Thông Luận

Chính quyền Trump chỉ muốn đánh Mexico làm gương cho nhiều trận chiến mậu dịch khác. Trong chưa đầy 10 ngày ở Nhà Trắng, tổng thống Trump khai mào cuộc chiến thương mại với nước láng giềng phương nam : ngăn cản các tập đoàn xe hơi đầu tư vào Mexico, đòi đàm phán lại hiệp định tự do mậu dịch NAFTA liên kết Hoa Kỳ với Canada và Mexico, quyết định xây bức tường biên giới giữa Hoa Kỳ và Mexico, đòi đánh thuế 20 % vào hàng Mexico nhập vào Mỹ.

Cờ Mỹ gần bức tường biên giới chung với Mexico, ở Tijuana (Ảnh chụp ngày 28/01/2017) REUTERS/Jorge Duenes

Chính quyền Trump chỉ muốn đánh Mexico làm gương cho nhiều trận chiến mậu dịch khác. Trong chưa đầy 10 ngày ở Nhà Trắng, tổng thống Trump khai mào cuộc chiến thương mại với nước láng giềng phương nam : ngăn cản các tập đoàn xe hơi đầu tư vào Mexico, đòi đàm phán lại hiệp định tự do mậu dịch NAFTA liên kết Hoa Kỳ với Canada và Mexico, quyết định xây bức tường biên giới giữa Hoa Kỳ và Mexico, đòi đánh thuế 20 % vào hàng Mexico nhập vào Mỹ.

Dù không là bạn hàng để Mỹ bị nhập siêu lớn nhất, nhưng tân chính quyền Washington chọn Mexico là đối tượng đầu tiên, để làm gương cho các nước khác, từ Trung Quốc đến Đức hay Nhật Bản.

Cố tổng thống Porfirio Diaz cuối thế kỷ XIX đầu XX đã có câu nói đi vào lịch sử "Tội thay cho Mexico : Thượng Đế thì xa, nước Mỹ thì gần". Mexico trở thành mục tiêu tấn công đầu tiên trong chính sách bảo hộ mậu dịch của tân chính quyền Trump. Thế kẹt của Mexico nằm ở chỗ : 80 % xuất khẩu của nước này đổ vào thị trường Hoa Kỳ, ngoại thương chiếm 30 % GDP ; nhờ Hiệp Định Tự Do Mậu Dịch Bắc Mỹ- NAFTA mà Mexico đã đẩy lui được nạn nghèo khó và khu vực bắc Mexico phát triển nhờ trở thành sân sau của các tập đoàn Mỹ đầu tư tại quốc gia có nhân công rẻ này.

Đâu là tính thực hư về những đòn hù dọa của Nhà Trắng, từ dự án xây "bức tường biên giới" mà mọi phí tổn sẽ do phía Mexico đài thọ, theo như tuyên bố của tổng thống Donald Trump, đến đề xuất đánh thuế hàng Mexico nhập vào thị trường Mỹ 20 % để lấy tiền xây bức tường đó ?

Các tập đoàn Mỹ tính sao khi đã đầu tư vào các cơ sở sản xuất ở Mexico để dùng quốc gia có nhân công rẻ này như một cánh cổng mở ra thị trường với 44 quốc gia mà Mexico đã ký kết hiệp định tự do mậu dịch ? Người tiêu dùng Mỹ nghĩ liệu có chịu chi ra 1.150 đô la cho một chiếc điện thoại Iphone của Apple thay vì 690 đô la (giá trung bình) nếu điện thoại thông minh của nhãn hiệu Quả Táo được sản xuất 100 % trên lãnh thổ Mỹ một khi các nhà máy ở Mexico và nhất là Châu Á đã phải đóng cửa ?

Cuộc đọ sức cả về mặt ngoại giao lẫn thương mại giữa tân chính quyền Trump với Mexico City đã vượt ra ngoài địa hạt kinh tế và thương mại, như phân tích sau đây của chuyên gia Nguyễn Xuân Nghĩa từ Hoa Kỳ.

