra chẳng có thỏa thuận gì cả từ chiều sâu tính từ biên giới cho đến trách nhiệm quản lý.

Đây là một nhu cầu chính trị khẩn cấp, sinh tử của tổng thống Erdogan. Lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ muốn đưa 2 triệu người Syria, trong số 3,6 triệu nạn nhân chiến cuộc về nước. Không thực hiện được lời hứa lúc tranh cử làm đảng của ông bị mất rất nhiều phiếu. Vấn đề là tổng thống Erdogan muốn lập một vành đai trong ảnh hưởng Thổ Nhĩ Kỳ và tống khứ người Kurdistan-Syria đi nơi khác.

Về phần lực lượng Kurdistan-Syria, từ chiều thứ Hai (7/10), họ ra lệnh hạn chế việc đi lại ở vùng cực bắc để tránh hiện tượng dân chúng mất tinh thần, sơ tán trong rối loạn. Cho dù Washington đã khẩn cấp trấn an, cải chính tuyên bố rút quân, nhưng theo một chuyên gia Pháp, với các nhóm thánh chiến ẩn mình chờ cơ hội ra tay, miền bắc Syria sẽ khó mà bình yên.

Về quân sự, La Croix trích lời tướng Mazloum Abdi, chỉ huy trưởng lực lượng tự do Kurdistan FDS, cho biết "hàng ngàn chiến binh Kurdistan" đã được chuyển lên vùng biên giới. Bảo vệ lãnh địa Kurdistan từ nay quan trọng hơn là canh giữ 10.000 tù binh Daesh.

Hành động bốc đồng của tổng thống Donald Trump, theo La Croix, tạo tình trạng bất trắc cho Syria. Nếu Thổ Nhĩ Kỳ động binh, cuộc chiến sẽ kéo dài không biết đến bao giờ. Không loại trừ kịch bản người Kurdistan- Syria sẽ quay sang hợp tác với chế độ Damascus. Tổ chức Nhà nước Hồi giáo Daesh cũng lợi dụng thời cơ. Ba cường quốc cấp vùng là Thổ, Iran và Israel sẽ chia cắt Syria ra từng mảnh với Moskva là trọng tài.

Les Echos cũng có cùng nhận định : Ankara sẽ chiếm một diện tích dài 480 km, rộng 30 km để cho hồi hương cả 3,6 triệu người Syria. Mục tiêu mà một nhà ngoại giao Mỹ cho là "ước mơ điên rồ".

Còn theo Le Figaro, Israel tự hỏi có còn tin được Donald Trump hay không ? Liệu Iran chơi bạo dùng drone và tên lửa tấn công trước như kịch bản Saudi Arabia ?

Trung Quốc trong tầm ngắm mới của Mỹ

Công ty và cơ quan Trung Quốc bị Mỹ đưa và danh sách đen vì tham gia vào chính sách đàn áp người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương. Quyết định của Mỹ mang ý nghĩa gì, hệ quả ra sao ? Tại Hồng Kông, để trả đũa Bắc Kinh can thiệp, phong trào dân chủ nhắm vào cơ sở thương mại thân Bắc Kinh hoặc chủ nhân là người Hoa lục.

Trước hết, danh sách 28 thực thể, trong đó có cơ quan Công an Tân Cương, một loạt công ty nhà nước chế tạo, sản xuất máy móc, linh kiện cho hệ thống theo dõi sinh hoạt người dân một cách "bệnh hoạn" bị Mỹ cho vào sổ đen là một lời cảnh cáo : "Hoa Kỳ không thể dung thứ hành động trấn áp thô bạo các sắc tộc thiểu số ở Trung Quốc". Ý nghĩa thứ hai là nhắm vào các doanh nghiệp Tây phương đối tác với Mỹ khiến họ phải suy nghĩ, chọn lựa chơi với ai. Nhà phân tích Antoine Bondaz giải thích với Libération.

Les Echos cho biết chi tiết những công ty nào của Trung Quốc, trong lãnh vực gì sẽ bị trừng phạt. Thí dụ như Hikvision chế tạo camera, trị giá trên sàn giao dịch là 42 tỷ đôla, Đại Hoa, cũng chế tạo camera và bốn công ty chuyên môn về thông minh nhân tạo. Vào danh sách đen có nghĩa là không được nhập khẩu linh kiện từ Hoa Kỳ.

