Thế Vận Hội Paris 2024 vừa được khai mạc chiều ngày Thứ sáu 26/07/2024 trong niềm vui và hoành tráng, chính thức mở màn cho hơn 2 tuần tranh tài hấp dẫn của sự kiện thể thao lớn nhất thế giới.
Đây là lễ khai mạc Thế vận hội lần đầu tiên không đóng khung trong sân vận động, mà được trải dài trên dòng sông Seine - giữa thủ đô nước Pháp - nhằm giới thiệu tới khán giả quốc tế về con người và lịch sử nước Pháp.
Một vài hình ảnh đáng nhớ trong Lễ khai mạc Thế Vận Hội Paris 2024 tối 2/07/2024 / France TV
Lễ khai mạc, kéo dài trong 4 giờ dưới cơn mưa tầm tã, bắt đầu bằng video trình chiếu màn rước đuốc của cựu danh thủ bóng đá người Pháp Zinedine Zidane.
Ngọn đuốc được lấy từ sân vận động Stade de France, đi từ các đường hầm thoát nước và metro dưới lòng Thành phố Paris rồi lên mặt đất với các danh lam và kiến trúc lịch sử nổi tiếng dọc sông Seine của thủ đô Paris để đến Quảng trường Trocadero, nơi Tổng thống Emmanuel Macron cùng hơn 160 nguyên thủ quốc gia và quan chức cấp cao của nhiều nước trên thế giới có mặt để chứng kiến lễ khai mạc. Nhiều khán đài được dựng lên dọc hai bên bờ sông cho 220.000 khách mời và khán giả đến tham dự.
Trên cây cầu bắc qua sông Seine, một làn khói khổng lồ với ba màu lam, trắng và đỏ, tượng trưng cho lá cờ Pháp được phun bay lên cao, như lời chào của nước chủ nhà với thế giới, cũng là phần mở màn cho cuộc diễu hành của 85 tàu thuyền lớn nhỏ, chở 7.000/10.500 lực sĩ thuộc các đoàn thể thao của 205 quốc gia và vùng lãnh thổ đến tham dự Thế vận hội.
Suốt dọc 6 km hai bên bờ sông, tàu chở các đoàn lực sĩ đã lần đi qua những địa danh mang tính biểu tượng của nước Pháp - xen kẻ những màn trình diễn văn nghệ và nhảy múa độc đáo của những nghệ sĩ quốc tế và Pháp - như cầu Austerlitz, cầu Alexandre III, Pont des Arts, nhà thờ Đức Bà, bảo tàng Louvre, tháp Eiffel cùng một số địa điểm thi đấu như Esplanade des Invalides, Grand Palais… để đến điểm kết thúc là quảng trường Trocadero cạnh tháp Eiffel, nơi diễn ra các nghi thức chính của lễ khai mạc.
Đoàn thể thao Việt Nam diễu hành ở phần áp cuối (nhóm V) với 10 thành viên, trong đó có 6 vận động viên gồm : Nguyễn Thùy Linh, Lê Đức Phát (cầu lông), Phạm Thị Huệ (rowing), Nguyễn Thị Thật (xe đạp), Lê Quốc Phong, Đỗ Thị Ánh Nguyệt (bắn cung).
Hình ảnh của đoàn thể thao Việt Nam tại lễ khai mạc Olympic Paris 2024, tay vợt Lê Đức Phát là người cầm cờ - Ảnh : AFP
Đoàn thể thao Pháp, chủ nhà của Olympic năm nay, xuất hiện cuối cùng.
Sau khi cờ Olympic được kéo lên tung bay dưới bóng tháp Eiffel, Chủ tịch Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) Thomas Bach cùng Tổng thống Emmanuel Macron đã tuyên bố khai mạc Olympic Paris 2024 lần thứ 33.
Sau đó là màn rước đuốc đầy bất ngờ của nước chủ nhà với những lực sĩ Pháp và quốc tế từng đoạt huy chương vàng Olympic. Hai lực sĩ cùng châm lửa ngọn đuốc thiêng Olympic được thắp sáng trên khinh khí cầu bay lên cao thắp sáng bầu trời Paris, thay vì đài đuốc như truyền thống.
Ngọn đuốc thiêng Olympic được thắp sáng trên khinh khí cầu bay lên cao thắp sáng bầu trời Paris
Lễ khai mạc kết thúc trong sự xúc động với ca khúc "Hymn to Love" do nữ danh ca Celine Dion (người Canada) hát trên tầng 1 của Tháp Eiffel. Đây là buổi biểu diễn đầu tiên của cô sau bốn năm trị bệnh, thu hút sự cổ vũ nồng nhiệt từ đám đông khán giả.
Đây là Thế vận hội đầu tiên có số lượng vận động viên nam và nữ gần bằng nhau, một bước tiến mới kể từ khi 22 vận động viên nữ đầu tiên được tham gia thi đấu tại Olympic cách đây 124 năm.
Nữ danh ca Céline Dion hát bài Hymne à l'amour kết thúc Lễ khai mạc Thế Vận Hội Pái 2024 tối ngày 26/07/2024
Paris hy vọng Thế vận hội Paris 2024 truyền tải thông điệp đến thế hệ trẻ về việc nâng cao ý thức hơn trong bảo vệ môi trường. Pháp hướng tới một thế vận hội ít ô nhiễm và bền vững. Đáng chú ý, các điểm tổ chức thi đấu thể thao của Thế vận hội năm nay chỉ là tạm thời vì Paris không muốn lặp lại sai lầm của các thành phố từng đăng cai Olympic trước đây, tập trung vào việc xây dựng các sân vận động mới nhưng không được sử dụng về sau.
Nguyễn Văn Huy
-----------------------------
Nhân dịp này, chúng tôi giới thiệu với độc giả loạt bài viết về Paris để cùng chia sẻ.
Paris trong ký ức của người Việt Nam
Paris là thành phố huyền thoại mà nhiều người Việt trong và ngoài nước từ lâu ao ước được "đến thăm một lần rồi chết". Những người yêu văn hóa mến nghệ thuật muốn đến Paris thăm những di tích văn hóa nổi tiếng từ thời hoàng kim và những bảo tàng lưu giữ những tác phẩm nghệ thuật từ thời cổ đại đến hiện nay. Phái nữ muốn giữ gìn nét đẹp trời cho đều muốn đến thiên đàng của thời trang, mỹ phẩm để chọn lựa và ngắm nhìn tận mắt những báu vật giữ gìn sắc đẹp của trần gian ; những người yêu nhau tìm đến Paris để đặt chân trên những con đường đã nẩy sinh những cuộc tình. Paris còn là nguồn cảm hứng của rất nhiều nhà cách mạng lớn... Loạt bài này sẽ lần lượt giới thiệu thành phố Paris dưới từng góc cạnh độc đáo để mọi người cùng tìm đến khám phá.