Nguyễn Xuân Nghĩa : Hoa Kỳ với nước láng giềng tại miền Nam là Mexico có quan hệ lâu đời từ hơn trăm năm trước và nhiều tiểu bang miền Nam hay miền Tây của Mỹ vẫn còn địa danh gốc Latinh, từ tiếng Mễ, trong một khu vực tôi gọi là "biên vực" tương tự như đất Alsace-Lorraine của Pháp tiếp cận với Đức hay An Giang Châu Đốc của ta bên xứ Miên. Chi tiết này thật ra rất quan trọng nếu ta nhớ đến bối cảnh.

Gần đây hơn, sau khi Hoa Kỳ ký Hiệp Ước Tự Do Mậu Dịch Bắc Mỹ là NAFTA vào năm 1994 với Canada ở phía bắc và Mexico ở phía nam thì kinh tế Mexico đã từ nhập siêu được xuất siêu, là xuất nhiều hơn nhập với Hoa Kỳ. Năm 1994 Mỹ nhập 65 tỷ đô la từ Mexico và năm 2016, nhập khoảng 295 tỷ đô la. Ngược lại, Mexico xuất cảng từ 68 tỷ thì năm qua xuất 235 tỷ. Khác biệt giữa 295 tỷ và 235 tỷ là 60 tỷ thặng dư thương mại hay xuất siêu của Mexico mà chính quyền Donald Trump nói tới.

Để so sánh, xuất siêu của Canada vào Mỹ chỉ có 9 tỷ đô la mà thôi.

Đa số hàng hóa nước Mỹ mua tại Mexico là phụ tùng xe hơi, xe vận tải lớn và nhiều loại xe nhỏ khác. Chi tiết nên chú ý là chuỗi cung ứng hàng hóa từ Mexico bán vào Mỹ còn có thể có sản phẩm từ các nước Âu hay Á, để hưởng chế độ quan thuế ưu đãi trong khuôn khổ NAFTA. Ngược lại, Mexico mua của Mỹ nhiều mặt hàng điện cơ hay điện tử và các sản phẩm gốc dầu hỏa.

Mục tiêu an ninh của "bức tường biên giới"

Nguyễn Xuân Nghĩa : Làn sóng di dân từ Mexico vào Mỹ đã giảm sau khủng hoảng tài chính và kinh tế năm 2008-2009 và số di dân nhập lậu vào Mỹ không chỉ có công dân Mễ mà còn là dân Nam Mỹ chạy qua Mexico để vào Mỹ. Người ta ít chú ý đến sự kiện chính quyền ở Mexico City kiểm soát rất khắt khe biên giới tại miền nam để chặn làn sóng di dân từ Trung Mỹ và Nam Mỹ trong khi dễ dàng cho dân Mexico vào Mỹ kiếm việc và gửi tiền về cho gia đình.

Do quan hệ lịch sử giữa hai nước, nhiều người Mexico coi miền nam của Hoa Kỳ là lãnh thổ của mình và dù sống tại Mỹ họ vẫn coi Mexico là quê hương. Khác hẳn các di dân từ Âu Châu hay Á Châu được phân tán trong lãnh thổ Mỹ, số dân cử người Mỹ gốc Mexico tập trung tại "vùng biên vực", từ Florida, Louisiana qua Texas, New Mexico, Arizona hay California lên tới Oregon, có thể củng cố ảnh hưởng của họ nhờ thành phần gốc Mexico này. Đấy là vấn đề trường kỳ của Hoa Kỳ.

Sau cùng, không thể quên rằng Mexico còn xuất cảng loại cần sa ma túy vào Mỹ và nhiều tổ chức ma túy cũng là mạng lưới tổ chức cho dân Mexico nhập cư bất hợp pháp vào Hoa Kỳ. Vì vậy, chính quyền Donald Trump mới coi việc kiểm soát biên giới Mỹ-Mexico là một ưu tiên về an ninh và đòi xây tường chạy dọc biên giới giữa hai nước.

Tính khả thi của những đòn hù dọa ?

