Cấu tạo về cơ thể, sinh lý khác nhau giữa đàn ông và phụ nữ khiến người phụ nữ thường dễ mắc một số bệnh mà đàn ông không có.
Một phụ nữ chụp X quang hàng năm phòng ngừa ung thư vú. AFP photo
Nguy cơ của những bệnh này đặc biệt lên cao khi phụ nữ càng lớn tuổi. Tuy nhiên chúng có thể được phòng tránh hoặc được điều trị khỏi nếu phát hiện kịp thời.
Chị Hà là một phụ nữ ở độ tuổi ngoài 40, sinh sống ở Sài Gòn. Từ nhiều năm nay, năm nào chị cũng định kỳ đi khám sức khỏe tổng quát và đặc biệt chú ý đến một số bệnh của phụ nữ mà chị cho là hết sức quan trọng.
Người phụ nữ tuổi 40 chắc quan tâm nhất là khả năng ung thư vú và ung thư cổ tử cung. Ung thư vú thì chắc khoảng 6 tháng nên khám một lần. Còn ung thư cổ tử cung chắc cũng khoảng 6 tháng đến 1 năm phải đi khám một lần….
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ung thư vú và ung thư cổ tử cung là những bệnh phụ nữ phổ biến nhất hiện nay trên thế giới, khiến hàng trăm ngàn người chết mỗi năm trên toàn thế giới.
Ung thư vú
Thống kê của WHO cho biết mỗi năm trên thế giới có khoảng hơn 1 triệu phụ nữ được chẩn đoán ung thư vú. Căn bệnh khiến khoảng hơn 400,000 người chết mỗi năm. Riêng tại Việt Nam, con số thống kê gần đây cho thấy phụ nữ từ độ tuổi 30 đến 34 có tỷ lệ mắc bệnh là 11,9/100.000 dân. Tỷ lệ này ở người từ độ tuổi từ 40 đến 44 là 26,6.
Tuy nhiên căn bệnh này cũng có khả năng điều trị khỏi cao nhất trong các loại ung thư. Nếu phát hiện ở giai đoạn đầu, cơ hội chữa khỏi là 90%, và ở giai đoạn 2 là 60%.
Việc phát hiện sớm ung thư vú được coi là yếu tố quan trọng nhất trong điều trị ung thư. Tiến sĩ Jennifer Loud thuộc viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ cho biết :
Hiệp hội ung thư Mỹ khuyến cáo phụ nữ nên đi chụp ngực thường xuyên từ độ tuổi 40 trở lên. Phụ thuộc vào những yếu tố có thể làm nguy cơ bị ung thư tăng cao như trong gia đình có người đã bị ung thư vú, hay hồ sơ bệnh lý của người phụ nữ mà bác sĩ quyết định người phụ nữ đó ở nguy cơ trung bình hay cao.
Theo tiến sĩ Jennifer Loud, với những người có mức nguy cơ trung bình, việc đi chụp ngực mỗi năm hoặc hai năm một lần là đủ. Tuy nhiên với những người mang trong mình các gene di truyền có thể gây ung thư vú như gene BRCA 1 thì khuyến cáo cho việc chụp ngực và chụp cộng hưởng từ tuổi 35 trở lên và làm mỗi năm sau đó cho đến khi người phụ nữ được phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ ngực.
Theo tiến sĩ Jennifer Loud, những người mang trong mình gene BRCA 1 có đến 87% nguy cơ bị ung thư vú. Mức này ở người bình thường là 12% và thường chỉ xảy ra sau khi đã ngoài 50 tuổi.
Những người nghĩ rằng mình có thể có gene BRCA 1 có thể đến các bệnh viện để xin thử máu kiểm tra. Tuy nhiên, tỷ lệ người có gene này trong dân số nói chung là không cao, chỉ khoảng 1 trên 1.000 người. Tiến sĩ Jennifer Loud cho biết.
Việc kiểm tra các gene BRCA 1 và BRCA 2 không áp dụng với tất cả mọi người. Có những hướng dẫn cụ thể với ai là người nên xem xét có các xét nghiệm này, thường thì chỉ áp dụng cho người nào có ai đó trong gia đình huyết tộc bị ung thư vì chúng tôi thấy nếu trong gia đình có tiền sử ung thư thì khả năng con cháu sau đó bị ung thư là rất nhiều.