Paris là thành phố huyền thoại mà nhiều người Việt trong và nước ngoài từ lâu ao ước được "đến thăm một lần rồi chết".
1. Tổng quan về nước Pháp
Nước Pháp ngày nay có lẽ không còn xa lạ gì đối với người Việt. Gần một trăm năm khống chế toàn cõi Việt Nam, người Pháp đã để lại nhiều dấu ấn trong lòng và trong cách sống của người Việt. Bảy mươi năm đã trôi qua đi kể từ sau cuộc chiến giành độc lập của người Việt năm 1954, quan hệ Pháp-Việt đã bình thường trở lại. Người Pháp đã biết thua và người Việt cũng không phủ nhận di sản văn hóa do Pháp để lại. Hiện nay nguyện vọng của nhiều người Pháp đã từng biết Việt Nam là được nhìn lại đất nước này trước khi giã từ cuộc sống, họ quí mến Việt Nam như chính một phần thân thể của họ. Nhiều người, vì tuổi già sức yếu không thể đi xa, đã nhờ con cái đến thăm viếng Việt Nam khi về đem theo vài tấm hình chụp lại mảnh đất, khu phố hay căn nhà cũ để nhớ lại một thời đã sinh ra và lớn lên trên đất nước này. Có thể lúc ban đầu những "thực dân" này đã đến Việt Nam với tham vọng thống trị và khai thác thuộc địa nhưng với thời gian và trước sự hiền hòa và hiếu khách của người Việt, quan hệ thống trị - bị trị trở thành quan hệ tình cảm, quyến luyến. Đó là tâm trạng của những người đã một thời gắn bó với chế độ "thực dân".
Còn tuổi trẻ Pháp ngày nay như thế nào ? Đó là một tuổi trẻ đầy may mắn, không hề biết đến chiến tranh và cũng không va chạm với sự nghèo khó, họ sống trong tiện nghi, tự do và hạnh phúc. Từ giữa cuối thế kỷ 20 đến nay, các chính quyền và dân chúng Pháp dồn mọi nổ lực biến nước Pháp thành mảnh đất của tình yêu và quyền con người.
Pháp ngày nay là một trong bảy quốc gia giàu nhất thế giới, thường được biết dưới tên nhóm G7. Pháp đứng vào hàng thứ tư về sức mạnh nguyên tử, sau Hoa Kỳ, Nga và Trung Quốc, và thứ 7 về sự giàu có (2.854 tỷ USD/2023). Lợi tức bình quân đầu người năm 2022 : 40.886 USD, hạng thứ 23 theo World Bank (Việt Nam : 4.164 USD, hạng 120).
Năm 2023, dân số nước Pháp là 68,4 triệu người. Chỉ số sinh sản : 1,68/phụ nữ ; tuổi thọ trung bình nam/nữ : 80/85,7 tuổi. Tỷ lệ tăng trưởng kinh tế : 0,9%, tỷ lệ lạm phát : 4,9%, thất nghiệp : 7,3%%.
Hệ thống giao thông của Pháp trên đất liền, trên mặt nước và trên không được xem là hoàn hảo nhất thế giới, không một nơi nào trên đất Pháp không có một trục giao thông đầy đủ tiện nghi và an toàn đi ngang qua.
Về địa lý, Pháp là một quốc gia lục địa nằm ở phía Tây Châu Âu, tương đối lớn, được bao bọc bởi ba đại dương : Manche, Atlantique và Méditerranée. Diện tích tổng cộng là 549.000 km2, trong đó 543.965 km2 ở chính quốc (với 3.100 cây số bờ biển và trên 3.000 cây số biên giới đất liền) và hơn 5.000 km2 ở hải ngoại. Tại chính quốc, nếu nối liền các đường thẳng từ các điểm xa nhất vào nhau, nước Pháp có hình lục giác (hexagone) ; do đó trong cách nói thân mật người Pháp thường dùng chữ "Hexagone" để chỉ "nước Pháp". Đồng bằng và núi non tại chính quốc được phân bố khá đồng đều, khí hậu ôn đới, bốn mùa rõ ràng, nhưng phía Bắc lạnh hơn phía Nam và phía Tây mưa mù hơn phía Đông ; phía Đông có nhiều núi non, phía Tây có nhiều đồng bằng và bờ biển. Lãnh thổ hải ngoại phần lớn là các hải đảo trên các đại dương, khí hậu nhiệt đới.
Mật độ trung bình 105,8 người trên một cây số vuông. Số người làm việc chiếm 68% tổng dân số (2022), trong đó 4,5% trong nông nghiệp, 26,5% trong kỹ nghệ và xây dựng và 69% trong các lãnh vực dịch vụ và hành chánh. Trình độ dân trí cao : 90% dân số có trình độ trung học và 50% trình độ đại học. Ngôn ngữ chính là tiếng Pháp (langue française), nhưng tại mỗi vùng dân chúng có quyền sử dụng tiếng địa phương như tiếng Breton, Alsacien, Basque, Catalan, Corse, Flamand, Occitan, Créole, Kanak...
Về hành chánh, nước Pháp có hai lãnh thổ : chính quốc (métropolitaine hay hexagone) và hải ngoại (outre-mer). Năm 2024, nước Pháp được chia thành 14 vùng (région) : 12 tại chính quốc (métropole) và 2 tại hải ngoại (outre-mer) ; 93 tỉnh (département) : 91 tại chính quốc và 2 tại hải ngoại ; 34 934 đơn vị hành chánh địa phương (thành phố, thị xã, quận, huyện, làng) trong đó 34 805 tại chính quốc và 129 tại hải ngoại. Ngoài ra Pháp cũng dành cho một số đơn vị hành chánh được hưởng qui chế đặc biệt, như qui chế đơn vị hành chánh duy nhất cho đảo Corse, Guyane, Martinique và Mayotte ; qui chế riêng biệt cho Thành phố Paris và Lyon ; qui chế đảo hải ngoại : Polynésie thuộc Pháp (Tahiti), Saint Barthelémy, Saint Martin, Saint Pierre et Miquelon, Wallis et Futuna ; sau cùng là qui chế "tự trị" (sui generis) dành cho vùng Alsace, Nouvelle Calédonie và hai vùng Bắc cực và Nam cực thuộc Pháp.
