 | Tổng quan: | 3560338 |
"Tiền là Tiên là Phật". Chẳng ai phản đối câu nói dân dã này của người Việt Nam. Nói tóm lại kinh tế quyết định tất cả. Sự thành bại của một cá nhân, của một quốc gia phụ thuộc vào kinh tế.
Giải Nobel Kinh tế năm 2024 đã được trao cho Daron Acemoglu, Simon Johnson và James A. Robinson vì những nghiên cứu của họ về tầm quan trọng của các thể chế đối với sự thịnh vượng của các quốc gia - Ảnh : Nobel Prize
Nhưng cái gì quyết định cho sự thành bại của kinh tế ?
Câu trả lời nằm trong giải Nobel Kinh tế 2024.
Giải Nobel Kinh tế năm 2024 đã được trao cho Daron Acemoglu, Simon Johnson và James A. Robinson vì những nghiên cứu của họ về tầm quan trọng của các thể chế đối với sự thịnh vượng của các quốc gia. Họ chỉ ra rằng các thể chế dân chủ, bảo vệ quyền sở hữu và hạn chế lạm dụng quyền lực, giúp thúc đẩy đổi mới và tăng trưởng kinh tế lâu dài. Ngược lại, các thể chế chiếm đoạt, tập trung quyền lực và tài sản vào một số người nào nào đó thường kìm hãm sự phát triển kinh tế. Những nghiên cứu của họ được thể hiện trong cuốn sách "The origins of Power, Prosperity, and Poverty : Why Nations Fail" (Những nguồn gốc của quyền lực, thịnh vượng và nghèo khó : Vì sao các quốc gia thất bại).
Tôi không muốn đi sâu vào các chi tiết của cuốn sách, chỉ biết rằng cuốn sách này đã được xuất bản từ năm 2012 được dịch ra hơn 30 thứ tiếng (kể cả tiếng Việt). Cuốn sách đã có một ảnh hưởng lớn trên toàn thế giới trong các lĩnh vực kinh tế, chính trị và phát triển.
Đã có biết bao nhiêu bài báo, sách vở chỉ trích chế độ độc tài, nguyên nhân của sự nghèo đói và kém phát triển. Nhưng cuốn sách này là một cuốn nghiên cứu sâu rộng, khoa học với các dẫn chứng cụ thể và nó đã xứng đáng đạt giải Nobel. Như vậy, giải Nobel cũng đã chính thức vạch mặt chỉ tên độc tài.
Sự sụp đổ không thể tránh khỏi của các chế độ độc tài
Các chế độ độc tài, dù có thể tồn tại trong một khoảng thời gian dài, cuối cùng cũng có xu hướng sụp đổ vì nhiều lý do mang tính cấu trúc.
Về bản chất, các chế độ này không ổn định, giống như một thứ cân bằng không bền, mà đã có lần tôi đã dùng đến trong một bài viết trước đây. (Người đi trên dây là một thí dụ cân bằng không bền. Quả lắc đồng hồ là một thí dụ về cân bằng bền). Lịch sử của nhân loại đã cho chúng ta nhiều thí dụ về tính không ổn định và sự sụp đổ không tránh khỏi của các chế độ độc tài.
Một cách ngắn gọn nhất, các chế độ độc tài sụp đổ vì :
1. Điểm yếu đầu tiên là nó thiếu tính chính danh từ nhân dân, tính chính danh dân chủ. Khác với các chế độ dân chủ, các chế độ độc tài thường cướp chính quyền và duy trì quyền lực bằng bạo lực và đàn áp. Đây là những nguyên nhân gây ra bất mãn và các phong trào phản kháng của nhân dân. Khi những bất mãn này đạt đến đỉnh điểm, chế độ sẽ sụp đổ dưới áp lực của các cuộc đấu tranh, biểu tình của nhân dân.
2. Điểm yếu thứ hai của chế độ độc tài là nó tập trung quyền lực vào tay của một cá nhân hay một nhóm người. Điều này dẫn đến lạm dụng quyền lực và tham nhũng tràn lan. Thiếu sự kiểm soát và đối trọng, các chế độ này trở nên mục nát từ bên trong vì không còn ai có thể kiểm soát được ai, cho đến một lúc nào đó không còn có thể nào cứu vãn được nữa.
