Từ nhiều tháng qua, hầu như tất cả mọi người, bên phò Putin cũng như bên ủng hộ Ukraine đều hóng tin về đợt phản công của Ukraine nhằm giải phóng nốt những vùng bị Nga chiếm đóng.
Lực lượng không quân của Nga có thể cản trở được cuộc tổng phản công hay là làm thay đổi tình hình trên chiến trường Ukraine không ? Đố là một ẩn số !
Tình hình chung kể từ đầu cuộc chiến đến nay là quân Nga càng ngày càng thất bại thảm hại, tinh thần quân lính xuống thấp, nội bộ thì chửi bới lẫn nhau, thiệt hại về người và vũ khí thì không đếm xuể, khí tài thì lạc hậu và không đủ để thay thế và ngày càng được thay thế bằng các vũ khí lạc hậu hơn. Tất cả các con bài đã được tung ra nhưng hoàn toàn không thay đổi được tình thế. Tên lửa Kinzhal bây giờ cũng rụng 100%. Tình trạng sa sút này của quân đội Nga là không thể chối cãi. Chỉ có lũ đà điểu rúc đầu vào cát mới có thể nói ngược lại. Trước tình thế thảm hại này, trả lời phỏng vấn các đài TV nước ngoài, một đại biểu quốc hội diều hâu của Nga đã phải thốt lên "Một nước có vũ khí hạt nhân không thể bại trận". Tình hình chiến sự tại Ukraine có thế nào thì mới nói như thế. Cuối cùng Nga chỉ còn lá bài chót là hù dọa.
Tuy nhiên, những người ủng hộ Ukraine cũng không nên lạc quan tếu. Hôm nay, tôi xin nói đến một con bài vẫn còn là ẩn số, một ẩn số chẳng có gì chắc chắn nhưng vẫn là một ẩn số, một ẩn số lớn nhất đối với cuộc tổng phản công sắp tới của Ukraine. Đó là lực lượng không quân của Nga (Bоздушно-космические силы, viết tắt theo tiếng la tinh là VKS), Lực lượng này bao gồm cả máy bay chiến đấu và vật thể bay trên không gian vũ trụ, được gọi chung là không quân Nga.
Một điều cũng rất rõ ràng là không quân Nga mạnh hơn hẳn lực lượng không quân Ukraine. Thực tế thì không quân Nga ít bị thiệt hại nhất kể từ đầu cuộc chiến và cũng chưa bao giờ tìm cách thống trị bầu trời Ukraine vì những lý do chiến lược hay cách đánh nhau riêng của Nga. Theo các nguồn số liệu đáng tin cậy, không quân Nga bị thiệt hại 82 máy bay chiến đấu, chủ yếu là Su 25, Su 34 và 87 máy bay lên thẳng dạng Ka-52. Những con số này nghe có vẻ to nhưng so với tổng số máy bay mà không quân Nga hiện có (trên giấy) thì cũng không có gì là lớn. Theo niên giám Military Balance của Anh quốc thì trước khi đánh Ukraine, Nga có hơn 1.300 máy bay chiến đấu (so với Pháp 225). Như vậy về con số thì lực lượng không quân Nga vẫn còn gần như nguyên vẹn.
Liệu lực lượng không quân của Nga có thể cản trở được cuộc tổng phản công hay là làm thay đổi tình hình trên chiến trường Ukraine không ? Đó cũng là một câu hỏi lớn vừa mang tính lo ngại cho Ukraine vừa mang tính nghi vấn vì chẳng có gì chắc chắn.
Máy bay kiểm soát và cảnh báo trên không A-50U của Nga đã được nâng cấp như một phần của chương trình nâng cấp hạm đội AEW&C chuyên sâu của chính phủ theo hợp đồng quốc phòng liên bang.
Một điều cũng rất rõ ràng là ngay từ đầu cuộc chiến, không quân Nga đã thất bại nặng nề, không tạo được cầu hàng không để mang binh lính và súng đạn đến sát nách Kiev và đó cũng là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng thảm hại của quân đội Nga hiện nay. Từ đó máy bay của Nga chỉ lảng vảng từ xa từ vài chục đến vài trăm cây số bắn tên lửa vào đất Ukraine. Lực lượng phòng không của Ukraine hiện nay hoạt động vô cùng hiệu quả, bắn rụng gần như 100% các máy bay không người lái và cả UAV của Nga. Tuy nhiên, như các bạn biết, gần đây, Nga đã dùng chiến thuật bắn ồ ạt vào các thành phố lớn của Ukraine, tuy không đạt được kết quả có ý nghĩa nào nhưng cũng làm cho Ukraine hao tổn rất nhiều "đạn" và tốn kém. Phương Tây đã phải tăng cường cung cấp thêm "đạn" cho Kiev, nhưng dù sao thì lực lượng phòng không của Ukraine cũng không được bắn vãi đạn như mưa và có khi phải lựa chọn giữa hai thế : bảo vệ thành phố hay dành đạn cho chiến dịch. Cho đến giờ thì chúng ta thấy là các thành phố vẫn được bảo vệ. Hy vọng là vẫn đủ đạn để duy trì mọi hoạt động quân sự cần thiết.