Về chính trị, Pháp là một quốc gia dân chủ theo chế độ cộng hòa (hiện nay là nền đệ ngủ cộng hòa), tổng thống chế, trung ương tập quyền, dân chủ nghị trường. Tổng thống, các dân biểu quốc hội trung ương và nghị viên các vùng và tỉnh, 34 934 chủ tịch cơ quan hành chánh địa phương (mairies) được bầu theo nguyên tắc phổ thông đầu phiếu, hai vòng. Đại biểu dân cử vào Quốc hội Liên Hiệp Châu Âu được bầu theo tỷ lệ một vòng. Mỗi tỉnh có một tỉnh trưởng (préfet) do tổng thống chỉ định, chịu trách nhiệm về các vấn đề an ninh, quốc phòng và môi sinh. Thủ tướng, do tổng thống chỉ định, là thủ lãnh của liên minh chính trị có đa số phiếu sau cuộc bầu cử quốc hội để điều hành chính phủ. Sinh hoạt chính trị tập trung vào hai liên minh : tả phái (đảng xã hội, cộng sản, môi sinh và cực tả) và hữu phái (cộng hòa, dân chủ, cực hữu, bảo hoàng và thiên chúa giáo), ngoài ra còn có nhiều đảng phái nhỏ chỉ có tiếng nói ở địa phương như nhóm săn bắn và câu cá, các phong trào kanak tự trị ở Nouvelle Calédonie, créole ở Antilles, v.v... Chính quyền trung ương tài trợ mọi chi phí điều hành và quản trị hành chánh ở các lãnh thổ hải ngoại.
Hiện nay Pháp đã cùng 24/27 quốc gia thành viên Liên Hiệp Châu Âu (443 triệu dân và 4,2 triệu km2) xóa bỏ lằn ranh ngăn cách giữa các quốc gia để thành lập Liên Hiệp Châu Âu từ 1990 để chuẩn bị thống nhất về mặt chính trị vào đầu thế kỷ 21. Liên Hiệp Châu Âu hiện nay có 27 thành viên : 6 năm 1958 (Pháp, Đức, Bỉ, Hòa Lan, Luxemburg, Ý) , 2 en 1973 (Danmark, Ireland), 1 năm 1981 (Hy Lạp), 2 năm 1986 (Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha), 3 năm 1995 (Áo, Finland và Sweden), 10 năm 2004 (Cyprus, Estonia, Latvia, Lithuania, Poland, Hungary, Czech Republic, Slovakia, Slovenia, Malta), 2 năm 2007 (Bulgary và Romania), 1 năm 2013 (Croatia). Vương quốc Anh gia nhập Liên Âu năm 1973 nhưng đã làm một cuộc trưng cầu dân ý ra khỏi Liên Âu năm 2016 và chính thức rút tên năm 2020.
Tuổi trẻ Pháp cũng đang biến thể để trở thành công dân Châu Âu và thế giới, và có mặt trong hầu hết các tổ chức thiện nguyện nhân đạo quốc tế.
Đồng Euro là đồng tiền lưu hành song phương với đồng Franc từ đầu năm 1999 đến cuối tháng 6/2002. Từ ngày 1/7/2002, Euro (EUR) là đồng tiền chính thức của và 19 nước khác trong Liên Hiệp Châu Âu (một đồng Euro bằng 1,1 USD). Sản phẩm của Pháp, đặc biệt là mỹ phẩm, áo quần thời trang, fromage và rượu ngon, rất được ưa chuộng trên các thị trường lớn quốc tế. Kỹ thuật cao cấp (hi-tech) của Pháp cũng rất đáng kể : xe lửa tốc hành (TGV-Train à grande vitesse, có thể chạy đến 500 cây số/giờ, rút ngắn khoảng cách giữa các thành phố lớn tại Tây Âu), xe điện ngầm (métro), máy bay Airbus, hỏa tiễn Ariane, dụng cụ truyền tin, v.v. được thán phục tại khắp nơi.
Pháp là một cường quốc quân sự trung bình và được trang bị đủ loại vũ khí chiến lược như một đại cường quốc quân sự, nhưng vì tầm vóc nhỏ nên người ta có thể gọi là một "cường quốc quân sự bonsai", nhờ được trang bị đủ loại vũ khí từ máy bay 5G đến tàu ngầm nguyên tử.
Nhưng sự giàu có của nước Pháp không chỉ tập trung vào phần vật chất và những con số, di sản văn hóa và tinh thần tích lũy từ nhiều ngàn năm đã biến nước Pháp thành nơi hành hương của những người yêu mến văn học, nghệ thuật và kiến trúc. Pháp là trung tâm văn hóa, du lịch và ẩm thực lớn nhất thế giới. Năm 2023 Pháp đã đón hơn 98 triệu khách du lịch từ khắp nơi đến hội thảo, thăm viếng và nghỉ hè tại các thành phố di tích văn hóa, các bờ biển (Manche, Atlantique và Méditerranée) và các vùng núi non đẹp nhất Châu Âu (Vosges, Massif Central, Jura, Alpes, Pyrénées). Nhừng con đường chế biến rượu nổi tiếng của Pháp thu hút hàng chục triệu du khách từ khắp nơi trên thế giới, đông nhất là Mỹ và quốc gia Đông Á, đến thăm và thưởng thức đủ loại rượu ngon từ nới sản xuất và chế biến : Alsace, Champagne, Bourgogne, Val de Loire, Côtes du Rhône, Beaujolais, Bordeaux, Languedoc-Roussillon, Corse. Miền Nam nước Pháp (Côte d'Azur) là nơi mỗi năm các thiếu nữ từ khắp Châu Âu đến khoe sắc đẹp trời cho trên những bãi biển tràn đầy nắng ấm.