3. Điểm yếu thứ ba chính là điều mà giải thưởng Nobel kinh tế 2024 đã nói đến : Kinh tế kém hiệu quả. Các chế độ độc tài không thể đảm bảo được sự tăng trưởng kinh tế bền vững. Tự do cá nhân bị bóp nghẹt, tự do sáng tạo sẽ bị hạn chế. Tham nhũng làm bộ máy kinh tế không thể nào hoạt động một cách bình thường.
Sự phồn thịnh hay đói nghèo của một đất nước hay một dân tộc không phụ thuộc vào vị trí địa lý, chủng tộc, tôn giáo hay sự ngắn dài của lịch sử mà là kết quả của thể chế chính trị. Nước Mỹ chỉ có hơn 200 năm lịch sử, nước ta trên 4.000 năm… nhưng cả là hai phương trời cách biệt !
Kinh tế Việt Nam có thể cứu vãn được không ?
Trong thực tế, một số đặc điểm riêng của Việt Nam (văn hóa, lịch sử, xã hội…) đã làm cho chế độ cộng sản có thể bám rễ lâu hơn so với các chế độ độc tài khác. Tôi mạo muội đưa ra một số đặc điểm sau :
1. Chế độ cộng sản không coi trọng cá nhân (trong nhân dân) và luôn luôn đề cao tính tập thể. Đặc điểm này có vẻ như hợp với người Việt Nam. Từ ngàn đời, người Việt Nam ta có truyền thống sống trong các làng xã nhỏ bé, nơi mà mọi người biết rõ nhau, thậm chí có quan hệ huyết thống với nhau và cùng hỗ trợ nhau để tồn tại. Sự đoàn kết chặt chẽ này giúp hình thành tinh thần tập thể mạnh mẽ và dễ đồng nhất với tư tưởng cộng sản, vốn coi trọng tập thể và cộng đồng hơn cá nhân. Chế độ cộng sản đã khéo léo khai thác đặc tính này, sử dụng nó như một công cụ để duy trì sự thống nhất và kiểm soát xã hội.
2. Tinh thần yêu nước và chống ngoại xâm. Người Việt Nam có truyền thống yêu nước, có lịch sử lâu dài chống lại thành công các cuộc xâm lược từ Trung Quốc. Chính quyền cộng sản đã rất thành công trong việc động viên, kích động nhân dân trong các cuộc chiến chống Pháp, Nhật, Mỹ. Họ khéo léo gắn kết những thành công đó với tư tưởng cộng sản, khiến nhiều người dân tin rằng Đảng với tư tưởng cộng sản là lực lượng duy nhất có thể bảo vệ đất nước trước sự đe dọa của ngoại bang. Yêu nước trở thành yêu Đảng, yêu chủ nghĩa xã hội. Chủ nghĩa yêu nước của Việt Nam tự nhiên trở thành một yếu tố quan trọng củng cố tính chính danh của chế độ, hóa giải được điểm yếu chí mạng của một chế độ độc tài (xem Yếu tố số 1 nêu trên).
3. Chấp nhận quyền lực từ trên xuống dưới. Nước ta là một nước nông nghiệp, phong kiến lạc hậu. Người Việt Nam quen với việc chấp nhận quyền lực từ trên xuống dưới. Ngày xưa có vua, bây giờ thì có đảng. Trong cấu trúc xã hội Việt Nam, sự tuân thủ và tôn trọng quyền lực đã trở thành một phần của văn hóa. Chính quyền cộng sản đã kế thừa và khai thác mô hình quyền lực này, áp đặt quyền lực mạnh mẽ từ trung ương đến địa phương. Điều này khiến cho người dân có xu hướng dễ chấp nhận và ít chống đối sự cai trị từ trên.
4. Tính linh hoạt, khôn lỏi và thích nghi với hoàn cảnh. Trên đây là tôi tạm thời liệt kê một vài yếu tố có tính chất xã hội, cộng đồng, nói chung. Còn về cá nhân, người Việt có tính khôn lỏi rất cao để thích nghi với hoàn cảnh. Họ có thể chấp nhận điều chỉnh cuộc sống của mình dưới bất kỳ chế độ nào, luồn lách, tìm cái lợi riêng trong một thể chế chung tồi tệ. Người ta có thể nhắm mắt làm ngơ trước những bất công của xã hội, miễn là mình còn có lợi. Hơn nữa, trong xã hội Việt Nam, gia đình là một yếu tố hạch nhân trung tâm rất quan trọng trong đời sống của mỗi cá nhân. Nhiều người tìm cách sống khôn lỏi, an phận để bảo vệ an toàn cho mình và gia đình. Chế độ cộng sản cũng khéo léo lợi dụng yếu tố này để duy trì sự ổn định, thậm chí khuyến khích việc giám sát lẫn nhau giữa các thành viên trong xã hội.
