Thông Luận

Vụ Formosa sả thải gây ô nhiễm môi trường và giết hại đàn cá dọc vùng duyên hải miền Trung đến nay đã hơn một năm. Công ty Formosa chấp nhận đền 500.000 USD về người thiệt hại đã gây ra, chính quyền Việt Nam phụ trách việc đền bù.

Bao giờ mới hết cảnh người phụ nữ Việt Nam phải đau khổ lo sợ mỗi khi chồng ra khơi đánh cá. Courtesy danviet.vn

Trên nguyên tắc đây là một hình thức nhìn nhận hậu quả tai hại của việc sả thải độc gây ô nhiễm môi trường và tiêu diệt đàn cá, nguồn sinh sống duy nhất của ngư dân miền Trung, gây ra bởi công ty Formosa. Số tiền 500.000 USD có vẻ nhiều đối với một vài cá nhân, nhưng đối với toàn bộ những gia đình ngư dân miền Trung sinh sống nhờ biển, số tiền này chẳng thấm vào đâu.

Theo ước tính của chính quyền Việt Nam, chất thải do nhà máy Formosa thải ra biển tác động trực tiếp đến cuộc sống của hơn 200 ngàn dân Hà Tĩnh, trong đó có 41 ngàn ngư dân. Nhưng chất độc do công ty Formosa thải ra không dừng ở vùng bờ biển Hà Tĩnh mà lan rộng khắp các vùng bờ biển từ Thanh Hóa đến Quảng Bình. Phải mất hàng chục năm mới khôi phục được vùng sinh thái trên và dưới biển do công ty Formosa gây ra.

Bản đồ bờ biển phía bắc miền Trung bị ảnh hưởng bởi chất độc do Formosa sả thải

Tổng số người bị ảnh hưởng bởi nguồn thải độc này phải ít trên 5 triệu, bằng chứng là rất nhiều hộ ngư dân đã chuyển sang nghề khác. Theo con số chính thức do Bộ Lao động- Thương binh- Xã hội Việt Nam đưa ra và được truyền thông trong nước loan đi ngày 7 tháng 6, đã có gần 18.000 lao động tại 4 tỉnh bắc miền Trung chịu tác động bởi thảm họa môi trường Formosa phải ra nước ngoài làm việc tính từ tháng sáu năm ngoái cho đến cuối tháng 5 năm nay. Con số gần 18.000 lao động này thuộc 4 tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên- Huế đi làm việc tại các nước Đài Loan, Hàn Quốc và Nhật Bản. Ngành nghề chủ yếu mà những người này làm gồm thuyền viên tàu cá, sản xuất chế tạo trong ngành công nghiệp và làm các công việc thuộc lĩnh vực dịch vụ chăm sóc sức khỏe ở các trung tâm dưỡng lão và các hộ gia đình.

Những người ở lại đã phải kéo thuyền lên bờ chờ thời vì hết cá. Những gia đình khá hơn, có thuyền đánh cá lớn phải đi đánh bắt cá trộm ở những quốc gia Đông Nam Á khác : Philippines, Indonesia, Malaysia, Campuchia và Thái Lan. Hàng ngàn người đã bị bắt và gần một trăm tàu thuyền bị tàn phá, tổng số thiệt hại không dưới nửa triệu USD. Đó là chưa kể nguồn lợi tức bị mất do không thể đánh cá và chăn nuôi hải sản.

Nếu chia đồng đều số tiền 500.000 USD cho tất cả những người bị ảnh hưởng bởi thải độc Formosa, khoảng 5 triệu người, số tiền nhận được rất đáng phẫn nộ : 100 USD/người, tức 2,270 triệu VND (2.270.000 đồng) cho mỗi đầu người.

Tuy phẫn nộ nhưng người dân miền Trung đã không biểu lộ sự căm thù. Những nạn nhân trực tiếp của vụ sả thải độc, ngư dân Hà Tĩnh, đã chỉ xuống đuờng đòi Formosa phải đền bù xứng đáng hơn trong ôn hòa.