Nhiều nhóm đã lên tiếng than phiền bị Hoa Kỳ trừng phạt "thiếu cơ sở" làm cho hoạt động thương mại rắc rối hơn. Megvii Technology, một công ty con của Alibaba là trường hợp điển hình. Theo Les Echos, chắc không phải ngẫu nhiên mà bộ thương mại Mỹ, làm hài lòng các tổ chức nhân quyền, ra danh sách đen vào lúc phái đoàn thương lượng Trung Quốc sắp đến Washington. Bắc Kinh lên án Mỹ gây áp lực can thiệp vào nội tình Trung Quốc ở Tân Cương và Hồng Kông.

Hồng Kông : Phong trào dân chủ nhằm vào túi tiền doanh nghiệp thân Bắc Kinh

Từ Hồng Kông, thông tín viên của Libération cho biết các doanh nhân Hoa lục nổi trận lôi đình vì phương án đấu tranh có chọn lựa mục tiêu của phong trào biểu tình. Chiến thuật mới là "định vị" các cơ sở mà chủ là người Trung Quốc từ công ty cho đến quán ăn. Cuối tuần qua, khẩu hiệu "nếu chúng tôi bị đốt thì quý vị bị cháy theo" đã được thi hành triệt để.

Trước hết là công ty xe điện ngầm, cho đến gần đây là niềm hãnh diện về giao thông công cộng của Hồng Kông. Nhưng từ khi bị Bắc Kinh lên án chở người biểu tình, ban giám đốc đóng cửa một số trạm gần địa điểm nhạy cảm, Metro Hồng Kông bị cáo buộc làm tay sai cho Trung Quốc : công ty cộng sản rác rưởi là những chữ đỏ được vẽ trên tường ở trạm Tseu Kwan O.

Bên cạnh đó, phe tranh đấu kêu gọi thành viên đánh vào túi tiền doanh nhân Hoa lục, tẩy chay sản phẩm. Bỏ điện thoại Hoa Vi mua Samsung, bỏ mạng China Mobil dùng các mạng Hồng Kông, không dùng cà phê Pacific và nhà hàng McDonald do một công ty nhà nước Trung Quốc quản lý.

Những quán ăn thân Bắc Kinh bị ghi dấu xanh dương, theo phe dân chủ là màu vàng. Nhà hàng, siêu thị ủng hộ Trung Quốc bị tấn công không nương tay bằng bích chương, bằng sơn. Công ty của Trung Quốc thì bị đốt. Theo Libération, 1.500 công ty quốc tế tại Hồng Kông đi dây giữa áp lực của đảng cộng sản Trung Quốc một bên, và bên kia là phong trào dân chủ. Theo bên này thì sợ bên kia trả thù.

Theo một thăm dò ý kiến do các viện đại học thực hiện cuối tháng 9, phương thức đấu tranh triệt để vẫn được đa số người tham gia phong trào phản kháng ủng hộ cho dù gây thiệt hại kinh tế cho Hồng Kông.

Pháp : Nỗi lo Hồi giáo cực đoan len vào cảnh sát

Trong tang lễ bốn nhân viên cảnh sát Pháp bị một đồng nghiệp theo đạo Hồi đâm chết, tổng thống Pháp kêu gọi mọi công dân, mọi công chức động viên "chống Hồi giáo lầm đường" mà ông gọi là "con rắn 9 đầu" theo huyền thoại Hy Lạp.

"Thông điệp cứng rắn" của tổng thống Macron kêu gọi quốc dân đoàn kết chống Hồi giáo khủng bố chắc chắn sẽ được ủng hộ. Động viên dân chúng chống lại một loại Hồi giáo "biến dạng thành khủng bố và sát nhân" là hành động chính đáng. Nhưng điều quan trọng nhất là tìm căn nguyên vì sao có sơ sót trong các biện pháp sàn lọc, kiểm soát để một kẻ cuồng tín có thể xâm nhập vào một cơ quan trọng yếu của an ninh.