5. Tính kiên nhẫn và sức chịu đựng. Chắc chắn chúng ta là một dân tộc có tính kiên nhẫn và chịu đựng rất cao. Nói một cách dân dã "thà đói khổ nằm nhà còn hơn là đi đấu tranh đòi hỏi một cái gì đó chống lại chính quyền".
Bức tường Berlin, bểu tượng của độc tài và chuyên chính, sụp đổ ngày 9/11/1989 - Ảnh minh họa
6. Dân trí. Dưới đây là một đoạn trích trong báo Tiền Phong, Cơ quan trung ương Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh : "Tản Đà đã chỉ ra một vấn nạn vô cùng nặng nề và dai dẳng của dân tộc : ấy là mối quan hệ giữa dân trí với nạn quan lại tham nhũng :
Thật có hay là mắc tiếng oan
Kém năm trăm nữa đủ ba ngàn !
Hơi đồng đã sạch mồm ông lớn
Mặt sắt còn bia miệng thề gian
Cũng bởi thằng dân ngu quá lợn
Cho nên quân nó dễ làm quan
Đào mà đào được nên đào mãi
Mềm cứng bây giờ đất Vĩnh An ?
(Tản Đà gợi ý cho Ngô Tiếp là nhân viên của tòa soạn "An Nam tạp chí" viết lại truyện này lấy tên là "Tờ chúc thư")
Rõ ràng dân trí của chúng ta vẫn đang là một vấn nạn khổng lồ của ngày hôm nay. Xã hội chỉ thay đổi được trước những đòi hỏi mãnh liệt của quần chúng nhân dân.
Chúng ta đã bước sang thế kỷ 21, nhưng dân trí của ta có thể vẫn ở mức độ cách đây vài trăm năm của Châu Âu.
Chế độ độc tài nào rồi cũng phải sụp đổ nhưng nếu dân trí không khá hơn thì chúng ta vẫn tiếp tục "xứng đáng được hưởng" những "thành quả" của chủ nghĩa xã hội và tiếp tục tiến tới chủ nghĩa cộng sản thiên đường.
Giải thưởng Nobel là giải thưởng quốc tế danh giá nhất dành cho những công trình nghiên cứu có những đóng góp lớn lao trong việc làm cho xã hội loài người tốt hơn. Phủ nhận các giải thưởng Nobel đồng nghĩa với phủ nhận sự tiến bộ của nhân loại.
Hoàng Quốc Dũng
(16/10/2024)
RFA, 11/01/2022
Tại buổi lễ phát động Cuộc vận động sáng tác văn học về đề tài thiếu nhi và trao giải thưởng Tác giả trẻ lần thứ nhất do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức sáng 9 tháng 1 năm 2022, Chủ tịch Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc phát biểu : "Tôi luôn mong ước một ngày không xa Việt Nam sẽ có nhà văn đạt giải thưởng Nobel Văn chương, mang đến niềm tự hào cho đất nước". Trong buổi lễ còn có Trưởng Ban Tuyên giáo trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa, Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng, Bộ trưởng Bộ Giáo dục - Đào tạo Nguyễn Kim Sơn.
Chủ tịch Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc - AFP
Câu nói của ông Phúc bị cư dân mạng xã hội cười cợt, cho rằng đây là một câu nói ngô nghê, ngớ ngẩn của một quan chức ‘mở hàng’ cho năm 2022.
Anh Hoàng Nhơn, kinh doanh ở Thành phố Hồ Chí Minh, nêu suy nghĩ của mình với RFA sáng 11 tháng 1 :
"Theo tôi thì phải có tự do tư tưởng cái đã. Không có tự do tư tưởng thì làm sao mà viết hết những gì trong ruột, trong dạ người ta suy nghĩ. Làm sao mà chạm tới những hiện tượng xã hội, chạm tới con tim người dân trong xã hội mà đoạt giải được ?