Nếu là một chính quyền của dân, do dân và vì dân (như Bác Hồ thường nói), chính quyền Hà Nội và Hà Tĩnh phải điều tra sâu sát hơn và yêu cầu công ty Formosa ngừng hoạt động cho tới khi có kết quả chính xác. Đồng thời phải cứ người xuống kiểm tra vụ thải độc này ảnh hưởng đến đời sống người dân như thế nào và đưa ra một ước tính gần nhất với sự thật về những thiệt hại đã gây ra. Ở đây, nhà nước Việt Nam đã làm ngược lại tất cả, thay vì giúp dân, chính quyền đã không những thẳng tay đàn áp mà còn bịt miệng những ai dám lên tiếng phản đối vụ sả thải. Không những thế, quân đội từ trước đến nay được biết là lực lượng bảo vệ non sông và toàn vẹn lãnh thổ cũng nhào vô lên án và kêu gọi đấu tố hai vị chủ chiên tranh đấu cho quyền lợi của người dân bị vụ sả thải độc gây thiệt hại, mà các chính quyền từ trung ương đến địa phương đã từ nhiệm.

Nếu sự việc dừng ở đây thì cùng lắm dư luận tố cáo chính quyền bao che cho Formosa và đàn áp dân. Nhưng sự thật còn tệ hơn thế nữa, chính quyền địa phương (Hà Tĩnh) còn muốn ăn chặn luôn cả số tiền đền bù ít ỏi mà những gia đình nạn nhân (thực sự) được lãnh.

Chúng tôi đăng lại dưới đây bản tin ngày 02/06/2017 mà chính quyền Hà Tĩnh gởi lên trung ương (Bộ Tài chính) yêu cầu được trả thêm tiền. Số tiền được yêu cầu để trả lương, phí tổn ăn ở và đi lại của cán bộ làm công tác đền bù này sẽ kéo dài ít nhất trên một năm. Nói chung cũng không dưới 200.000 USD. Đây là một hình thức muốn ăn chặn tiền đền bù hay là một yêu cầu thực sự vì Hà Tĩnh quá nghèo ?

Ngân sách nhà nước đang kiệt quệ, và chính quyền Việt Nam không thể đi vay để mắc thêm nợ. Vậy lấy tiền đâu ra để trả lương cho cán bộ và công bộc nhà nước làm những công việc mà một nhà nước của dân, do dân và vì dân phải làm ? Chắc chắn là phải rút từ số 500.000 USD của công ty Formosa.

Người ta tự hỏi : Dân tộc Việt Nam đã mắc tội gì mà phải chịu đựng một chính quyền gì vừa ngu dốt vừa tàn độc đến thế ?

Nguyễn Văn Huy

*******************

Đề xuất hỗ trợ cán bộ phục vụ việc bồi thường sự cố Formosa (Dân Trí, 02/06/2017)

UBND tỉnh Hà Tĩnh vừa có công văn đề nghị Bộ Tài chính xem xét, quy định rõ mức hỗ trợ cho các đối tượng là cán bộ cơ sở phục vụ bồi thường thiệt hại cũng như đảm bảo công tác an ninh trật tự sự cố môi trường biển năm 2016 để tỉnh có hướng chi trả cho các đối tượng này.

Theo nguồn tin của PV Dân trí, song song với việc khẩn trương chi trả tiền đền bù, hỗ trợ cho người dân chịu ảnh hưởng, thiệt hại, UBND tỉnh Hà Tĩnh vừa có công văn đề nghị Bộ Tài chính xem xét, quy định rõ mức hỗ trợ cho các đối tượng là cán bộ cơ sở phục vụ bồi thường thiệt hại cũng như đảm bảo công tác an ninh trật tự (an ninh trật tự) sự cố môi trường biển như chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trương Hoà Bình tại cuộc họp về các giải pháp để ổn định đời sống và sản xuất, kinh doanh cho nhân dân 4 tỉnh miền Trung được tổ chức vào chiều 24/4, năm 2017.