La Croix nhận định tương tự : "Tổng thống Pháp kêu gọi chống đạo Hồi lạc lối và nhấn mạnh cần phải cảnh giác chứ không xem ai theo đạo Hồi đều đáng bị nghi ngờ. Vấn đề là vụ thảm sát đã đặt cộng đồng Hồi giáo vào vị thế khó xử. Bị cực hữu lên án rồi lại bị tín đồ bên trong làm tổn thương uy tín. Một tín đồ điên cuồng đến mức giết một loạt bốn đồng nghiệp ngay tại nơi được an ninh tối đa".

Nhật báo công giáo kêu gọi cộng đồng Hồi giáo nên tự vấn vì sao một con người theo đạo có thể hành động dã man nhân danh đạo của mình ? Có như thế, tín đồ mới không bị đồng hóa với khủng bố. Nếu cộng đồng Hồi giáo không làm công việc tự vấn này thì "phía ngoài" sẽ bắt họ làm với những nguy cơ trói buộc.

Hai nhật báo Pháp hàm ý sau vụ thảm sát vừa qua, sau tuyên bố cần đối phó với "con rắn 9 đầu" của tổng thống Pháp, chính phủ sẽ có những biện pháp khắt khe trong việc tuyển dụng nhân viên, liên quan đến tôn giáo.

Giải Nobel 2019

Le Monde trở lại với giải Nobel Y học 2019 còn Le Figaro giới thiệu công trình khám phá vũ trụ, phát hiện hành tinh ngoài hệ mặt trời, Nobel Vật lý 2019

Le Monde chào mừng khám phá "cách tế bào tiếp thu" Oxy tùy theo trong môi trường có nhiều hay ít" và que trung gian cơ chế vận hành có tên là HIF-1. Đây là công trình của các giáo sư Gregg Semenza, William Kaelin, người Mỹ và Peter Ratcliff, người Anh vào thập niên 1990 và 2000. Ba vị tân khôi nguyên Nobel Y học 2019 sinh năm 1956,1957 và 1954.

Từ đó đến nay đã có hai ứng dụng cụ thể : Thuốc điều tiết EPO và VEGF chống tình trạng thiếu dưỡng khí đã có. Loại thứ ba, điều tiết cơ chế vận hành HIF-1 sắp được hoàn tất : Hoặc để kích thích tiểu mạch máu trong trường hợp cơ tim thiếu máu, hoặc để phong tỏa oxy để trị khối u ung thư.

Nobel Vật lý 2019 cũng được chia cho ba nhà vật lý vũ trụ. James Peebles, người Mỹ 84 tuổi. Hai đồng nghiệp còn lại là người Thụy sĩ Michel Mayor,77 tuổi và Didier Queloz, 53 tuổi.

Cách nay 24 năm, ba vị đã tìm ra một hành tinh quay xung quanh một "mặt trời" như mô hình trái đất trong thái dương hệ, nằm cách chúng ta 42 năm ánh sáng. Từ đó đến nay, khám phá này đã tạo hứng khởi cho hàng ngàn nhà nghiên cứu vũ trụ đi tìm "thế giới" giống hành tinh xanh và đã phát hiện hơn 4000 "hành tinh" đã được xác nhận và 2000 đang được kiểm chứng. Điều này làm tăng hy vọng là loài người không đơn côi trong vũ trụ bao la này. Đại học Genève, Thụy sĩ, được xem là "tiên phong" trong nỗ lực đi tìm sự sống trong vũ trụ.

Tú Anh

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đe dọa : Kurdistan sẽ phải trả giá vì đòi độc lập (RFI, 01/10/2017)

Sau cuộc trưng cầu dân ý về nền độc lập, được tổ chức vào ngày 25/09 vừa qua, tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Erdogan tiếp tục đe dọa người Kurdistan Iraq là sẽ trả đũa và chỉ trích mạnh mẽ lãnh đạo Kurdistan Iraq, ông Massoud Barzani. Hôm qua, 30/09/2017, nguyên thủ Thổ Nhĩ Kỳ đe dọa là người Kurdistan sẽ phải trả giá vì đòi độc lập.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Erdogan, ngày 30/09/2017, dọa bóp nghẹt kinh tế Kurdistan - Reuters/Murad Sezer

Từ Istanbul, thông tín viên Anne Andlauer cho biết thêm thông tin :

"Thay vì cho thực hiện các đe dọa trừng phạt được nêu ra trong suốt cả tuần qua, tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Erdogan tiếp tục lớn tiếng chỉ trích người Kurdistan Iraq. Ông cam kết sẽ đánh vào túi tiền của vùng tự trị này, bằng cách đóng cửa biên giới, khóa van ống dẫn dầu, không cho xuất khẩu dầu lửa của vùng này được trung chuyển qua lãnh thổ Thổ Nhĩ Kỳ.