Ổng nói thì cứ nói vì trước giờ ổng vẫn vậy mà. Nói chung là hay vẽ vời, với lại họ nói với cái Hội nhà văn của họ thôi. Cái hội này cũng của nhà nước nên cũng phải theo chỉ thị, định hướng từ trên. Trên thả thì dưới mới dám làm".
Nhà báo tự do Thiện Nhân viết trên danh khoản Facebook cá nhân của mình :
"Xét ra, cái mong ước đó rất chân thành và cũng chính đáng, nhưng ông chủ tịch đã không hiểu rằng nó khó thực hiện trong điều kiện xã hội, chính trị, văn hoá của đất nước do ông và các đồng sự đang điều hành hiện nay ; và nó vừa hài hước vừa tội nghiệp, cho ông, và cho cả chúng ta - những thành viên của cộng đồng. Đồng thời, dường như cái mong ước của lãnh đạo cũng là lời nhắn gởi, nhắc nhở, như một thứ nhiệm vụ trao cho những cán bộ lãnh lương để làm công tác văn chương : Hội Nhà Văn".
Từ nhiều năm qua, hiện tượng các quan chức phát ngôn khiến dân bật cười nén tiếng thở dài không còn là chuyện lạ. Từ phát ngôn của ông Nguyễn Phú Trọng năm 2013 tại phiên họp tổ của Quốc hội về dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 : "Đến hết thế kỷ này không biết đã có Chủ nghĩa Xã hội hoàn thiện ở Việt Nam hay chưa…" ; phát biểu của Bộ trưởng Bộ Công thương Vũ Huy Hoàng năm 2014 : "Công tác đấu tranh của riêng Quản lý thị trường đã cố gắng nhưng phương tiện công cụ vừa yếu, vừa thiếu. Một câu chuyện có thật là, ở nhiều nơi thanh kiểm tra, anh em cán bộ phải dùng miệng để kiểm tra chất lượng phân bón !" ; đến phát ngôn của Giám đốc Sở Giao thông vận tải Thành phố Hồ Chí Minh Bùi Xuân Cường năm 2015 : "Ùn tắc là xe phải đứng im trong 30 phút, còn các vụ việc kẹt xe kéo dài ở Thành phố Hồ Chí Minh chỉ là ùn ứ vì xe vẫn có thể nhúc nhích được"…
Với ông Nguyễn Xuân Phúc, có lẽ câu nói khiến ông bị dân cười nhiều nhất trong năm 2021 là câu : "Trước đây, sau năm 1975 một thời gian dài, người ta nói nếu cái cột điện biết đi thì chạy sang Mỹ hết. Còn bây giờ, thực tại nước Mỹ những tháng qua và nhiều nước khác thì nếu cột điện ở Mỹ biết đi thì sẽ về Việt Nam".
Quay lại với phát biểu của ông Phúc về giải Nobel Văn chương cho Việt Nam một ngày không xa, nhà văn Trần Ngọc Tuấn hiện ở Cộng hòa Séc bật cười, nói với RFA quan điểm của mình :
"Tôi thấy nó rất hài hước. Nó hài hước ở chỗ chỉ khi nào các nhà văn và người nghệ sĩ được tự do sáng tạo trong môi trường tự do thì tài năng mới phát triển được. Tôi biết rất nhiều tác phẩm của những người bạn tôi viết rất hay nhưng không thể in ra được mà chỉ là những tác phẩm ‘giấu trong ngăn kéo’.
Tôi nghĩ cái thể chế chính trị nó quyết định. Cái thể chế không có tự do sáng tạo nó kìm hãm sự phát triển của văn học nghệ thuật. Văn học nghệ thuật muốn đoạt được những giải thưởng cao, đi vào lòng người đọc là phải có tự do sáng tạo. Việt Nam thiếu môi trường học thuật và tự do sáng tạo thì không bao giờ có giải thưởng như thế mặc dù ông ấy mong. Để thay đổi tận gốc thì trước hết cho tự do sáng tác đi, cho tự do ngôn luận đi, cho tự do báo chí đi. Tôi nghĩ Việt Nam không thiếu những nhà văn có tài".