Theo đó, UBND tỉnh Hà Tĩnh đề nghị Bộ Tài chính xem xét, quy định rõ mức hỗ trợ xăng xe, điện thoại, tiền công, tiền bồi dưỡng ngoài giờ... cho đội ngũ cán bộ thôn trực tiếp tham gia, phục vụ công tác quản lý ổn định tình hình, thống kê, xác định thiệt hại ở thôn ; công tác chi trả bồi thường và đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã hội.

Nhiều cán bộ thôn tham gia vào công tác chi trả tiền đền bù sự cố môi trường ở thị xã Kỳ Anh

Đối tượng đề xuất hỗ trợ gồm cán bộ bán chuyên trách thôn (bình quân 11 người/thôn), tổ trưởng tổ liên gia (bình quân 10 người/thôn), dân quân tự vệ (bình quân 5 người/thôn), đại diện cộng đồng, các chức sắc tôn giáo... (bình quân 5 người/thôn). Thời gian hỗ trợ là 10 tháng (từ tháng 9/2016 đến tháng 6/2017), trường hợp tiếp tục bổ sung đối tượng đề nghị 12 tháng (từ tháng 9/2016 đến tháng 8/2017).

Đối với hoạt động chung của thôn, đề nghị hỗ trợ theo mức khoán cho mỗi thôn, giao cho UBND cấp xã căn cứ tình hình thực hiện nhiệm vụ cụ thể để thanh toán cho các thôn theo chế độ quy định ; thời gian hỗ trợ là 10 tháng (từ tháng 9/2016 đến tháng 6/2017), trường hợp tiếp tục bổ sung đối tượng đề nghị 12 tháng (từ tháng 9/2016 đến tháng 8/2017).

Tương tự, UBND tỉnh Hà Tĩnh cũng đề nghị Bộ Tài chính quy hỗ trợ xăng xe, điện thoại, tiền công, tiền bồi dưỡng ngoài giờ... cho đội ngũ cán bộ cấp xã trực tiếp tham gia, phục vụ công tác quản lý ổn định tình hình, công tác thống kê, xác định thiệt hại ở xã ; công tác chi trả bồi thường và đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã hội.

Đối tượng đề xuất hỗ trợ gồm cán bộ, công chức cấp xã (bình quân 23 người/xã), cán bộ bán chuyên trách xã (bình quân 17 người/xã), chủ tịch hội người cao tuổi (bình quân 1 người/xã), đội cơ động mạnh của xã (bình quân 10 người/xã). Thời gian đề xuất hỗ trợ là 10 tháng (từ tháng 9/2016 đến tháng 6/2017), trường hợp tiếp tục bổ sung đối tượng, đề nghị 12 tháng (từ tháng 9/2016 đến tháng 8/2017).

Đề nghị hỗ trợ hoạt động chung của xã (hội họp, tuyên truyền, kê khai, văn phòng phẩm, chi trả bồi thường...) theo mức khoán cho mỗi xã, giao cho UBND cấp xã căn cứ tình hình thực hiện nhiệm vụ cụ thể để thanh toán cho các đối tượng theo chế độ quy định ; thời gian hỗ trợ 10 tháng (từ tháng 9/2016 đến tháng 6/2017), trường hợp tiếp tục bổ sung đối tượng đề nghị 12 tháng (từ tháng 9/2016 đến tháng 8/2017).

Ngoài ra, UBND tỉnh Hà Tĩnh cũng đề nghị xem xét, hỗ trợ kinh phí phục vụ công tác thống kê, thẩm định, phê duyệt và chi trả bồi thường cho hội đồng thẩm định, tổ công tác và chính quyền cấp huyện, cấp tỉnh ; hỗ trợ kinh phí phục vụ công tác lãnh đạo, chỉ đạo và bảo vệ an ninh trật tự, an toàn xã hội cho các lực lượng chức năng, đoàn công tác và chính quyền cấp tỉnh, cấp huyện.

