"Alone we can do so little ; toghether we can do so much".
Hellen Keller
Mấy ngày vừa qua, mạng xã hội và báo chí lề trái sôi nổi thảo luận về chuyện phản đối thu phí BOT tại trạm thu phí Cai Lậy (Tiền Giang) bằng cách "trả phí mua vé bằng tiền lẻ mệnh giá 500 đồng được nhét trong chai nhựa".
Nhiều tài xế bỏ tiền lẻ vào chai nhựa rồi mua vé trạm thu phí Cai
Nguyên nhân người dân phản đối trạm thu phí Cai Lậy ?
"Do trạm nằm trên quốc lộ 1, nên ôtô không đi vào đường tránh Cai Lậy cũng phải mua vé", một tài xế bức xúc nói. "Trạm đặt ngay quốc lộ 1, nên chúng tôi không chạy xe vào đường tránh cũng phải mua vé. Nên dời trạm vào đường tránh, ai đi tuyến đó thì mua vé, còn đi quốc lộ 1 thì không phải tốn tiền", tài xế Nguyễn Văn Huân ở thị xã Cai Lậy trả lời.
Theo một tài xế khác, "Điểm bất hợp lý là nếu như đường cao tốc Trung Lương - Thành phố Hồ Chí Minh dài 45 km, cho phép xe chạy với vận tốc 120 km/h, chỉ thu 40.000 đồng đối với xe 7 chỗ trở xuống, đường tránh thị xã Cai Lậy chỉ dài 12 km, tốc độ cho phép tối đa 80 km/h nhưng thu 35.000 đồng/xe từ 7 chỗ ngồi trở xuống là quá cao".
Ngắn gọn, trạm thu phí có mục đích chính là đường tránh Cai Lậy, nhưng nó lại được đặt ở quốc lộ 1A. Vì thế, những xe không sử dụng tuyến tránh, vẫn bị thu phí với mức giá thấp nhất là 35.000 đồng, là mức giá quá cao.
Giải thích về việc đặt trạm thu phí trên quốc lộ 1, lãnh đạo BOT Tiền Giang cho biết : "Ngoài đường tránh 12,02 km vừa được làm mới với vốn trên 1.000 tỷ đồng, đơn vị còn thực hiện việc tăng cường mặt đường quốc lộ 1 ở huyện và thị xã Cai Lậy có chiều dài trên 26 km, vốn thực hiện trên 300 tỷ đồng. Vì vậy, trạm thu phí được đặt tại quốc lộ 1 và việc này đã được UBND tỉnh Tiền Giang, Bộ Giao thông Vận tải và Bộ Tài chính chấp thuận" ("Tài xế nhét tiền lẻ vào chai nhựa để mua vé khi qua trạm thu phí", Việt Tường, Zing, 7/8/2017).
Người viết có vài thắc mắc liên quan đến lời giải thích của lãnh đạo BOT Tiền Giang :
-
Đã là tuyến tránh xe, thì dân phải có quyền lựa chọn : lái vào đường tránh không qua thị xã ; hoặc lái đường Quốc lộ 1A. Tại sao BOT Cai Lậy lại "vẽ" thêm phần phụ trong dự án là nâng cấp 26,5 km quốc lộ 1A, để lấy cớ chặn ngang quốc lộ 1A mà thu phí ? Nên nhớ, quốc lộ 1A đã có từ rất lâu, vốn được xây dựng từ tiền thuế của dân. Do đó, không thể ngang nhiên đặt trạm thu phí ở đó rồi ngang nhiên ép dân phải trả "phí" bằng lý lẽ ngụy biện như thế.
-
Trạm thu phí BOT Cai Lậy cách cao tốc Trung Lương khoảng 30 km đã đúng qui định chưa ? Theo qui định của Bộ Tài chính và Bộ Giao thông vận tải, mỗi trạm thu phí BOT phải cách nhau ít nhất 70 km ("Các trạm thu phí cách dưới 70 km có đúng luật "?, Lan Nhi, 28/5/2015). Nhưng trong thực tế, trạm thu phí Cai Lậy và Trung Lương cách nhau chỉ khoảng 30 km. Sau khi phải nộp 40.000 đồng /xe 4 chỗ cho tuyến cao tốc Trung Lương, tài xế lái thêm khoảng 30 km nữa, là phải nộp tiếp 35.000 đồng /xe 4 chổ cho trạm tránh Cai Lậy.
-
Chi phí làm mới đường tránh 12,02 km là trên 1.000 tỉ đồng, tương đương 45 triệu đô la Mỹ. Nghĩa là khoảng 83 tỉ đồng một km cho đoạn đường tránh BOT Cai Lậy. Tại sao giá làm 12,02 km đường lại quá cao như thế ?
