Khó có ngày nào đọc báo mà không thấy tin một hay một vài quan chức bị bắt, thậm chí là cả những quan chức cấp cao như thứ trưởng hay bộ trưởng. Chiến dịch "đốt lò" của ông Trọng trở nên sôi động hơn hẳn trong những tháng qua. Chiến dịch này, theo chính lời ông Trọng, là để cứu đảng : "xử một người để cứu muôn người". Vậy chiến dịch đốt lò sẽ đưa Đảng cộng sản đi về đâu, nó có cứu được đảng như ông Trọng mong muốn ?
Không phải phòng chống tham nhũng
Chiến dịch "đốt lò", theo lời Đảng cộng sản cũng như nhiều người khác, gọi là chiến dịch phòng chống tham nhũng. Cách gọi này không đúng. Chính xác thì đây chỉ là hành động xử lý một phần và là một phần nhỏ, hậu quả của tham nhũng với việc bắt một số quan chức và tịch thu một ít tiền. Nó không phòng, cũng không chống được tham nhũng. Phòng chống tham nhũng đòi hỏi phải giáng cho tham nhũng một đòn ngay từ đầu, để nó không có cơ hội xảy ra. Còn nếu nó đã xảy ra, đặc biệt là với quy mô và mức độ như dưới chế độ cộng sản, thì dù có phát hiện và xử lý cũng không thể nào lấy lại được những thiệt hại đã mất.
Một thí dụ là vụ Việt Á, vụ việc một công ty hối lộ cho các quan chức để bán các sản phẩm y tế kém chất lượng với giá cắt cổ, để chống đại dịch Covid-19. Bao nhiêu người đã chết vì những sai lầm trong công tác truy vết, chống dịch đến từ những kết quả sai bởi loại kit test kém chất lượng này ? Không ai biết, nhưng chắc chắn là những mất mát đó không thể nào bù đắp nổi, ngay cả khi những người có trách nhiệm bị xử hàng chục năm tù. Hay là vụ những chuyến bay "giải cứu" kiều bào đem về hàng nghìn tỉ đồng cho các quan chức trong đại dịch.
Cộng đồng hải ngoại có vai trò đặc biệt quan trọng với đất nước, trách nhiệm của một chính quyền Việt Nam như vậy là phải tăng cường sự gắn kết giữa cộng đồng này với đất nước, khi có những người Việt Nam gặp khó khăn trong đại dịch và muốn về nước thì chính quyền đương nhiên phải giúp đỡ, miễn phí vé máy bay nếu có điều kiện. Tuy nhiên chính quyền này không những không giúp đỡ, mà còn lợi dụng lúc đồng bào mình gặp khó khăn để trấn lột họ, giá vé máy bay cao gấp 5 đến 10 so với thông thường. Thật không biết phải dùng từ ngữ nào để miêu tả hành động cướp bóc trắng trợn này. Những đổ vỡ về tình cảm quốc gia là không thể hàn gắn được, ít nhất là tới chừng nào thủ phạm - chế độ này còn tồn tại.
Chiến dịch "đốt lò" của ông Trọng có cứu được Đảng cộng sản không ? Câu trả lời là không.
Vấn đề phòng, chống tham nhũng vô vọng dưới chế độ cộng sản
Tham nhũng là một hành vi lợi dụng chức quyền để mưu lợi cá nhân. Các quan chức tham nhũng vì những các quan chức khác cũng vậy. Họ không quan tâm một cách đủ mạnh tới những thiệt hại cho đất nước, tức là họ đặt quyền lợi của mình lên trên đất nước. Nhưng việc đặt mình lên cao hơn đất nước lại là văn hóa nền tảng của Đảng cộng sản. Từ ngày thành lập tới nay họ đã bất chấp mọi thiệt hại cho đất nước để duy trì quyền lực của mình bằng mọi giá, thậm chí họ còn chẳng thèm che dấu điều này, họ ngang nhiên yêu cầu quân đội và công an phải trung thành với mình, tự trao cho mình quyền thống trị đất nước vĩnh viễn như trong hiến pháp 2013. Văn hóa của Đảng cộng sản là văn hóa tham nhũng.