Nguyễn Xuân Nghĩa : Dân số Hoa Kỳ chỉ bằng 5% toàn cầu mà có tới 70% luật sư của thế giới. Mỹ là vô địch về đánh võ luật pháp, điều ấy cũng giải thích vì sao đa số chính trị gia Mỹ đều xuất thân là các luật gia. Ngoại lệ là chính quyền Trump, chỉ có một chính khách gốc luật gia trong nội các, còn lại là doanh gia hay chiến tướng. Nhưng ban tham mưu về thương mại của ông Trump lại có nhiều luật gia đầy kinh nghiệm đấu tranh cho quyền lợi ngoại thương của Mỹ.

Việc chính quyền Trump đe dọa một trận chiến mậu dịch với Mexico để có tiền xây dựng bức tường tại biên giới là đòn hư hư thực thực, có võ mồm mà cũng có võ thật.

Khi dọa tăng thuế nhập nội 20% trên hàng hóa từ Mexico thì đấy là võ mồm, chứ chính quyền Trump có tám cách diễn giải các đạo luật thương mại của mình từ những năm 1930, 1962, 1974 hay 1977 để gây sức ép và hành pháp có thể đặt thuế suất 15% trên hàng Mexico trong vòng năm tháng mà chẳng cần lập pháp chấp thuận. Ta không quên là sau vụ tổng khủng hoảng 1929-1933, luật pháp Hoa Kỳ đã cho hành pháp nhiều quyền hạn khá rộng rãi về thương mại mà khỏi cần Quốc hội phê chuẩn.

Ngược lại, chính quyền của tổng thống Pena Nieto thuộc đảng Cách mạng Định chế PRI mới lâm thế kẹt. Thuần về kinh tế, Hoa Kỳ tiếp nhận 80% tổng số xuất cảng của xứ Mexico nên là nguồn sống của kinh tế Mexico. Nếu không chấp nhận lối suy diễn lại hiệp ước NAFTA với Washington mà đòi ra khỏi NAFTA thì lập tức Mexico bị khủng hoảng.

Ngay hiện tại chính phủ Mexico bị quần chúng phản đối khi tăng giá xăng dầu từ đầu năm và khi nhượng bộ Mỹ thì càng bị dân phản đối. Thứ hai, năm tới, Mexico có bầu cử tổng thống và hai đảng đối lập từ cánh trung tả là Đảng Quốc Gia Hành Động PAN và Phong Trào Phục Hưng Quốc Gia MORENA đang chiếm thế mạnh.

Nếu chính quyền Nieto nhượng bộ Mỹ thì sẽ bị tấn công từ sau lưng. Nếu họ vận động các doanh nghiệp Mỹ làm giầu nhờ thị trường Mexico để gây khó cho chính quyền Trump thì chưa chắc thành công vì ông Trump đang gây áp lực trên các doanh nghiệp này nhờ sự ủng hộ của đông đảo quần chúng Mỹ.

Mexico có thể tìm hậu thuẫn chính trị từ giới dân cử Mỹ để gây khó cho chính quyền Trump nhưng vẫn bị tổn thất trong trận đánh dai dẳng này trong khi bất cứ một tai họa nào từ di dân nhập lậu hay các tổ chức ma túy gốc Mexico đều chi phối dư luận.

Sau cùng, Mexico chưa tìm ra thị trường xuất cảng khác, như Trung Quốc, Liên Hiệp Châu Âu hay Đông Á, để thay thị trường Hoa Kỳ. Vì vậy, hy vọng duy nhất của Mexico City là tiến trình đàm phán có thể kéo dài nhiều năm và từ nay đến đó tìm cách thương lượng kín đáo hơn khi biết hồ sơ Mỹ-Mexico không chỉ là kinh tế mà còn là an ninh.

Dùng Mexico để "đánh phủ đầu" các đối tác thương mại lớn hơn

Nguyễn Xuân Nghĩa : Hoa Kỳ bị nhập siêu, là nhập hơn xuất, gần 700 tỷ đô la một năm, trong đó, phần 60 tỷ với Mexico không là lớn nhất, chiếm chưa tới 9%. Do đó, hồ sơ kinh tế với Mexico chỉ là phụ. Chính quyền Trump muốn xác định lại chủ quyền quốc gia và nói đến việc bảo vệ biên cương như một ưu tiên. Ưu tiên đó thật ra thiên về an ninh hơn kinh tế, thậm chí thiên về khái niệm bản sắc quốc gia, chứ luật lệ Hoa Kỳ đã có quy định về việc xây tường bảo vệ biên cương mà chưa được các chính quyền tiền nhiệm chấp hành đúng đắn.

