Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm thăm Trung Quốc chỉ sau hai tuần giữ cương vị mới. Mười bốn thỏa thuận ký kết trong dịp này, cùng với các thỏa thuận trước đây, có tầm ảnh hưởng không chỉ đối với quan hệ song phương.
Ông Tập Cận Bình và ông Tô Lâm duyệt đội quân danh dự tại lễ đón tại Đại sảnh đường nhân dân Bắc Kinh ngày 19/8/2024.
Tuyên bố chung Việt – Trung ngày 20/8 viết : "Vào thời đại mới, hai bên sẽ không quên nguyện ước hữu nghị ban đầu, khắc ghi sứ mệnh chung, kiên định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội và thúc đẩy hiện đại hóa phù hợp với tình hình mỗi nước…" [1].
Đoạn trích dẫn khiến độc giả nhớ lại lời tiên tri của Karl Marx : "Tất cả những gì vững chắc sẽ tiêu tan như mây khói ; tất cả những gì thiêng liêng đều bị phỉ báng, và rốt cuộc, mọi người đều buộc phải nhìn nhận những điều kiện thực tế của đời sống và mối quan hệ giữa họ với nhau bằng con mắt tỉnh táo" [The Communist Manifesto]. Thật bất ngờ, trích dẫn này từ "Tuyên ngôn Cộng sản" cũng được lấy làm đề tựa cho tác phẩm "Age of Revolutions" của Fareed Zakaria, học giả - nhà báo Mỹ nổi tiếng gốc Ấn Độ, và cuốn "Thời đại của các cuộc cách mạng" ấy đang là tác phẩm bán chạy nhất hiện nay, theo The New York Times (2). Còn việc Đảng cộng sảnTrung Quốc đã chào đón tân Tổng bí thư – Chủ tịch nước Tô Lâm bằng 21 loạt đại bác, và xem Việt Nam là ưu tiên trong "ngoại giao láng giềng" của Trung Quốc, lại là câu chuyện không mấy bất ngờ. Tương tự, cũng chẳng bất ngờ tý nào khi chiều ngược lại, ông Tô Lâm coi hợp tác với Trung Quốc là "lựa chọn chiến lược và ưu tiên hàng đầu của Hà Nội".
Sáng 19/8, theo Mạng truyền hình toàn cầu Trung Quốc, tại Đại sảnh đường nhân dân ở Bắc Kinh, Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tập Cận Bình cam kết với Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm, Trung Quốc sẵn sàng duy trì liên lạc chiến lược chặt chẽ và trao đổi cấp cao với Việt Nam, kiên quyết ủng hộ lẫn nhau, tích cực tìm cách mở rộng sức mạnh giữa "Sáng kiến Vành đai - Con đường" [BRI] và chiến lược "Hai hành lang, Một vành đai kinh tế", đẩy nhanh "kết nối cứng", là cơ sở hạ tầng đường sắt, đường cao tốc và cảng biển ; và tăng cường "kết nối mềm", là hải quan thông minh, xây dựng chuỗi cung ứng và công nghiệp an toàn và ổn định [3]. Báo Nhân Dân của Đảng cộng sản Việt Nam có phóng sự khá chi tiết về lễ đón chính thức và hội đàm cấp cao, tại đó Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm đã đề nghị Trung Quốc hỗ trợ vốn vay ưu đãi, chuyển giao công nghệ, hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực, đầu tư chất lượng vào các công trình cơ sở hạ tầng giao thông trọng điểm của Việt Nam ; tăng cường hợp tác đầu tư vào các lĩnh vực Trung Quốc có nhiều ưu thế như kinh tế xanh, kinh tế số. Việt Nam cũng đã chốt lại cam kết của Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tập Cận Bình sẵn sàng tăng cường nhập khẩu hàng nông sản của Việt Nam, mở rộng các văn phòng xúc tiến thương mại tại Trung Quốc, tạo điều kiện thuận lợi cho các mặt hàng nông sản chất lượng cao của Việt Nam tiếp cận thị trường Trung Quốc [4].
Theo Ngoại trưởng Bùi Thanh Sơn, chuyến thăm của Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm là hoạt động đối ngoại đặc biệt quan trọng giữa hai nước trong năm nay. Trong khuôn khổ chuyến thăm, hai bên đã đi sâu bàn thảo về xây dựng "Cộng đồng chia sẻ tương lai Việt – Trung". Hai bên đã ký kết 14 thỏa thuận là nhằm bổ sung vào hàng chục thỏa thuận đã ký năm ngoái khi ông Tập đến thăm Hà Nội. Có nhiều văn kiện hợp tác trong các lĩnh vực kiểm nghiệm – kiểm dịch, hải quan, y tế, truyền thông, hợp tác địa phương, dân sinh. Tại các cuộc trao đổi, hai bên đã đạt nhận thức chung rộng rãi về việc tăng cường hơn nữa quan hệ Việt – Trung theo "Định hướng 6 hơn" [tức Lục phương châm], cụ thể hóa các nhận thức chung và các thỏa thuận từ trước đến nay [5]. Tuy nhiên, theo tập quán bất thành văn, những gì phản ánh qua phân tích của giới học giả và chuyển tải qua truyền thông chỉ thể hiện phần nào tinh thần của cuộc hội đàm cấp cao giữa những người đứng đầu Đảng và Nhà nước mỗi bên. Ông Tập và ông Lâm gặp nhau trong bối cảnh tình hình khu vực và thế giới đang thực sự ở "giữa mùa giông bão". Vì vậy, giới quan sát tin rằng, hai vị Đảng trưởng không thể né tránh những vấn đề trong nội trị và quan hệ quốc tế của cả hai bên.