Việc UBND tỉnh Hà Tĩnh đề xuất Bộ Tài chính sớm ban hành quy định mức hỗ trợ, bồi dưỡng cụ thể để tỉnh có căn cứ chi cho đội ngũ cán bộ cơ sở phục vụ bồi thường thiệt hại cũng như đảm bảo công tác an ninh trật tự (an ninh trật tự) sự cố môi trường biển được cán bộ, nhân dân đồng tình cao. Bởi thời gian qua đội ngũ cán bộ này đã chịu rất nhiều áp lực, khối lượng công việc lớn, từ tuyên truyền phổ biến chính sách của Chính phủ, tỉnh, đến thống kê, xác định thiệt hại cho nhân dân.

Hà Phương

Mới giải ngân 30% !

Cho đến tháng 3/2017, tức gần tròn một năm sau thảm họa kinh hoàng do Formosa gây ra ở 4 tỉnh miền Trung, giới quan chức nhà nước vẫn chỉ dùng từ "sự cố" làm nhẹ bớt những "nhạy cảm chính trị", đồng thời vẫn tung ra các báo cáo cho rằng "người dân phấn khởi, đồng tình ủng hộ, đánh giá cao những chính sách của Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương trong việc giải quyết sự cố môi trường".

Trong 8 tháng qua, với khoản tiền đã giải ngân bồi thường cho ngư dân 4 tỉnh miền Trung chỉ chiếm 30% trong số 500 triệu USD, số tiền còn lại đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ Tài chính "ngâm" để làm gì ?

Gần như chưa có gì thay đổi về não trạng "vì nhân dân phục vụ"…

Bộ Tài nguyên và Môi trường là một trong những địa chỉ tuyên giáo hăng hái nhất, bất chấp việc vào thời bộ trưởng tài nguyên môi trường cũ là Nguyễn Minh Quang, bản báo cáo đánh giá tác động môi trường của Formosa do bộ này soạn chỉ vẻn vẹn… một dòng. Còn khi mới xảy ra thảm họa Formosa, chính bộ này là nơi đưa ra nguyên nhân "thủy triều đỏ" như một thói dối trá lâu năm mặc định thành bản chất.

Gần đây, Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng Bộ Tài chính lại đưa ra thông tin như thể khoe khoang thành tích rằng đã cấp 4.680 tỷ đồng trong tổng số 500 triệu USD do Formosa bồi thường. Sau đó có báo còn tuyên truyền như một thành tích rằng số tiền 4.680 tỷ đồng này đã được "bồi thường hết" cho ngư dân 4 tỉnh miền Trung.

Bối cảnh tuyên truyền trên được lồng trong không khí phong trào biểu tình phản kháng Formosa và sự bao che của chính quyền vẫn dồn dập phẫn uất ở các giáo xứ Hà Tĩnh, Nghệ An và Quảng Bình. Trong lúc một số chuyên gia phản biện ước tính thiệt hại kinh tế của vụ "cá chết Formosa" phải lên đến 10 tỷ USD, kéo lùi đến 5% GDP của Việt Nam, và con số bồi thường 500 triệu USD của Formosa chỉ bằng 1/20 số thiệt hại ấy, rất nhiều ngư dân ở các tỉnh miền Trung lại phải than rằng số tiền bồi thường cho họ là quá ít, họ hoàn toàn không biết sống bằng gì sau "6 tháng hỗ trợ".

Thậm chí ngay cả số "tạm ứng 4.680 tỷ đồng" cho 4 tỉnh miền Trung cũng rất đậm đà phong cách "báo cáo láo". Bởi đến đầu tháng 3/2017, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã phát đi một thông báo cho biết tính đến ngày 18/2, chính quyền 4 tỉnh miền Trung mới giải ngân được 3.330 tỷ đồng trên tổng số 4.680 tỷ đồng Chính phủ đã tạm ứng cho các tỉnh này.

