Cuộc bầu cử Mỹ 2020 đã khép lại khi truyền thông Mỹ xướng tên tổng thống đắc cử là Joe Biden với số phiếu đại cử tri là 306 (của Trump là 232). Một khoảng cách rất lớn để không thể đảo ngược tình thế. 80% người dân Mỹ đồng ý là Joe Biden đã chiến thắng, nhiều nguyên thủ trên thế giới đã gọi điện chúc mừng Joe Biden, trong đó có cả Trung Quốc. Dù vậy với một số người Việt và Donald Trump thì cuộc bầu cử vẫn chưa kết thúc vì Trump vẫn có thể đảo ngược tình hình. Đây là một điều không thể xảy ra.
Việt Nam vẫn chưa chúc mừng tổng thống đắc cử Joe Biden. Sự muộn màng cũng dễ hiểu và có lý do của nó. Ngoài "truyền thống" chờ Trung Quốc và Nga lên tiếng trước thì Việt Nam rất lo những phản ứng bất lợi của chính quyền Trump. Vẫn còn hơn hai tháng nữa Trump mới kết thúc nhiệm kỳ của mình, trong thời gian đó Trump vẫn có thể trừng phạt Việt Nam trong lĩnh vực thương mại như đánh thuế hàng hóa hay áp đặt các tiêu chuẩn ngặt nghèo hơn. Sự cẩn trọng này cho chúng ta thấy sự phụ thuộc rất lớn của Việt Nam vào Mỹ.
Một trong lý những do khiến người Việt Nam ủng hộ Trump một cách cuồng nhiệt là vì Trump “chống Trung Quốc". Mặc dù chỉ giới hạn trong lĩnh vực thương mại giữa hai nước với một kết quả khiêm tốn nhưng không khí rất ồn ào. Điều này cũng có cái hay là tạo ra một tâm lý chống Trung Quốc trong dư luận người Mỹ. Câu hỏi mà người Việt Nam chờ đợi là Joe Biden có chống Trung Quốc hay không ? Câu trả lời đã quá rõ ràng là CÓ. Hiệp định TPP (mà Joe Biden là một trong những tác giả chính) là nhằm bao vây và cô lập Trung Quốc. Một mình Mỹ không thể “đánh Trung Quốc" mà phải có một liên minh toàn cầu mới làm được điều đó.
Câu hỏi mà người Việt Nam chờ đợi là Joe Biden có chống Trung Quốc hay không ? Câu trả lời đã quá rõ ràng là CÓ.
Cách chống Trung Quốc của Trump chỉ ồn ào nhưng không có thực chất. Chúng ta cần hiểu cho rõ là vì sao phải chống Trung Quốc và chống trên lĩnh vực nào ? Nếu chỉ giới hạn trên lĩnh vực thương mại thì hoàn toàn vô ích và vô nghĩa. Thương mại là “thuận mua vừa bán", Trung Quốc không bắt Mỹ phải mua hàng của mình mà sự thực là người dân Mỹ cần hàng hóa của Trung Quốc vì đó là các mặt hàng thiết yếu trong cuộc sống và giá cả rất rẻ. Bằng chứng là dù Trump đánh thuế lên hàng hóa Trung Quốc nhưng thâm thủng mậu dịch của Mỹ với Trung Quốc không hề giảm mà vẫn tăng lên.
Thế giới đã đạt được đồng thuận chống Trung Quốc vì Trung Quốc ngày càng giàu mạnh nhưng vẫn là một nước độc tài, dứt khoát không chấp nhận các giá trị dân chủ và như thế Trung Quốc trở thành mối đe dọa cho hòa bình thế giới. Việc xâm chiếm Biển Đông của Việt Nam là một ví dụ. Chống Trung Quốc là chống thể chế độc tài chứ không phải vì họ xuất khẩu nhiều hàng hóa vào Mỹ. Phải chống Trung Quốc dựa trên các giá trị dân chủ và nhân quyền mới tạo được đồng thuận rộng lớn trên thế giới. Nếu chỉ chống Trung Quốc trên lĩnh vực thương mại thì đó là việc riêng của Mỹ. Trump không phải là một người dân chủ mà là một chính khách dân túy, cuộc chiến của Trump với Trung Quốc sẽ không đi đến đâu vì không thuyết phục được ai. Thái độ của Joe Biden với Trung Quốc rất rõ ràng vì thế đã được cả Châu Âu vui mừng đón nhận. Những lời chúc mừng nồng nhiệt gửi đến Biden từ tổng thống Pháp Macron và thủ tướng Đức Markel, hai trụ cột chính của EU đã nói lên điều đó.