Tầm bao quát của 14 thỏa thuận nói trên phần nào phản ánh quan hệ Việt – Trung bước vào giai đoạn mới. Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất, cũng như thị trường nhập khẩu lớn nhất và thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam. Các tuyến đường sắt kết nối được cho là rất thiết yếu đối với chuỗi cung ứng, khi ngày càng có nhiều nhà sản xuất Trung Quốc chuyển hướng một số hoạt động xuất khẩu sang Việt Nam trong bối cảnh căng thẳng thương mại giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ. Tuy nhiên, việc Việt Nam từ nay trở thành một bộ phận trong chiến lược BRI có thể trở thành "mối bận tâm" của Hoa Kỳ và phương Tây. Bởi vì, BRI cùng với "Sáng kiến phát triển toàn cầu" lâu nay đã trở thành mô thức "Đồng thuận Bắc Kinh" – tăng trưởng dựa vào vai trò của nhà nước – hoàn toàn đối nghịch với "Đồng thuận Washington" là mô hình phát triển kinh tế dựa trên thị trường tự do và nền chính trị dân chủ, pháp quyền [6]. Hơn nữa, ở đây không chỉ liên quan đến mô hình phát triển, mà đó còn là nguồn gốc xung đột giữa hai trật tự thế giới : Không gian "Ấn Thái Dương tự do và rộng mở" [FOIP] đối chọi lại không gian "Vành đai con đường" [BRI] trên toàn cầu. Cho dù gần đây, Bắc Kinh đã buộc phải điều chỉnh quy mô trên thế giới đối với BRI.
Trở lại với chuyến thăm Trung Quốc của Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Việt Nam, Đại học Trịnh Châu (Trung Quốc) Vu Hướng Đông nhấn mạnh, đây là dịp để các lãnh đao hai nước hội đàm trực tiếp, cùng lên kế hoạch nhằm thúc đẩy hơn nữa xây dựng "Cộng đồng chia sẻ tương lai Trung – Việt" có ý nghĩa chiến lược đi vào chiều sâu, thực chất… (7). Tuy nhiên, hình ảnh hai vị Nguyên thủ thưởng thức trà lần này không thấy toát lên cái không khí "trà dư tửu hậu" như thời ông Trọng sang Bắc Kinh lần trước (8). Và giới quan sát vẫn thấy khó nắm bắt được, đâu là điểm nhấn thực sự trong nghị trình ba ngày của chuyến công du được cho là khá vội vã, chỉ sau có hai tuần Tô Đại tướng được bầu vào cương vụ Tổng bí thư. Dường như chưa có một Tổng bí thư Việt Nam nào sang thăm Trung Quốc gấp gáp như chuyến công du vừa qua. Tham gia BRI bằng cách nối với "Hai hành lang, một vành đai", nhưng làm sao để không "mắc bẫy nợ" như các nước láng giềng là bài học không dễ nuốt [9]. Chưa nói, việc củng cố vị thế trong nước của ông Tô Lâm vẫn còn thời sự lúc này. Hy vọng Đại tướng Tô Lâm học tập được kinh nghiệm của ông Tập trong việc hạ bệ nhóm Giang-Chu-Bạc thế nào cũng là vấn đề đáng tham khảo, chứ không chỉ tập trung vào những câu chuyện "đầu môi chót lưỡi" dành cho truyền thông.
Hoa Kỳ và Liên Âu đang quan sát mọi động thái ngoại giao của Việt Nam lúc này. Theo các nguồn tin chưa tiện tiết lộ danh tính, ông Tô Lâm đã nhận được lời mời từ chính phủ Mỹ. Một cuộc gặp gỡ chính thức giữa tân Tổng bí thư - Chủ tịch nước với Tổng thống Joe Biden đang được lên kế hoạch dịp ông Tô Lâm sang New York dự Phiên thảo luận cấp cao Đại hội đồng Liên hợp quốc khóa 79. Đây cũng chính là một trong những nguyên nhân Ban Đối ngoại và Bộ Ngoại giao thiết kế chuyến sang Bắc Kinh của Tô Đại tướng sớm như vầy để kịp về chuẩn bị cho mùa "Ngoại giao Nguyên thủ" tại Liên hợp quốc vào tháng 9 tới đây. Thách thức lớn nhất của Tô Lâm là giữ cho "điểm tiếp nối" đừng đứt gẫy giữa tính liên tục và sự chuyển giao. Nếu nhấn quá nhiều về "tính liên tục", hóa ra ông là chính khách may mắn ? Nếu xuất hiện trước thế giới như biểu tượng của "sự chuyển giao", Tô Đại tướng dễ trở thành mục tiêu chỉ trích từ nội bộ. Đặc biệt là bộ phận vẫn chưa giác ngộ điều Marx cảnh tỉnh gần 200 năm trước : "Tất cả những gì vững chắc sẽ tiêu tan như mây khói ; tất cả những gì thiêng liêng sẽ bị phỉ báng, và rốt cuộc, mọi người đều buộc phải nhìn nhận những điều kiện thực tế của đời sống và mối quan hệ giữa họ với nhau bằng con mắt tỉnh táo".
Đinh Hoàng Thắng
Nguồn : VOA, 22/08/2024
Tham khảo :
(1) https://www.vietnamplus.vn/toan-van-tuyen-bo-chung-viet-nam-trung-quoc-post971575.vnp
(2) https://tapchidantri.org/download/734/
(8) https://tuoitre.vn/ong-tap-can-binh-moi-tra-tong-bi-thu-chu-tich-nuoc-to-lam-20240819160357281.htm
(9) https://cand.com.vn/Su-kien-Binh-luan-antg/mo-xe-bri-tu-cau-chuyen-sri-lanka-i659987/