Ông Erdogan cho rằng đã bị ông Massoud Barzani, chủ tịch vùng Kurdistan Iraq đánh lừa, vì trước đó, tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã ủng hộ chủ tịch Kurdistan Iraq khi phải đối mặt với Bagdad, bằng cách cấp cho vùng này các khoản tín dụng trị giá hơn một tỷ đô la và đã từng đón tiếp lãnh đạo Kurdistan một cách trọng thị tại phủ tổng thống ở Ankara. Do vậy, hôm qua, nguyên thủ Thổ Nhĩ Kỳ có một bài diễn văn rất cứng rắn. Ông nói : Chúng ta không ân hận về những gì chúng ta đã làm cho họ trong quá khứ. Giờ đây, do các các điều kiện đã thay đổi, do chính phủ vùng phía bắc Iraq mà chúng ta đã liên tục ủng hộ, đã cho tổ chức trưng cầu dân ý bất chấp ý kiến của chúng ta, vậy thì họ sẽ phải trả giá.

Vẫn theo tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, cuộc trưng cầu dân ý được tổ chức hôm thứ Hai vừa qua chỉ mở lại một vết thương trong khu vực. Trước đó, nguyên thủ Thổ Nhĩ Kỳ đã từng nêu ra nguy cơ một cuộc chiến tranh sắc tộc và tín ngưỡng.

Ông Erdogan cũng gợi ý là Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không ngần ngại can thiệp vào Iraq, nhất là để bảo vệ người Iraq gốc Thổ ở Kirkouk. Tỉnh nàycó trong phạm vi cuộc trưng cầu dân ý vừa qua, cho dù nằm ở ngoài vùng Kurdistan và để cho người Kurdistan kiểm soát từ năm 2014 khi tổ chức Nhà Nước Hồi giáo tấn công".

**********************

Mỹ không thừa nhận trưng cầu dân ý Kurdistan (RFI, 30/09/2017)

Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson tuyên bố Washington "không công nhận" cuộc trưng cầu dân ý "đơn phương" về nền độc lập của vùng Kurdistan Iraq, đồng thời kêu gọi các bên kềm chế và đối thoại để tìm ra giải pháp.

Cờ Kurdistan tại thành phố Erbil, thủ phủ vùng tự trị Kurdistan tại Iraq. Reuters/Alaa Al-Marjani

Trong một thông cáo đề ngày 29/09/2017, ngoại trưởng Mỹ đánh giá cuộc trưng cầu dân ý về của người Kurdistan tại Iraq đòi độc lập với Bagdad là một "cuộc bỏ phiếu và kết quả thiếu tính chính đáng. Hoa Kỳ ủng hộ một nước Iraq thống nhất, dân chủ và phồn thịnh (...) Washington đề nghị các bên, kể cả các nước láng giềng của Iraq, hãy từ bỏ mọi biện pháp đơn phương, tránh dùng vũ lực".

Lãnh đạo ngoại giao Mỹ cũng kêu gọi chính quyền của người Kurdistan tại Iraq tôn trọng vai trò hợp hiến của chính phủ trung ương, và đề nghị Bagdad từ bỏ đe dọa dùng vũ lực.

Về phần Paris, trong thông cáo ngày 29/09/2017, phủ tổng thống Pháp nhấn mạnh tầm quan trọng phải duy trì thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Iraq, đồng thời tôn trọng các quyền của nhân dân Kurdistan.

Phản ứng về cuộc trưng cầu dân ý đòi độc lập của người Kurdistan tại Iraq, Iran ngày 30/09/2017 đã ra lệnh cấm tất cả các hãng vận tải chuyên chở các sản phẩm dầu mỏ ra vào vùng của người Kurdistan tại Iraq, cho đến khi có lệnh mới.