Chính sách chống Trung Quốc dưới thời Joe Biden sẽ không thay đổi. Có thể không ồn ào với những lời lẽ đao to búa lớn như Trump nhưng sẽ rõ ràng và quyết đoán hơn. Việt Nam vẫn là một đối tác quan trọng của Mỹ trong liên minh dân chủ chống Trung Quốc. Việt Nam sẽ không thể đu dây mà phải chọn phe và thực tế là Việt Nam đã chọn “xoay trục" về phía Mỹ và các nước dân chủ. Vấn đề nhân quyền sẽ là một thách thức rất lớn đối với Đảng cộng sản trong bang giao với Mỹ dưới thời Biden.
Đảng cộng sản đã xoay trục về phía Mỹ và các nước dân chủ nhưng vẫn còn chậm chạp và dè dặt.
Đảng cộng sản Việt Nam đã có bốn năm rất dễ chịu dưới thời Donald Trump. Trong hai lần thăm Việt Nam (10-12/11/2017 và 26-28/2/2019) Trump đã không một lời nhắc đến nhân quyền, thậm chí còn hết lời ca ngợi chính quyền Việt Nam. Chính quyền Joe Biden sẽ không bỏ qua vấn đề đó. Joe Biden tuyên bố rõ là ông ta sẽ lắng nghe các chuyên gia trong mọi lĩnh vực chứ không hành xử theo cảm tính như Donald Trump. Các tổ chức bảo vệ nhân quyền của Mỹ và thế giới sẽ được Joe Biden tiếp sức và hỗ trợ để gây sức ép ngày càng mạnh lên Việt Nam và các nước độc tài.
Tất nhiên, như chúng tôi đã phân tích, chính quyền mới của Biden sẽ không dùng các biện pháp mạnh đối với Việt Nam như gia tăng trừng phạt hay giảm nhẹ quan hệ hai nước mà sẽ dùng những “biện pháp mềm", củ cà rốt sẽ thay thế cho cây gậy. Những hứa hẹn và hành động cụ thể của Mỹ trong lĩnh vực kinh tế sẽ làm cho nội bộ Đảng cộng sản phân hóa mạnh hơn. Cụ thể, nếu Việt Nam chấp nhận chuyển hóa về dân chủ thì Mỹ sẽ hỗ trợ nền kinh tế Việt Nam tối đa, ngược lại sự giúp đỡ của Mỹ sẽ rất hạn chế, có thể sẽ ở mức thấp nhất.
Kinh tế Việt Nam rất phục thuộc vào Mỹ và các nước dân chủ. Sau đại dịch Covid-19 thì sự phụ thuộc này sẽ còn lớn hơn rất nhiều. Kinh tế thế giới sẽ rơi vào suy thoái nghiêm trọng trong thời gian dài, có thể nhiều thập kỷ. Việt Nam không thể tăng trưởng kinh tế nếu không nhờ sự giúp đỡ đặc biệt của Mỹ, Nhật và EU. Việc các công ty của Mỹ, Nhật và EU có chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam hay không phụ thuộc rất nhiều vào sự thay đổi thể chế tại Việt Nam và sự ủng hộ của chính quyền các nước đó. Nếu không có sự hậu thuẫn của chính quyền Mỹ và các nước dân chủ cũng như những hành động cụ thể từ chính quyền Việt Nam thì các công ty đa quốc gia sẽ không dám đầu tư vào Việt Nam. Họ không biết Việt Nam khi nào sẽ chuyển hóa về dân chủ và tiến trình đó diễn ra như thế nào, trong trật tự hay hỗn loạn ?
Một điều “không may" cho Việt Nam là phó tổng thống đắc cử Mỹ, bà Kamala Harris là một người gốc Ấn. Chắc chắn chính quyền Ấn Độ sẽ tìm mọi cách để tranh thủ tình cảm của bà Harris và chính giới Mỹ. Thị trường Ấn với gần 1,4 tỉ người là một thị trường hứa hẹn và đầy tiềm năng đối với các nhà đầu tư Mỹ. Việt Nam còn phải cạnh tranh với Indonesia, một nước dân chủ có dân số gần 275 triệu, lớn nhất khu vực Đông Nam Á.