Ngoài yếu tố gene di truyền, yếu tố về lối sống như hút thuốc lá, ăn uống và hoạt động thể chất cũng được cho là có ảnh hưởng tới nguy cơ bị ung thư vú.
Ung thư cổ tử cung
Ung thư cổ tử cung cũng là một bệnh khá phổ biến. Theo WHO, mỗi năm có khoảng 25.000 phụ nữ trên toàn thế giới tử vong vì ung thư cổ tử cung, trong đó 85% các ca tử vong là ở các nước có thu nhập thấp và trung bình. Tại Việt Nam, ung thư cổ tử cung là ung thư phụ khoa phổ biến thứ hai, sau ung thư vú. Mỗi năm có hơn 5.000 ca mắc mới và hơn 2.500 trường hợp tử vong. Tuy nhiên, theo các bác sĩ bệnh này cũng hoàn toàn có thể phòng tránh và chữa khỏi nếu được phát hiện sớm.
Việc xét nghiệm định kỳ phát hiện sớm ung thư cổ tử cung từ lâu đã khá phổ biến trên thế giới và được coi là biện pháp hữu hiệu để phát hiện sớm và ngăn ngừa bệnh. Phương pháp xét nghiệm này được gọi là papsmear. Theo khuyến cáo của WHO, phụ nữ từ 25 tuổi trở lên nên bắt đầu làm xét nghiệm này mỗi năm. Tùy từng quốc gia mà hướng dẫn làm xét nghiệm này khác nhau. Lý do là nguồn lực khác nhau ở mỗi quốc gia. Theo Giáo sư bác sĩ Nguyễn Chấn Hùng, Phó Chủ tịch Hội Ung thư thành phố Hồ Chí Minh, phụ nữ từ độ tuổi 30 nên định kỳ xét nghiệm mỗi năm một lần.
Bác sĩ Mona Saraiya, thuộc phòng ngăn ngừa và kiểm soát ung thư của Cơ quan Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) cho biết :
Xét nghiệm papsmear, xét nghiệm virut HPV và VIA phát hiện những dấu hiệu tiền ung thư và ung thư để có thể tránh bệnh tiến triển thành ung thư sau này. Xét nghiệm này khác hẳn với nhiều xét nghiệm khác khi bạn chỉ xác định bệnh khi bệnh nhân đã có ung thư, xét nghiệm này phát hiện tiền ung thư. Càng phát hiện sớm bao nhiêu thì khả năng sống sót của người phụ nữ càng lớn bấy nhiêu.
Khi bị phát hiện có dấu hiệu tiền ung thư hay ung thư ở giai đoạn đầu, người phụ nữ sẽ được điều trị bằng phẫu thuật cắt bỏ. Sau đó có thể được điều trị bằng xạ trị hoặc hóa trị. Ung thư cổ tử cung thường tiến triển chậm nên phần lớn các ca bệnh được phát hiện ở độ tuổi trung bình từ 40 trở lên.
Thế giới cũng đã phát triển được vacxin phòng ngừa nhiễm virut HPV là loại virut gây ung thư cổ tử cung. Vacxin được tiêm cho các em gái từ 9 tuổi cho đến phụ nữ 26 tuổi. Bác sĩ Cosette Wheeler thuộc Trung tâm phòng chống Ung thư của trường đại học New Mexico, người đứng đầu một nghiên cứu quốc tế về tác dụng của vacxin phòng virut HPV được công bố hồi năm ngoái cho biết :
Mức hiệu quả của vacxin thường được thấy là rất cao ở phụ nữ trẻ. Hiệu quả của vacxin là khoảng hơn 90% trong việc ngăn ngừa những viêm nhiễm dai dẳng do HPV 16 và 18 gây ra. Nó cũng có hiệu quả với nghịch sản cổ tử cung mức 1 hoặc cao hơn.
Nghịch sản cổ tử cung là những thay đổi trong niêm mạc cổ tử cung được cho là có khả năng ác tính. Nghịch sản cổ tử cung có thể diễn tiến thành ung thư tại chỗ và ung thư xâm lấn cổ tử cung.