Từ 1901 đến 2021, Viện Hàn lâm Khoa học Thụy Điển đã có 114 lần trao giải Nobel Văn chương cho 118 người. Người đầu tiên nhận giải này năm 1901 là nhà văn người Pháp Sully Prudhomme. Người đoạt giải Nobel Văn chương năm 2021 là nhà văn Abdulrazak Gurnah, Cộng hòa Thống nhất Tanzania thuộc Châu Phi.
Tuy mong ước Việt Nam sớm có giải Nobel Văn chương và bày tỏ niềm tin vào tất cả các nhà văn, các tác giả trẻ, ông Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc cũng không quên chỉ đạo các cơ quan chức năng ‘cần tạo ra không gian sáng tạo để các nhà văn sáng tạo, nhưng không được làm ảnh hưởng đến hình ảnh quốc gia, dân tộc và của đảng đã xây dựng’.
Chỉ đạo của ông Phúc không khác với những gì mà Ban Tuyên giáo đang làm, tức là vẫn kiểm tra, giám sát tất cả các lĩnh vực sáng tác theo tiêu chí của Đảng ; định hướng hoạt động báo chí, xuất bản. Trưởng ban tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa từng nhấn mạnh, mỗi cơ quan báo chí Nhà nước phải là pháo đài chính trị tư tưởng vững chắc trong đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch ; đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục để mỗi cán bộ, đảng viên và nhân dân, thế hệ trẻ có sức đề kháng, sức miễn dịch tốt trước các thông tin xấu độc.
Với cách quản lý như vậy thì ước mong của Chủ tịch Việt Nam về một giải Nobel Văn chương sẽ mãi chỉ là mơ ước mà thôi !
Nguồn : RFA tiếng Việt, 12/01/2022
**********************
"Tôi luôn mong ước một ngày không xa Việt Nam sẽ có nhà văn đạt giải thưởng Nobel văn chương, mang đến niềm tự hào cho đất nước".
Đó là mơ mộng của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc khi dự lễ phát động Cuộc vận động sáng tác văn học về đề tài thiếu nhi và trao giải thưởng Tác giả trẻ lần thứ nhất do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức sáng 9/1/2022 tại trụ sở hội.
Người soạn diễn văn cho Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc rất khéo nịnh khi dẫn lại lời Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nói trong Hội nghị Văn hóa toàn quốc vừa qua : "Văn hóa là hồn cốt của dân tộc, nói lên bản sắc của dân tộc, văn hóa còn thì dân tộc còn…", qua đó diễn văn chấp những lời có cánh cho Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, rằng dân tộc ta có thể trường tồn trong một thế giới đa dạng và hội nhập phong cách như ngày nay đòi hỏi văn hóa phát triển mạnh mẽ hơn trên cái hồn cốt của dân tộc. Các nhà văn là những người bền bỉ hết thế hệ này đến thế hệ khác đi gieo những hạt giống nhân văn, nhân ái trên cánh đồng nhân cách con người… Các nhà văn Việt Nam, toàn xã hội hãy vì tương lai của con em mình mà dành những điều tốt đẹp nhất cho trẻ em.
Người chấp bút diễn văn cho Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc càng khéo hơn khi hiểu thói quen ‘đao to búa lớn’ của cựu Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khi viết kiểu ‘gửi gắm’ mang tính chỉ đạo rất quen thuộc trong diễn văn chính khách : "Tôi luôn mong ước một ngày không xa Việt Nam sẽ có nhà văn đạt giải thưởng Nobel văn chương, mang đến niềm tự hào cho đất nước. Tôi có niềm tin mạnh mẽ vào tất cả các nhà văn, tác giả trẻ hôm nay".
Và đoạn sau đây càng cho thấy tài của người chấp bút soạn diễn văn này, khi thòng thêm câu của mô thức "chỉ đạo định hướng", là "cần tạo ra không gian sáng tạo để các nhà văn sáng tạo nhưng không được làm ảnh hưởng đến hình ảnh quốc gia, dân tộc và của Đảng đã xây dựng".
Văn mình, vợ người. Xin tạm không lạm bàn chuyện tài năng, chỉ xoay quanh yêu cầu "không được làm ảnh hưởng đến hình ảnh quốc gia, dân tộc và của Đảng đã xây dựng", cho thấy ở Việt Nam cũng rất khó khi muốn nối lại giấc mơ dang dở về Nobel Hòa bình, khi mà trang Nobel Prize hiện vẫn lưu giữ mục riêng ghi danh ông Lê Đức Thọ, tức Phan Đình Khả (1911 – 1990) như người được trao nhưng từ chối nhận giải.