Trốn sau danh nghĩa "trạm thu phí" để trục lợi
Lực hấp dẫn mãnh liệt của dự án BOT chính là tiền lãi, khiến "nhóm lợi ích" mê mẩn, nên đã cấu kết, ăn chia với chính quyền "vẽ" ra trạm thu phí ngày càng nhiều :
"Theo thống kê của cơ quan chức năng, năm 2016 trên tuyến quốc lộ 1 qua tỉnh Tiền Giang trung bình mỗi ngày đêm có tới 129.000 lượt xe lưu thông, trong đó có hơn 51.000 ô tô các loại. Và chỉ tính mức thu thấp nhất đối với xe dưới 7 chỗ là 35.000 đồng/lượt nhân với 51.000 lượt xe ô tô, bình quân mỗi ngày đêm trạm này đút túi ít nhất 1,785 tỉ đồng.
Cứ thế, nhân lên với 6 năm và 5 tháng, nhà đầu tư sẽ thu về ít nhất gần 4.176 tỉ đồng. Chỉ sau hơn 6 năm đầu tư vốn, con số thu về hấp dẫn như vậy thì ai mà không ham ? Chưa kể xe từ 12 - 30 ghế phải nộp đến 50.000 đồng, xe tải có tải trọng từ 18 tấn trở lên và xe chở hàng bằng container 40 feet bị thu đến 200.000 đồng/vé !" ("Thu phí đường BOT : Lợi ích của ai "?, Huy Hùng, MTG, 7/8/2017).
Bức xúc thu phí, người dân áp dụng Bất tuân dân sự
Bất tuân dân sự (Civil disobedience), hoặc bất hợp tác, là một phương pháp của đấu tranh bất bạo động, bao gồm biểu tình phản đối, đình công, bất hợp tác, tẩy chay, bất mãn, và thế lực quần chúng. Nhà tư tưởng Hoa Kì nổi tiếng Henry David Thoreau được xem là người tiên phong của ý niệm bất tuân dân sự.Henry David Thoreau viết về bất tuân dân sự trong bài tiểu luận năm 1849, miêu tả việc ông từ chối trả thuế thu thập thông tin cho chính phủ Hoa Kì, chấp nhận bị giam giữ để phản đối việc thu thuế này.
Một đặc điểm nổi bật của bất tuân dân sự là hầu hết những người tham gia chủ tâm không dùng bạo lực và sẵn lòng chấp nhận những rủi ro và nguy hiểm từ chính quyền nếu có. Mục đích bất tuân dân sự thường là nhằm công khai một đạo luật sai trái ra công luận ; kêu gọi lương tâm của công luận ; truyền cảm hứng cho nhiều người khác tham gia ; thu hút sự chú ý của báo chí để tạo ra áp lực truyền thông ; tạo áp lực để thương lượng với các quan chức ngoan cố… ("Civil disobedience", Peter Suber, Earlham College, 1999).
Câu chuyện "Hầu Công" trong Từ Độc Tài Đến Dân Chủ, diễn giải hỏm hỉnh và đầy đủ ý nghĩa của bất tuân dân sự :
"Tại nước Châu, có một ông lão sinh sống bằng cách nuôi một bầy khỉ để chúng làm việc cho ông. Người nước Châu gọi ông là "hầu công", tức ông chủ khỉ.
Mỗi buổi sáng, ông tụ họp bầy khỉ trong vườn và ra lệnh cho con già nhất chỉ huy cả bầy lên núi hái hoa quả. Ông có luật là mỗi con khỉ phải nộp cho ông một phần mười số hoa quả nó hái được. Con nào phạm luật sẽ bị đánh đòn không thương tiếc. Tất cả lũ khỉ cay đắng chịu đựng mà không dám kêu than.
Một ngày nọ, một con khỉ nhỏ hỏi chúng bạn :
– "Có phải ông già trồng tất cả các cây ăn trái trên núi không vậy" ?
Ðám khỉ trả lời :
– "Không, cây mọc tự nhiên thôi".
Chú khỉ nhỏ hỏi tiếp:
– "Không có phép của ông già thì mình không được hái quả sao" ?
Ðám khỉ trả lời :
– "Mình vẫn hái được chứ".
Chú khỉ nhỏ lại tiếp tục :
– "Thế thì tại sao mình lại phải phụ thuộc vào ông già ; tại sao mình phải cung phụng ông ấy" ?
Trước khi khỉ nhỏ dứt câu, cả bầy khỉ đột nhiên ngộ ra và bừng tỉnh. Ngay tối hôm ấy, chờ khi ông lão ngủ say, bầy khỉ phá cũi sổ lồng. Chúng lấy tất cả hoa quả mà ông lão dự trữ đem theo vào rừng và không bao giờ trở lại. Cuối cùng ông lão chết vì đói.