Như mọi dân tộc có nền văn minh sáng chói, người Pháp đã biết tận dụng vị trí địa lý tự nhiên của mình để di chuyển, giao dịch, thám hiểm và chinh phục thế giới. Pháp có năm con sông dài (Seine : 776 km, Loire : 1.020 km, Garonne : 575 km, Rhône : 872 km và Rhin : 1.320 km, trong đó 700 km tại Pháp) và ba biển lớn (Manche, Atlantique và Méditerrannée). Vị trí này rất là hiếm có, những nền văn minh xưa lớn nhất của thế giới thường chỉ nhờ một vài con sông hay một vùng biển (vùng Mésopotamie chỉ có hai con sông Tigre và Euphrate, Ai Cập có sông Nil, Hy Lạp chỉ có một biển Egée, La Mã có biển Méditerrannée, Ấn Độ có sông Gange, Trung Hoa có sông Dương Tử và Hoàng Hà, cả Trung Âu chỉ có một dòng sông Danube) mà đã để lại cho đời sau biết bao kinh ngạc.
Thêm vào đó, nhờ chiếm giữ một vị trí trung tâm, Pháp còn là ngã tư của những giao lưu nhân chủng, tư tưởng, văn hóa và nghệ thuật của Châu Âu, từ Nam lên Bắc và từ Đông sang Tây, đó là chưa kể những giao lưu văn hóa giữa Nam và Bắc bán cầu, giữa văn hóa Đông phương và Tây phương. Từ thời tiền sử đến nay không nơi nào trên đất Pháp không lưu lại vết tích một nền văn minh lâu đời hay một sinh hoạt văn hóa rực rỡ. Di sản văn hóa của Pháp chính vì thế, nếu không cho là quá đáng, là văn hóa chung của cả nhân loại.
Mỗi vùng và mỗi tỉnh, ở chính quốc hay hải ngoại, đều nổi tiếng về một di sản văn hóa, một đặc sản địa phương hay một thắng cảnh nào đó. Chính quyền và dân chúng, ngoài những sinh hoạt chuyên nghiệp thường nhật, tập trung cố gắng để thăng hoa những ưu điểm văn hóa và du lịch của địa phương mình thành một sinh hoạt liên tục trong suốt năm để tạo công ăn việc làm cho các cộng đồng sinh cư trung khu vực. Mỗi địa phương tự tổ chức những sinh hoạt dành riêng cho mùa hè và những sinh hoạt dành riêng cho mùa đông, do đó nước Pháp lúc nào cũng tấp nập du khách.
Năm 2014, nước Pháp chính quốc được chia lại thành 13 vùng, chúng ta lần lượt khám phá theo kim đồng hồ.
Năm 2014, nước Pháp chính quốc được chia lại thành 13 vùng
1. Vùng Hauts de France bao gồm hai địa danh Nord-Pas de Calais và Picardie.
Nord-Pas de Calais nổi tiếng với bãi biển Dunkerque, nơi quân đội Pháp thua trận chạy ra biển tìm đường sang Anh và những lô cốt kiên cố do Đức xây trong hai thế chiến đọc bờ biển, ngư cảng Boulogne sur Mer cung cấp đồ biển cho Paris và phụ cận, đường hầm dưới biển Manche. Thành phố Villeneuve d'Ascq nổi tiếng về nghề làm thủy tinh cao cấp và bảo tàng viện nghệ thuật tân thời.
Picardie được biết đến với những di tích gallo-romain quanh thành phố Amiens, nghĩa trang quân đội dọc sông Somme, các loại đường củ cải, vựa lúa thứ hai của Pháp, và là trung tâm sản xuất các loại kem sữa của Pháp quanh thành phố Beauvais.
2. Vùng Grand Est bao gồm ba địa danh nổi tiếng Lorraine, Alsace và Champagne-Ardenne.
Lorraine nổi tiếng với các di tích chiến tranh với Đức, nhất là tại Verdun nơi hài cốt của gần 500.000 chiến sĩ vô danh hai bên được chôn và trưng bày trong những tòa nhà bằng kiếng đồ sộ. Hai thành phố Metz và Nancy còn lưu lại di tích kiến trúc của Đức. Ngoài ra Lorraine còn lưu lại vết tích các mỏ than đá, nghề dệt cổ truyền, làm kẹo mật ong và bánh thịt heo nướng một thời đã làm vinh quang nước Pháp.
Alsace bị Đức sát nhập nhiều lần, nổi tiếng với ngôn ngữ nửa Đức nửa Pháp và nghề làm rượu nho trắng dọc sông Rhin dùng để ăn kèm với đồ biển và món choucroute thịt heo. Colmar và Montbéliard là "thánh địa" sản xuất xe hơi hiệu Peugeot của Pháp với một xa lộ miễn phí do hãng Peugeot tài trợ. Nhà thờ gothic Strasbourg nổi tiếng với các mũi nhọn bằng đá đỏ và tổ cò trên các ống khói.
Champagne-Ardenne được cả thế giới biết đến với rượu Champagne và di tích chiến tranh hồi đệ nhất và đệ nhị thế chiến. Nhà thờ Reims là di tích duy nhất còn sót lại sau các cuội dội bom của quân đội đồng minh trong đệ nhị thế chiến. Thành phố Troyes là trung tâm sản xuất các loại áo quần thời trang cho cả nước Pháp và thế giới.
3. Vùng Bourgogne Franche-Comté bao gồm hai lãnh địa Franche Comté và Bourgogne.
Franche Comté là nhượng địa cũ của Tây Ban Nha, nổi tiếng với nghề sản xuất đồng hồ, súc xích thịt heo và fromage mặn cứng Comté, thắng cảnh thần tiên vào mùa thu và là nơi lạnh nhất nước Pháp. Cảnh vật nơi đây gợi lại phong cảnh thiên nhiên của thành phố Đà Lạt.
Vùng Bourgogne là lãnh địa của các quận công từ thế kỷ 9 đến 15, nổi tiếng với nghề sản xuất rượu nho Bourgogne, fromage bò, moutarde và nghề nuôi gà thịt. Các đồng lúa mì và cây moutarde từ mùa xuân đến mùa thu vẽ ra nhiều một bức tranh đầy màu sắc mang vóc dáng Van Gogh. Khu rừng Morvan được biết đến với những loài thú hoang hiếm được bảo vệ.