Hôm 8/10/2021, AAP đưa tin hai nhà báo có tác phẩm điều tra thu hút sự quan tâm lớn của dư luận tại Nga và Philippines đã được trao giải Nobel Hòa bình, trong động thái nhằm tôn vinh quyền tự do ngôn luận mà ủy ban trao giải mô tả là đang bị đe dọa trên toàn cầu.
Maria Ressa và Dmitry Muratov đã được trao giải thưởng "vì sự dũng cảm đấu tranh cho quyền tự do ngôn luận ở Philippines và Nga" – Chủ tịch Berit Reiss-Andersen của Ủy ban Nobel Na Uy phát biểu trong một cuộc họp báo hôm 8/10. "Đồng thời, họ là đại diện của tất cả các nhà báo đứng lên vì lý tưởng này trong một thế giới mà dân chủ và tự do báo chí phải đối mặt với những điều kiện ngày càng bất lợi" – bà nói thêm.
Giải thưởng này là giải thưởng đầu tiên dành cho các nhà báo kể từ khi Carl von Ossietzky người Đức giành được nó vào năm 1935 vì tiết lộ chương trình tái vũ trang bí mật của đất nước ông sau chiến tranh.
Reiss-Andersen nói : "Báo chí tự do, độc lập và dựa trên sự thật nhằm bảo vệ chống lại sự lạm quyền, dối trá và tuyên truyền chiến tranh".
Muratov là tổng biên tập của tờ báo điều tra Nga Novaya Gazeta, tờ báo đã có điều tra về hành vi sai trái và tham nhũng, đồng thời đưa tin rộng rãi về cuộc xung đột ở Ukraine. Ông là người Nga đầu tiên đoạt giải Nobel Hòa bình kể từ sau nhà lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev năm 1990.
Ressa đứng đầu Rappler, một công ty truyền thông kỹ thuật số do bà đồng sáng lập vào năm 2012, và đã trở nên nổi bật nhờ báo cáo điều tra, bao gồm cả những vụ giết người quy mô lớn trong chiến dịch chống ma túy ở Philippines.
Vào tháng 8 năm ngoái, một tòa án Philippines đã bác bỏ vụ kiện bôi nhọ đối với Ressa. Nhà báo này nói rằng bà đã bị nhắm mục tiêu vì các bài báo chỉ trích trên trang tin tức của bà.
Hoàn cảnh của Ressa, một trong số nhà báo được Tạp chí Time bình chọn là Nhân vật của năm vào năm 2018 vì chống lại sự đe dọa của giới truyền thông, đã làm dấy lên lo ngại quốc tế về hành vi quấy rối truyền thông ở Philippines, quốc gia từng được coi là tiêu chuẩn cho tự do báo chí ở châu Á.
Còn với Việt Nam, chỉ cần nhìn từ Hội Nhà báo độc lập Việt Nam là có thể hình dung về thế nào là tự do báo chí. Theo đó, vì muốn thực hiện quyền tự do báo chí không phải chịu sự định hướng của Tuyên giáo Đảng, ngày 4 tháng 7 năm 2014 một nhóm ký giả, phóng viên, nhà văn đã đứng ra thành lập một hiệp hội chính thức mang tên Hội Nhà báo Độc lập Việt Nam.
Mục đích của hội là "nhằm thực hiện quyền tự do biểu đạt và tự do báo chí". Trong số người chủ trương là nhà báo Phạm Chí Dũng và linh mục Lê Ngọc Thanh, cả hai đều là người được trao giải "Anh hùng thông tin" của tổ chức Phóng viên Không Biên giới (RSF) hồi tháng 5 năm 2014.
Bản tin trên VOA hôm 06/01/2022, có đoạn viết : Ông Phạm Chí Dũng, chủ tịch Hội Nhà báo Độc lập và blogger của VOA, là một trong số 2 nhà báo duy nhất trên thế giới, theo thống kê của RSF, bị tuyên án nặng nhất với 15 năm tù trong năm 2021. Người cũng nhận bản án dài tương tự trong năm vừa qua là nhà báo Ả-rập Xê-út gốc Yemen, Ali Abulohom.