Kết luận : "Trên đời có những kẻ cai trị người bằng mánh khoé chứ không bằng những nguyên tắc chân chính. Họ chẳng khác nào hầu công, không biết sự đần độn của mình. Vì một khi người ta bừng tỉnh thì những mánh khóe đó không còn hiệu lực nữa".
Trở lại với Việt Nam, một tín hiệu đáng mừng đó là, ngày càng có nhiều người dân hiểu được Quyền công dân, nhận ra được họ có Quyền để phản đối trạm thu phí BOT Lai Cậy, bằng cách trả tiền lẻ. Điều cần lưu ý, việc trả tiền lẻ không phải là một hành vi phạm pháp. Chính sự linh hoạt của người dân trong việc áp dụng phương thức bất tuân dân sự để phản đối lãnh đạo BOT Tiền Giang đã khiến chúng phải lo sợ.
Trong nỗi sợ ấy, đã có một bài viết trên Infonet ngụy biện sai trái đánh đồng việc trả tiền lẻ với Điều 245 : Tội cố ý gây rối trật tự công cộng, nhằm hù dọa và gây ra nỗi hoang mang cho những người dân không am hiểu về pháp luật.
Lưu ý rằng, người dân Việt Nam không có kinh nghiệm nhiều về Dân chủ và hình thức đấu tranh bất bạo động ; trong khi nỗi sợ chính quyền vẫn còn khá lớn.Chính vì thế, các tổ chức xã hội dân sự, chính trị, và những cá nhân am hiểu về pháp luật, cần mạnh mẽ và dứt khóat lên tiếng phản đối sự ngụy biện khi đánh đồng việc trả tiền lẻ và gây rối trật tự công cộng.
Băng rôn tài xế treo trên xe với nội dung "Yêu cầu dời trạm vé vào đường tránh Cai Lậy". Ảnh: CTV.
Cần khuyến khích và nhân rộng bất tuân dân sự
Nhà đấu tranh bất bạo động nổi tiếng người Ấn Độ, Mahatma Gandhi, diễn đạt rất hay về bất tuân dân sự : "Bất tuân dân sự là một nghĩa vụ thiêng liêng, khi nhà nước trở nên vô pháp và thối nát".
Trách nhiệm của mỗi một người dân là phải giám sát và lên tiếng trước những chính sách vô lý và khủng hoảng của nhà nước. Edward Abbey nói : "Một người yêu nước phải luôn luôn sẵn sàng chống lại chính quyền để bảo vệ Đất nước". Tục ngữ Việt Nam có câu : "Quốc gia hưng vong, thất phu hữu trách". Nói tóm lại, sự hưng vong hay suy vong của một Quốc gia là trách nhiệm của mỗi một người dân.
Phương thức bất tuân dân sự đã được áp dụng và mang đến thành công ở rất nhiều nơi :Mahatma Gandhi chống lại chế độ thực dân Anh ở Ấn Độ ; Nelson Mandela chống lại chế độ phân chủng apartheid ở Nam Phi, đông đảo người dân Đông Ấu chống lại chế độ cộng sản Liên Bang Sô Viết ; bởi người dân Ai Cập với cuộc Cách Mạng bất bạo động chống lại thực dân Anh. Xuyên suốt lịch sử Hoa Kỳ, bất tuân dân sự đã đóng một vai trò quan trọng trong nhiều cải cách xã hội to lớn, mà rất nhiều người trong chúng ta đã biết đến, bao gồm :
1. The Boston Tea Party : công dân của Massachusetts xâm nhập trái phép lên một chiếc tàu của Anh và ném hàng hóa (chè từ nước Anh) xuống biển, vì không chấp nhận bị ép buộc phải đóng thuế cho Anh. Đây là một trong nhiều hành vi bất tuân dân sự dẫn tới cuộc chiến tranh giành Độc lập, thành lập Hợp Chủng Quốc Hoa Kì.
2. The Civil Rights Movement - Phong trào Dân quyền : lãnh đạo bởi Martin Luther King, Jr. và những người khác, bao gồm các cuộc biểu tình ngồi và những cuộc tuần hành bất hợp pháp đã làm suy yếu sự phân biệt chủng tộc ở miền Nam.
3. The Women's Suffrage Movement - Phong trào đòi quyền bầu cử cho phụ nữ : kéo dài từ năm 1848 đến năm 1920, khi hàng ngàn phụ nữ dũng cảm diễn hành trên đường phố, chấp nhận đói khát, bắt giam và bỏ tù để có quyền bỏ phiếu.