4. Vùng Auvergne Rhône-Alpes bao gồm hai địa danh cũ Auvergne và Rhône Alpes.
Auvergne giống miền Trung của Việt Nam, nghĩa là nghèo hơn những nơi khác nhưng là nơi sinh trưởng của những nhân vật chính trị và quân sự nổi tiếng của Pháp. Đây là nơi sản xuất các loại xúc xích ngon nhất thế giới. Trụ sở hãng võ xe Michelin đặt ở Clermont-Ferrand với hằng trăm dãy nhà bằng gạch đen đủi dành cho công nhân. Cảnh trí nơi đây rất đẹp, các đồi cỏ chạy dài trên những núi đồi bao quanh mõm núi lửa Puy de Dôme đã ngừng hoạt động từ vài trăm năm nay.
Rhône Alpes là nơi du khách đến nghỉ đông và trượt tuyết. Những ngôi nhà miền núi (châlets) đầy đủ tiện nghi và ấm cúng được dựng tại khắp các thành phố lớn như tại Chambéry, Annecy, v.v... Mùa xuân và mùa hè cây cỏ khoe màu rực rỡ trên các triền núi và thung lũng sâu thẳm dành Chi Phương những du khách thích đi bộ để khám phá. Vào thu, cảnh rừng núi Alpes rất đẹp, các màu đỏ vàng của lá rừng làm tăng sự lộng lẫy của thiên nhiên hùng vĩ. Thành phố Thonon les Bains là nơi sản xuất nước Evian, đây là nơi các nhà văn nhà thơ tìm sự thanh tịnh để sáng tác và cũng là nơi để những người có tiền đến tiêu xài trong các sòng bạc bên hồ Léman. Thành phố Lyon là nơi chuyển tiếp giữa Bắc và Nam với nhiều di tích lịch sử dọc theo sông Rhône. Thành phố Saint Etienne nổi tiếng với nghề sản xuất vũ khí cổ truyền.
Limousin được biết đến với nghề nuôi bò thịt. Thành phố Limoges nghề sản xuất đồ sành sứ đẹp nhất nước Pháp. Khung cảnh thiên nhiên rất ngoạn mục với núi đồi và sông ngòi đan xen phức tạp, thích hợp cho những cuộc du ngoạn sơn dã.
5. Vùng Provence-Alpes-Côte d'Azur là nơi các tài tử giai nhân đến nghỉ ngơi và chơi du thuyền, hàng năm hàng chục triệu người đến đây nghỉ hè. Thành phố Cannes tổ chức Liên Hoan Phim hàng năm. Những bãi biển Saint Tropez, Saint Maxime dành riêng cho giới đại gia quốc tế và giới nghệ sĩ nổi tiếng đến ở, đây cũng là nơi để những mỹ nữ có thân hình kiều diễm, thích khoe ngực trần khi tăm biển. Tiểu vương quốc Monaco và Nice là hai sòng bạc lớn nhất Địa Trung Hải. Toulon là quân cảng lớn nhất nước Pháp, nơi xuất phát các loại tàu chiến hiện đại nhất. Thành phố Marseille là thương cảng lớn nhất của Pháp, có rất nhiều di tích thời La Mã. Vào dịp hè, các thành phố Nîmes thường tổ chức các trận đấu bò, thành phố Arles và Orange tổ chức ca nhạc kịch trong các khu di tích La Mã, thành phố Avignon tổ chức các buổi văn nghệ bên cạnh cây cầu cùng tên nổi tiếng. Đó là chưa kể các trại chăn nuôi ngựa và bò đấu trên những vùng sình lầy rộng lớn ở Camargue.
6. Đảo Corse, còn gọi là Đảo của Sắc Đẹp (Ile de la Beauté), được chia làm hai vùng Nam và Bắc. Thắng cảnh tại đây rất đẹp với những bãi biển nhỏ, đôi lúc chỉ dành cho hai người những giây phút không bao giờ quên. Nhưng gần đây phong trào đòi độc lập lên cao nên tình hình an ninh có phần lơ đễnh.
Những vùng sản xuất rượu nho ngon nhất nước Pháp
7. Vùng Occitanie bao gồm hai vùng Languedoc-Roussillon và Midi Pyrénées cũ.
Languedoc-Roussillon sống nhờ du khách đến tắm biển mùa hè và nổi tiếng với rượu nho hồng (rosé) để ăn kèm với thịt đỏ và cá. Thành phố Montpellier được biết đến với các trường đại học danh tiếng, thành phố Perpignan là nơi hàng hóa Tây Ban Nha tràn sang với giá rẻ. Nhưng đặc biệt hơn cả các bãi biển lõa thể dọc các bờ biển như Le Canet, Saint Cyprien, Cap d'Adge, Port Leucate và La Grande Motte, các thiếu nữ tóc vàng mắt xanh từ Bắc Âu xuống nghỉ hè rất đông.
Midi-Pyrénées nổi tiếng với thành phố Toulouse, trung tâm âm nhạc và kỹ nghệ sản xuất máy bay Airbus. Hang đá Đức Mẹ Lộ Đức tại Lourdes hàng năm đón nhận trên 10 triệu người đến thăm viếng. Vùng này còn nổi tiếng về sản xuất fromage sữa dê. Tiểu vương quốc Andorre là nơi hàng hóa được miễn thuế, giá rẻ và tốt, hàng triệu người mỗi năm ghé vào mua hàng. Hoàng hôn trên dãy Pyrénées lúc nào cũng đẹp, những triền núi đá bên cạnh các vùng thảo nguyên mênh mông tạo ra một sức hấp dẫn kỳ lạ vào mùa đông cũng như mùa hè.
8. Vùng Nouvelle Aquitaine kết hợp hai vùng Aquitaine và Poitou-Charentes cũ.
Aquitaine nổi tiếng với thành phố Bordeaux với rượu nho cùng màu. Đây là nơi sản xuất các loại rượu nho ngon (Saint Emilion) và đắt nhất thế giới (cognac) vì các vườn nho được trồng dọc các sườn đồi đầy nắng ấm chảy dài xuống sông Garonne và các sông phụ cận.
Poitou-Charentes không có gì đặc sắc ngoài các bãi biển dài và đẹp dành cho những người ham thích trượt nước (surf). Vùng này cũng nổi tiếng với một vài loại rượu nho và xúc xích trung bình. Thành phố Poitiers nổi tiếng với khu kiến trúc tân kỳ Fururoscope trưng bày những kỹ thuật của thế kỷ 21.