Như vậy, tính từ thời điểm tháng 6/2016 là lúc chính phủ Việt Nam bất ngờ thông báo "Formosa sẽ bồi thường 500 triệu USD do thiệt hại xả thải ô nhiễm môi trường" đến nay đã qua 9 tháng, nhưng số tiền bồi thường mới chỉ chiếm vỏn vẹn 30% trong tổng số 500 triệu USD. Tỷ lệ này là rất "liêm chính" nếu đối chiếu lại lời hứa của quan chức cao cấp Nguyễn Xuân Phúc "ngư dân sẽ nhận được toàn bộ tiền bồi thường vào tháng 11/2016".

Cần nhắc lại, Thủ tướng Phúc đã hứa "cuội" không chỉ một lần. Vào tháng 8/2016, ông ta hứa "tháng Chín ngư dân sẽ nhận được tiền". Nhưng ngay sau đó, chính phủ lại gia hạn cho chính quyền 4 tỉnh miền Trung về việc "thống kê thiệt hại" do các tỉnh này bê trễ. Phải đến tháng 11/2016, một số ngư dân mới bắt đầu nhận được tiền bồi thường. Nhưng đó cũng là lúc mà phong trào biểu tình miền Trung đang dâng cao và gây áp lực đối với chính quyền địa phương và trung ương. Thử hỏi nếu không có con sóng biểu tình ấy, không hiểu đến lúc nào khoản tiền bồi thường còm cõi mới đến tay những nạn nhân môi trường đã không còn đường sinh sống ?

‘Ngâm bồi thường’ để lấy lãi riêng ?

Tính từ thời điểm hai tháng 7 và 8 năm 2016 khi Formosa chuyển tiền hai đợt để bồi thường cho ngư dân, mỗi đợt 250 triệu USD mà Bộ Tài nguyên và Môi trường là cơ quan đứng ra nhận, đến nay đã qua 8 tháng.

Câu hỏi đặt ra là trong 8 tháng qua, với số đã giải ngân chỉ chiếm 30% trong số 500 triệu USD, số tiền còn lại đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ Tài chính "ngâm" để làm gì ?

Trong thực tế, dư luận từng phản ánh rất nhiều về hiện tượng nhiều cơ quan Việt Nam đã dùng tiền được ngân sách cấp và tiền từ tài trợ ODA của quốc tế (chi cho các chương trình kinh tế và xã hội) để gửi ngân hàng lấy lãi riêng cho các cơ quan này chứ không tính vào khoản chi kinh tế - xã hội theo đúng nguyên tắc tài chính. Có dấu hiệu một số cơ quan còn cố ý kéo dài việc triển khai chương trình xã hội để thu lãi tiền gửi ngân hàng càng nhiều càng tốt.

Một trong những lĩnh vực thường bị lạm dụng như trên là nông nghiệp - phát triển nông thôn. Một trong những địa chỉ bị dư luận phản ánh là "dịch vụ cầm đồ" cho những khoản tiền gửi thu lợi riêng bất chính như thế là Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - tổ chức tín dụng mà đã trở thành quán quân trong giới ngân hàng Việt Nam có số vụ vi phạm pháp luật kinh tế nhiều nhất và số lãnh đạo bị bắt cao nhất.

Ngay cả một doanh nghiệp nhà nước là Công ty quản lý các tài sản tín dụng (VAMC) với chức năng là xử lý nợ xấu, đã được ngân sách cấp 2 ngàn tỷ đồng từ năm 2013, nhưng theo thú nhận của chính doanh nghiệp này thì từ đó đến nay VAMC chưa bỏ ra một đồng "tiền tươi thóc thật" nào để xử lý nợ xấu. Số tiền 2 ngàn tỷ đồng ấy, nếu được hiểu một cách "lương thiện" nhất, đã được VAMC gửi ngân hàng để lấy lãi chi dùng cho "đời sống cán bộ nhân viên" của doanh nghiệp độc quyền chính sách này.

Còn Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ Tài chính thì "xử" thế nào với con số 500 triệu USD bồi thường của Formosa ?