Nếu không quân Nga vẫn có vẻ không bị thiệt hại lớn, thì nó cũng để lộ nhiều yếu điểm.
Các phi công của Nga, hầu như không có sự yểm trợ của mặt đất. Sự phối hợp giữa "trời" và "đất" rất kém, đúng như kiểu chuyện trên trời. Sự phối hợp giữa những lực lượng bộ binh với nhau trên chiến địa đã chẳng ra gì (theo một nhà báo Nga, cuồng Nga), mong gì đến sự kết hợp giữa "trời" và "đất".
Về kỹ thuật, không quân Nga rất kém trong việc định vị các mục tiêu tấn công, họ không có nhiều thiết bị để làm việc này. Việc định vị các mục tiêu di động lại càng kém, họ chủ yếu dùng kỹ thuật laser, chỉ tiện khi thời tiết tốt và khi gần mục tiêu.
Một vấn đề nữa cũng vô cùng quan trọng liên quan đến sức mạnh của không quân Nga, đó là vấn đề bảo dưỡng. Ngay từ đầu cuộc chiến, người ta đã thấy được các nhược điểm của quân đội Nga nói chung trong vấn đề bảo dưỡng trang thiết bị, hậu cần do quản lý kém, tham nhũng và thiếu kinh phí. Nhưng không quân Nga cũng không phải ngoại lệ. Theo nhiều nghiên cứu khác nhau, tỷ lệ máy bay sẵn sàng chiến đấu của Nga là dưới 50%, một tỷ lệ rất thấp so với các nước phương Tây (Pháp 81%). Tỷ lệ này của Nga lại càng tồi hơn sau hơn một năm đánh nhau.
Trình độ kỹ thuật, tinh thần binh lính, khả năng làm kẻ thù bị bất ngờ có thể còn quan trọng hơn nhiều các con số về số lượng. Như các bạn có thể đã biết, rất nhiều binh lính Ukraine đang được đạo tạo tại chỗ trong nước và đặc biệt là ở nước ngoài. Tất cả đều tập trung học về kỹ thuật quân sự tiên tiến. Ukraine đã tuyên bố là sẽ có các yếu tố bất ngờ, sẽ không sử dụng những phương pháp hay kỹ thuật đã dùng để đánh ở Kharkiv hay Kherson. Anh quốc đã rất tích cực trong việc đào tạo các binh sĩ Ukraine, đặc biệt trong lĩnh vực trinh sát…, Có những đơn vị đặc biệt có trọng trách cản trở không quân Nga trong đợt tổng phản công. Một trong những đơn vị đó có tên gọi Vii. Họ đã từng tấn công một căn cứ không quân ở thành phố Engel), nằm sâu trong lãnh thổ Nga cách biên giới Ukraine 650 Km. Trong nhiều tháng qua, quân Nga chỉ bỏ chạy và phòng thủ, điều đó cũng giúp cho Ukraine có thời gian để đào tạo thêm cho binh lính. Khoảng 50.000 lính tinh nhuệ đã được rút về phía sau để học tập ở trong nước và nước ngoài để chuẩn bị cho tổng phản công.
Tóm lại, trong hơn một năm qua, quân đội Ukraine đã hoàn toàn đổi mới trên mọi phương diện, từ tiếp nhận, cập nhật đến sử dụng các vũ khí hiện đại. Trong khi đó quân Nga bị tổn thất nặng nề cả về trang bị và quân số, không được đổi mới và thay thế.
Không biết Nga sẽ dùng cái gì để thắng trong cuộc chiến này. Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia quân sự, Nga rất khó chấp nhận thất bại, trong khi đó Ukraine cũng không chấp nhận bị chiếm đóng và bị đô hộ. Phương Tây chắc chắn cũng không để Ukraine thua.
Vậy lối thoát nằm ở đâu ? Theo tôi lối thoát duy nhất và nhanh nhất là Ukraine tiếp tục thắng trận nhiều hơn làm cho nội bộ của Nga phải tìm cách giải quyết chế độ độc tài hậu cộng sản này. Nước Nga đang suy kiệt, Putin phải bị hạ bệ, quân đội Nga buộc phải rút lui về nước.
Hoàng Quốc Dũng
