Ông Nguyễn Gia Kiểng sinh ngày 8/11/1942 tại Thái Bình, trong một gia đình có truyền thống cách mạng. Cha ông cũng như các chú, các bác đều là đảng viên Việt Nam Quốc dân Đảng. Sau Cách mạng Tháng 8, Việt Minh mở chiến dich đàn áp các đảng phái không theo đường lối cộng sản như Việt Nam Quốc Dân Đảng, Đại Việt Quốc Dân Đảng… Mẹ ông phải dẫn cả nhà trốn về quê ngoại ở Hải Dương, một thời gian sau mới quay lại Hà Nội. Năm 1945 gia đình ông di cư vào Nam. Năm 1961 sau khi tốt nghiệp phổ thông trung học ông được học bổng du học Pháp. Sau khi tốt nghiệp trường Ecole Centrale de Paris ông học tiếp cao học kinh tế và làm việc ở Pháp 5 năm sau đó trở về Việt Nam năm 1973. Về nước ông làm chuyên viên ngân hàng và dạy môn kinh tế - chính trị tại đại học Minh Đức, Sài Gòn sau đó làm Phụ tá Bộ trưởng Kinh tế Việt Nam Cộng Hòa (hàm thứ trưởng) cho đến ngày 30/4/1975.
Ông Nguyễn Gia Kiểng tại tư gia - Ảnh minh họa
Sau năm 1975 ông bị đi tù (học tập cải tạo) ba năm rưỡi rồi sau đó được mời ra làm chuyên viên cho chế độ mới cho đến năm 1982 thì được chính phủ Pháp bảo lãnh sang Pháp. Sang Pháp ông tiếp tục công việc của một kỹ sư và sau cùng là tổng giám đốc một công ty tư vấn. Năm 2005 ông nghỉ hưu để dành toàn bộ thời gian cho các hoạt động chính trị.
Ông là một trong những thành viên sáng lập và hiện đang là người lãnh đạo Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên. Nếu tính từ lúc ông bước chân vào con đường hoạt động chính trị khi đảm nhiệm chức Chủ tịch Tổng hội Sinh viên Việt Nam tại Pháp lúc 22 tuổi cho đến nay thì vừa tròn 60 năm. Năm nay Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên cũng vừa tròn 40 tuổi (1982-2022) và sinh nhật của ông cũng vừa tròn 80 (8/11/1942-8/11/2022).
Ở tuổi 80, ông Nguyễn Gia Kiểng vẫn hoàn toàn khỏe mạnh và minh mẫn. Ông vẫn viết đều trên Thông Luận và thường xuyên trả lời phỏng vấn báo chí. Ông cũng đều đặn tham gia các buổi thảo luận cùng với anh em Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên. Mọi người có thể nhận thấy ông vẫn viết và nói một cách mạch lạc, rõ ràng và chính xác. Với anh em Tập Hợp thì ông là một nhà tư tưởng chính trị, một nhà cách mạng xuất chúng. Tư tưởng của ông được thể hiện qua tác phẩm Tổ Quốc Ăn Năn, Khai Sáng Kỷ Nguyên Thứ Hai và hàng trăm bài viết về chính trị. Ông là nhà tư tưởng chính trị đầu tiên của Việt Nam cho đến thời điểm hiện tại. Tư tưởng của ông cũng chính là tư tưởng của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên. Ông là linh hồn của tổ chức. Đóng góp lớn nhất của ông cho Việt Nam là đã chắp bút cho một dự án chính trị dẫn đường và soi sáng cho dân tộc bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của tự do và dân chủ thực sự. Di sản lớn nhất của ông là đã xây dựng cho Việt Nam một tổ chức chính trị dân chủ đầu tiên trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc.
Di sản của ông Nguyễn Gia Kiểng để lại cho đất nước là một dự án chính trị và một tổ chức chính trị dân chủ đầu tiên trong suốt dòng lịch sử Việt Nam.
Ông là người đã thay đổi hoàn toàn quan niệm cũng như phương thức đấu tranh nhằm thiết lập dân chủ cho Việt Nam. Trước ông người Việt Nam chỉ biết đến một phương pháp duy nhất đó là dùng bạo lực để cướp chính quyền và sau đó dựng lên một chính quyền mới cũng y chang như vậy. Ba lập trường căn bản của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên là ‘Bất bạo động, Hòa giải dân tộc và Dân chủ đa nguyên’ là rất mới mẻ với người Việt Nam. Chính vì quá mới và đi ngược lại ‘truyền thống’ đấu tranh của dân tộc nên ông từng bị ‘phe ta’ đâm trọng thương trong một lần diễn thuyết tại Hà Lan năm 1990.