Khi Hoa Kỳ muốn thu hẹp mức nhập siêu thì chọn xứ Mexico là đối tượng tranh đấu đầu tiên cho các nước khác, từ Trung Quốc cho tới Đức hay Nhật, đều biết ý chí của mình.

Thực chất vấn đề của bức tường biên giới là kỷ cương quốc gia và nếu chính quyền Mexico hợp tác với Hoa Kỳ, không chỉ vì nạn di dân nhập lậu mà trong nhiều hồ sơ khác, như an ninh và ma túy, thì vẫn có thể dàn xếp được. Nói cho phũ phàng về kinh tế thì chính quyền Trump chỉ muốn đánh Mexico làm gương cho nhiều trận chiến mậu dịch khác.

Thanh Hà

Nguồn : RFI tiếng Việt, 31/01/2017

Trump và tổng thống Mexico cố làm hạ nhiệt (RFI, 28/01/2017)

Búc tường gay tranh cãi giữa Mỹ và Mexico. Ảnh ngày 26/01/2017. REUTERS/Jose Luis Gonzalez

Hôm qua, 27/01/2017, trong một cuộc trao đổi qua điện thoại, hai tổng thống Mỹ Donald Trump và Mexico Enrique Pena Nieto đã tìm cách làm giảm căng thẳng ngoại giao do dự án xây tường ở biên giới giữa hai nước, nhưng nhìn nhận là hai bên còn có nhiều bất đồng.

Cuộc điện đàm này diễn ra sau khi tổng thống Mexico hủy bỏ chuyến viếng thăm Washington, dự trù cho ngày 31/01, để gặp tân tổng thống Hoa Kỳ. Quyết định hủy bỏ chuyến đi này là do ông Trump vẫn nhất quyết xây bức tường để ngăn chận di dân bất hợp pháp từ Mexico và đòi phía Mexico phải trả chi phí xây bức tường, điều mà nước láng giềng này dứt khoát bác bỏ.

Hai vị tổng thống đã nói chuyện với nhau qua điện thoại trong hơn một tiếng đồng hồ và đã ghi nhận những bất đồng "rất rõ ràng và rất công khai" giữa hai ông về vấn đề bức tường. Tuy nhiên, cuộc điện đàm được cả hai bên mô tả là "mang tính xây dựng và có hiệu quả".

Theo chính phủ Mexico, hai tổng thống Trump và Nieto đã đồng ý với nhau là trước mắt sẽ không công khai nói đến chủ đề gây tranh cãi này nữa. Nhưng phía Nhà trắng thì đã không nêu cam kết đó của ông Donald Trump.

Trong cuộc điện đàm hôm qua, hai vị tổng thống cũng đã đề cập đến vấn đề thâm hụt mậu dịch của Mỹ với Mexico. Hôm thứ năm vừa qua, phát ngôn viên Nhà Trắng Sean Spicer đã nêu lên khả năng đánh thuế 20% lên hàng hóa Mexico nhập vào Mỹ để lấy tiền xây bức tường ở biên giới.

Hai bên cũng đồng ý sẽ làm việc với nhau để "chống buôn lậu ma túy và vũ khí".

Thanh Phương

**************************

Mexico hoàn toàn có khả năng gây hại cho Mỹ nếu bị thúc ép  (RFI, 27/01/2017)

Biên giới Mexico - Hoa Kỳ nhìn từ trên không ngày 26/01/2017. REUTERS/Jose Luis Gonzalez

Khi công khai gây hấn với nước láng giềng Mexico, tổng thống Mỹ Donald Trump đã làm mếch lòng một đối tác chiến lược quan trọng. Dù trong thế yếu, nhưng theo nhiều nhà phân tích, quốc gia Châu Mỹ La Tinh này hoàn toàn có thể gây hại cho Mỹ bằng một cuộc chiến tranh thương mại và chính sách không hợp tác trong việc kềm chế nạn nhập cư bất hợp pháp vào Hoa Kỳ.