4. Các phong trào phản chiến tranh :Henry David Thoreau chấp nhận đi tù vì từ chối tham gia vào cuộc chiến chống lại Mexico vào năm 1849. Các hành động bất tuân dân sự bao gồm từ chối trả chi phí cho các cuộc chiến tranh, từ chối tham gia quân đội, chiếm giữ các trung tâm dự thảo, biểu tình ngồi, phong tỏa gây ùn tắc, và không cho phép các nhà tuyển dụng quân sự tuyển quân ở các trường trung học và đại học.
5. Các cuộc biểu tình vì môi trường và rừng xanh với phương pháp bất tuân dân sự, như biểu tình ngồi, phong tỏa gây ùn tắc, biểu tình ngồi trên cây, ngồi thành từng đám đông trong những khu rừng.
("The role of Civil disobedience in democracy", Kayla Starr)
Rõ ràng, lịch sử đã chứng minh, đấu tranh bất bạo động, cụ thể là bất tuân dân sự, là một phương pháp hiệu quả để thay đổi thể chế. Tất cả chính quyền, từ dân chủ đến độc tài, chỉ có thể cai trị và hoạt động được,khi còn nhận được sự hợp tác, quy phục và tuân thủ của quần chúng.
Càng đông đảo người tham gia bất tuân dân sự, thì càng tạo ra được sức mạnh to lớn, khiếnchế độđộc tài vô cùng sợ hãi vì mất khả năng kiểm soát. Cứ thử tưởng tượng, nếu như 80% người dân đi qua trạm thu phí BOT Cai Lậy, đều dùng tiền lẻ để trả phí và kèm theo một tấm băng rôn phản đối thu phí, trong một khoảng thời gian dài, thì chính quyền có buộc phải nhượng bộ hay không ? Chưa kể đến, những nhân viên thu phí ở đó sẽ cảm thấy rất mệt mỏi, tinh thần suy sụp vì phải đối diện với đống tiền lẻ cũng như sự bức xúc của người dân mỗi ngày, dẫn đến nghĩ việc, bất hợp tác với lãnh đạo BOT Cai Lậy. Chính vì thế, các tổ chức cần lên tiếng ủng hộ và khuyến khích hành động "trả tiền lẻ", cùng với việc treo băng rôn phản đối trên xe,buộc chính quyền phải gỡ bỏ trạm thu phí Cai Lậy.
Thay lời kết
Đặc tính dễ thấy của đám đông là tính nhất thời và dễ bỏ cuộc. Chỉ sau vài ngày, nếu phương pháp bất tuân dân sự không có kết quả, người dân có thể chán nảnvà bỏ cuộc. Trong thực tế, hình thức đấu tranh bất bạo động phản kháng bất công, hoặc yêu sách thay đổi thể chế ở bất cứ nơi nào trên thế giới, kéo dài ít nhất hàng tuần, hàng tháng, chứ không phải một, hai ngày là có thành công.
Ngày càng có nhiều người dân ý thức được Dân quyền mà họ có, trong sự ngao ngán và chán ghét chế độ cộng sản. Người dân cần tổ chức lãnh đạo để đi đến thắng lợi và những nhà đấu tranh cần liên kết lại để tạo ra tổ chức mạnh hướng dẫn người dân. Nếu được áp dụng kiên trì trên bình diện rộng lớn, dưới sự hướng dẫn của một hoặc nhiều tổ chức có phương pháp, chiến lược khôn ngoan và kỉ luật, thì bất tuân dân sự sẽ tạo ra khó khăn trầm trọng và sợ hãi, cho bất kì chế độ độc tài nào.
Thế mạnh nhất của đảng cộng sản là vũ lực với lực lượng quân đội hùng hậu và vũ khí chuyên nghiệp. Do đó, chúng ta, những người yêu chuộng Dân chủ, sẽ không bao giờ có thể đánh bại được chế độ bằng chính thế mạnh của nó. Chỉ có đấu tranh nhắm vào nhược điểm của chế độ, là đoàn kết trong mô hình tổ chức để tạo ra đối trọng mạnh, mới có triển vọng thành công cao hơn, so với cáchđánh vào chỗ mạnh nhất của nó.
(10/08/2017)
Mai V. Pham
Thành viên Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên
"Đa Nguyên – Bất Bạo Động – Hòa Giải & Hòa Hợp Dân Tộc"
Tham khảo
- http://news.zing.vn/tai-xe-nhet-tien-le-vao-chai-nhua-de-mua-ve-khi-qua-tram-thu-phi-post769276.html
- http://www.thesaigontimes.vn/130943/Cac-tram-thu-phi-cach-duoi-70-km-co-dung-luat.html
- http://www.baomoi.com/thu-phi-duong-bot-loi-ich-cua-ai/c/22947604.epi
- https://www.voatiengviet.com/a/a-19-2009-04-20-voa17-81658467/505602.html
- http://archives.nwtrcc.org/omtfp/civilrole.html