Anh Vũ

Dân Kurdistan Iraq trưng cầu dân ý : Hơn 90% ủng hộ độc lập (RFI, 27/09/2017)

Hôm 26/09/2017, lãnh đạo vùng tự trị Kurdistan, Iraq, chính thức thông báo đa số cử tri đã bỏ phiếu ủng hộ chủ trương độc lập. Cuộc bỏ phiếu diễn ra hôm thứ Hai bị chính quyền Bagdad tuyên bố là "bất hợp pháp", và tất cả các nước láng giềng lên án. Thổ Nhĩ Kỳ đe dọa can thiệp vũ trang.

Tại một điểm bỏ phiếu trưng cầu dân ý về độc lập của người Kurdistan tại Kirkuk, Iraq ngày 25/09/2017. Reuters/Thaier Al-Sudani

AFP dẫn nguồn tin của ủy ban bầu cử địa phương, theo đó hơn 3,3 triệu cử tri đã bỏ phiếu, chiếm 72% tổng số cử tri. Theo đài truyền hình Kurdistan Roudaou, hơn 90% cử tri đã bỏ phiếu cho độc lập. Người đứng đầu vùng tự trị Kurdistan, ông Massoud Barzani, kêu gọi chính quyền trung ương Iraq "đàm phán nghiêm túc (…) hơn là đưa ra các đe dọa", đồng thời bảo đảm trước cộng đồng quốc tế là cuộc trưng cầu dân ý nói trên không nhằm hoạch định đường biên giới "giữa Kurdistan và Iraq", cũng như không áp đặt phạm vi lãnh thổ theo nguyên trạng.

Lãnh đạo vùng Kurdistan Iraq cũng kêu gọi cộng đồng quốc tế tôn trọng "nguyện vọng của hàng triệu người" ủng hộ độc lập, và khẳng định người dân Kurdistan chắc chắn sẽ vượt qua mọi khó khăn.

Trong khi đó, chính quyền Iraq bác bỏ mọi thương lượng. Bagdad hạn cho chính quyền khu tự trị ba ngày để giao trả các sân bay quốc tế, và đe dọa sẽ cấm vận hàng không đối với khu vực của người Kurdistan. Tối hậu thư kết thúc vào 12 giờ, giờ quốc tế, ngày 28/09. Hôm nay, chính quyền khu tự trị Kurdistan bác bỏ tối hậu thư của Bagdad.

Hôm qua, tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan cảnh báo nguy cơ "chiến tranh sắc tộc và tôn giáo", nếu người Kurdistan Iraq đòi độc lập đến cùng.

Về phần mình, bộ Ngoại Giao Mỹ ra tuyên bố bày tỏ "thất vọng sâu sắc" về quyết định của chính quyền tự trị Kurdistan, nhưng khẳng định Washington vẫn duy trì các quan hệ lịch sử với vùng tự trị nói trên.

Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc yêu cầu các bên "thỏa hiệp". Bộ Ngoại giao Nga cũng kêu gọi các bên đàm phán để tìm giải pháp thỏa đáng, nhằm cùng tồn tại trong một Nhà nước Iraq chung. Tuy nhiên, Moskva cũng lưu ý đến việc cần xem trọng các khát vọng dân tộc của người Kurdistan. Nga và khu tự trị có nhiều quan hệ kinh tế. Liên Hiệp Châu Âu kêu gọi bảo vệ sự thống nhất của Iraq, để chống lại tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS).

Khoảng 30 triệu người Kurdistan sống rải rác tại bốn quốc gia Trung Đông (Iraq, Iran, Thổ Nhĩ Kỳ và Syria), sau khi đế chế Ottoman bị giải thể, vào cuối Thế chiến thứ nhất. Ngoài Iraq, chính quyền ba quốc gia còn lại đều lo sợ trưng cầu dân ý độc lập Kurdistan đe dọa ổn định. Người Kurdistan tại Iraq và Syria đã hy sinh nhiều xương máu trong cuộc chiến chống Daesh những năm vừa qua.

******************

Iraq : Kurdistan căng thẳng chờ kết quả trưng cầu dân ý về độc lập (RFI, 26/09/2017)

Cuộc trưng cầu dân ý lịch sử về độc lập cho Kurdistan bị cộng đồng quốc tế phản đối vì lo sợ bất ổn trong khu vực, nhất là chính quyền Bagdad. Quốc Hội Iraq đã thông qua nghị quyết yêu cầu gởi quân đến các khu vực tranh chấp, như Kirkouk, một tỉnh có nhiều dầu lửa. Tình hình vẫn căng thẳng trong khi chờ đợi kết quả sẽ được công bố tối nay 26/09/2017.

