Trong thời gian vừa qua, ngành tài chính ngân hàng Việt Nam đã chứng kiến cảnh hỗn loạn và khủng hoảng bao trùm. Chưa bao giờ người dân, những nhà đầu tư, giới được cho là trung lưu của Việt Nam lại cảm thấy hoang mang như lúc này khi chủ của hàng hoạt các trái phiếu phát hành mất khả năng thanh toán. Kéo theo đó là ngân hàng bảo lãnh cho các trái phiếu doanh nghiệp mất thanh khoản do người dân lo sợ bán lại hàng loạt các trái phiếu không cứ của dự án nào. Lĩnh vực bất động sản, nhà đất (cùng với xuất khẩu, du lịch) vốn là một mũi nhọn phát triển kinh tế của Việt Nam bị đình trệ. Tình hình kinh tế Việt Nam cực kỳ bi đát !
Từ Nam ra Bắc, đất nền tăng giá mặc dù mức độ quan tâm giảm ở nhiều khu vực.
Để xảy ra sự cố này, có nhiều nguyên nhân đã được nhắc đến như :
1. Thị trường nhà đất, bất động sản sau một thời gian phát triển bùng nổ tăng giá liên tục đã có dấu hiệu chững lại, niềm tin vào sự phát triển của lĩnh vực này đã không còn thì phát triển quay đầu.
2. Người sở hữu các công ty phát hành trái phiếu (chủ yếu là công ty hoạt động trong lĩnh vực xây dựng, bất động sản) lớn nhất Việt Nam, như bà chủ Vạn Thịnh Phát vừa bị bắt và đang trong quá trình điều tra, tài sản liên quan bị kê biên.
3. Cuộc chiến tranh xâm lược của Nga vào Ukraine kéo theo là giá lương thực, dầu mỏ tăng mạnh, nguồn cung khan hiếm dẫn đến lạm phát cao, suy thoái kinh tế ở các nước phát triển. Theo đà lạm phát của thế giới, một nước phụ thuộc vào xuất khẩu như Việt Nam cũng không là ngoại lệ. Lạm phát tăng, ngân hàng phải tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát. Lãi suất cho vay tại Việt Nam đã tăng từ 6% lên đến 9-10%. Việc đầu tư bất động sản không còn là kênh đầu tư hấp dẫn bằng cho ngân hàng vay với ít rủi ro hơn, nguồn tiền bị rút từ bất động sản sang tiền gửi cho ngân hàng vay như một hệ quả tất yếu.
Các nguyên nhân kể trên, được rất nhiều người chia sẻ, nhưng theo tôi đây chỉ là một hê quả tất yếu của hàng loạt các vấn đề nền tảng cố hữu đã được mặc định từ trước đến nay. Giống như một người mắc Hội chứng nhiễm Virus gây suy giảm miễn dịch ở người (AIDS), nạn nhân có thể bị tử vong bởi nhiễm trùng, cảm cúm, lao phổi, ung thư... hoặc hàng loạt các nguyên nhân kết hợp do suy giảm miễn dịch. Nhưng điều chúng ta cần nhận diện ở đây là thủ phạm đằng sau gây ra cái chết cho người bệnh là virus HIV mà người bệnh nhiễm phải. Nguyên nhân của cái chết, do đó là virus HIV chứ không phải các bệnh kể trên. Tương tự như vậy, các nguyên nhân 1, 2, 3 kể trên cũng chỉ là biểu hiện của một sự suy giảm miễn dịch mắc phải của nền kinh tế mà chúng ta cần tìm ra thủ phạm chính chứ không phải các nguyên nhân bề nổi đó.
Để tìm ra nguyên nhân trước hết chúng ta phải tìm câu trả lời cho câu hỏi : tại sao trong tình trạng suy thoái kinh tế toàn cầu chỉ có hai quốc gia Việt Nam và Trung Quốc gặp các vấn đề về bong bóng bất động sản, khủng hoảng kinh tế do tiền cho vay dưới hình thức trái phiểu ? Vậy ắt hẳn có một vấn đề gì đó đặc trưng tại 2 nước khiến lĩnh vực bất động sản và thị trường nhà đất kém đề kháng để dễ dẫn tới khủng hoảng đến vậy ?
Để đánh giá sự phát triển kinh tế của mỗi quốc gia, một chỉ số thường được nhắc đến là tăng trưởng GDP (tổng sản phẩm quốc nội). Tỉ lệ tăng trưởng GDP cao có thể biện minh và tăng tính chính đáng cho một đảng cầm quyền.