Văn hoá chính trị đã bệnh hoạn như vậy, còn nhân sự chính trị của đảng thì thế nào ? Tuyệt đại đa số quan chức hiện nay đều xem việc làm chính trị là để tìm kiếm quyền lực và quyền lợi cho mình, tức là để tham nhũng hơn là để phục vụ đất nước. Có thể họ cũng quan tâm tới đất nước nhưng họ còn quan tâm tới tiền và quyền của mình nhiều hơn. Họ cũng đặt mình lên trên đất nước nếu không họ đã phải chống lại chế độ. Nhân sự của chế độ cũng là nhân sự tham nhũng. Muốn phòng và chống tham nhũng thì chắc chắn là phải thay đổi cả văn hóa chính trị lẫn nhân sự chính trị này, tức là phải thay đổi chế độ. Chúng ta cần một cuộc cách mạng.
Không tiêu diệt được tham nhũng nhưng chiến dịch "đốt lò" sẽ đánh sập đảng
Để duy trì một chính quyền không có sự chính đáng, không có lý tưởng và không có cả sự hậu thuẫn của dân chúng, Đảng cộng sản cầm quyền chỉ còn cách dựa vào việc ban phát quyền lợi cho các phe phái khác nhau nhằm mua chuộc sự trung thành của họ với đảng. Guồng máy chính quyền chạy được nhờ vào "nhiên liệu" là quyền lợi, đương nhiên là quyền lợi bất chính. Vậy sẽ thế nào nếu nguồn "nhiên liệu" này bị cắt đứt hay bị đe dọa sẽ cắt đứt ?
Đương nhiên là bộ máy sẽ gặp trục trặc, thậm chí là ngừng chạy. Đây là tình trạng của ngành y tế hiện nay, các quan chức trong ngành đang sống trong lo sợ, nhiều cơ sở thiếu thuốc men, vật tư, các y bác sĩ đua nhau nghỉ việc, một số cơ sở y tế địa phương gần như tê liệu… Sẽ ra sao nếu tình trạng này xảy ra với ngành công an và quân đội ? Chế độ chắc chắn sẽ sụp đổ. Đó sẽ là cái kết của chiến dịch "đốt lò".
Bộ máy chính quyền sẽ ngừng hoạt động khi nó… không tham nhũng. Những gì đang xảy ra với ngành y tế là một minh chứng.
Đằng nào cũng chết
Chiến dịch "đốt lò" sẽ "đốt" luôn đảng, nhưng vấn đề là họ không có chọn lựa khác. Việc các đảng viên mất hết niềm tin vào lý tưởng cộng sản đã dẫn tới hậu quả tai hại là đảng mất hết đồng thuận cho những mục tiêu chung, những cố gắng chung, để hướng tới những thành công chung. Hiện giờ chỉ còn lại những thành công cá nhân cho mỗi người. Tình trạng này vừa tạo ra xung đột giữa các đảng viên, khi mục tiêu của mỗi người, mỗi phe nhóm là giành quyền lợi cho riêng mình vừa làm tê liệt đảng khi ai cũng chỉ biết tới mình mà không biết tới cái chung. Kết quả là tình trạng "thanh toán" lẫn nhau xảy ra tràn lan trong đảng. Các đảng viên có nhu cầu triệt hạ những đảng viên khác đang "tranh ăn" với mình, đảng có nhu cầu phải loại bỏ bớt các phe phái để có thể lấy được một quyết định trong tình trạng mất đồng thuận chung.