Ngay từ đầu khi Bộ Tài nguyên và Môi trường đứng ra "nhận trách nhiệm giữ dùm" 500 triệu USD, đã có dư luận nghi ngờ về tính minh bạch của cơ chế này, nhất là khi xuyên suốt từ trước đến nay, Bộ Tài nguyên và Môi trường lại là một trong những địa chỉ "bảo kê" rõ rệt nhất cho nạn xả thải của Formosa.

Sau khi giải ngân 30% của 500 triệu USD, với 8 tháng "giữ dùm" số còn lại, lãi tiền gửi ngân hàng của con số 350 triệu USD là ít nhất 300 tỷ đồng (tính theo kỳ hạn tiền gửi 3 tháng, lãi suất 5%/năm). Số tiền lãi này bằng đến phân nửa so với tiền "tạm ứng" đợt đầu cho một tỉnh miền Trung.

Số tiền lãi 300 tỷ đồng trên thuộc về ai ? Có phải theo "thông lệ" đã chui vào túi giới quan chức "ăn của dân không chừa thứ gì" mà không tính vào tiền bồi thường cho ngư dân ? Và đó có phải là nguyên do sâu xa để Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ Tài chính cố ý "ngâm" tiến độ bồi thường cho ngư dân càng chậm càng tốt ?

Đã đến lúc mà Thủ tướng Phúc, nếu không muốn bị tai tiếng thêm trong quốc nội về vụ Formosa sau "thỏa thuận bí mật" với doanh nghiệp từng bị tai tiếng quốc tế này, cần chỉ đạo làm rõ những nguyên nhân cố ý gây chậm trễ tiến trình chi tiền bồi thường cho ngư dân và yêu cầu Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Tài chính phải minh bạch toàn bộ số tiền "giữ giùm" gửi trong ngân hàng.

Đóng cửa Formosa !

Lối làm việc cực kỳ tắc trách, vô cảm và chỉ chực chờ đàn áp người dân đã khiến "uy tín" của chính phủ và các chính quyền địa phương miền Trung sụt giảm mạnh. Liên tiếp các đợt biểu tình phản kháng của ngư dân - giáo dân vào cận Tết năm 2017 và sau Tết đã chứng thực rằng người dân không còn chút nào niềm tin đối với chính quyền đang cai trị họ.

Ngay cả lời hứa "sẽ đóng cửa Formosa nếu tiếp tục vi phạm" của Thủ tướng Phúc cũng không còn giá trị gì nữa, khi đang có nhiều dấu hiệu Formosa tái diễn xả thải. Nạn ô nhiễm biển giờ đây không chỉ nằm trong khu vực biển 4 tỉnh miền Trung, mà đã lan xuống phía Nam - khu vực biển Đà Nẵng. Cứ đà này, chắc chắn vùng biển ở các tỉnh Nam Trung Bộ sẽ bị ảnh hưởng trong không bao lâu nữa.

Hơn một tháng sau tết Nguyên đán năm 2017, những đợt biểu tình của ngư dân - giáo dân miền Trung lại như sóng trào dữ dội. Sài Gòn, Hà Nội và một số địa phương khác cũng hưởng ứng. Bất chấp "trung ương" bất thần lôi "tội đồ" là Võ Kim Cự, nguyên bí thư Hà Tĩnh, cùng Nguyễn Thái Lai, cựu thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường ra kỷ luật, người dân thừa hiểu đó chỉ là "chuyện nội bộ đảng đóng cửa bảo nhau" mà vẫn chưa hề có một chút thành tâm hoặc thành khẩn nào đối với lớp dân đen.

Biểu tình cũng bởi thế sẽ không thể dừng được. Không chỉ bởi số tiền giải ngân bồi thường mới chỉ có 30%, mà còn do ước tính thiệt hại kinh tế của vụ xả thải Formosa nhiều hơn con số bồi thường 500 triệu USD gấp hai chục lần - 10 tỷ USD.

Và vì công lý phải đóng cửa Formosa !

Phạm Chí Dũng

Nguồn : VOA, 14/03/2017