Con đường cách mạng của Tập Hợp là rất mới và hoàn toàn khác với các cuộc cách mạng bạo lực và lật đổ trong quá khứ nên vẫn còn xa lạ với nhiều người Việt Nam trong đó có cả thành phần trí thức. Quan niệm về chính trị và các hoạt động chính trị của ông Nguyễn Gia Kiểng và anh em Tập Hợp rất khác với suy nghĩ của người Việt. Theo ông, làm chính trị không phải để được làm ông nọ bà kia hay được giàu sang phú quí, vinh thân phì gia mà là để cống hiến cho một lý tưởng quảng đại nhằm mang lại nhân phẩm và hạnh phúc cho đa số người dân. Làm chính trị không được phép thỏa hiệp với cái sai, cái xấu, cái ác mà phải tôn trọng lẽ phải và sự thật.
Chính trị là bộ môn khoa học tổng hợp của các bộ môn, nó rất khó nên cần phải học. Chính vì quan niệm chính trị không cần học nên trí thức Việt Nam đã không có kiến thức về chính trị nên mới có thành kiến rằng chính trị là xấu xa, nhơ bẩn, gian manh. Người dân thì xem các hoạt động chính trị là đấu đá, tranh giành quyền lực giữa các đảng phái và phe nhóm. Họ không hiểu rằng chính trị là ‘việc nước’, là ‘việc chung’ của tất cả mọi người. Ai cũng có quyền và nghĩa vụ tham gia vào các hoạt động chính trị tùy theo khả năng của từng người. Phải hiểu và đồng ý với nhau rằng chính trị là đạo đức, là lẽ phải và sự thật.
Ông Nguyễn Gia Kiểng đã phân tích và bác bỏ hoàn toàn những ngộ nhận tai hại đó qua tác phẩm Tổ Quốc Ăn Năn. Theo ông đã đến lúc người Việt Nam phải thay đổi hoàn toàn tư duy chính trị của văn hóa Khổng giáo. Tất nhiên là không dễ nhưng nếu quyết tâm thì chúng ta sẽ làm được, anh em Tập Hợp đã làm được thì mọi người cũng có thể làm được.
Đa số trí thức Việt Nam cho rằng cần phải ‘khai dân trí’ trước, điều đó đúng. Nhưng muốn việc khai dân trí có kết quả thì người đi khai dân trí phải có kiến thức và trí tuệ. Nếu không, thay vì nâng cao dân trí thì họ càng kéo dân trí xuống thấp. Ai cũng hiểu người khai dân trí là những trí thức. Vậy trí thức có cần khai trí không và ai là người khai trí cho họ ? Câu trả lời là họ cũng cần được khai trí và người khai trí cho họ là các nhà tư tưởng chính trị. Ông Nguyễn Gia Kiểng là một người như vậy. Kiến thức và hiểu biết của anh em Tập Hợp về chính trị có được như ngày hôm nay là nhờ sự chỉ bảo và hướng dẫn tận tình của ông. Di sản lớn nhất của một nhà tư tưởng chính trị là khai mở ra một con đường đi tới tương lai tươi sáng cho cả dân tộc. Di sản của ông sẽ được anh em Tập Hợp tiếp nối trong tự hào.
Tổ chức chính trị Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên mà ông tham gia thành lập và lãnh đạo rất độc đáo. Tổ chức đó rất đặc biệt khi 8/10 thành viên sáng lập là những quan chức cao cấp của chế độ Việt Nam Cộng Hòa, đến thế hệ thứ hai (như tôi) thì lại có thêm thành phần con em cán bộ đảng viên Đảng cộng sản và thế hệ thứ ba tầm tuổi 25-35 thì họ không còn dính dáng gì đến Việt Nam Cộng Hòa lẫn Đảng cộng sản Việt Nam. Các bạn trẻ đó đại diện cho tương lai của Việt Nam.