Theo RSF, việc ông Dũng lập ra Hội Nhà báo Độc lập "là một sự bất thường trong một đất nước mà tất cả các phương tiện truyền thông được cho là phải tuân theo đường lối của Ban Tuyên giáo", và án tù nặng cho nhà báo Phạm Chí Dũng cho thấy "lập trường cứng rắn hơn của các nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản hiện tại ở Hà Nội".
… Trong bối cảnh như trên, liệu giấc mơ giải thưởng Nobel văn chương trao cho tác giả nào đó của Việt Nam có hiện thực với yêu cầu thỏa mãn tiêu chí "không được làm ảnh hưởng đến hình ảnh quốc gia, dân tộc và của Đảng đã xây dựng" ?
Trần Dzạ Dzũng
Nguồn : VNTB, 10/01/2022
***********************
Chủ tịch Nhà nước và khát vọng mặt trời mọc ở hướng Tây !
Trân Văn, VOA, 10/01/2022
Ai cũng biết mặt trời luôn mọc ở hướng Đông nhưng ông Nguyễn Xuân Phúc, Chủ tịch Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam vừa thổ lộ một khát vọng mà đem khát vọng ấy đối chiếu với đường lối, chủ trương của Đảng cộng sản Việt Nam, cũng như cách quản trị, điều hành xứ sở từ trước đến nay của quốc hội, nhà nước, chính phủ Việt Nam thì mong muốn "một ngày không xa Việt Nam sẽ có nhà văn đạt giải thưởng Nobel Văn chương, mang đến niềm tự hào cho đất nước" (1) chẳng khác gì mơ ước mặt trời mọc ở hướng Tây !
Ước mơ của ông Nguyễn Xuân Phúc : "Một ngày không xa Việt Nam sẽ có nhà văn đạt giải thưởng Nobel Văn chương, mang đến niềm tự hào cho đất nước". Hình minh họa.
***
Từ 1901 đến 2021, Viện Hàn lâm Khoa học Thụy Điển đã có 114 lần trao giải Nobel Văn chương cho 118 người.
Cho dù trước nay, Nobel Văn chương không có tiêu chí chung nên luôn là giải thưởng khó dự đoán nhất trong số sáu loại giải Nobel được trao hàng năm (Năm loại giải Nobel còn lại có ba được Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển chọn trao cho các lĩnh vực : Vật lý, Hóa học, Kinh tế. Hai giải Nobel về Sinh học, Y học do Hội Nobel ở Viện Karolinska quyết định. Riêng giải Nobel Hòa bình thuộc thẩm quyền xét tặng của Ủy ban Noel Na Uy).
tuy nhiên nếu chịu khó xem giải thích của Viện Hàn lâm Khoa học Thụy Điển về lý do họ chọn nhà văn nào đó để trao giải Nobel Văn chương (2), có thể thấy, Nobel Văn chương chỉ được trao cho những nhà văn hoặc có đột phá về văn phong, trở thành nhân vật tiên phong về phương thức diễn đạt, hoặc tác phẩm có sự khai phá về tư tưởng, khơi gợi để độc giả ngẫm nghĩ về những vấn đề có liên quan đến thời đại, đến nhân loại và những nhà văn này thường được xem là dũng cảm vì dám gạt bỏ những thứ mà họ cho là cũ kỹ...
Liệu người Việt có khả năng đó không ? Chắc chắn là có ! Vấn đề nằm ở chỗ, dưới ách của Đảng cộng sản Việt Nam, Việt Nam có phải đất lành cho những nhà văn như thế ?
***
Dường như ông Phúc đề cập tớiNobel Văn chươngchỉ vì tiện miệng khi tham dựLễ phát động Cuộc vận động sáng tác văn học về đề tài thiếu nhi và trao giải thưởng ‘Tác giả trẻ’ Lần thứ nhất ! Nếu Ủy viên Bộ Chính trị đang giữ vai trò Chủ tịch Nhà nước quan tâm tới văn chương và thực sự mong muốn "một ngày không xa Việt Nam sẽ có nhà văn đạt giải thưởng Nobel Văn chương, mang đến niềm tự hào cho đất nước", tại sao ông lại cùng đảng của ông để cho nhà nước của ông chống "tự diễn biến, tự chuyển hóa" ?