9. Vùng sông Loire nổi tiếng với hàng chục lâu đài nguy nga dựng lên dọc sông Loire từ thời Trung Cổ đến đầu thế kỷ 19. Những thành phố Angers và Nantes rực rỡ với các loài hoa, thành phố Le Mans nổi tiếng với các cuộc đua xe moto và xe thể thao F3 chạy 24 giờ liên tục. Thành phố hải cảng Saint Lazaire là nơi sản xuất các tàu viễn dương và du thuyền. Rượu nho vùng Loire tương đối ngon, đặc biệt là loại rượu nho trắng khai vị.
10. Vùng Centre (Trung Tâm) và Val de Loire (Thung lũng sông Loire) kết hợp ba lãnh địa cũng là ba vựa lúa mì lớn nhất nước Pháp : Berry, Orléanais và Touraine (Tours). Đây là vùng đất thừa hưởng quá khứ vương giả của các vua chúa với những lâu đài được xây dựng đó đây dọc sông Loire, trong các thành phố lớn (Orléans, Blois, Chateaudun, Vendôme) và trong những khu rừng đầy thơ mộng. Thành phố Orléans, Tours và Bourrges nổi tiếng với các kiến trúc thời Trung Cổ và Phục Hưng giữa trung tâm thành phố.
11. Vùng Bretagne là nơi xuất thân của các nhà mạo hiểm trên các biển cả, cũng là nơi nổi tiếng bởi những di tích thời đồ đá, đặc biệt là Carnac, và các nghề làm bánh crêpe mặn và ngọt, bánh bích qui bơ. Vùng này có rất nhiều bãi biển hoang dã và thơ mộng dành riêng cho những cặp tình nhân muốn tìm nơi yên lặng để tình tự, hay cho những tay ngao du dọc các các mõm đá phân chia biển Manche và Đại Tây Dương. Brest vừa là quân cảng lớn thứ hai của Pháp vừa là nơi sản xuất các loại tàu chiến, hàng không mẫu hạm và tàu ngầm nguyên tử. Các cuộc đua thuyền vượt đại dương hay vòng quanh thế giới đều xuất phát tại vịnh Morbihan.
12. Vùng Normandie ở phía bắc bao gồm hai khu thượng và hạ cũ.
Normandie thượng nổi tiếng với các xưởng đóng tàu đi biển trọng tải lớn và du thuyền. Cảng Le Havre là nơi xuất phát các đoàn tàu thám hiểm đi chinh phục thế giới ngày xưa, nay trở thành cảng thứ hai của Pháp sau Marseille về trọng lượng và là nơi dự trữ dầu lửa nhập cảng lớn nhất toàn nước Pháp. Nhà thờ Đức Bà Evreux là nơi hàng trăm ngàn tín đồ công giáo đến hành hương vì có Đức Mẹ hiện ra.
Normandie hạ nổi tiếng với nghề sản xuất sữa bò, nước cốt trái táo, rượu Calvados. Các bãi biển Omaha Beach, Utah Beach còn ghi lại vết tích cuộc đổ bộ vĩ đại của quân đồng minh tháng 6 năm 1944, quân cảng Cherbourg tại mũi Cotentin là nơi lưu trú hạm đội nguyên tử vùng Bắc nước Pháp. Các bãi biển Deauville, Cabourg nổi tiếng với các sòng bài và trường đua ngựa, và cũng là nơi nghỉ mát của danh nhân, tài tử và dân chúng Paris mỗi cuối tuần hay dịp hè. Nhà thờ Saint Michel, di sản văn hóa của Unesco, là kiến trúc độc đáo duy nhất xây trên một hòn đảo ở giữa biển, hơn 10 triệu người đến thăm mỗi năm.
Vừa rồi là phần giới thiệu tóm lược 12 vùng lãnh thổ tại chính quốc (métropole), nước Pháp còn có những vùng lãnh thổ hải ngoại, phần lớn lad những hải đảo nằm rãi rác trên khắp của đại dương, từ Đại Tây Dương đến Thái Bình Dương. Vùng Antilles trong biển Caribean (Trung Mỹ) là nơi mà du khách đến nghỉ hè đông đảo tại hai đảo lớn thuộc Pháp (Guadeloupe, Martinique), khí hậu quanh năm ấm áp. Du khách khó thể bỏ qua hơi nồng của rượu rhum làm bằng đường mía cùng với thức ăn créole rất cay. Những bãi biển cát trắng dọc quanh đảo làm nổi bật màu xanh của biển cùng những hàng dừa ngã mình trên sóng. Ngoài khơi Thái Bình Dương, quần đảo Tahiti là thiên đường hạ giới, ai đã đến nơi đây thì sẽ khó rời đi vì sức hấp dễn lạ lùng của núi lửa Drohena và các bãi biển cát trắng xanh ngợp bóng dừa.
Nói đến những vùng đảo hải ngoại, chúng ta không thể không nhắc tới một hòn đảo khác, Île de France (Đảo Pháp Quốc), tại ngay chính quốc ở giữa phía Bắc nước Pháp.
13. Vùng Ile de France (Đảo Pháp quốc) bao gồm của tỉnh Seine et Marne, Yvelines, Essonne, Haut de Seine, Seine-Sant Denis và Paris. Đây là nơi đông dân và năng động nhất nước Pháp (31% GDP quốc gia và 5,3% PIB Liên Âu).
Vùng Île de France
Île de France và Paris
Sở dĩ gọi là đảo vì trước kia, vào lúc khai thiên lập địa, Île de France là một mõm đất nằm giữa một vũng nước lớn. Với thời gian, hàng chục triệu năm đã qua đi, phù sa từ sông Seine và các phụ lưu (Marne, Oise và Essonne) bồi đắp các vùng đất chung quanh để khai sinh một vùng đất màu mỡ canh tác được. Sự có mặt của con người với sinh hoạt thường nhật đã biến vùng đất này thành nơi giao lưu văn hóa và kinh tế như một hòn đảo lạc lỏng giữa một biển kém văn minh.
Sinh hoạt chính của Île de France tập trung quanh sông Seine, dòng sông chính chảy qua vùng đất này từ khi được thành hình. Những nhóm dân cư bản địa đầu tiên đã biết dùng thuyền di chuyển trên sông Seine từ 4.500 năm trước công nguyên và đã thành lập nhiều làng xã dọc hai bờ sông.