Nguyên nhân gây bất hòa giữa hai bên là ý định được nhắc đi nhắc lại của tân tổng thống Mỹ rằng Mexico sẽ phải trả chi phí xây dựng bức tường ngăn cách hai nước. Ý định đe dọa đánh thuế trên hàng nhập khẩu Mexico đưa ra hôm qua là làm quan hệ hai bên căng thẳng hẳn lên.

Đây không phải là lần đầu tiên mà hai bên cơm không lành canh không ngọt. Theo ông Jesus Velasco, một chuyên gia về quan hệ Mỹ-Mexico tại Đại học Tarleton ở Texas, cuộc khủng hoảng lớn cuối cùng xẩy ra vào năm 1985, khi một cartel ma túy Mexico tra tấn và hạ sát một nhân viên cơ quan bài trừ ma túy DEA của Mỹ, khiến Washington đóng cửa biên giới hai nước trong một thời gian ngắn.

Tuy nhiên, lần này, theo ông Velasco, "tình hình tồi tệ hơn nhiều". Trả lời hãng tin Pháp AFP, chuyên gia này thẩm định : "Trump đang dồn ép chính quyền của tổng thống Mexico Pena Nieto đến mức không có chỗ nào cho đàm phán".

Đối với ông Velasco, Mexico có thể đáp trả bằng cách cho phép người di cư Trung Mỹ vượt qua biên giới của mình để vào Mỹ, và cho chính quyền Trump rằng họ sẽ không có bất kỳ một sự hợp tác nào với Mỹ trên vấn đề biên giới.

Theo chuyên gia Velasco, trái hẳn với những lời chỉ trích của Trump, Mexico và Hoa Kỳ có "một trong những hợp tác (biên giới) thành công nhất trên thế giới".

Dưới áp lực của chính quyền cựu tổng thống Barack Obama, Mexico đã phát động một chiến dịch truy quét người nhập cư bất hợp pháp tại vùng biên giới với Guatemala. Vào năm ngoái 2016, Mexico đã trục xuất 147.370 người nhập cư trái phép, so với 80.900 vào năm 2013, theo số liệu của Bộ Nội Vụ Mexico.

Ngoài ra, trong khi Donald Trump muốn Mexico chi trả cho bức tường nhằm ngăn không cho người từ Mexico tràn vào nước Mỹ, thì thực tế đang diễn ra ngược lại : Ngày càng có nhiều người Mexico từ Mỹ hồi hương hơn là từ Mexico qua Mỹ.

Vũ khí thứ hai mà Mexico có thể sử dụng nhắm vào Mỹ, theo ông Luis de la Calle, kinh tế gia, nguyên là một trong những nhà đàm phán Hiệp Định Tự do Mậu Dịch Bắc Mỹ vào những năm 1990, là áp thuế trên hàng nhập từ Hoa Kỳ tương đương với mức mà chính quyền Trump muốn đánh vào hàng Mexico.

Cho dù vậy, ông de la Calle cho rằng Quốc Hội Mỹ - nơi có rất nhiều nhà lập pháp chủ trương thương mại tự do - khó có thể thông qua luật đánh thuế trên hàng Mexico của chính quyền Trump.

Đó là chưa kể đến thái độ chống đối của các tiểu bang quan trọng đối với tổng thống Mỹ, như Texas chẳng hạn. Tiểu bang này sẽ bị thiệt hại cực lớn nếu chiến tranh thương mại nổ ra với Mexico. Theo số liệu chính thức, 33% hàng nhập khẩu từ Mexico vào Mỹ quá cảnh Texas, và 37% xuất khẩu của Mỹ sang nước láng giềng đến từ bang này.

Sau cùng, Mexico và Hoa Kỳ cũng là đối tác lớn trong cuộc chiến chống ma túy. Bất kỳ một thái độ thiếu hợp tác nào của Mexico trong lãnh vực này đều sẽ là một mối đe dọa cho an ninh nước Mỹ.

Trọng Nghĩa