Lực lượng quân đội Iraq tại Kirkouk, ngày 25/09/2017 trong lúc người Kurdistan bỏ phiếu về quy chế độc lập. Reuters/Thaier Al-Sudani

Từ thành phố Kirkouk, các đặc phái viên Murielle Paradon và Richard Riffonneau của RFI gởi về bài phóng sự :

"Những chiếc xe mui trần phóng nhanh trên các đường phố Kirkouk. Lực lượng an ninh Kurdistan và cả an ninh của Iraq tuần tra tại thành phố tranh chấp giữa người Kurdistan và chính quyền trung ương Bagdad. Chúng tôi đang ở trong khu phố mà người Kurdistan chung sống với người Ả Rập và Turkmen.

Asso, một chỉ huy dân quân Kurdistan đang mang vũ khí, cho biết sẵn sàng đáp trả nếu bị Bagdad tấn công. Anh nói : Từ khi hiện hữu, chúng tôi đã hy sinh, và sẵn sàng hy sinh thêm nữa. Chúng tôi không coi cộng đồng người Iraq là kẻ thù, nhưng nếu bị đe dọa thì chúng tôi sẽ tự vệ.

Những mối đe dọa có thể mang các dạng thức khác. Shahlla Abdullah là hiệu trưởng ở Kirkouk, được chính phủ Bagdad tuyển dụng. Bà cho biết : Là công chức của Bagdad, chúng tôi đã nhận được những lời hăm dọa từ chính phủ. Nếu đi bầu, chúng tôi sẽ bị sa thải và mất đi lương bổng. Họ muốn làm gì cứ làm, đi bỏ phiếu là việc quan trọng nhất".

Cuộc trưng cầu dân ý về độc lập cho Kurdistan diễn ra một cách yên ổn, nhưng trong bầu không khí căng thẳng tại Kirkouk, vì lo sợ bạo động. Lệnh giới nghiêm đã được ban bố vào tối hôm qua".

Thụy My

******************

Kurdistan trưng cầu dân ý bất chấp áp lực (RFI, 25/09/2017)

Hôm 25/09/2017, khoảng 5,5 triệu người dân Kurdistan được kêu gọi tham gia trưng cầu dân ý về độc lập cho vùng Kurdistan thuộc Iraq. Chủ tịch vùng tự trị Massoud Barzani hôm qua khẳng định trưng cầu dân ý vẫn diễn ra bất chấp áp lực quốc tế và đe dọa từ Bagdad.

Một thanh niên bán cờ Kurdistan tại thành phố Erbil, Iraq, ngày 21/09/2017 ©Reuters/Alaa Al-Marjani

Từ Erbil, đặc phái viên Murielle Paradon tường thuật :

"Bất kể giá phải trả và rủi ro", Massoud Barzani, chủ tịch vùng tự trị Kurdistan kêu gọi người dân tham gia bỏ phiếu đông đảo cho độc lập. Đối với ông, cuộc trưng cầu dân ý đánh dấu một sự ly dị với Bagdad dù rằng ông vẫn mong muốn tiếp tục đối thoại với chính phủ Iraq nhằm xác định đường biên giới của một nhà nước Kurdistan tương lai.

Về phần mình, thủ tướng Iraq Haider Al Abadi, lên án một cuộc bỏ phiếu mà ông đánh giá là "trái với Hiến Pháp và hòa bình dân sự". Chính trong bối cảnh căng thẳng này mà người dân Kurdistan phải đến bỏ phiếu.

Đa số người dân ủng hộ độc lập, nhưng họ lại chia rẽ về thời điểm tổ chức trưng cầu dân ý. Kinh tế vùng hiện rất tồi tệ. Những lời đe dọa trừng phạt đến từ một số nước như Thổ Nhĩ Kỳ làm họ lo sợ. Số khác thì lo ngại bạo lực, nhất là tại những vùng đang có tranh chấp giữa Kurdistan và Bagdad. Giống như ở Kirkourk, bóng ma nội chiến đang lởn vởn".

RFI tiếng Việt