Cách đây 2.300 năm, một bộ tộc Celte, người Parisii, đến đây định cư trên một hòn đảo nhỏ giữa sông Seine, Đảo Thị Trấn (Île de la Cité, sau này trở thành trung tâm của thành phố Paris), sinh sống bằng nghề nông và trao đổi nông phẩm với thuyền bè qua lại. Hòn đảo này không ngờ chiếm giữ một vị trí chiến lược quan trọng, nó vừa là địa điểm trung gian giao thương với những nhóm Gaulois khác ở sâu trong đất liền, vừa là địa điểm lý tưởng ngăn chặn các cuộc tiến công của người Celte từ cửa biển vào (Vikings). Chính vì thế, từ đầu thiên niên kỷ thứ nhất, hoàng đế La Mã, Jules César, cử nhiều đoàn quân hùng hậu chiếm cho bằng được bình nguyên phía Bắc nước Pháp, trong đó có Île de France ; người Gaulois đã chống trả dữ dội nhưng đã thất bại.
Năm 52 trước công nguyên, Vercingétorix, lãnh chúa xứ Gaule vùng Auvergne, bị César đánh bại trên chiến trường Alésia. Cùng năm đó, Labienus, chỉ huy trưởng quân đội La Mã vùng Bắc xứ Gaule (Pháp), đánh bại những nhóm quân Gaulois khác tại Camulgène, cạnh Île de France ; dân Parisii phải đốt làng trên Đảo Thị Trấn bỏ chạy. Kể từ đó người La Mã thay người Parisii chiếm đóng Ile de la Cité, kiểm soát sự qua lại trên sông Seine và cải danh thành Lutecea (Lutèce). Từ năm 100 sau công nguyên trở đi, sau khi đã bình định toàn bộ xứ Gaule, người La Mã bắt đầu xây dựng dinh thự, đền đài, nhà cửa trên Ile de la Cité và mở rộng thêm khu vực tả ngạn sông Seine, mà dấu tích vẫn còn nguyên vẹn cho đến ngày nay. Với thời gian, Lutecea trở thành trung tâm chính trị và thương mại của xứ Gaule La Mã (gallo-romain) ; những người Parisii, đã trở thành người Celte-Gaulois, trở về chốn cũ sống chung với người La Mã. Những người Gaulois khác cũng dựng lập làng xã mới dọc hữu ngạn sông Seine và canh tác nông nghiệp phục vụ dân cư Lutecea ngày càng đông thêm. Từ thế kỷ 3 đến thế kỷ 5, sự phồn vinh của Lutecea hấp dẫn các toán cướp từ khắp đến đánh phá.
Cũng từ cuối thế kỷ 3, La Mã không quản lý nổi một đế quốc rộng lớn kéo dài từ Đông sang Tây, do đó phải chia làm hai, Constantinople cai trị đế quốc phương Đông và Roma cai trị phương Tây. Đầu thế kỷ thứ 4 sau công nguyên, đế quốc phương Tây trở nên suy yếu vì những tranh chấp nội bộ. Năm 360, thống đốc La Mã xứ Gaule, Julien, tự xưng hoàng đế, chọn Lutecea làm đế đô và đổi tên thành Paris.
Vào giữa thế kỷ thứ 5, quân La Mã bị rợ Hung, do Attila lãnh đạo, đánh bại tại khắp nơi, từ Đông sang Tây, kể cả xứ Gaule ; thành phố Paris bị bỏ trống. Năm 451, bà Genovefa (Geneviève), một nữ tu Công giáo gốc La Mã, kêu gọi dân Parisii hãy cùng bà đọc kinh cầu xin Thiên Chúa ngăn cản quân của Attila tràn vào thành phố tàn sát dân chúng ; lời cầu xin này đã được nghe và quân của Attila đã rút đi. Từ đó bà Geneviève đã được phong làm nữ thánh (Sainte Geneviève) hộ mạng của thành phố Paris.
Sau cuộc tấn công của Attila, uy quyền của La Mã tại xứ Gaule yếu hẳn. Đến đầu thế kỷ thứ 6, dưới sự lãnh đạo của Clovis, người Francs (một sắc dân mới pha trộn yếu tố Gaulois và Celte) đánh bại quân La Mã và giải phóng toàn bộ xứ Gaule. Clovis trở thành vị vua người Francs đầu tiên và thành lập triều đại Mérovingien, đặt tên nước là France. Bà Geneviève trở thành cố vấn của nhà vua và Paris trở thành thủ đô của người Francs Công giáo. Khi Clovis mất (511), con cháu dòng họ Mérovingien chia rẽ, lãnh thổ bị phân chia thành nhiều mảnh nhỏ, nhưng Paris vẫn tiếp tục là nơi lưu trú của các vị vua và hoàng triều. Năm 800, Charlemagne lên ngôi hoàng đế và cũng chọn Paris làm đế đô của nước Pháp thống nhất. Đạo Công giáo phát triển mạnh trong suốt thời Trung Cổ (Moyen Âge), từ thế kỷ 8 đến thế ký 15, nhiều thánh đường và tu viện lớn nổi tiếng được xây dựng trong thời kỳ này.
Cuộc Chiến Một Trăm Năm với Anh vừa chấm dứt (1453), vua Louis XI xây dựng lại đất nước và biến kinh đô Paris thành một trung tâm nghệ thuật, kiến trúc, trang trí và thời thượng nhất của Pháp. Các dòng vua sau tiếp tục phát triển thành phố Paris theo khuynh hướng Phục Hưng (Renaissance) của Ý cho đến giữa thế kỷ thứ 17. Năm 1661, vua Louis XIV (vua Mặt Trời) mở rộng thành phố Paris về phía Tây, cho xây dựng nhiều thêm dinh thự, lâu đài xa hoa tráng lệ nhất Châu Âu (Palais Royal, Palais Bourbon, Invalides, Place Vendôme) và dời triều đình về Versailles năm 1682, mở ra một thời đại huy hoàng được biết dưới tên Đại Thế Kỷ.
Sang thế kỷ 18, Paris trở thành kinh đô ánh sánh, văn hóa Pháp không ngừng tỏa sáng khắp nơi, đến tận thủ đô các nước Anh, Đức, Hoa Kỳ. Paris là nơi qui tụ những nhà tư tưởng và kịch tác gia danh tiếng (Diderot, Rousseau, Voltaire), những tác phẩm của họ được phổ biến rộng rãi trên khắp thế giới, tư tưởng tự do dân chủ lan rộng trong giới doanh nhân và trung lưu. Nhưng ngày 14/7/1789, dân chúng Paris và vùng phụ cận nổi lên đốt nhà giam Bastille, lật đổ nền quân chủ chuyên chế, thành lập chính quyền cách mạng và thi hành chính sách kinh hoàng (terreur). Bạo loạn xảy ra khắp nơi, các nơi thờ phượng của đạo Công giáo và dinh thự của giới quan quyền đều bị thiêu đốt hay bị đập phá. Tinh thần Cách Mạng Pháp lan rộng sang các quốc gia lân bang, nhưng Pháp là nước duy nhất thời đó dám đưa cả tất cả hoàng gia và vương tộc lên đoạn đầu đài (guillotine).