Nhưng còn có một lý do quan trọng hơn buộc ông Trọng phải "đốt lò", đó là nó nhắm tìm kiếm cho chế độ một sự chính đáng nào đó, tức là một lý do để tồn tại. Một chế độ chỉ có thể tồn tại được nếu nó có lý do để tồn tại. Lý do này ngày trước là lý tưởng cộng sản, lý tưởng xây dựng một xã hội công bằng không có áp bức, bóc lột. Lý do này đã làm "nức lòng" các đảng viên, đoàn kết họ trong một mục tiêu chung và giúp họ áp đặt được những hi sinh tàn nhẫn lên xã hội để đi tới thắng lợi sau cùng. Nhưng ngày nay, nhìn vào tình trạng bất bình đẳng trong xã hội Việt Nam chẳng ai còn tin vào lý tưởng này. Đảng cộng sản cần và buộc phải tìm cho mình một lý do khác để tiếp tục cầm quyền.
Và lý do để mọi đảng phái có thể cầm quyền trong thế giới văn minh ngày nay là chúng phải là giải đáp cho những vấn đề của đất nước. Vấn đề lớn nhất của đất nước ta hiện nay đúng là chống tham nhũng, bên cạnh việc xây dựng một chế độ dân chủ, thực hiện hòa giải dân tộc, xây dựng một ý thức quốc gia mới và phát triển đất nước để bắt kịp những nước giàu mạnh. Những vấn đề khác thì chắc chắn là Đảng cộng sản không có giải pháp, họ chỉ còn có thể chọn chống tham nhũng để ít nhiều tìm kiếm cho mình một sự chính đáng nào đó, một lý do để chế độ hiện hữu. Không "đốt lò" không được, nhưng đốt lò cũng không xong. Đằng nào cũng chết, đó đang là tình trạng của Đảng cộng sản.
Đất nước đang cần một giải pháp khác vì ‘giải pháp cộng sản’ đã hoàn toàn thất bại
Cái đúng
Chiến dịch "đốt lò" của ông Trọng dù không phòng, không chống được tham nhũng mà chỉ là xử lý hậu quả của tham nhũng thì cũng là một hành động đúng nên làm, những quan chức đã ăn trên đầu của nhân dân phải bị trừng phạt. Nhưng tại sao làm một hành động đúng cũng khiến chế độ sụp đổ ? Đó là vì chế độ này không có ngay cả tư cách để làm điều đúng.
Hãy lấy một ví dụ là việc chấm dứt hoạt động kinh doanh của quân đội, một hành động rất đúng vì việc kinh doanh làm suy yếu sức chiến đấu của quân đội trong khi chúng ta cần một quân đội mạnh để bảo vệ chủ quyền. Hoạt động này cũng làm méo mó quy luật thị trường, nó cũng là cái ổ cho tham nhũng, thậm chí còn nghiêm trọng hơn ở các công ty nhà nước khác vì các công ty quân đội khó bị theo dõi bởi báo chí và dư luận hơn. Nhưng nếu hành động đúng này được thực hiện thì nó sẽ làm sụp đổ chế độ. Các tướng lĩnh sẽ chống lại vì họ biết rằng những người muốn tước bỏ lợi ích của họ, không phải vì đất nước, mà chỉ để "tranh ăn" với họ, tức là cũng chẳng khác gì họ.
Tình hình sẽ hoàn toàn khác nếu hành động này được thực hiện dưới một chế độ dân chủ, bởi một chính quyền được hậu thuẫn của dân chúng thông qua các cuộc bầu cử tự do, với những người lãnh đạo không thể nghi ngờ về sự lương thiện. Khi đó có lẽ chỉ mất vài tháng để giải quyết một vấn đề mà chế độ mất hàng thập kỷ cũng không giải quyết nổi.
Một hành động dù đúng, cũng không thể thực hiện nổi dưới chế độ cộng sản nhưng lại có thể sẽ rất đơn giản dưới một chế độ dân chủ. Nhiều vấn đề khác của đất nước cũng vậy, ngay cả những vấn đề nghiêm trọng nhất, đều là những vấn đề đáng lẽ không có, chúng do chế độ cộng sản mà có nên sẽ nhanh có và cũng chỉ có giải pháp một khi chế độ cộng sản biến mất, vấn đề phòng chống tham nhũng là một thí dụ.
Trần Hùng
(30/06/2022)