Tác phẩm ‘Tổ Quốc Ăn Năn’ của ông Nguyễn Gia Kiểng đã phê phán không khoan nhượng văn hóa Không giáo. Đó là văn hóa đã kìm hãm dân tộc Việt Nam tiến vào kỷ nguyên dân chủ.
Văn hóa Khổng giáo luôn đề cao những tấm gương hy sinh, cứ phải chết mới anh hùng. Rất nhiều người Việt Nam đã dâng hiến cuộc đời mình cho đất nước. Tuy nhiên hy sinh cho đất nước một cách có trí tuệ và viễn kiến như ông Nguyễn Gia Kiểng thì thật là hiếm có. Ông cũng từng trải qua thời gian khó khăn khi Việt Nam Cộng Hòa thất trận, bản thân ông từng bị ‘phe thắng cuộc’ bỏ tù rồi lại bị ‘phe thua cuộc’ hành hung. Suốt 60 năm hoạt động chính trị ông nhận được nhiều lời khen và cũng không ít lời chê trách, mạ lị… Dù vậy chúng tôi không thấy ông thù ghét bất cứ ai, kể cả Đảng cộng sản. Ông phê phán cái sai, cái xấu thẳng thắn và gay gắt nhưng luôn xem mọi người Việt là đồng bào, là anh em cho dù có khác biệt chính kiến đến đâu đi nữa. Từ lúc biết ông đến giờ chúng tôi cũng chưa bao giờ thấy ông nói dối hay nói xấu người khác.
Trong cuộc sống đời thường ông là người bình dị, ông từng là thành viên của một gia tộc người Việt giàu có và thành công nhất không chỉ tại Pháp mà còn ở cả Châu Âu. Dù vậy ông đã chọn con đường dấn thân tranh đấu cho nền dân chủ Việt Nam. Hiện tại dù tuổi đã cao, hai con ở xa nên hai ông bà vẫn tự mình làm hết mọi chuyện trong nhà từ nấu ăn, đi chợ, chăm sóc nhà cửa vườn tược…Tôi đã từng đến làm khách nhà ông một tuần và không được vào bếp lần nào vì ông bà không cho. Người ta nói đằng sau thành công của một người đàn ông luôn có bóng dáng của người phụ nữ. Điều đó hoàn toàn đúng với gia đình ông. Bà Hồ Quì, vợ ông đã làm tất cả mọi việc để ông có thời gian ‘vác tù và hàng tổng’. Thậm chí bà còn phải đi mua rượu cho ông uống và tiếp đãi bạn bè. (Pháp là xứ sở của rượu vang với hơn 1.500 thương hiệu. Nhà người Pháp nào cũng có hàng trăm chai rượi vang trong nhà và bữa ăn nào cũng phải uống). Bà đồng thời cũng là một ‘bác sĩ riêng’ của ông, luôn nhắc nhở ông ăn uống điều độ và đúng lúc. Khẩu phần rượu của ông mỗi ngày chỉ được 100 gram vang đỏ. Tuy nhiên những lúc gặp bạn bè ông vẫn thường phá lệ uống thêm một chút. Cách thưởng thức rượu của ông cũng khác người, với ông không cần rượu đắt tiền mới ngon mà chỉ cần có anh em và bạn bè thì rượu nào cũng ngon.
Ông là người luôn lạc quan yêu đời, chưa bao giờ chúng tôi thấy ông sốt ruột hay thất vọng vì Việt Nam vẫn chưa có dân chủ. Ông cho rằng thay đổi văn hóa của cả một dân tộc chưa bao giờ là chuyện dễ dàng nhưng khi đa số người dân đã đồng thuận với một truyện thuyết đổi đời thì tương lai của đất nước sẽ rất sáng lạn. Anh em chúng tôi hoàn toàn tin tưởng vào tương lai của Việt Nam và tin rằng ông sẽ có mặt trong ngày vui đó của dân tộc.
Nhân ngày sinh nhật thứ 80 của ông, toàn thể anh chị em Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên kính chúc ông luôn mạnh khỏe và minh mẫn để tiếp tục dẫn dắt Tập Hợp đi đến thắng lợi cuối cùng. Chúng tôi cũng xin hứa với ông là sẽ cố gắng để hoàn thành tâm nguyện cuộc đời ông đó là mở ra một kỷ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam : Kỷ nguyên của tự do và dân chủ.
Việt Hoàng
(8/11/2022)