Năm 1804, Napoléon sau khi dẹp yên loạn lạc trong nước lên ngôi hoàng đế, mở ra một thời đại mới, sáng chói hơn các thời kỳ trước về chiến tích, xây dựng và văn hóa. Napoléon muốn biến Paris thành thủ đô của thế giới, ông đã cho xây dựng tại khắp nơi trong thành phố Paris những đền đài, quảng trường kỷ niệm chiến tích và chiến lợi phẩm của mình mang về từ các chiến trường nổi tiếng : Arc de Triomphe (Đài Chiến Thắng) de l'Etoile và du Carrousel, Place de la Concorde, Place de la Bastille, Place de Vendôme, Palais de la Bourse, đường Rivoli, đền La Madeleine, nghĩa trang Père Lachaise, cầu Alma, Đài Carroussel, Pont des Arts, v.v...
Phải chờ đến thời Napoléon III, năm 1851, thành phố Paris mới được chỉnh trang đúng theo qui hoạch của một thành phố lớn. Nam tước (baron) Georges Haussman được giao nhiệm vụ mở rộng thành phố, cải thiện hệ thống đường sá, cầu cống, nước uống, công viên... và chia Paris thành 20 quận theo hình ốc soắn và còn tồn tại cho tới ngày nay.
Nhưng sự huy hoàng của Paris chỉ thực sự bắt đầu sau cuộc chiến với Đức năm 1871, các chính quyền Đệ Tam Cộng Hòa Pháp tập trung cải tiến Paris thành thủ đô của kỹ thuật và nghệ thuật ; đời sống của dân chúng nhờ đó được cải thiện và có quyền nghĩ tới hưởng thụ. Thời kỳ này nổi danh với các họa sĩ tên tuổi như Renoir, Monet, Matisse, Picasso, Braque thuộc các trường phái hội họa ấn tượng và trừu tượng. Đèn điện được thắp dọc các đường phố, số lượng xe hơi tăng nhanh nhờ đường sá được trải nhựa, xe điện ngầm đầu tiên được khánh thành năm 1891. Rạp chiếu bóng đầu tiên được thành lập năm 1895 ; phòng trà ca múa nhạc Le Moulin Rouge, xây năm 1885 và khai trương năm 1890 tại Montmartre, qui tụ những mỹ nữ đẹp nhất Châu Âu và Hoa Kỳ ; cửa hiệu Galeries Lafayette khánh thành năm 1906... Đệ nhất thế chiến chấm dứt Thời Kỳ Đẹp (Belle Epoque) kéo dài trong gần 50 năm.
Những thập năm sau, từ 1920 đến 1940, Paris như sống trong cơn điên loạn, mọi người đều chán ngán chiến tranh và hưởng thụ trực tiếp cuộc sống. Paris như có nam châm thu hút thanh nhân tao khách từ khắp nơi về nhập cuộc, nhiều trường phái hội họa mới được thành lập : hình khối (cubisme), siêu thực ; kiến trúc sư Le Corbusier vẽ ra nhiều ngôi nhà với những đường nét hình học vượt khuôn mẫu cổ điển. Lối ăn mặc cũng nhẹ nhàng và quần chúng hóa hơn và đặc biệt là các vũ nữ và nghệ sĩ da đen Mỹ (Joséphine Baker, Sidney Bechet) đến Paris trình diễn trong các phòng trà nổi tiếng. Cơn điên loạn sống cuồng này chỉ chấm dứt khi nhị thế chiến bắt đầu, Paris bị quân đội Đức chiếm đóng năm 1940.
Từ 1946 trở đi, Paris tìm lại cuộc sống xưa nhưng lần này những nhà lãnh đạo Pháp quyết tâm đổi mới Paris theo kịp đà tiền hóa của kỹ thuật. Những công trình kiến trúc tân kỳ và đồ sộ được xây dựng lên để cạnh tranh với các quốc gia Tây Âu khác và đánh dấu một bước ngoặc mới trên đường tiến về tương lai. Các tòa nhà cao ốc ở Paris La Défense, các kiến trúc đồ sộ UNESCO, Maison de la Radio, Montparnasse, Centre Pompidou, Opéra de Bastille. Những kiến trúc mới ở vùng Marne la Vallée phí đông Paris có những đường nét hình học thẳng tắp nhưng không đối nghịch với những kiến trúc cổ điển đã có. Những nhà sáng tạo đã biến Paris thành thủ đô của thời trang và mỹ phẩm.
Hiện nay dân chúng và chính quyền dân cư Île de France đang xây dựng một kế hoạch khổng lồ chuyển hóa vùng đất này thành một vùng đất hài hòa giữa con người và thiên nhiên, giữa cái cũ và cái mới, để Paris tiếp tục là trung tâm văn hóa, chính trị và xã hội của nước Pháp và của cả Châu Âu trong thế kỷ tới.
* * *
Với một quá khứ huy hoàng và những con người tôn trọng sự hiểu biết, Paris vẫn là trạm dừng chân bắt buộc của những người muốn để tên tuổi sống mãi với đời sau và tiếp tục là La Mecque của những người yêu chuộng văn hóa. Các trào lưu tư tưởng, văn hóa, chính trị và xã hội của Châu Âu và thế giới chảy qua Paris, như sông Seine ngày xưa chảy qua Ile de la Cité, sẽ tiếp tục bồi đắp cánh đồng kiến thức cho các thế hệ sau trong thiên niên kỷ mới.
Tìm hiểu Paris chính vì vậy giống như xem một vở kịch hay, độc giả sẽ lần lượt khám phá và thưởng thức một quá khứ rực rỡ trong một hiện tại đầy thú vị của thành phố này qua nhiều bài viết ngắn. Khi bức màn mỗi phân đoạn vừa được kéo lên, độc giả sẽ không ngừng ồ lên vui thích.
Nguyễn Văn Huy
(28/07/2024)