Vacxin ngừa ung thư cổ tử cung đã được cấp phép sử dụng ở Việt Nam từ năm 2008. Hai loại vacxin phổ biến ở Việt Nam là Gardasil và Cervarix. Những người muốn tiêm vacxin này phải tự trả tiền. Chi phí trung bình cho ba mũi là khoảng 2.500.000 đồng.
Ung thư buồng trứng
Mặc dù chị Hà không nói đến ung thư buồng trứng như một bệnh phụ nữ mà những phụ nữ ở độ tuổi từ 40 trở lên phải chú ý nhưng đây cũng là một bệnh đặc thù của phụ nữ. Trong các bệnh phụ nữ, ung thư buồng trứng có thể coi là bệnh khó được phát hiện nhất và do đó có tỷ lệ tử vong khá cao. Theo WHO, có khoảng 250.000 phụ nữ trên toàn thế giới được chẩn đoán bị ung thư buồng trứng mỗi năm. Trong số này này có khoảng 140.000 người tử vong.
Ung thư buồng trứng thường rất khó được chẩn đoán sớm. Tiến sĩ Jennifer Loud thuộc Viện ung thư Mỹ giải thích :
Hiện tại việc kiểm tra chấn đoán sớm ung thư buồng trứng là khá nghèo nàn nhưng chúng tôi vẫn phải thực hiện theo cách này. Nó không giúp phát hiện sớm bệnh. Hướng dẫn chẩn đoán ung thư buồng trứng hiện tại vẫn là siêu âm tử cung và thử máu CA 125 để tìm ung thư. Chúng tôi khuyến cáo việc thử máu và siêu âm tử cung 6 tháng 1 lần bắt đầu từ độ tuổi 30 đến 35. Chúng tôi vẫn chưa có số liệu chứng minh là các cách này dẫn đến giảm tỷ lệ tử vong do ung thư buồng trứng hoặc phát hiện sớm ung thư nhưng chúng tôi không còn cách nào khác.
Việc xét nghiệm máu và siêu âm tử cung sớm được tiến sĩ Jennifer Loud đưa ra là để áp dụng cho những người mang trong mình gene di truyền BRCA là loại gene có thể dẫn đến ung thư buồng trứng và ung thư vú.
Một nghiên cứu quốc tế hồi năm 2014 khuyến cáo phụ nữ mang trong mình gene BRCA nên mổ bỏ buồng trứng từ độ tuổi 35 để giảm nguy cơ bệnh. Bác sĩ Don Dizon, thành viên hiệp hộ Ung bướu lâm sang Mỹ, bác sĩ chuyên khoa ung thư thuộc bệnh viện đa khoa Massachussetts giải thích :
Nghiên cứu cho thấy những phụ nữ có gene BRCA 1 và được mổ bỏ buồng trứng cùng ống dẫn trứng thì không những giảm nguy cơ ung thư buồng trứng và ung thư vú, mà còn giảm các nguy cơ tủ vong vì các yếu tố khác. Điều này một lần nữa chỉ ra rằng, một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tử vong là do ung thư. Phẫu thuật này giúp giảm được nguy cơ bị ung thư trong tương lai nếu họ được phẫu thuật khi còn trẻ.
Theo bác sĩ Don Dizon, nếu một phụ nữ ở tuổi 35 và biết mình mang trong mình gene BRCA, và đã có con nhưng không muốn có con nữa thì lựa chọn phẫu thuật có thể là an toàn đối với họ. Tuy nhiên ông không khuyến khích tất cả phụ nữ ở độ tuổi 35 mang trong mình gene di truyền này nên làm phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng nếu họ chưa sẵn sàng.
Một số yếu tố khác có thể dẫn đến tang nguy cơ bị ung thư buồng trứng được các bác sĩ xác định bao gồm thừa cân béo phì và hút thuốc lá.
Nhìn chung những bệnh đặc thù của phụ nữ thường không quá khó để phát hiện sớm và điều trị. Vấn đề quan trọng là người phụ nữ cần phải được trang bị những kiến thức cơ bản để tầm soát bệnh và tìm kiếm cách điều trị thích hợp trong trường hợp phát hiện bệnh. Nhưng điều quan trọng hơn cả là một chế độ ăn uống và hoạt động thể chất hợp lý. Đây là yếu tố giúp người phụ nữ tránh được phần lớn những nguy cơ bị các bệnh này.
Việt Hà, phóng viên RFA
Nguồn : RFA, 08/03/2017