Tổng sản phẩm quốc nội = (1) Tổng tiêu dùng của người dân + (2) Đầu tư công + (3) Chi tiêu của chính phủ + (4) Giá trị cán cân xuất nhập khẩu
Trong bốn số liệu trên, việc tác động vào chỉ số thứ (1) và thứ (4) là điều bất kỳ một chính phủ nào cũng muốn nhưng rất khó để tác động. Nó đòi hỏi một chính quyền phải có hệ thống an sinh xã hội tốt để người dân không lo tích trữ của cải đề phòng đau ốm, hoặc có một nền kỹ thuật công nghệ phát triển để tăng cán cân xuất –nhập. Để thực hiện 2 điều này cần một cố gắng vượt bậc và ưu tư dài hạn, nói chung rất khó để thực hiện và kết quả của nó không thể thấy ngay được.
Còn hai chỉ số về (2) Đầu tư công và (3) Chi tiêu của chinh phủ là hai con số mà chính quyền hoàn toàn có thể tác động để làm tăng GDP.
Vấn đề là tiền ở đâu ra để đầu tư công và chi tiêu ? Có 3 cách :
1. Tiền thuế hoặc các khoản đóng góp công cộng thu của nhân dân
2. Vay các tổ chức cá nhân nước ngoài
3. Bán các tài sản thuộc sở hữu công
Dễ nhận thấy tiền thuế hoặc đi vay không thể tác động vì ai cũng biết là không thể thu thuế quá nhiều và không thể vay vượt khả năng đáo hạn. Còn tài sản thuộc sở hữu công thì bao gồm những gì ? Ở các quốc gia dân chủ tôn trọng sở hữu cá nhân thì nó là tài nguyên thiên nhiên, các hiện vật, công trình mang ý nghĩa lịch sử về quốc gia và không gì khác. Ở Việt Nam và Trung Quốc nó còn có thêm một nguồn tài sản công vô tận có thể đấu giá là "quyền sử dụng đất".
Tác nhân của sự suy giảm miễn dịch trong sinh hoạt kinh tế Việt Nam là những điều 53 và 54 Hiến pháp 2013 : Ảnh minh họa Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất được sử dụng rộng rãi trên phạm vi cả nước theo một mẫu thống nhất
Điều 53, 54 trong Hiến pháp của Việt Nam ban hành năm 2013 quy định :
"Điều 53 : Đất đai, tài nguyên nước, tài nguyên khoáng sản, nguồn lợi ở vùng biển, vùng trời, tài nguyên thiên nhiên khác và các tài sản do Nhà nước đầu tư, quản lý là tài sản công thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý.
Điều 54 :
1. Đất đai là tài nguyên đặc biệt của quốc gia, nguồn lực quan trọng phát triển đất nước, được quản lý theo pháp luật.
2. Tổ chức, cá nhân được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất. Người sử dụng đất được chuyển quyền sử dụng đất, thực hiện các quyền vànghĩa vụ theo quy định của luật. Quyền sử dụng đất được pháp luật bảo hộ.
3. Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá nhân đang sử dụng trong trường hợp thật cần thiết do luật định vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hộivìlợi ích quốc gia, công cộng. Việc thu hồi đất phải công khai, minh bạch và được bồi thường theo quy định của pháp luật.
4. Nhà nước trưng dụng đất trong trường hợp thật cần thiết do luật định để thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh hoặc trong tình trạng chiến tranh, tình trạng khẩn cấp, phòng, chống thiên tai".
Như vậy thông qua việc bán và đấu giá "quyền sử dụng đất" – một loại tài sản quốc gia ngân sách địa phương sẽ được bổ sung để đầu tư công, nhà nước độc quyền đầu ra và chỉ định nhà đầu tư phát hành đấu giá nên nguồn cung luôn trong tình trạng khan hiếm hoặc các nhà đầu tư luôn tạo khan hiếm giả tạo để đẩy giá. Giá nhà đất nhất định phải cao thì tiền bán "quyền sử dụng đất" thu về mới lớn để đầu tư công tạo tăng trưởng. Tất nhiên phần lớn số tiền thu về trong việc hô biến quyền sử dụng đất đó sẽ chảy vào túi tài phiệt tạo ra hàng loạt các tỉ phú bất động sản và quan chức giầu nứt đố đổ vách như hiện nay, nhưng vào túi cá nhân 8 thì chỉ 2 phần trong đó để đầu tư công cũng là một con số quá kinh khủng.
Đến đây thì chúng ta có thể trả lời câu hỏi : Tại sao thị trường bất động sản và nhà đất ở Việt Nam và Trung Quốc lại phát triển nóng và thiếu đề kháng với khủng hoảng kinh tế ? Và thủ phạm gây ra sự suy giảm miễn dịch của nền kinh tế này không gì khác chính là điều 53, 54 trong hiến pháp mà Đảng cộng sản quyết tâm giữ dù có phải răn đe bằng súng ống, dùi cui hoặc bắn bỏ một vài cá nhân chống đối quyền bất khả xâm phạm đó.
Duy Quang
(14/11/2022)