Xem "tự diễn biến, tự chuyển hóa" về tư tưởng, nhận thức là "thù địch", phải"đào tận gốc, trốc tận rễ" như Đảng cộng sản Việt Nam vừa nhai đi, nhai lại, vừa thẳng tay triệt hạ như đã và đang thấy thì chắc chắn không nhà văn có đủ tư chất tranh Nobel Văn chương nào tồn tại được. Bao nhiêu người Việt muốn thử đột phá về tư tưởng, nhận thức khi hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam không hề ngần ngại trong việc sử dụng hệ thống tư pháp như công cụ để trừng phạt cái gọi là "lợi dụng tự do, dân chủ" ?
Trong một xã hội có bối cảnh như đã biết, ai dám nâng niu, nơi nào dám công bố, phát hành những tác phẩm của các nhà văn dám khai phá tư tưởng, nhận thức ?
Khi đề cập đến khát vọng "một ngày không xa Việt Nam sẽ có nhà văn đạt giải thưởng Nobel Văn chương, mang đến niềm tự hào cho đất nước", Chủ tịch Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam vô tình làm người ta "sởn gai ốc" vì số phận bi thảm của những văn nghệ sĩ dính líu đến phong trào "Nhân văn – Giai phẩm" trong ba năm từ 1955 đến 1958 ở miền Bắc Việt Nam (3) vẫn còn hằn sâu trong ký ức nhiều người, vẫn còn là vết nhơ mà hệ thống chính trị, hệ thống công quyền tại Việt Nam không thèm gột rửa.
Đến nay, hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam vẫn chưa có bất kỳ lời xin lỗi nào gửi đến những văn nghệ sĩ hồi đó bị quy kết là… muốnphủ nhận sự lãnh đạo của đảng trong lĩnh vực văn hóa văn nghệ, phủ nhận quyền lãnh đạo chính trị và nhà nước duy nhất của đảng, gây phương hại đến sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước và gia đình của họ, trong đó có những người như ông Đặng Đình Hưng sở dĩ "ngóc đầu" lên được sau hai thập niên bị nhấn xuống bùn là nhờ con trai.
Nếu năm 1980, Đặng Thái Sơn không đoạt giải Nhất Cuộc thi piano Chopin lần thứ 10, chắc chắn ông Đặng Đình Hưng đã "chết bờ, chết bụi" từ đầu thập niên 1980 sau một thời gian dài phải chăn bò ở Nông trường Chí Linh (4). Giải Nhất ấy không chỉ giúp Đặng Thái Sơn - một công dân bị hắt hủi, tham dự cuộc thi với tư cách thí sinh tự do được trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân (5) mà còn khiến đảng gạt bỏ cáo buộc "Tên đồ tể" dành cho Đặng Đình Hưng, rồi năm ngoái, vinh danh ông là "kỳ nhân" (6).
***
Trong số các giai thoại về Pushkin, đại thi hào người Nga (1799 – 1837) có chuyện, thuở còn thơ, khi đồng môn theo yêu cầu của thầy giáo làm một một bài thơ tả cảnh mặt trời mọc, ấp úng bật ra Mặt trời mọc ở phương Tây khiến mọi người cười ồ, Pushkin đã đứng dậy, ứng tác thêm ba câu nữa :Thiên hạ ngạc nhiên chuyện lạ này. Ngơ ngác nhìn nhau và tự hỏi thức dậy hay là ngủ nữa đây ? Ai tin khát vọng của ông Phúc là đề nghị các nhà văn hãy thức dậy để lên đường tìm Nobel Văn chương ?
Trân Văn
Nguồn : VOA, 10/01/2022
Chú thích
(2) https://www.nobelprize.org/prizes/lists/all-nobel-prizes-in-literature/
(3) https://vi.wikipedia.org/wiki/Phong_trào_Nhân_Văn_–_Giai_Phẩm
(4) https://kontumquetoi.com/2017/04/10/cay-dang-no-hoa-truyen-the-giang/
(5) https://viettudomunich.org/2020/06/02/chuyen-dang-thai-son-doat-giai-chopin-o-varsovie/
(6) https://tienphong.vn/ky-nhan-ang-inh-hung-post1307337.tpo