Đảng cộng sản đang rất bối rối, việc Trump thất cử khiến họ không biết xoay sở ra sao. Bản báo cáo chính trị của Đại hội 13 vẫn xác nhận trung thành với chủ nghĩa Mác- Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Điều này chứng tỏ Việt Nam vẫn tiếp tục đi theo con đường độc tài đảng trị. Trong khi đó Joe Biden đang có kế hoạch triệu tập một Hội nghị dân chủ toàn cầu ngay trong năm 2021. Việt Nam sẽ được mời tham gia. Nếu không tham gia thì Việt Nam sẽ mất đi thị trường các nước dân chủ gồm Mỹ, Nhật, EU và các nước dân chủ khác. Khả năng là Việt Nam sẽ tham gia và khi đó Việt Nam phải chấp nhận dân chủ hóa đất nước. Đường nào cũng là bài toán khó cho Việt Nam. Đi mắc núi trở lại mắc sông. Tình trạng đó sẽ gây phân hóa và bất mãn trong giới lãnh đạo cao nhất của Đảng cộng sản.
Ông Nguyễn Văn Bình, ủy viên Bộ chính trị vừa bị ban lãnh đạo đảng cộng sản kỷ luật.
Chưa đầy hai tháng trước đại hội 13, ông Nguyễn Văn Bình, ủy viên Bộ chính trị đã bị ban lãnh đạo đảng cộng sản kỷ luật. Như vậy là tranh chấp trên thượng tầng Đảng cộng sản vẫn đang tiếp diễn. Tình trạng này chỉ có thể gia tăng và ngày càng gay gắt vì không có khuôn mặt nào trong giới lãnh đạo tối cao của đảng có đủ uy tín và tiếng nói áp đảo để thiết lập một trật tự trong nội bộ đảng. Ông Nguyễn Phú Trọng, “người cộng sản cuối cùng" đã quá già lại vừa bệnh tật nên khả năng tiếp tục công việc sau đại hội 13 là rất thấp. Vấn đề nhân sự để định hướng đường lối và lãnh đạo trong 5 năm tới đang làm Đảng cộng sản đau đầu vì bế tắc. Các khuôn mặt cũ không phù hợp cho tiến trình thay đổi, còn các khuôn mặt mới thì chưa có tiếng nói và hậu thuẫn trong đảng. Đảng cộng sản đã mất đồng thuận trong nội bộ nên không thể lấy các quyết định quan trọng.
Thật sự là Đảng cộng sản Việt Nam không có lối thoát nào ngoài lối thoát về dân chủ. Khu rừng độc tài đảng trị đang bốc cháy, muốn hay không thì họ cũng phải bơi qua sông nhưng họ lại không biết bơi. Chết đuối là chắc chắn. Hy vọng “cứu nguy cho đảng" chỉ có thể trông chờ vào nhóm đảng viên trung cấp, là những người có quyết tâm và ý chí thay đổi đất nước một cách dứt khoát về dân chủ (1). Các đảng viên Đảng cộng sản muốn cứu mình thì nên ủng hộ cho giải pháp của nhóm đảng viên cấp tiến này. Họ sẽ cùng với các tổ chức dân chủ đối lập có khả năng và uy tín thành lập một liên minh dân chủ để Việt Nam có thể chuyển hóa về dân chủ trong hòa bình và trật tự.
Giải pháp đề nghị thay đổi Việt Nam của nhóm đảng viên cấp tiến gồm 6 bước :
1. Hủy bỏ Hiến pháp hiện hành, giải tán Quốc hội, tách đảng cộng sản ra khỏi chính phủ.
2. Thành lập chính phủ lâm thời trong hai năm. Chính phủ lâm thời sẽ soạn thảo Hiến pháp mới. Tổ chức trưng cầu dân ý về bản hiến pháp mới.
3. Ký sắc lệnh về "Hòa giải và Hòa hợp dân tộc", tôn trọng mọi hoạt động của xã hội dân sự và các kết hợp tự do của người dân trên mọi lãnh vực.
4. Ấn định ngày tổng tuyển cử tự do trên toàn quốc để người dân bầu ra các đại biểu quốc hội và thủ tướng chính phủ theo Hiến pháp mới.
5. Chính phủ lâm thời bàn giao quyền lực cho chính quyền mới.
6. Đảng cộng sản Việt Nam sẽ hoạt động bình đẳng như các đảng phái khác.
Ngoài cách này ra thì mọi cố gắng câu giờ hay trì hoãn của đảng cộng sản đều vô ích.
Việt Hoàng
(15/11/2020)